Газ өнеркәсібі – табиғи газ кен орындарына барлау жүргізуді, мұнай, көмір мен тақтатастан жасанды газ өндіруді, өңдеуді, газды тасымалдау және оны өнеркәсіп пен коммуналдық-тұрмыстық шаруашылықта пайдалануды қамтитын отын өнеркәсібінің бір саласы. Газ өнеркәсібі әсіресе, АҚШ-та, Канадада, Мексикада ерте кезден дамыған. Англия, Франция, Бельгия, т.б. елдер 18 ғасырдың соңында тас көмірден жасанды газ өндіру ісін жолға қойды. Ресей мен Қазақстанда 20 ғасырдың алғашқы жартысына дейін табиғи газ өндірілген жоқ, тек мұнай кәсіпшіліктерінен аздаған газ алынып тұрды.
Газ - калориясы жоғары, тасымалдануы жеңіл, бағалы химиялық шикізат. Өндірісте пластмасса, химия талшықтарын, синтетикалық каучук, азот тыңайткыштарын алуда қолданылады. Газ өндіру (1920 жылында) жекелеген сала ретінде Маңғыстау алабын игер- ген кезде пайда болды. Оның серпіліп, кең көлемде өндірілуі Қарашығанақ кен орнын игеруімен байланысты болды.
Қазіргі кезде республикамызда 100-ге жуық газ қоры барланды. Бірақ оның 2/5 бөлігі Қарашығанақ кен орнының үлесінде. Келесі ірі кен орындарына - Қашаған, Теңіз, Жаңажол жатады. Газдың негізгі қоры көбінесе мұнай-газ кен орындарында мүнаймен бірге кездеседі. Оңтүстігімізде Шу-Сарысу газ алабы біртіндеп колға алынып, игеріле бастады.
- Республикада табиғи газ 1960 жылы «Өзен» (Маңғыстау облысы) кен орнында өндірілді. Қазақстанның газ өнеркәсібі мұнай өңдеу өнеркәсібімен тығыз байланысты. «Маңғышлақмұнай», «Қазақгаз» кәсіпорындарын өнеркәсіптік мақсатқа пайдалану 1966 жылдан басталды.
- 1973 жылы табиғи және ілеспе газ өңдеумен, газ конденсатын сұйылтатын және құрғақ газ, газ бензинін алумен айналысатын Қазақ газ өңдеу зауыты (Жаңаөзен қ.) іске қосылды.
Қазір Қазақстанда 4 газ өңдеу зауыты істейді Олар:
- Қазақ газ өңдеу зауыты
- Теңіз газ өңдеу зауыты
- Жаңажол газ өңдеу зауыты
- Қарашығанақ өңдеу кешені.
Қазақстан газ өнеркәсібіне республикалқы аумағы арқылы өтетін Бұхара – Орал – Орта Азия – Мәскеу, Бұхара – Шымкент – Тараз – Бішкек – Алматы магистральды газ құбырлары, сонымен бірге газ пайдалану бірлестігін реттеп отыратын Бозой, және Ақыртөбе жер асты газ сақтау қоймасы кіреді. Сондай-ақ республикада жекеленген газ құбырларымен газ тасымдалдап, жеткізу жұмыстарын «Қазтрансгаз», «Қазтрансойл», т.б. компанияларының бөлімшелері атқаруда (2006). Қазақстан uаз өнеркәсібінің дамуы 1991 жылдан жаңа деңгейге көтерілді. Сол жылы «Қазақгазөнеркәсіп» мемлекеттік газ концерні құрылды, кейін ол «Қазресгаз» ұлттық газ компаниясы деп аталды. Қазақстан жері газға бай. Каспий, Мойынқұм, Шу – Сарысу ойпаттарында, Қарашығанақ пен Теңізде газдың мол қоры бар. Барланған табиғи газ қоры 4,0 трлн. м3 болса, жасанды газ қоры 1,2 млрд. м3. Қазақстандық Каспий т. секторы мен құрлықтағы газдың жобалық ресурстары табиғи газ бойынша 6 трлн. м3, ал жасанды газ қоры 2,2 млрд. м3.
