Бородулиха ауданы — Абай облысының солтүстік-шығысында орналасқан әкімшілік бөлік. Орталығы – Бородулиха ауылы. Аудан 1928 жылы құрылған.
Қазақстан ауданы | |||
Бородулиха ауданы | |||
| |||
Әкімшілігі | |||
---|---|---|---|
Облысы | |||
Аудан орталығы | |||
Ауылдық округтер саны | 17 | ||
Кенттік әкімдіктер саны | 1 | ||
Ауыл саны | 49 | ||
Әкімі | Айдар Маратұлы Ибраев | ||
Аудан әкімдігінің мекенжайы | Бородулиха ауылы, Тәуелсіздік көшесі, №69 | ||
Тарихы мен географиясы | |||
Координаттары | 50°42′52″ с. е. 80°55′50″ ш. б. / 50.71444° с. е. 80.93056° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 50°42′52″ с. е. 80°55′50″ ш. б. / 50.71444° с. е. 80.93056° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
Құрылған уақыты | 1928 | ||
Уақыт белдеуі | UTC+5:00 | ||
Тұрғындары | |||
Тұрғыны | 33 241 адам (2023) | ||
Ұлттық құрамы | қазақтар (42,88%), орыстар (42,68%), немістер (8,60%), татарлар (1,96%), украиндар (1,24%), басқа ұлт өкілдері (2,64%) | ||
Сандық идентификаторлары | |||
Автомобиль коды | 18 | ||
Бородулиха ауданының әкімдігі | |||
| |||
|
Тарихы
1928 жылы 17 қаңтарда Семей уезінің Бородулиха және Совет болыстарынан Семей округінің Белағаш ауданы құрылған. Орталығы — Белағаш ауылы болды (1928 жылы 3 қыркүйекте БОАК-мен бекітілген).
1932 жылы 20 ақпанда Шығыс Қазақстан облысы құрылып, оның құрамына орталығы Бородулиха ауылында орналасқан Белағаш ауданы енеді (1932 жылы 10 наурызда БОАК-мен бекітілген).
1935 жылғы 24 ақпандағы Шығыс Қазақстан облыстық атқару комитетінің Қаулысымен қайта құрылған Предгорный ауданына Төлентау, Тройницк, Қызыл, Лево-Бережный, Митрофанов, Бородин, Азов ауылдық кеңестері; Семей ауданына – Шабынды, Қоқан, Пролетар, Репин, Болтатар, Жаңаалы, Қорғанбай, Клементьев, Талица, Шар, Тепқаша, Знаменск, Ерназаров, Карпов, Делбегетей, Мұрат, Ебетей ауылдық кеңестері берілді.
1939 жылғы 14 қазандағы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Президиумының Жарлығымен аудан жаңадан құрылған Семей облысына берілді. Ауылдық кеңестері: Андреев, Белағаш, Бородулиха, Ерназаров, Жаймов, Зубаиров, Камышен, Красноаул, Крестьян, Ленин, Николаев, Новодвор, Октябрь, Орлов, Перементьев, Петропавл, Подборный, Пролетар, Степной, Ранов, Тоқаев, Ұялы.
1944 жылғы 8 мамырдағы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Президиумының Жарлығымен Крестьян ауылдық кеңесі Степной ауылдық кеңесімен біріктіріліп, Камышен ауылдық кеңесі Дмитрьев ауылдық кеңесі болып өзгертілді. Сондай-ақ Белағаш кенттік кеңесі құрылды. Жаңадан құрылған Ново-Покров ауданына Белағаш, Ерназаров, Жаймов, Зубаиров, Красноаул, Николаев, Октябрь, Подборный, Пролетар, Тоқаев, Степной, Ұялы ауылдық кеңестері және Белағаш кенттік кеңесі берілді. Белағаш ауданы Бородулиха ауданы болып өзгертілді.
1945 жылы 1 қаңтар бойынша Бородулиха ауданының құрамына Андреев, Барышев, Бородулиха, Дмитриев, Ленин, Новодвор, Орлов, Переменов, Ремов ауылдық кеңестері кірді. 1954 жылғы 4 тамыздағы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Президиумының Жарлығымен Ленин, Орлов, Ремов ауылдық кеңестері Ремов ауылдық кеңесіне біріктірілді.
1962 жылғы 29 мамырдағы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Президиумының Жарлығымен Жаңа Шүлбі ауданымен бірігуі нәтижесінде Бородулиха ауданы таратылды.
1963 жылғы 2 қаңтардағы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Президиумының Жарлығымен таратылған Жаңа Шүлбі, жартылай Ново-Покров аудандарының жерінен Бородулиха ауылдық ауданы құрылды. Ауылдық кеңестері: Андреев, Барышев, Бородулиха, Дмитриев, Новодвор, Переменов, Ремов, Жернов, Краснояр, Зубаиров, Ертіс, Красноаул, Ново-Покров, Жаңа Шүлбі, Ленин, Подборный, Степной, Таврия, Тоқаев, Тепқаша, Уба-Форпост, Шүлбі және Белағаш кенттік кеңесі.
1963 жылғы 27 маусымдағы Семей облыстық атқару комитетінің Шешімімен Барышев ауылдық кеңесі Жернов ауылдық кеңесімен біріктірілді.
1965 жылғы 28 тамыздағы Семей облыстық атқару комитетінің Шешімімен Абай ауданынан Семейтау ауылдық кеңесі берілді.
1965 жылғы 22 қазандағы Семей облыстық атқару комитетінің Шешімімен Абай ауданының Знаменск ауылдық кеңесінен Бородулиха ауданының Петропавл ауылдық кеңесіне Сарапан жайылым учаскесі; Ново-Покров ауылдық кеңесіне Әтей учаскесі; Зубаир ауылдық кеңесіне Шынжы учаскесі берілді.
1966 жылы 31 қаңтарда қайта құрылған Жаңасемей ауданына Зубаиров, Ертіс, Ново-Покров, Петропавл, Семейтау, Тепкаши ауылдық кеңестері; Жаңа Шүлбі ауданына Андреев, Жернов, Краснояр, Ленин, Жаңа Шүлбі, Таврия, Уба-Форпост, Шүлбі ауылдық кеңестері берілді.
1974 жылы 25 қыркүйекте Орлов тау-кен байыту комбинаты маңындағы елді мекен жұмысшы кенттері санатына жатқызылып, оған «Жезкент» атауы берілді. Жезкент кенттік кеңесі құрылды.
1975 жылы 2 наурызда орталығы Андроновка ауылында орналасқан Андронов ауылдық кеңесі құрылды. Ремов ауылдық кеңесі таратылып, аумағы Переменов ауылдық кеңесіне берілді.
1977 жылғы 1 қаңтарда ауданға Андронов, Бакин, Бородулиха, Дмитриев, Красноаул, Новодвор, Орлов, Подборный, Переменов, Степной, Тоқаев, Белағаш ауылдық кеңестері мен Жезкент кенттік кеңесі кірді.
1993 жылы 8 желтоқсандағы президент жарлығымен облыста ауылдық және кенттік округтерге бөліну жүйесі енгізілді.
1996 жылғы 1 қыркүйекте Бородулиха ауданына Бородулиха, Бакин, Зубаир, Новопокров, Петропавл, Белағаш, Дмитриев, Красноаул, Новодвор, Подборный, Переменов, Степной, Тоқаев ауылдық округтері мен Жезкент кенттік округі кірді.
1996 жылы 27 тамызда Семей облысы әкімінің шешімімен Андронов ауылдық округі таратылып, Переменов ауылдық округіне қосылды; Орлов ауылдық округі таратылып, Соснов ауылдық округіне қосылды.
Таратылған Жаңасемей ауданы құрамынан Зубаир, Новопокров, Петропавл ауылдық округтері берілді.
1997 жылы 29 қаңтарда Семей облысының әкімі мен облыстық мәслихаттың шешімімен Красноаул ауылдық округі таратылып, Бакин ауылдық округіне қосылды; Тоқаев ауылдық округі таратылып, Белағаш кентінің әкімінің әкімшілік бағынысына берілді. Сондай-ақ Бородулиха ауданының құрамына таратылған Жаңа Шүлбі ауданының Андреев, Краснояр, Ленин, Жаңа Шүлбі, Таврия, Уба-Форпост ауылдық округтері берілді.
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен 1997 жылы 3 мамырда Семей облысы таратылып, аудан Шығыс Қазақстан облысының құрамына енді.
Географиялық орны
Бородулиха ауданы солтүстігінде Ресей Федерациясының Алтай өлкесімен, шығысында Шемонаиха ауданымен, батысында Бесқарағай ауданымен, оңтүстігінде Ұлан және Жаңасемей аудандарымен шекаралас. Аудан арқылы республикалық маңызы бар темір жол және автомобиль жолдары өтеді. Бородулиха ауданының жер қабаттарында жартылай металлды қазбалар бар. Қоспаларда мыс және мырыштан басқа алтын, күміс, кадмий, сондай ақ, сирек және шашылған элементтер кездеседі. Аудан территориясында құрылыс материалдарын – кірпіш және тас, ұсақ тас өндіру үшін негіз болып табылатын шикізат қоры бар.
Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі
Ормандарында көптеген жеміс-жидектер, саңырауқұлақтар, дәрілік шөптер өседі. Жыл сайын 50 мың куб метр ағаш дайындалады. Жабайы аңдардан сілеусі қасқыр, қарсақ, түлкі, тиін, аққұлақ, борсық, сасық күзен, ондатра, қоян, тұяқтылардан бұлан, елік мекендейді. Континенттік климаты – күрт. Қысы аязды, жазы салқын. Жылдық орташа температура қаңтар айында -17 градус, шілде айында +20 градус.
Өнеркәсібі
Ауданының өнеркәсібін «Жезкент ТКК» АҚ және қайта өңдеу кәсіпорындарының тармақтары ұсынады. Бүгінде Жезкент тау кен байыту комбинаты тек қана Шығыс Қазақстанның емес Қазақстан Республикасының түсті металлургиясының флагманы болып табылады. «Жезкент ТКК» Қазақстанның Ресей Федерациясының Алтай өлкесімен қиылысқан жерінде орналасқан. Кенді алғаш рет өндіру 1977 жылы басталған. 1988 жылдың желтоқсан айында мыс және мырыш қосындысын алу үшін алғашқы кешен іске қосылған. Жезкент ТКК 1994 жылдың 25 қаңтарынан бастап акционерлік қоғам болып қайта құрылған. 1997 жылдың ақпан айынан бастап комбинат «Самсунг Дойчланд ГмбХ» сырттай басқаруына берілген және «Қазақмыс» корпорациясының құрамына енеді. («Самсунг Дойчланд ГмбХ» корпорациясы 2001 жылдың сәуірінен бастап Жезкент ТКК-ның акциясының 90% сатып алған). 1999 жылы Шульба ГЭС-нан электр беру жүйесінің тартылғанына байланысты Ресейден электр алу тәуелділігі жойылды, үстіміздегі жылы фабриканың қалдықтарын қолданатын бетон – қалау кешені ашылды, бұл да Ресей жерінен құм қалдықтарын алудан бас тартуға мүмкіншілік берді. Комбинат 1992 жылдан бастап өзі жүретін тау-шахта құрылғылары паркін «Тампак» фирмасының машиналарымен ауыстыруда. Қазіргі кезде комбинат кен өндіруді көтеріп шығару тәсілімен, мыс және мырыш қосындысын шығарып және оны байытумен айналысады. Комбинат 3,5 мыңнан астам адамды жұмыспен қамтып отыр, олардың орта айлық жалақысы 23 мыңнан асады, бұл бүгінде аудан да ғана емес, облыста да ең жоғарылардың бірі болып есептеледі. Комбинат барлық әлеуметтік және коммуналдық саланы қамтамасыз етіп отыр, кәсіпорынның балансында 500-ден астам бала баратын екі бала бақша, бассейн, металлургтер сарайы, кафе, профилактикалық қызмет көрсету мекемесі, жаз кезеңінде балалардың демалуы үшін жұмыс істейтін лагерь бар.
Шаруашылығы
Бородулиха ауданының агроөндіріс кешені: Агроөндіріс кешені – бұл дегеніміз өзінің басты мақсаты дән және май тұқымдығын өсіру, ет және сүт беретін мал шаруашылығын дамыту болып табылатын 12 жауакершілігі шектеулі серіктестік, бір ұжымдық кәсіпорын, 518 шаруа қожалықтары. Агроөндіріс кешені халықтың азық-түлікке деген сұранысын қанағаттандырады. 2004 жылы егіс алаңы 210 000 га. құрады. Алаңның 65 % жаздық бидай, 7 % дәнді дақылдар және 19% жем-шөп егуге берілген. Күнбағыс алаңы – 58 900 га.
Тұлғалар
Ауданда, ауданның тұрғындары да ерекше. Олардың көзге түсер қасиеті – ынталылығы және қаракетшілдігі. Екінші дүниежүзілік соғыс майданында және еңбекте өзін көрсете білген ауылдастардың арасында соғыс ардагері, Социалистік еңбек ері, Бородулиха ауданының құрметті азаматы В. Еременконың аты аса құрметпен және сүйіспеншілікпен аталады. Ол кісі ауыл шаруашылығының көтеріліп өркендеуі жолында 44 жыл қызмет етті. Қазақ КСР-ның Жоғарғы Кеңесінің бес орденімен, үш құрмет грамотасымен марапатталған. Василий Васильевич ұзақ жылдар бойы басқарған ұжымшарға бірнеше рет Д. Қонаев, Н. Назарбаев келіп қайтқан.
Жерлестеріміз ұзақ жылдар бойы Алматы қаласындағы Краснознаменное жоғары әскери шекара училищесін басқарған Кеңес Одағының Батыры, генерал-лейтенант М. Меркулов туралы құрметпен сөз етеді. Мәдениет: Ауданда жұмыс орындары бар, халқы қонақжай, мәдени орталықтар әрқашанда қызу жұмыс үстінде. Ауданда 24 мәдени объект жұмыс істейді. Олар аудандық мәдениет Үйі, 1 аудандық және 18 селолық кітапханалар, олардың 14 мектеп кітапханаларымен біріккен. Бүгінде кітапхана жүйесі – бұл кітап қоры 350 899 бірліктен асатын бірыңғай ақпараттық-әдістемелік орталық. Күрделі жөндеуден кейін аудандық мәдениет үйі жұмыс істеуде. Мәдениет үйінде балалар мен үлкендерге арналған эстрадалық, хореографиялық, қуыршақ (қазақ тілінде), домбыра, хор үйірмелері жұмыс істейді. Жастар би кеші жұмысын қайта жандандырды. «Искорка», «Фигаро» бишілер ұжымы, «Арна» вокалды-аспапты ансамбль жұмыс істейді. 2004 жылы аудандық мәдениет үйінің екі ансамблі – «Гәкку» қазақ этнографиялық, фольклорлық ансамблі және «Русские узоры» фольклорлық ансамблі Қазақстан Республикасының мәдениет және қоғамдық келісім Министрлігінің «Халық ансамблі» атағын алды. Дарынды және кедей отбасының балалары үшін «Әкім шыршасы» мерекесін өткізу дәстүрге айналды.
Халқы
1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 1999 | 2009 | 2021 | 2023 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
38720 | ▼17573 | ▲52478 | ▼34160 | ▲38609 | ▲49122 | ▼40167 | ▼33647 | ▼33241 |
Тұрғындары 35 925 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар – 35,77%, орыстар – 52,72%, немістер – 6,69%, татарлар – 2,03%, украиндар – 0,73%, басқа ұлт өкілдері – 2,06%.
Әкімшілік бөлінісі
49 елді мекен 1 кенттік әкімдік пен 17 ауылдық округке біріктірілген:
Ауылдық округтері | 2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Андреев ауылдық округі | 720 | ▼ 664 | 92,2 | 354 | ▼ 313 | 88,4 | 366 | ▼ 351 | 95,9 |
Бақы ауылдық округі | 1479 | ▼ 1114 | 75,3 | 714 | ▼ 561 | 78,6 | 765 | ▼ 553 | 72,3 |
Белағаш ауылдық округі | 2466 | ▼ 2169 | 88 | 1197 | ▼ 1071 | 89,5 | 1269 | ▼ 1098 | 86,5 |
Бородулиха ауылдық округі | 5687 | ▲6291 | 110,6 | 2703 | ▲2947 | 109 | 2984 | ▲ 3344 | 112,1 |
Дмитриев ауылдық округі | 1317 | ▼ 1199 | 91 | 639 | ▼ 619 | 96,9 | 678 | ▼ 580 | 85,5 |
Жаңа Шүлбі ауылдық округі | 3550 | ▼ 2788 | 78,5 | 1731 | ▼ 1382 | 79,8 | 1819 | ▼ 1406 | 77,3 |
Жезкент кенттік әкімдігі | 9888 | ▼ 7917 | 80,1 | 4727 | ▼ 3805 | 80,5 | 5161 | ▼ 4112 | 79,7 |
Жернов ауылдық округі | 1335 | ▼ 973 | 72,9 | 678 | ▼ 495 | 73 | 657 | ▼ 478 | 72,8 |
Зубаир ауылдық округі | 566 | ▼ 403 | 71,2 | 283 | ▼ 193 | 68,2 | 283 | ▼ 210 | 74,2 |
Краснояр ауылдық округі | 913 | ▼ 585 | 64,1 | 471 | ▼ 295 | 62,6 | 442 | ▼ 290 | 65,6 |
Құнарлы ауылдық округі | 1163 | ▼ 828 | 71,2 | 571 | ▼ 427 | 74,8 | 592 | ▼ 401 | 67,7 |
Новодворов ауылдық округі | 1773 | ▼ 1297 | 73,2 | 894 | ▼ 649 | 72,6 | 879 | ▼ 648 | 73,7 |
Новопокров ауылдық округі | 3013 | ▼ 2372 | 78,7 | 1495 | ▼ 1163 | 77,8 | 1518 | ▼ 1209 | 79,6 |
Переменов ауылдық округі | 2266 | ▼ 2044 | 90,2 | 1171 | ▼ 1092 | 93,3 | 1095 | ▼ 952 | 86,9 |
Петропавл ауылдық округі | 1343 | ▼ 1297 | 96,6 | 663 | ▼ 640 | 96,5 | 680 | ▼ 657 | 96,6 |
Подборный ауылдық округі | 1083 | ▼ 893 | 82,5 | 525 | ▼ 414 | 78,9 | 558 | ▼ 479 | 85,8 |
Степной ауылдық округі | 520 | ▼ 310 | 59,6 | 263 | ▼ 174 | 66,2 | 257 | ▼ 136 | 52,9 |
Таврия ауылдық округі | 1085 | ▼ 503 | 46,4 | 522 | ▼ 255 | 48,9 | 563 | ▼ 248 | 44 |
ЖАЛПЫ САНЫ | 40167 | ▼ 33647 | 83,8 | 19601 | ▼ 16495 | 84,2 | 20566 | ▼ 17152 | 83,4 |
Әлеуметтік құрылымдары
Ауданда 7842 бала білім алатын 37 жалпы білім беретін мектеп бар. Осы мектепте жұмыс істейтін 807 мұғалімдердің 504 жоғары білімі бар. Барлық мектептер компьютерленген. Балаларды мектепке жеткізу үшін 14 автобус сатып алынды. Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл толған жылы аудан орталығында үшінші қазақ мектебі ашылды, осы мектепте балалардың бірінші сыныптан бастап ана тілінің рухани байлығын ұғынып, ұлттық мәдениетпен танысуына мүмкіншілік бар. 2002 жылы аудан орталығында балалар спорт мектебі және Жезкент кентінде әуен мектебі ашылған. Ауданның барлық педагогтарының 58-і «Қазақстан Республикасының оқу үздігі» атағына ие, 57-і Қазақстан Республикасының білім Министрлігінің құрмет грамотасымен марапатталған. 34 спорт ғимараттары бар, олар 1 спорткешені, орта мектептердегі спорт залдары, ашық алаңдар, Новая Шульба селосындағы ауыр атлетика арнайы залдары, Новопокровка селосындағы жеңіл-атлетикалық манеж, Жезкент кентіндегі жүзу бассейні.
Дереккөздер
- Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- Қазақстан Республикасының этностары бойынша халқының саны (2023 жыл басына)
- Бородулиха ауданы
- Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ҚР халық санақтары
- 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Boroduliha audany Abaj oblysynyn soltүstik shygysynda ornalaskan әkimshilik bolik Ortalygy Boroduliha auyly Audan 1928 zhyly kurylgan Қazakstan audanyBoroduliha audanyEltanbasyӘkimshiligiOblysyAbaj oblysyAudan ortalygyBorodulihaAuyldyk okrugter sany17Kenttik әkimdikter sany1Auyl sany49ӘkimiAjdar Maratuly IbraevAudan әkimdiginin mekenzhajyBoroduliha auyly Tәuelsizdik koshesi 69Tarihy men geografiyasyKoordinattary50 42 52 s e 80 55 50 sh b 50 71444 s e 80 93056 sh b 50 71444 80 93056 G O Ya Koordinattar 50 42 52 s e 80 55 50 sh b 50 71444 s e 80 93056 sh b 50 71444 80 93056 G O Ya Қurylgan uakyty1928Uakyt beldeuiUTC 5 00TurgyndaryTurgyny33 241 adam 2023 Ұlttyk kuramykazaktar 42 88 orystar 42 68 nemister 8 60 tatarlar 1 96 ukraindar 1 24 baska ult okilderi 2 64 Sandyk identifikatorlaryAvtomobil kody18Boroduliha audanynyn әkimdigiTarihy1928 zhyly 17 kantarda Semej uezinin Boroduliha zhәne Sovet bolystarynan Semej okruginin Belagash audany kurylgan Ortalygy Belagash auyly boldy 1928 zhyly 3 kyrkүjekte BOAK men bekitilgen 1932 zhyly 20 akpanda Shygys Қazakstan oblysy kurylyp onyn kuramyna ortalygy Boroduliha auylynda ornalaskan Belagash audany enedi 1932 zhyly 10 nauryzda BOAK men bekitilgen 1935 zhylgy 24 akpandagy Shygys Қazakstan oblystyk atkaru komitetinin Қaulysymen kajta kurylgan Predgornyj audanyna Tolentau Trojnick Қyzyl Levo Berezhnyj Mitrofanov Borodin Azov auyldyk kenesteri Semej audanyna Shabyndy Қokan Proletar Repin Boltatar Zhanaaly Қorganbaj Klementev Talica Shar Tepkasha Znamensk Ernazarov Karpov Delbegetej Murat Ebetej auyldyk kenesteri berildi 1939 zhylgy 14 kazandagy Қazak KSR Zhogargy Kenesinin Prezidiumynyn Zharlygymen audan zhanadan kurylgan Semej oblysyna berildi Auyldyk kenesteri Andreev Belagash Boroduliha Ernazarov Zhajmov Zubairov Kamyshen Krasnoaul Krestyan Lenin Nikolaev Novodvor Oktyabr Orlov Perementev Petropavl Podbornyj Proletar Stepnoj Ranov Tokaev Ұyaly 1944 zhylgy 8 mamyrdagy Қazak KSR Zhogargy Kenesinin Prezidiumynyn Zharlygymen Krestyan auyldyk kenesi Stepnoj auyldyk kenesimen biriktirilip Kamyshen auyldyk kenesi Dmitrev auyldyk kenesi bolyp ozgertildi Sondaj ak Belagash kenttik kenesi kuryldy Zhanadan kurylgan Novo Pokrov audanyna Belagash Ernazarov Zhajmov Zubairov Krasnoaul Nikolaev Oktyabr Podbornyj Proletar Tokaev Stepnoj Ұyaly auyldyk kenesteri zhәne Belagash kenttik kenesi berildi Belagash audany Boroduliha audany bolyp ozgertildi 1945 zhyly 1 kantar bojynsha Boroduliha audanynyn kuramyna Andreev Baryshev Boroduliha Dmitriev Lenin Novodvor Orlov Peremenov Remov auyldyk kenesteri kirdi 1954 zhylgy 4 tamyzdagy Қazak KSR Zhogargy Kenesinin Prezidiumynyn Zharlygymen Lenin Orlov Remov auyldyk kenesteri Remov auyldyk kenesine biriktirildi 1962 zhylgy 29 mamyrdagy Қazak KSR Zhogargy Kenesinin Prezidiumynyn Zharlygymen Zhana Shүlbi audanymen birigui nәtizhesinde Boroduliha audany taratyldy 1963 zhylgy 2 kantardagy Қazak KSR Zhogargy Kenesinin Prezidiumynyn Zharlygymen taratylgan Zhana Shүlbi zhartylaj Novo Pokrov audandarynyn zherinen Boroduliha auyldyk audany kuryldy Auyldyk kenesteri Andreev Baryshev Boroduliha Dmitriev Novodvor Peremenov Remov Zhernov Krasnoyar Zubairov Ertis Krasnoaul Novo Pokrov Zhana Shүlbi Lenin Podbornyj Stepnoj Tavriya Tokaev Tepkasha Uba Forpost Shүlbi zhәne Belagash kenttik kenesi 1963 zhylgy 27 mausymdagy Semej oblystyk atkaru komitetinin Sheshimimen Baryshev auyldyk kenesi Zhernov auyldyk kenesimen biriktirildi 1965 zhylgy 28 tamyzdagy Semej oblystyk atkaru komitetinin Sheshimimen Abaj audanynan Semejtau auyldyk kenesi berildi 1965 zhylgy 22 kazandagy Semej oblystyk atkaru komitetinin Sheshimimen Abaj audanynyn Znamensk auyldyk kenesinen Boroduliha audanynyn Petropavl auyldyk kenesine Sarapan zhajylym uchaskesi Novo Pokrov auyldyk kenesine Әtej uchaskesi Zubair auyldyk kenesine Shynzhy uchaskesi berildi 1966 zhyly 31 kantarda kajta kurylgan Zhanasemej audanyna Zubairov Ertis Novo Pokrov Petropavl Semejtau Tepkashi auyldyk kenesteri Zhana Shүlbi audanyna Andreev Zhernov Krasnoyar Lenin Zhana Shүlbi Tavriya Uba Forpost Shүlbi auyldyk kenesteri berildi 1974 zhyly 25 kyrkүjekte Orlov tau ken bajytu kombinaty manyndagy eldi meken zhumysshy kentteri sanatyna zhatkyzylyp ogan Zhezkent atauy berildi Zhezkent kenttik kenesi kuryldy 1975 zhyly 2 nauryzda ortalygy Andronovka auylynda ornalaskan Andronov auyldyk kenesi kuryldy Remov auyldyk kenesi taratylyp aumagy Peremenov auyldyk kenesine berildi 1977 zhylgy 1 kantarda audanga Andronov Bakin Boroduliha Dmitriev Krasnoaul Novodvor Orlov Podbornyj Peremenov Stepnoj Tokaev Belagash auyldyk kenesteri men Zhezkent kenttik kenesi kirdi 1993 zhyly 8 zheltoksandagy prezident zharlygymen oblysta auyldyk zhәne kenttik okrugterge bolinu zhүjesi engizildi 1996 zhylgy 1 kyrkүjekte Boroduliha audanyna Boroduliha Bakin Zubair Novopokrov Petropavl Belagash Dmitriev Krasnoaul Novodvor Podbornyj Peremenov Stepnoj Tokaev auyldyk okrugteri men Zhezkent kenttik okrugi kirdi 1996 zhyly 27 tamyzda Semej oblysy әkiminin sheshimimen Andronov auyldyk okrugi taratylyp Peremenov auyldyk okrugine kosyldy Orlov auyldyk okrugi taratylyp Sosnov auyldyk okrugine kosyldy Taratylgan Zhanasemej audany kuramynan Zubair Novopokrov Petropavl auyldyk okrugteri berildi 1997 zhyly 29 kantarda Semej oblysynyn әkimi men oblystyk mәslihattyn sheshimimen Krasnoaul auyldyk okrugi taratylyp Bakin auyldyk okrugine kosyldy Tokaev auyldyk okrugi taratylyp Belagash kentinin әkiminin әkimshilik bagynysyna berildi Sondaj ak Boroduliha audanynyn kuramyna taratylgan Zhana Shүlbi audanynyn Andreev Krasnoyar Lenin Zhana Shүlbi Tavriya Uba Forpost auyldyk okrugteri berildi Қazakstan Respublikasy Prezidentinin Zharlygymen 1997 zhyly 3 mamyrda Semej oblysy taratylyp audan Shygys Қazakstan oblysynyn kuramyna endi Geografiyalyk ornyBoroduliha audany soltүstiginde Resej Federaciyasynyn Altaj olkesimen shygysynda Shemonaiha audanymen batysynda Beskaragaj audanymen ontүstiginde Ұlan zhәne Zhanasemej audandarymen shekaralas Audan arkyly respublikalyk manyzy bar temir zhol zhәne avtomobil zholdary otedi Boroduliha audanynyn zher kabattarynda zhartylaj metalldy kazbalar bar Қospalarda mys zhәne myryshtan baska altyn kүmis kadmij sondaj ak sirek zhәne shashylgan elementter kezdesedi Audan territoriyasynda kurylys materialdaryn kirpish zhәne tas usak tas ondiru үshin negiz bolyp tabylatyn shikizat kory bar Klimaty osimdigi men zhanuarlar dүniesiOrmandarynda koptegen zhemis zhidekter sanyraukulaktar dәrilik shopter osedi Zhyl sajyn 50 myn kub metr agash dajyndalady Zhabajy andardan sileusi kaskyr karsak tүlki tiin akkulak borsyk sasyk kүzen ondatra koyan tuyaktylardan bulan elik mekendejdi Kontinenttik klimaty kүrt Қysy ayazdy zhazy salkyn Zhyldyk ortasha temperatura kantar ajynda 17 gradus shilde ajynda 20 gradus ӨnerkәsibiAudanynyn onerkәsibin Zhezkent TKK AҚ zhәne kajta ondeu kәsiporyndarynyn tarmaktary usynady Bүginde Zhezkent tau ken bajytu kombinaty tek kana Shygys Қazakstannyn emes Қazakstan Respublikasynyn tүsti metallurgiyasynyn flagmany bolyp tabylady Zhezkent TKK Қazakstannyn Resej Federaciyasynyn Altaj olkesimen kiylyskan zherinde ornalaskan Kendi algash ret ondiru 1977 zhyly bastalgan 1988 zhyldyn zheltoksan ajynda mys zhәne myrysh kosyndysyn alu үshin algashky keshen iske kosylgan Zhezkent TKK 1994 zhyldyn 25 kantarynan bastap akcionerlik kogam bolyp kajta kurylgan 1997 zhyldyn akpan ajynan bastap kombinat Samsung Dojchland GmbH syrttaj baskaruyna berilgen zhәne Қazakmys korporaciyasynyn kuramyna enedi Samsung Dojchland GmbH korporaciyasy 2001 zhyldyn sәuirinen bastap Zhezkent TKK nyn akciyasynyn 90 satyp algan 1999 zhyly Shulba GES nan elektr beru zhүjesinin tartylganyna bajlanysty Resejden elektr alu tәueldiligi zhojyldy үstimizdegi zhyly fabrikanyn kaldyktaryn koldanatyn beton kalau kesheni ashyldy bul da Resej zherinen kum kaldyktaryn aludan bas tartuga mүmkinshilik berdi Kombinat 1992 zhyldan bastap ozi zhүretin tau shahta kurylgylary parkin Tampak firmasynyn mashinalarymen auystyruda Қazirgi kezde kombinat ken ondirudi koterip shygaru tәsilimen mys zhәne myrysh kosyndysyn shygaryp zhәne ony bajytumen ajnalysady Kombinat 3 5 mynnan astam adamdy zhumyspen kamtyp otyr olardyn orta ajlyk zhalakysy 23 mynnan asady bul bүginde audan da gana emes oblysta da en zhogarylardyn biri bolyp esepteledi Kombinat barlyk әleumettik zhәne kommunaldyk salany kamtamasyz etip otyr kәsiporynnyn balansynda 500 den astam bala baratyn eki bala baksha bassejn metallurgter sarajy kafe profilaktikalyk kyzmet korsetu mekemesi zhaz kezeninde balalardyn demaluy үshin zhumys istejtin lager bar SharuashylygyBoroduliha audanynyn agroondiris kesheni Agroondiris kesheni bul degenimiz ozinin basty maksaty dәn zhәne maj tukymdygyn osiru et zhәne sүt beretin mal sharuashylygyn damytu bolyp tabylatyn 12 zhauakershiligi shekteuli seriktestik bir uzhymdyk kәsiporyn 518 sharua kozhalyktary Agroondiris kesheni halyktyn azyk tүlikke degen suranysyn kanagattandyrady 2004 zhyly egis alany 210 000 ga kurady Alannyn 65 zhazdyk bidaj 7 dәndi dakyldar zhәne 19 zhem shop eguge berilgen Kүnbagys alany 58 900 ga TulgalarAudanda audannyn turgyndary da erekshe Olardyn kozge tүser kasieti yntalylygy zhәne karaketshildigi Ekinshi dүniezhүzilik sogys majdanynda zhәne enbekte ozin korsete bilgen auyldastardyn arasynda sogys ardageri Socialistik enbek eri Boroduliha audanynyn kurmetti azamaty V Eremenkonyn aty asa kurmetpen zhәne sүjispenshilikpen atalady Ol kisi auyl sharuashylygynyn koterilip orkendeui zholynda 44 zhyl kyzmet etti Қazak KSR nyn Zhogargy Kenesinin bes ordenimen үsh kurmet gramotasymen marapattalgan Vasilij Vasilevich uzak zhyldar bojy baskargan uzhymsharga birneshe ret D Қonaev N Nazarbaev kelip kajtkan Zherlesterimiz uzak zhyldar bojy Almaty kalasyndagy Krasnoznamennoe zhogary әskeri shekara uchilishesin baskargan Kenes Odagynyn Batyry general lejtenant M Merkulov turaly kurmetpen soz etedi Mәdeniet Audanda zhumys oryndary bar halky konakzhaj mәdeni ortalyktar әrkashanda kyzu zhumys үstinde Audanda 24 mәdeni obekt zhumys istejdi Olar audandyk mәdeniet Үji 1 audandyk zhәne 18 selolyk kitaphanalar olardyn 14 mektep kitaphanalarymen birikken Bүginde kitaphana zhүjesi bul kitap kory 350 899 birlikten asatyn biryngaj akparattyk әdistemelik ortalyk Kүrdeli zhondeuden kejin audandyk mәdeniet үji zhumys isteude Mәdeniet үjinde balalar men үlkenderge arnalgan estradalyk horeografiyalyk kuyrshak kazak tilinde dombyra hor үjirmeleri zhumys istejdi Zhastar bi keshi zhumysyn kajta zhandandyrdy Iskorka Figaro bishiler uzhymy Arna vokaldy aspapty ansambl zhumys istejdi 2004 zhyly audandyk mәdeniet үjinin eki ansambli Gәkku kazak etnografiyalyk folklorlyk ansambli zhәne Russkie uzory folklorlyk ansambli Қazakstan Respublikasynyn mәdeniet zhәne kogamdyk kelisim Ministrliginin Halyk ansambli atagyn aldy Daryndy zhәne kedej otbasynyn balalary үshin Әkim shyrshasy merekesin otkizu dәstүrge ajnaldy Halky1939 1959 1970 1979 1989 1999 2009 2021 202338720 17573 52478 34160 38609 49122 40167 33647 33241 Turgyndary 35 925 adam 2019 Ұlttyk kuramy kazaktar 35 77 orystar 52 72 nemister 6 69 tatarlar 2 03 ukraindar 0 73 baska ult okilderi 2 06 Әkimshilik bolinisi49 eldi meken 1 kenttik әkimdik pen 17 auyldyk okrugke biriktirilgen Halkynyn sany 2009 2021 Auyldyk okrugteri 2009 2021 2021 2009 ga pajyzben Erler 2009 Erler 2021 2021 2009 ga pajyzben Әjelder 2009 Әjelder 2021 2021 2009 ga pajyzbenAndreev auyldyk okrugi 720 664 92 2 354 313 88 4 366 351 95 9Baky auyldyk okrugi 1479 1114 75 3 714 561 78 6 765 553 72 3Belagash auyldyk okrugi 2466 2169 88 1197 1071 89 5 1269 1098 86 5Boroduliha auyldyk okrugi 5687 6291 110 6 2703 2947 109 2984 3344 112 1Dmitriev auyldyk okrugi 1317 1199 91 639 619 96 9 678 580 85 5Zhana Shүlbi auyldyk okrugi 3550 2788 78 5 1731 1382 79 8 1819 1406 77 3Zhezkent kenttik әkimdigi 9888 7917 80 1 4727 3805 80 5 5161 4112 79 7Zhernov auyldyk okrugi 1335 973 72 9 678 495 73 657 478 72 8Zubair auyldyk okrugi 566 403 71 2 283 193 68 2 283 210 74 2Krasnoyar auyldyk okrugi 913 585 64 1 471 295 62 6 442 290 65 6Қunarly auyldyk okrugi 1163 828 71 2 571 427 74 8 592 401 67 7Novodvorov auyldyk okrugi 1773 1297 73 2 894 649 72 6 879 648 73 7Novopokrov auyldyk okrugi 3013 2372 78 7 1495 1163 77 8 1518 1209 79 6Peremenov auyldyk okrugi 2266 2044 90 2 1171 1092 93 3 1095 952 86 9Petropavl auyldyk okrugi 1343 1297 96 6 663 640 96 5 680 657 96 6Podbornyj auyldyk okrugi 1083 893 82 5 525 414 78 9 558 479 85 8Stepnoj auyldyk okrugi 520 310 59 6 263 174 66 2 257 136 52 9Tavriya auyldyk okrugi 1085 503 46 4 522 255 48 9 563 248 44ZhALPY SANY 40167 33647 83 8 19601 16495 84 2 20566 17152 83 4Әleumettik kurylymdaryAudanda 7842 bala bilim alatyn 37 zhalpy bilim beretin mektep bar Osy mektepte zhumys istejtin 807 mugalimderdin 504 zhogary bilimi bar Barlyk mektepter kompyuterlengen Balalardy mektepke zhetkizu үshin 14 avtobus satyp alyndy Қazakstan Respublikasynyn tәuelsizdigine 10 zhyl tolgan zhyly audan ortalygynda үshinshi kazak mektebi ashyldy osy mektepte balalardyn birinshi synyptan bastap ana tilinin ruhani bajlygyn ugynyp ulttyk mәdenietpen tanysuyna mүmkinshilik bar 2002 zhyly audan ortalygynda balalar sport mektebi zhәne Zhezkent kentinde әuen mektebi ashylgan Audannyn barlyk pedagogtarynyn 58 i Қazakstan Respublikasynyn oku үzdigi atagyna ie 57 i Қazakstan Respublikasynyn bilim Ministrliginin kurmet gramotasymen marapattalgan 34 sport gimarattary bar olar 1 sportkesheni orta mektepterdegi sport zaldary ashyk alandar Novaya Shulba selosyndagy auyr atletika arnajy zaldary Novopokrovka selosyndagy zhenil atletikalyk manezh Zhezkent kentindegi zhүzu bassejni DerekkozderҚazakstan Respublikasy halkynyn zhynysy zhәne zhergilikti zherdin tipine karaj sany 2023 zhylgy 1 kantarga Қazakstan Respublikasynyn etnostary bojynsha halkynyn sany 2023 zhyl basyna Boroduliha audany Resej imperiyasy KSRO halyk sanaktary ҚR halyk sanaktary 2021 zhylgy ulttyk halyk sanagynyn korytyndylary