Абай облысы — 2022 жылы құрылған Қазақстанның шығысындағы облыс. Әкімшілік орталығы – Семей қаласы.
Қазақстан облысы | |
Абай облысы | |
Әкімшілігі | |
---|---|
Облыс орталығы | |
Аудандар саны | 10 |
Ауылдық округтер саны | 134 |
Кенттік әкімдіктер саны | 2 |
Қалалық әкімдіктер саны | 4 |
Ауыл саны | 322 |
Әкімі | |
Тарихы мен географиясы | |
Координаттары | 49°00′ с. е. 80°00′ ш. б. / 49.000° с. е. 80.000° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 49°00′ с. е. 80°00′ ш. б. / 49.000° с. е. 80.000° ш. б. (G) (O) (Я) |
Құрылған уақыты | |
Жер аумағы | 185,5 мың км² (6-шы орын) |
Уақыт белдеуі | UTC+5:00 |
Экономикалық ауданы | |
Тұрғындары | |
Тұрғыны | 610 189 адам (2023)(18 орын) |
Тығыздығы | 3,3 адам/км² |
Ұлттық құрамы | қазақтар (78,78%), орыстар (16,00%), татарлар (1,84%), немістер (1,39%), украиндар (0,53%), ұйғырлар (0,18%), басқа ұлт өкілдері (1,28%) |
Сандық идентификаторлары | |
Автомобиль коды | 18 |
Басқалары | |
Әкімдіктің мекенжайы | Семей қаласы, Мұхамедханов көшесі, №8 |
Абай облысының әкімдігі | |
|
Абай облысы оңтүстігінде Жетісу, солтүстік-батысында Павлодар, батысында Қарағанды, солтүстік-шығысында Шығыс Қазақстан облыстарымен, оңтүстік-шығысында Қытай Халық Республикасымен, солтүстігінде Ресей Федерациясымен шектеседі.
Тарихы
19 ғасырда Абай өңірінде Орта жүздің Найман (бұра, тәуке, қаратай, қаракерей, матай, садыр, төртуыл, терістанбал, ақнайман, байжігіт, жұмық, қарауылжасақ, сыбан), Арғын (Бәсентиін, Қаракесек, Тобықты), Тарақты, Керей және Уақ рулары мекендеген.
Абай облысының ізашары Семей облысы 1939 жылы 14 қазанда құрылды. Құрамына Семей қаласы мен Абыралы, Ақсуат, Аягөз, Белағаш, Жаңасемей, Жаңа Шүлбі, Жарма, Көкпекті, Мақаншы, Үржар, Шұбартау, Шыңғыстау аудандары кірді.
1939 жылдың 16 қазанында Шар ауданы құрылды.
1940 жылы Шыңғыстау ауданы Абай ауданы болып өзгертілді.
1944 жылы Белағаш ауданы Бородулиха болып өзгертіліп, Жаңа Покров ауданы құрылды.
1955 жылы Абыралы, 1957 жылы Жаңасемей аудандары таратылды.
1959 жылы Бесқарағай ауданы Павлодар облысынан Семей облысына берілді.
1962 жылы Бородулиха ауданы таратылды.
1963 жылы бұрынғы әкімшілік аудандардың орнына Абай, Аягөз, Бесқарағай, Бородулиха, Жарма, Көкпекті және Үржар ауылдық аудандары құрылды. Солармен бірге Шар өнеркәсіптік ауданы құрылды. Аягөз облыстық бағыныстағы қалаға айналды.
1964 жылдың соңында Шар өнеркәсіптік ауданы таратылып, Ақсуат және Шұбартау аудандары құрылды.
1966 жылы Жаңасемей, 1969 жылы Мақаншы, 1970 жылы Жаңа Шүлбі, 1972 жылы Шар, 1980 жылы Таскескен, 1990 жылы Абыралы аудандары құрылды.
1996 жылы Жаңасемей және Таскескен аудандары таратылды.
1997 жылы 23 қаңтарда Жаңа Шүлбі ауданы таратылды.
1997 жылы 3 мамырда Семей облысы таратылып, аумағы түгелдей Шығыс Қазақстан облысына берілді.
2022 жылы 8 маусымда бұрынғы Семей облысының аумағында Абай облысы құрылды. Құрамына Шығыс Қазақстан облысынан Абай, Аягөз, Бесқарағай, Бородулиха, Жарма, Көкпекті, Үржар аудандары берілді. Сонымен бірге Тарбағатай ауданынан Ақсуат ауданы бөлініп, бөлек аудан болып қайта құрылды.
2024 жылы 1 қаңтарда жаңадан Жаңасемей, Мақаншы аудандары құрылды.
Әкімшілік-аумақтық құрылысы
Абай облысы 2 облыстық маңызы бар қала мен 10 ауданға бөлінген:
Облыс аудандары мен қалалары | 2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Абай ауданы | 15258 | ▼14240 | 93,3 | 7600 | ▼7143 | 94 | 7658 | ▼7097 | 92,7 |
Ақсуат ауданы | 21276 | ▼19916 | 93,6 | 10822 | ▼10209 | 94,3 | 10454 | ▼9707 | 92,9 |
Аягөз ауданы | 74572 | ▼66956 | 89,8 | 36968 | ▼33678 | 91,1 | 37604 | ▼33278 | 88,5 |
Бесқарағай ауданы | 22210 | ▼18296 | 82,4 | 10873 | ▼9056 | 83,3 | 11337 | ▼9240 | 81,5 |
Бородулиха ауданы | 40167 | ▼33647 | 83,8 | 19601 | ▼16495 | 84,2 | 20566 | ▼17152 | 83,4 |
Жаңасемей ауданы | 25228 | ▼20868 | 82,7 | 12456 | ▼10524 | 84,5 | 12772 | ▼10344 | 81 |
Жарма ауданы | 44770 | ▼37460 | 83,7 | 22359 | ▼18951 | 84,8 | 22411 | ▼18509 | 82,6 |
Көкпекті ауданы | 18375 | ▼13932 | 75,8 | 9256 | ▼7116 | 76,9 | 9119 | ▼6816 | 74,8 |
Мақаншы ауданы | 32135 | ▼27467 | 85,5 | 16008 | ▼13850 | 86,5 | 16127 | ▼13617 | 84,4 |
Үржар ауданы | 51039 | ▼43643 | 85,5 | 25446 | ▼21961 | 86,3 | 25593 | ▼21682 | 84,7 |
Курчатов қаласы | 10127 | ▲10411 | 102,8 | 4817 | ▲5084 | 105,5 | 5310 | ▲5327 | 100,3 |
Семей қаласы | 299264 | ▲303210 | 101,3 | 137702 | ▲144221 | 104,7 | 161562 | ▼158989 | 98,4 |
Жалпы | 629193 | ▼589358 | 93,7 | 301452 | ▼287764 | 327741 | ▼301594 | 92 |
Абай облысының құрылу барысында Шығыс Қазақстан облысы құрамындағы екі аудан шағындалып, облыстар құрамдарына бөлінді:
- Тарбағатай ауданы: әкімшілік орталығы Ақжар ауылы болып Тарбағатай ауданы Шығыс Қазақстан облысының құрамында қалдырылды; әкімшілік орталығы Ақсуат ауылы болып Ақсуат ауданы құрылып, Абай облысы құрамына енді.
- Көкпекті ауданы: Шығыс Қазақстан облысы құрамына Самар ауылы орталығы болып Самар ауданы, орталығы Көкпекті ауылы болған Көкпекті ауданы Абай облысы құрамына енді.
Әкімдері
- Нұрлан Телманұлы Ұранхаев (11.06.2022 бастап)
Дереккөздер
- Нұрлан Ұранхаев Абай облысының әкімі лауазымына тағайындалды
- Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2023 жыл басына)
- Семей облысының әкімшілік-аумақтық құрылымының тарихы бойынша анықтамалық — Семей, 2006.
- 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
- https://sputnik.kz/20220408/shygys-qazaqstan-oblysy-qalay-bolinedi-24082717.html
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Abaj oblysy 2022 zhyly kurylgan Қazakstannyn shygysyndagy oblys Әkimshilik ortalygy Semej kalasy Қazakstan oblysyAbaj oblysyӘkimshiligiOblys ortalygySemejAudandar sany10Auyldyk okrugter sany134Kenttik әkimdikter sany2Қalalyk әkimdikter sany4Auyl sany322ӘkimiNurlan Telmanuly ҰranhaevTarihy men geografiyasyKoordinattary49 00 s e 80 00 sh b 49 000 s e 80 000 sh b 49 000 80 000 G O Ya Koordinattar 49 00 s e 80 00 sh b 49 000 s e 80 000 sh b 49 000 80 000 G O Ya Қurylgan uakyty8 mausym 2022 zhylZher aumagy185 5 myn km 6 shy oryn Uakyt beldeuiUTC 5 00Ekonomikalyk audanyShygys ҚazakstanTurgyndaryTurgyny610 189 adam 2023 18 oryn Tygyzdygy3 3 adam km Ұlttyk kuramykazaktar 78 78 orystar 16 00 tatarlar 1 84 nemister 1 39 ukraindar 0 53 ujgyrlar 0 18 baska ult okilderi 1 28 Sandyk identifikatorlaryAvtomobil kody18BaskalaryӘkimdiktin mekenzhajySemej kalasy Muhamedhanov koshesi 8Abaj oblysynyn әkimdigi Abaj oblysy ontүstiginde Zhetisu soltүstik batysynda Pavlodar batysynda Қaragandy soltүstik shygysynda Shygys Қazakstan oblystarymen ontүstik shygysynda Қytaj Halyk Respublikasymen soltүstiginde Resej Federaciyasymen shektesedi Tarihy19 gasyrda Abaj onirinde Orta zhүzdin Najman bura tәuke karataj karakerej mataj sadyr tortuyl teristanbal aknajman bajzhigit zhumyk karauylzhasak syban Argyn Bәsentiin Қarakesek Tobykty Tarakty Kerej zhәne Uak rulary mekendegen Abaj oblysynyn izashary Semej oblysy 1939 zhyly 14 kazanda kuryldy Қuramyna Semej kalasy men Abyraly Aksuat Ayagoz Belagash Zhanasemej Zhana Shүlbi Zharma Kokpekti Makanshy Үrzhar Shubartau Shyngystau audandary kirdi 1939 zhyldyn 16 kazanynda Shar audany kuryldy 1940 zhyly Shyngystau audany Abaj audany bolyp ozgertildi 1944 zhyly Belagash audany Boroduliha bolyp ozgertilip Zhana Pokrov audany kuryldy 1955 zhyly Abyraly 1957 zhyly Zhanasemej audandary taratyldy 1959 zhyly Beskaragaj audany Pavlodar oblysynan Semej oblysyna berildi 1962 zhyly Boroduliha audany taratyldy 1963 zhyly buryngy әkimshilik audandardyn ornyna Abaj Ayagoz Beskaragaj Boroduliha Zharma Kokpekti zhәne Үrzhar auyldyk audandary kuryldy Solarmen birge Shar onerkәsiptik audany kuryldy Ayagoz oblystyk bagynystagy kalaga ajnaldy 1964 zhyldyn sonynda Shar onerkәsiptik audany taratylyp Aksuat zhәne Shubartau audandary kuryldy 1966 zhyly Zhanasemej 1969 zhyly Makanshy 1970 zhyly Zhana Shүlbi 1972 zhyly Shar 1980 zhyly Taskesken 1990 zhyly Abyraly audandary kuryldy 1996 zhyly Zhanasemej zhәne Taskesken audandary taratyldy 1997 zhyly 23 kantarda Zhana Shүlbi audany taratyldy 1997 zhyly 3 mamyrda Semej oblysy taratylyp aumagy tүgeldej Shygys Қazakstan oblysyna berildi 2022 zhyly 8 mausymda buryngy Semej oblysynyn aumagynda Abaj oblysy kuryldy Қuramyna Shygys Қazakstan oblysynan Abaj Ayagoz Beskaragaj Boroduliha Zharma Kokpekti Үrzhar audandary berildi Sonymen birge Tarbagataj audanynan Aksuat audany bolinip bolek audan bolyp kajta kuryldy 2024 zhyly 1 kantarda zhanadan Zhanasemej Makanshy audandary kuryldy Әkimshilik aumaktyk kurylysyOblystyn 2022 zhylgy әkimshilik bolinisi Abaj oblysy 2 oblystyk manyzy bar kala men 10 audanga bolingen Halkynyn sany 2009 2021 Oblys audandary men kalalary 2009 2021 2021 2009 ga pajyzben Erler 2009 Erler 2021 2021 2009 ga pajyzben Әjelder 2009 Әjelder 2021 2021 2009 ga pajyzbenAbaj audany 15258 14240 93 3 7600 7143 94 7658 7097 92 7Aksuat audany 21276 19916 93 6 10822 10209 94 3 10454 9707 92 9Ayagoz audany 74572 66956 89 8 36968 33678 91 1 37604 33278 88 5Beskaragaj audany 22210 18296 82 4 10873 9056 83 3 11337 9240 81 5Boroduliha audany 40167 33647 83 8 19601 16495 84 2 20566 17152 83 4Zhanasemej audany 25228 20868 82 7 12456 10524 84 5 12772 10344 81Zharma audany 44770 37460 83 7 22359 18951 84 8 22411 18509 82 6Kokpekti audany 18375 13932 75 8 9256 7116 76 9 9119 6816 74 8Makanshy audany 32135 27467 85 5 16008 13850 86 5 16127 13617 84 4Үrzhar audany 51039 43643 85 5 25446 21961 86 3 25593 21682 84 7Kurchatov kalasy 10127 10411 102 8 4817 5084 105 5 5310 5327 100 3Semej kalasy 299264 303210 101 3 137702 144221 104 7 161562 158989 98 4Zhalpy 629193 589358 93 7 301452 287764 327741 301594 92 Abaj oblysynyn kurylu barysynda Shygys Қazakstan oblysy kuramyndagy eki audan shagyndalyp oblystar kuramdaryna bolindi Tarbagataj audany әkimshilik ortalygy Akzhar auyly bolyp Tarbagataj audany Shygys Қazakstan oblysynyn kuramynda kaldyryldy әkimshilik ortalygy Aksuat auyly bolyp Aksuat audany kurylyp Abaj oblysy kuramyna endi Kokpekti audany Shygys Қazakstan oblysy kuramyna Samar auyly ortalygy bolyp Samar audany ortalygy Kokpekti auyly bolgan Kokpekti audany Abaj oblysy kuramyna endi ӘkimderiNurlan Telmanuly Ұranhaev 11 06 2022 bastap DerekkozderNurlan Ұranhaev Abaj oblysynyn әkimi lauazymyna tagajyndaldy Қazakstan Respublikasy halkynyn zhynysy zhәne zhergilikti zherdin tipine karaj sany 2023 zhylgy 1 kantarga Қazakstan Respublikasy halkynyn zhekelegen etnostary bojynsha sany 2023 zhyl basyna Semej oblysynyn әkimshilik aumaktyk kurylymynyn tarihy bojynsha anyktamalyk Semej 2006 2021 zhylgy ulttyk halyk sanagynyn korytyndylary https sputnik kz 20220408 shygys qazaqstan oblysy qalay bolinedi 24082717 html