Дереккөздер
- Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы: Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық /В. Усиков, Т. Казановская, А. Усикова, Г. Зөбенова. 2-басылымы, өңделген. - Алматы: Атамұра, 2009. ISBN 9965-34-934-7
- [[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997;
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Gaz onerkәsibi tabigi gaz ken oryndaryna barlau zhүrgizudi munaj komir men taktatastan zhasandy gaz ondirudi ondeudi gazdy tasymaldau zhәne ony onerkәsip pen kommunaldyk turmystyk sharuashylykta pajdalanudy kamtityn otyn onerkәsibinin bir salasy Gaz onerkәsibi әsirese AҚSh ta Kanadada Meksikada erte kezden damygan Angliya Franciya Belgiya t b elder 18 gasyrdyn sonynda tas komirden zhasandy gaz ondiru isin zholga kojdy Resej men Қazakstanda 20 gasyrdyn algashky zhartysyna dejin tabigi gaz ondirilgen zhok tek munaj kәsipshilikterinen azdagan gaz alynyp turdy Gaz kaloriyasy zhogary tasymaldanuy zhenil bagaly himiyalyk shikizat Өndiriste plastmassa himiya talshyktaryn sintetikalyk kauchuk azot tynajtkyshtaryn aluda koldanylady Gaz ondiru 1920 zhylynda zhekelegen sala retinde Mangystau alabyn iger gen kezde pajda boldy Onyn serpilip ken kolemde ondirilui Қarashyganak ken ornyn igeruimen bajlanysty boldy Қazirgi kezde respublikamyzda 100 ge zhuyk gaz kory barlandy Birak onyn 2 5 boligi Қarashyganak ken ornynyn үlesinde Kelesi iri ken oryndaryna Қashagan Teniz Zhanazhol zhatady Gazdyn negizgi kory kobinese munaj gaz ken oryndarynda mүnajmen birge kezdesedi Ontүstigimizde Shu Sarysu gaz alaby birtindep kolga alynyp igerile bastady Respublikada tabigi gaz 1960 zhyly Өzen Mangystau oblysy ken ornynda ondirildi Қazakstannyn gaz onerkәsibi munaj ondeu onerkәsibimen tygyz bajlanysty Mangyshlakmunaj Қazakgaz kәsiporyndaryn onerkәsiptik maksatka pajdalanu 1966 zhyldan bastaldy 1973 zhyly tabigi zhәne ilespe gaz ondeumen gaz kondensatyn sujyltatyn zhәne kurgak gaz gaz benzinin alumen ajnalysatyn Қazak gaz ondeu zauyty Zhanaozen k iske kosyldy Қazir Қazakstanda 4 gaz ondeu zauyty istejdi Olar Қazak gaz ondeu zauyty Teniz gaz ondeu zauyty Zhanazhol gaz ondeu zauyty Қarashyganak ondeu kesheni Қazakstan gaz onerkәsibine respublikalky aumagy arkyly otetin Buhara Oral Orta Aziya Mәskeu Buhara Shymkent Taraz Bishkek Almaty magistraldy gaz kubyrlary sonymen birge gaz pajdalanu birlestigin rettep otyratyn Bozoj zhәne Akyrtobe zher asty gaz saktau kojmasy kiredi Sondaj ak respublikada zhekelengen gaz kubyrlarymen gaz tasymdaldap zhetkizu zhumystaryn Қaztransgaz Қaztransojl t b kompaniyalarynyn bolimsheleri atkaruda 2006 Қazakstan uaz onerkәsibinin damuy 1991 zhyldan zhana dengejge koterildi Sol zhyly Қazakgazonerkәsip memlekettik gaz koncerni kuryldy kejin ol Қazresgaz ulttyk gaz kompaniyasy dep ataldy Қazakstan zheri gazga baj Kaspij Mojynkum Shu Sarysu ojpattarynda Қarashyganak pen Tenizde gazdyn mol kory bar Barlangan tabigi gaz kory 4 0 trln m3 bolsa zhasandy gaz kory 1 2 mlrd m3 Қazakstandyk Kaspij t sektory men kurlyktagy gazdyn zhobalyk resurstary tabigi gaz bojynsha 6 trln m3 al zhasandy gaz kory 2 2 mlrd m3 DerekkozderҚazakstannyn ekonomikalyk zhәne әleumettik geografiyasy Zhalpy bilim beretin mekteptin 9 synybyna arnalgan okulyk V Usikov T Kazanovskaya A Usikova G Zobenova 2 basylymy ondelgen Almaty Atamura 2009 ISBN 9965 34 934 7 Mangystau enciklopediyasy Almaty 1997 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet