Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ашхабад (түрікм. Aşgabat) — Түрікменстандағы қала, 1924 жылдың қазанынан бастап елдің елордасы. Копетдақ тауының етегінде орналасқан, халық саны — 941 221 адам.
| Қала | |||||||||
| Ашхабад | |||||||||
| түрікм. Aşgabat | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Әкімшілігі | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ел | |||||||||
| Статусы | Астана | ||||||||
| Ішкі бөлінісі | 4 этрап | ||||||||
| Хәкімі | Дурдылыев Шаһмұхаммет | ||||||||
| Тарихы мен географиясы | |||||||||
| Координаттары | 37°57′ с. е. 58°23′ ш. б. / 37.950° с. е. 58.383° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 37°57′ с. е. 58°23′ ш. б. / 37.950° с. е. 58.383° ш. б. (G) (O) (Я) | ||||||||
| Құрылған уақыты | 1881 | ||||||||
| Бұрынғы атаулары | |||||||||
| Қала статусы | 1881 | ||||||||
| Жер аумағы | 700 шамасы немесе 830 шамасы км² | ||||||||
| Орталығының биiктігі | 273 м | ||||||||
| Климаты | Континенттік | ||||||||
| Уақыт белдеуі | UTC+5 | ||||||||
| Тұрғындары | |||||||||
| Тұрғыны | 1 млн адам (2018) | ||||||||
| Ұлттық құрамы | түрікмендер (77%), | ||||||||
| Конфессиялар | Мұсылмандар, православтар, буддистер, яһудилер, католиктер | ||||||||
| Этнохороним | ашхабадтық, ашхабадтықтар | ||||||||
| Ресми тілі | |||||||||
| Сандық идентификаторлары | |||||||||
| Телефон коды | +(993 12) | ||||||||
| Пошта индекстері | 744000 — 744040 | ||||||||
| Автомобиль коды | AG | ||||||||
| ashgabat.gov.tm (түрікм.) | |||||||||
Ашхабад шекарасы | |||||||||
 Ортаққордағы санаты: Ашхабад | |||||||||
"Ақ мәрмәрлы елорда" — түрікмендер өз елордаларын осылай дәріптейді. Копетдақ тауының етегіндегі Ахал алқабы мен Қарақұм шөлінің шетінде, теңіз деңгейінен 214-240 м биіктікте орналасқан.
Атауы
Ашхабад деген атау арабтың "ъәшқ" (араб.: عشق — махаббат) және парсының "абад" (парсы: آباد — мекен) деген сөздерінен шықты.
Тарихы
Ашхабад ежелгі дәуірлерде қаланың орнында шағын елді мекен болған. Ұлы Жібек жолының бойында тұрғандықтан ертеден маңызды қоныс болып саналған. Қаланы М.Д.Скобелев басқарған Ахалтеке жорығы кезінде орыс отарлаушылары басып алып (1881 жылы 18 қаңтар), әскери бекініске айналдырды. 1885 жылы Түрікменстан аймағында құрылған Ресейдің әкімшілік бөлігі — орталығы болды. 1885 жылы Ғашықабат—Каспий және 1899 жылы Ғашықабат—Ташкент темір жол желісі салынуы нәтижесінде Ғашықабат Орта Азиядағы ірі сауда орталықтарының біріне айналды. 1919 жылы 9 шілдеде орталығы болды. 1919-1927 жылдары қала ақ гвардияшылармен шайқаста қаза тапқан Түркістан АКСР-інің Еңбек комиссары П.Г.Полторацкийдің есімімен "Полторацк" деп аталды. 1927 жылы тарихи-ұлттық атауы қайта берілді.
1920-1980 жылдары қала Түрікменстандағы ең ірі өнеркәсіп орталығына айналып, өндіріс орындар шығаратын өнімдері 1913 жылғы көрсеткіштермен салыстырғанда 100-ге жуық пайызға артты. Металл өңдеу және машина жасау, электротехникалық, құрылыс материалдарын шығару, шыны жасау, мата тоқу, тамақ өнеркәсібі орындары, электростанциялары салынды. Әсіресе, қаладағы кілем тоқу кәсіпорындарының бұйымдары дүние жүзіне белгілі. 1969 жылы Байрамәли—Ғашықабат—Безмеин газ құбыры іске қосылды. Ғашықабат бірнеше рет зілзаланы бастан кешті (1893, 1895, 1929). 1948 жылы 6 қазанда болған зілзаладан түгелдей қираған қала қайта салынды. 1950-1960 жылдары заманауи сәулет өнерін шығыстық әсем әдіспен ұштастырған Үкімет үйі, көпшілік кітапхана бой көтерді. Ғашықабат — Республиканың мәдени және ғылыми орталықтарының бірі. Мұнда жалпы және арнаулы орта білім беретін мектептер, жоғары оқу орындар, Ғылым Академиясының ғылыми-зерттеу мекемелері бар. Мақтымұлы атындағы опера және балет театры, драма, қуыршақ театрлары, мұражайлар, газет-журнал редакциялары жұмыс істейді.
Климаты
- Жылдық орташа мөлшер температурасы — +16,7C°.
- Жел жылдық орташа мөлшер жылдамдығы — 1,6 м/с.
- Ауа жылдық орташа мөлшер дымқылдығы — 56%.
Бауырлас қалалары
Дереккөздер
- «Түрікменстан: алтын ғасыр» Мұрағатталған 5 маусымның 2013 жылы.
- Столица, устремлённая в будущее. Мұрағатталған 6 тамыздың 2018 жылы. // turkmenistan.gov.tm (09 қараша 2013 жылы) (орыс.)
- В Ашхабаде переименованы два городских этрапа.. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 қараша 2013. // news.asgabat.net (31 мамыр 2013 жыл) (орыс.)
- Президент Туркменистана провёл видеоселекторное рабочее совещание Мұрағатталған 27 наурыздың 2019 жылы. (орыс.)
- Почтовые индексы (POÇTA INDEKSLERI). "Türkmenpoçta" Poçta aragatnaşygy döwlet kompaniýasynyň aragatnaşyk bölümleriniň.. Басты дереккөзінен мұрағатталған 13 қыркүйек 2013. // turkmenpost.gov.tm
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, I том
- Қазіргі дүние географиясы: Хрестоматия. Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқу құралы. / Қ. Ахметов, Т. Увалиев, Г. Түсіпбекова. - Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-216-5
 | Бұл — география бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ashhabad tүrikm Asgabat Tүrikmenstandagy kala 1924 zhyldyn kazanynan bastap eldin elordasy Kopetdak tauynyn eteginde ornalaskan halyk sany 941 221 adam ҚalaAshhabadtүrikm AsgabatEltanbasyӘkimshiligiEl Tүrikmenstan TүrikmenstanStatusyAstanaIshki bolinisi4 etrapHәkimiDurdylyev ShaһmuhammetTarihy men geografiyasyKoordinattary37 57 s e 58 23 sh b 37 950 s e 58 383 sh b 37 950 58 383 G O Ya Koordinattar 37 57 s e 58 23 sh b 37 950 s e 58 383 sh b 37 950 58 383 G O Ya Қurylgan uakyty1881Buryngy ataulary1881 1919 Ғashykabat 1919 1927 PoltorackҚala statusy1881Zher aumagy700 shamasy nemese 830 shamasy km Ortalygynyn biiktigi273 mKlimatyKontinenttikUakyt beldeuiUTC 5TurgyndaryTurgyny1 mln adam 2018 Ұlttyk kuramytүrikmender 77 orystar ozbekter armyandarKonfessiyalarMusylmandar pravoslavtar buddister yaһudiler katolikterEtnohoronimashhabadtyk ashhabadtyktarResmi tiliTүrikmenSandyk identifikatorlaryTelefon kody 993 12 Poshta indeksteri744000 744040Avtomobil kodyAGashgabat gov tm tүrikm AshhabadAshhabad shekarasyOrtakkordagy sanaty Ashhabad Ak mәrmәrly elorda tүrikmender oz elordalaryn osylaj dәriptejdi Kopetdak tauynyn etegindegi Ahal alkaby men Қarakum sholinin shetinde teniz dengejinen 214 240 m biiktikte ornalaskan AtauyAshhabad degen atau arabtyn әshk arab عشق mahabbat zhәne parsynyn abad parsy آباد meken degen sozderinen shykty TarihyAshhabad vokzaly 1901 zhyl Ashhabad ezhelgi dәuirlerde kalanyn ornynda shagyn eldi meken bolgan Ұly Zhibek zholynyn bojynda turgandyktan erteden manyzdy konys bolyp sanalgan Қalany M D Skobelev baskargan Ahalteke zhorygy kezinde orys otarlaushylary basyp alyp 1881 zhyly 18 kantar әskeri bekiniske ajnaldyrdy 1885 zhyly Tүrikmenstan ajmagynda kurylgan Resejdin әkimshilik boligi ortalygy boldy 1885 zhyly Ғashykabat Kaspij zhәne 1899 zhyly Ғashykabat Tashkent temir zhol zhelisi salynuy nәtizhesinde Ғashykabat Orta Aziyadagy iri sauda ortalyktarynyn birine ajnaldy 1919 zhyly 9 shildede ortalygy boldy 1919 1927 zhyldary kala ak gvardiyashylarmen shajkasta kaza tapkan Tүrkistan AKSR inin Enbek komissary P G Poltorackijdin esimimen Poltorack dep ataldy 1927 zhyly tarihi ulttyk atauy kajta berildi 1920 1980 zhyldary kala Tүrikmenstandagy en iri onerkәsip ortalygyna ajnalyp ondiris oryndar shygaratyn onimderi 1913 zhylgy korsetkishtermen salystyrganda 100 ge zhuyk pajyzga artty Metall ondeu zhәne mashina zhasau elektrotehnikalyk kurylys materialdaryn shygaru shyny zhasau mata toku tamak onerkәsibi oryndary elektrostanciyalary salyndy Әsirese kaladagy kilem toku kәsiporyndarynyn bujymdary dүnie zhүzine belgili 1969 zhyly Bajramәli Ғashykabat Bezmein gaz kubyry iske kosyldy Ғashykabat birneshe ret zilzalany bastan keshti 1893 1895 1929 1948 zhyly 6 kazanda bolgan zilzaladan tүgeldej kiragan kala kajta salyndy 1950 1960 zhyldary zamanaui sәulet onerin shygystyk әsem әdispen ushtastyrgan Үkimet үji kopshilik kitaphana boj koterdi Ғashykabat Respublikanyn mәdeni zhәne gylymi ortalyktarynyn biri Munda zhalpy zhәne arnauly orta bilim beretin mektepter zhogary oku oryndar Ғylym Akademiyasynyn gylymi zertteu mekemeleri bar Maktymuly atyndagy opera zhәne balet teatry drama kuyrshak teatrlary murazhajlar gazet zhurnal redakciyalary zhumys istejdi KlimatyZhyldyk ortasha molsher temperaturasy 16 7C Zhel zhyldyk ortasha molsher zhyldamdygy 1 6 m s Aua zhyldyk ortasha molsher dymkyldygy 56 Bauyrlas kalalary AҚSh Albukerke Tүrkiya AnkaraDerekkozder Tүrikmenstan altyn gasyr Muragattalgan 5 mausymnyn 2013 zhyly Stolica ustremlyonnaya v budushee Muragattalgan 6 tamyzdyn 2018 zhyly turkmenistan gov tm 09 karasha 2013 zhyly orys V Ashhabade pereimenovany dva gorodskih etrapa Basty derekkozinen muragattalgan 10 karasha 2013 news asgabat net 31 mamyr 2013 zhyl orys Prezident Turkmenistana provyol videoselektornoe rabochee soveshanie Muragattalgan 27 nauryzdyn 2019 zhyly orys Pochtovye indeksy POCTA INDEKSLERI Turkmenpocta Pocta aragatnasygy dowlet kompaniyasynyn aragatnasyk bolumlerinin Basty derekkozinen muragattalgan 13 kyrkүjek 2013 turkmenpost gov tm Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 I tom Қazirgi dүnie geografiyasy Hrestomatiya Zhalpy bilim beretin mekteptin kogamdyk gumanitarlyk bagytyndagy 11 synybyna arnalgan oku kuraly Қ Ahmetov T Uvaliev G Tүsipbekova Almaty Mektep baspasy 2007 ISBN 9965 36 216 5 Bul geografiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi auystyru kazhet