Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бала — , ұрпағы. Жыныс ерекшелігіне қарай ұл, қыз, жас шамасына қарай: нәресте, , бөбек, балдырған, жеткіншек, болып жіктеледі. Ұл-қыздың жарық дүниеге келген сәтінен бастап кәмелетке толғанға дейінгі кезеңі Бала ұғымына сияды. Қазақстанда 18 жасқа толған мен бойжеткен ресми түрде кәмелетке толған ересек адамдар қатарына қосылады. “Бала мемлекеттің қорғауында болады. Балаларына қамқорлық жасау және тәрбиелеу — ата-ананың табиғи құқығы әрі парызы” (ҚР Конституциясы 27-бап).
Қазақ халқы бірінші туған Баланы тұңғышым, одан кейінгілерін “ортаншы”, ең соңғы туған перзентін “кенже” деп атайды. Бұрынғы дәстүр бойынша әке мұрасы кенже ұлға қалған. Оның үйі деп аталады. Балалар ата-аналарын асырауға, сыйлауға, құрметтеуге тиіс. “Адамдарға біз ата-аналарына жақсылық жасауды бұйырдық” деп жазылған Құран Кәрімде. ҚР Конституциясында: “Кәмелетке толған еңбекке қабілетті балалар еңбекке жарамсыз ата-анасына қамқорлық жасауға міндетті” делінген (27-бап).
20 қараша - Дүниежүзілік балалар күні
1954 жылы БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы бүкіл әлемде балалардың аман-саулығын қамтамасыз етуге бағытталған игі іс-қимылдарға арналған балалардың бүкіләлемдік бауырластығы пен өзара түсіністігі күні ретінде «Дүниежүзілік балалар күнін» мерекелеу үрдісін барлық елдерде енгізуді ұсынды. Қарашаның 20-сы - Бас ассамблеяның 1959 жылы Балалар құқы декларациясын, ал 1989 жылы - Балалар құқы Конвенциясын қабылдауымен ерекшеленеді.
Балалық
Балалық - өмірдің бір кезеңіндегі жиі, бірақ болуы міндетті емес, биологиялық жетілмегендікпен тәуелді күйімен сипатталатын кезең. Адамдардың өз жасын сезінуінде тарихи және мәдени ерекшеліктері болады, ал оның кезендік және маңызды категорияларға бөлінуі жасты әлеуметтік құру деп аталады.
Баланың дамуы
Баланың дамуы - балалық шақта өсіп-жетілу барысында жүріп жатқан физиологиялық, психологиялық және әлеуметтік мінез-құлықтағы өзгерістер.
Баланы негізге алатын отбасы
Баланы негізге алатын отбасы - ересек адамдар балаларының игілігіне көп көңіл бөлетін және некені олардың мүддесінде кез келген жағдайда сақтап қалуға тырысатын отбасы.
Әлемдегі жағдай
Әлем бойынша соңғы есептеулерге қарағанда тіркелмеген балалардың саны 250 млн-ға жуықтапты. Соңғы жыл сайын тіркелмеген балалар саны 51млн-ға артуда. Баланың тіркелмеуі яғни оның құжаттарының жоқтығы ол баланың тәуелсіздігінің жоқтығымен тең. Ата-ананың балаларын тіркемеудің өзіндік салмақты негіздері бар. Мысалы, ата-аналардың алкогольдерге беріліп кетуінің себептерінен балалар тіркелмей қалып кетуде және осы жағдай көптеген мемлекеттерде орын алуда. Мысал ретінде біз Африкадағы Сомали елін алуымызға болады. Онда жалпы алғанда әйелдердің тек 3%-ы ғана балаларын тіркейді. Мұның себебі Сомали елінде бала тіркейтін органдардың жетіспеушілігі немесе бала тіркеудің қымбат болуы. Қалталары балаларын тіркеуге көтермеу себебінен балалар тіркелмей, құжатсыз жүруде. Екінші орынды Бангладеш мемлекеті алды. Онда жаңа туған нәрестелердің 10%-ы ғана туу туралы куәлік алады. Мұның себебі онда баланы дүниеге әкелу санының шектеулігі. Яғни, нақты белгіленген саннан артық бала дүниеге әкелсе ата-ана салық төлейді. Оңтүстік Азия бойынша барлық балалардың 37%-ы тіркелген. Ертеңгі күні балаларды тіркемеу үлкен мәселеге айналмас үшін көптеген мемлекеттерде тіркеудің бірнеше түрлері қарастырылуда.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том;
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006. – 569 б. ISBN 9965-808-89-9
| Туыстық қатынастар | |
| Санат:Отбасы | |
| Күйеу • Әйел • Әке • Ана • Ата • Әже • Бауыр • Қарындас • • Бала • Қыз • • • Аға • • • • • Кіндік шеше • | |
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bala urpagy Zhynys ereksheligine karaj ul kyz zhas shamasyna karaj nәreste bobek baldyrgan zhetkinshek bolyp zhikteledi Ұl kyzdyn zharyk dүniege kelgen sәtinen bastap kәmeletke tolganga dejingi kezeni Bala ugymyna siyady Қazakstanda 18 zhaska tolgan men bojzhetken resmi tүrde kәmeletke tolgan eresek adamdar kataryna kosylady Bala memlekettin korgauynda bolady Balalaryna kamkorlyk zhasau zhәne tәrbieleu ata ananyn tabigi kukygy әri paryzy ҚR Konstituciyasy 27 bap Қazak halky birinshi tugan Balany tungyshym odan kejingilerin ortanshy en songy tugan perzentin kenzhe dep atajdy Buryngy dәstүr bojynsha әke murasy kenzhe ulga kalgan Onyn үji dep atalady Balalar ata analaryn asyrauga syjlauga kurmetteuge tiis Adamdarga biz ata analaryna zhaksylyk zhasaudy bujyrdyk dep zhazylgan Қuran Kәrimde ҚR Konstituciyasynda Kәmeletke tolgan enbekke kabiletti balalar enbekke zharamsyz ata anasyna kamkorlyk zhasauga mindetti delingen 27 bap 20 karasha Dүniezhүzilik balalar kүni 1954 zhyly BҰҰ nyn Bas Assambleyasy bүkil әlemde balalardyn aman saulygyn kamtamasyz etuge bagyttalgan igi is kimyldarga arnalgan balalardyn bүkilәlemdik bauyrlastygy pen ozara tүsinistigi kүni retinde Dүniezhүzilik balalar kүnin merekeleu үrdisin barlyk elderde engizudi usyndy Қarashanyn 20 sy Bas assambleyanyn 1959 zhyly Balalar kuky deklaraciyasyn al 1989 zhyly Balalar kuky Konvenciyasyn kabyldauymen erekshelenedi BalalykTolyk makalasy Nәreste Balalyk omirdin bir kezenindegi zhii birak boluy mindetti emes biologiyalyk zhetilmegendikpen tәueldi kүjimen sipattalatyn kezen Adamdardyn oz zhasyn sezinuinde tarihi zhәne mәdeni erekshelikteri bolady al onyn kezendik zhәne manyzdy kategoriyalarga bolinui zhasty әleumettik kuru dep atalady Balanyn damuyBalanyn damuy balalyk shakta osip zhetilu barysynda zhүrip zhatkan fiziologiyalyk psihologiyalyk zhәne әleumettik minez kulyktagy ozgerister Balany negizge alatyn otbasyBalany negizge alatyn otbasy eresek adamdar balalarynyn igiligine kop konil boletin zhәne nekeni olardyn mүddesinde kez kelgen zhagdajda saktap kaluga tyrysatyn otbasy Әlemdegi zhagdajӘlem bojynsha songy esepteulerge karaganda tirkelmegen balalardyn sany 250 mln ga zhuyktapty Songy zhyl sajyn tirkelmegen balalar sany 51mln ga artuda Balanyn tirkelmeui yagni onyn kuzhattarynyn zhoktygy ol balanyn tәuelsizdiginin zhoktygymen ten Ata ananyn balalaryn tirkemeudin ozindik salmakty negizderi bar Mysaly ata analardyn alkogolderge berilip ketuinin sebepterinen balalar tirkelmej kalyp ketude zhәne osy zhagdaj koptegen memleketterde oryn aluda Mysal retinde biz Afrikadagy Somali elin aluymyzga bolady Onda zhalpy alganda әjelderdin tek 3 y gana balalaryn tirkejdi Munyn sebebi Somali elinde bala tirkejtin organdardyn zhetispeushiligi nemese bala tirkeudin kymbat boluy Қaltalary balalaryn tirkeuge kotermeu sebebinen balalar tirkelmej kuzhatsyz zhүrude Ekinshi oryndy Bangladesh memleketi aldy Onda zhana tugan nәrestelerdin 10 y gana tuu turaly kuәlik alady Munyn sebebi onda balany dүniege әkelu sanynyn shekteuligi Yagni nakty belgilengen sannan artyk bala dүniege әkelse ata ana salyk tolejdi Ontүstik Aziya bojynsha barlyk balalardyn 37 y tirkelgen Ertengi kүni balalardy tirkemeu үlken mәselege ajnalmas үshin koptegen memleketterde tirkeudin birneshe tүrleri karastyryluda Derekkozder Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 II tom Oryssha kazaksha tүsindirme sozdik Әleumettanu zhәne sayasattanu bojynsha Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar EKO ҒӨF 2006 569 b ISBN 9965 808 89 9Tuystyk katynastarSanat OtbasyKүjeu Әjel Әke Ana Ata Әzhe Bauyr Қaryndas Bala Қyz Aga Kindik sheshe Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet