Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Отбасы — бірлесіп күн көретін, туыстық қатынаста тұратын адамдар тобы. Балалар тәрбиесін жүзеге асырып, басқа да қоғамдық тұрғыдан мәнді қажеттіліктерді қанағаттандыратын некелік немесе туыстық қатынастармен байланысқан адамдар тобы.
Отбасының маңызды сипаты - оның қызметі, құндылықтары, құрылымы және динамикасы болып табылады.
Отбасы құрылымы
Отбасы құрылымы отбасының құрамы мен санынан, сонымен қатар оның мүшелері арасындағы өзара қарым-қатынастарының жиынтығынан тұрады. Отбасы құрылымын талдау, отбасы қызметінің қандай жағдайда жүзеге асуы жөніндегі сұрақтарына жауап беруге мүмкіндік туғызады: отбасында кім басшылық етеді және кім – орындаушы, отбасы мүшелерінің арасындағы құқықтары мен қалай бөлінген деген сияқты. Отбасы құрылымының бұзылуы – бұл оның қызметінің отбасымен орындалуына қиындық тудыратын және кедергі келтіретін құрылымдарының ерекшеліктері болып табылады. Мысалы, ерлі-зайыптылар арасындағы шаруашылық-тұрмыстық міндеттерінің тең бөлінбеуі өзара қарым-қатынас құрылымының бұзылу негізінде ілгері басады, яғни маңызды міндеткерлікті алған сол ерлі-зайыптылардың қажеттілік қатарының қанағаттануына кедергі жасайды: жеке күшті бұрынғы қалпына келтіру, рухани қажеттілікпен қанағаттандыру. Сол себептен, отбасындағы қарым-қатынас құрылымының бұзылуы оның түрлі қызметінің отбасымен орындалуына кедергі келтіретін отбасылық қақтығыстар екенін мойындау керек.
Отбасының тәрбиелік қызметі
Отбасының тәрбиелік қызметі ана және әке болуда, балалармен қатым-қатынаста, оларды тәрбиелеуде, балалардың өз бетімен өсуі кезіндегі жеке қажеттіліктің қанағаттануынан тұрады. Отбасы қоғаммен байланысы бойынша өсіп келе жатқан ұрпақтардың әлеуметтенуін, қоғамның жаңа мүшелерін дайындауды қамтамасыз етеді.
Отбасының шаруашылық-тұрмыстық қызметі
Отбасының шаруашылық-тұрмыстық қызметі - отбасы мүшелерінің материалды қажеттіліктерінің (азық-түлік, қан және т.б.), олардың денсаулығының сақталуына әсер етуінің қанағаттанарлығынан тұрады. Отбасының осы қызметінің орындалу барысында еңбек ету кезінде жұмсалған жеке күшті бұрынғы қалпына келтіру қамтамасыз етіледі.
Отбасының эмоциональдық қызметі
Отбасының эмоциональдық қызметі – оның мүшелерін ұнатушылық, сыйлаушылық, мойындаушылық, эмоционалды қолдаушылық, психологиялық қорғаушылық қажеттіліктерімен қанағаттандыру. Осы қызмет қоғам мүшелерінің эмоционалды тұрақтануын, олардың психикалық денсаулығының сақталуына әсер етуді қамтамасыз етеді.
Рухани қарым-қатынас қызметі
Рухани қарым-қатынас қызметі – бос уақытты бірлесе өткізу, екі жақты рухани байыту қажеттіліктерімен қанағаттандыру.
Бастапқы әлеуметтік бақылау қызметі
Бастапқы әлеуметтік бақылау қызметі – отбасы мүшелерінің әлеуметтік мөлшерінің орындалуын, оның ерекшелігі, егер кімнің түрлі жағдайда күші бар (жасы, жынысы, науқастану және т.б.) болып, әлеуметтік мөлшермен толық сәйкес өзінің мінез-құлқын өз бетімен тәрбиелей алатын қабілетін жеткілікті деңгейінде меңгере алмаған жағдайда қамтамасыз етеді.
Сексуалды-эротикалық қызметі
Сексуалды-эротикалық қызметі – отбасы мүшелерінің сексуалды-эротикалық қажеттілігін қанағаттандыру. Қоғамның көзқарасымен қарағанда маңызды болып, отбасы, сонымен қатар, отбасы мүшелерінің сексуалды-эротикалық мінез-құлығын реттеуді қоғамның биологиялық ұдайы өсуін қамтумен іске асырады.
Отбасы қызметінің бұзылуы – бұл қиындық туғызатын немесе оның қызметін отбасымен бірге орындауға кедергі келтіретін тіршілік қарекетінің осындай ерекшелігі болып табылады. Өте кең шеңбердегі факторлар бұзылушылыққа мүмкіндік туғызады: оның мүшелерінің жеке ерекшеліктері, олардың арасындағы өзара қарым-қатынас, отбасы тіршілігінің анықталған жағдайы. Мысалы, отбасының тәрбиелік қызметінің бұзылу себебінен, оның ілгері басуы және ата-аналарының сәйкес білімі мен дағдысының болмауы, олармен қарым-қатынастың бұзылуы мүмкін (тәрбиелеу жөніндегі қақтығыстар, отбасының басқа мүшелері мен басқалар жағынан кедергі келтіруі).
Отбасы құндылықтары
Отбасылық құндылықтар дегеніміз бір-бірін сүйіп қосылған жанұялардың отбасын сақтау үшін қолданатын ежелден келе жатқан салт-дәстүрі. Әрбір отбасының өз құндылықтары болады. Ол құндылықтар ежелден бері келе жатқан немесе жаңадан шығарылған құндылықтар болуы мүмкін.Бұдан басқа адамдар отбасылық құндылықтарды басты 3 топқа бөледі. Олар дәстүрлі , қазіргі , тәрбиелі отбасылық құндылықтар деп аталады.
Дәстүрлі отбасылық құндылықтар
Адамдар отбасылық құндылықтар дегенді естігенде көз алдарына бірден құндылықтар түсіп, бір-бірімен ортақ тіл таба алады, бірақ дәстүрлі отбасылық құндылықтардың әртүрлі болғанына байланысты адамдар осы тақырыпта ортақ тіл таба алмайды.
Дәстүрлі отбасылық құндылықтар дегеніміз қарт адамдардың жас отбасыға берген ақыл-кеңестері. Қазіргі таңдағы жас отбасылардың ажырасу статистикасы өскеніне байланысты жас отбасыларға олардың дәстүрлі отбасылық құндылықтары туралы теледидардан , ғаламтордан көруге болады. Әр отбасыда бұл құндылықтар әртүрлі.Бірақ олардың ұқсас жақтары да бар. Мысалы, кез-келген жанұяда дінді сақтау, некені бұзбау, ұрпақ жалғастыру, баларды тәрбиелеу деген дәстүрлі отбасылық құндылықтар ортақ болады.
Қазіргі отбасылық құндылықтар
Қазіргі таңдағы отбасылар бұрынғы салт-дәстүрді ұстануда. Бірақ сол ұстанымның өзгеруіне байланысты олар әр отбасыда әртүрлі. Ол ұстанымның өзгеру себептері заманның өзгеруіне байланысты. Себебі әр замандағы адам әртүрлі. Мысалы, бұрынғы замандағы отбасы құндылықтарымен қазір өмір сүру мүмкін емес. Бұрын адамдар әйелдеріне орамалды сыйға тартса, қазіргі жас отбасылар бір-біріне гүл немесе көйлек сыйлайды.
Сонымен қатар қазіргі отбасылық құндылықтарға махаббат, сенім, түсіністік және т.б жатады.
Тәрбиелі отбасылық құндылықтар
Отбасылардың басты мақсаты бақытты ғұмыр кешу. Адамдар некеге тұрғанда көптеген жанжалдарды бастарынан өткереді. Бірақ олар өз қателерін кешіріп, қайта бірге болады. Оларды біріктіретін құндылық тәрбиелік отбасылық құндылықтардың бірі болып табылады.
Тәрбиелі отбасылық құндылықтарға құрмет, естеліктер жатады.
Отбасы түрлері және оның ұйымдары
Балалардың санына байланысты:
- баласыз / инфертильді отбасы;
- бір балалы отбасы;
- кішкентай отбасы;
- орташа балалы отбасы;
- көпбалалы отбасы.
Құрамына байланысты:
- қарапайым немесе ядролық отбасы-балалары бар немесе балалары жоқ ата-аналар (ата-ана) ұсынған бір ұрпақтан тұрады. Қазіргі қоғамдағы ядролық отбасы ең көп таралды. Ол болуы мүмкін:
- бастауыш-үш мүшеден тұратын отбасы: күйеуі, әйелі және баласы. Мұндай отбасы өз кезегінде болуы мүмкін:
- толық-екі ата-ана да, кем дегенде бір бала да бар
- толық емес-балалары бар бір ғана ата-анадан тұратын отбасы немесе балалары жоқ ата-анадан тұратын отбасы
- құрама-бірнеше бала тәрбиелеп отырған толық ядролық отбасы. Бірнеше бала бар күрделі ядролық отбасын бірнеше қарапайым адамдардың конъюнктурасы ретінде қарастырған жөн
- күрделі отбасы-көп ұрпақты отбасы. Оған ата-әжелер, бауырлар мен олардың әйелдері, әпкелері мен күйеулері, жиендері мен жиендері кіруі мүмкін.
- бір жынысты отбасы-бір жыныстағы екі адам (екі ер немесе екі әйел) құрған отбасы (балалары бар).
Отбасы мүшелері
Әке — Белгілі бір баланың еркек жынысындағы ата-анасы. Әке отбасыда маңызды рөл ойнайды. Себебі әке — отбасының тіреуі болып табылады. Кейбір елдерде әке «әке» деген атқа ие болу үшін үйленуі тиіс. Бірақ басқа елдерде мұндай заң жоқ. Мысалы, АҚШтың 16 % жалғыз-әкелер екен.
Ана — отбасыдағы ең басты адам. Ана — отбасы бағушысы деген атқа ие болған. Ананы көптеген әдебиеттерде қолданады. «Жұмақтың кілті ана табанының астында» деп бекер айтпаған.
Бала — ата-ананың перзенті. Ата-ана үшін бала әрқашан қымбат.
Ата — баланың ата-анасының әкелері. Ата немере үшін қымбат. Себебі әрбір бала ата тәрбиесін көрген.
Әже — баланың ата-анасының анасы. Әже немере үшін өте қымбат. Ол туралы жазушылар көптеген кітаптар жазған. Мысалы, Бердібек Соқпақбаевтың «әжесінің баласы» деген кітабы бар. Кітап сюжетіне сенсек, өткен ғасыр балалалары әже айтқан ертегісіз ұйықтамайтын болған.
- Туысқандар — белгілі бір баламен ДНҚ-сы сәйкес келетін адам.
Дереккөздер
- Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет. ISBN 9965-822-10-7
- Семья и семейные ценности. 9linesmag. Басты дереккөзінен мұрағатталған 2014- 02-18. Тексерілді, 18 ақпан 2014.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Otbasy birlesip kүn koretin tuystyk katynasta turatyn adamdar toby Balalar tәrbiesin zhүzege asyryp baska da kogamdyk turgydan mәndi kazhettilikterdi kanagattandyratyn nekelik nemese tuystyk katynastarmen bajlanyskan adamdar toby Otbasynyn manyzdy sipaty onyn kyzmeti kundylyktary kurylymy zhәne dinamikasy bolyp tabylady Otbasy kurylymyAmerikandyk otbasy Otbasy kurylymy otbasynyn kuramy men sanynan sonymen katar onyn mүsheleri arasyndagy ozara karym katynastarynyn zhiyntygynan turady Otbasy kurylymyn taldau otbasy kyzmetinin kandaj zhagdajda zhүzege asuy zhonindegi suraktaryna zhauap beruge mүmkindik tugyzady otbasynda kim basshylyk etedi zhәne kim oryndaushy otbasy mүshelerinin arasyndagy kukyktary men kalaj bolingen degen siyakty Otbasy kurylymynyn buzyluy bul onyn kyzmetinin otbasymen oryndaluyna kiyndyk tudyratyn zhәne kedergi keltiretin kurylymdarynyn erekshelikteri bolyp tabylady Mysaly erli zajyptylar arasyndagy sharuashylyk turmystyk mindetterinin ten bolinbeui ozara karym katynas kurylymynyn buzylu negizinde ilgeri basady yagni manyzdy mindetkerlikti algan sol erli zajyptylardyn kazhettilik katarynyn kanagattanuyna kedergi zhasajdy zheke kүshti buryngy kalpyna keltiru ruhani kazhettilikpen kanagattandyru Sol sebepten otbasyndagy karym katynas kurylymynyn buzyluy onyn tүrli kyzmetinin otbasymen oryndaluyna kedergi keltiretin otbasylyk kaktygystar ekenin mojyndau kerek Otbasynyn tәrbielik kyzmeti Otbasynyn tәrbielik kyzmeti ana zhәne әke boluda balalarmen katym katynasta olardy tәrbieleude balalardyn oz betimen osui kezindegi zheke kazhettiliktin kanagattanuynan turady Otbasy kogammen bajlanysy bojynsha osip kele zhatkan urpaktardyn әleumettenuin kogamnyn zhana mүshelerin dajyndaudy kamtamasyz etedi Otbasynyn sharuashylyk turmystyk kyzmeti Otbasynyn sharuashylyk turmystyk kyzmeti otbasy mүshelerinin materialdy kazhettilikterinin azyk tүlik kan zhәne t b olardyn densaulygynyn saktaluyna әser etuinin kanagattanarlygynan turady Otbasynyn osy kyzmetinin oryndalu barysynda enbek etu kezinde zhumsalgan zheke kүshti buryngy kalpyna keltiru kamtamasyz etiledi Otbasynyn emocionaldyk kyzmeti Otbasynyn emocionaldyk kyzmeti onyn mүshelerin unatushylyk syjlaushylyk mojyndaushylyk emocionaldy koldaushylyk psihologiyalyk korgaushylyk kazhettilikterimen kanagattandyru Osy kyzmet kogam mүshelerinin emocionaldy turaktanuyn olardyn psihikalyk densaulygynyn saktaluyna әser etudi kamtamasyz etedi Ruhani karym katynas kyzmeti Ruhani karym katynas kyzmeti bos uakytty birlese otkizu eki zhakty ruhani bajytu kazhettilikterimen kanagattandyru Bastapky әleumettik bakylau kyzmeti Bastapky әleumettik bakylau kyzmeti otbasy mүshelerinin әleumettik molsherinin oryndaluyn onyn ereksheligi eger kimnin tүrli zhagdajda kүshi bar zhasy zhynysy naukastanu zhәne t b bolyp әleumettik molshermen tolyk sәjkes ozinin minez kulkyn oz betimen tәrbielej alatyn kabiletin zhetkilikti dengejinde mengere almagan zhagdajda kamtamasyz etedi Seksualdy erotikalyk kyzmeti Seksualdy erotikalyk kyzmeti otbasy mүshelerinin seksualdy erotikalyk kazhettiligin kanagattandyru Қogamnyn kozkarasymen karaganda manyzdy bolyp otbasy sonymen katar otbasy mүshelerinin seksualdy erotikalyk minez kulygyn retteudi kogamnyn biologiyalyk udajy osuin kamtumen iske asyrady Otbasy kyzmetinin buzyluy bul kiyndyk tugyzatyn nemese onyn kyzmetin otbasymen birge oryndauga kedergi keltiretin tirshilik kareketinin osyndaj ereksheligi bolyp tabylady Өte ken shenberdegi faktorlar buzylushylykka mүmkindik tugyzady onyn mүshelerinin zheke erekshelikteri olardyn arasyndagy ozara karym katynas otbasy tirshiliginin anyktalgan zhagdajy Mysaly otbasynyn tәrbielik kyzmetinin buzylu sebebinen onyn ilgeri basuy zhәne ata analarynyn sәjkes bilimi men dagdysynyn bolmauy olarmen karym katynastyn buzyluy mүmkin tәrbieleu zhonindegi kaktygystar otbasynyn baska mүsheleri men baskalar zhagynan kedergi keltirui Otbasy kundylyktaryOtbasylyk kundylyktar degenimiz bir birin sүjip kosylgan zhanuyalardyn otbasyn saktau үshin koldanatyn ezhelden kele zhatkan salt dәstүri Әrbir otbasynyn oz kundylyktary bolady Ol kundylyktar ezhelden beri kele zhatkan nemese zhanadan shygarylgan kundylyktar boluy mүmkin Budan baska adamdar otbasylyk kundylyktardy basty 3 topka boledi Olar dәstүrli kazirgi tәrbieli otbasylyk kundylyktar dep atalady Dәstүrli otbasylyk kundylyktar Adamdar otbasylyk kundylyktar degendi estigende koz aldaryna birden kundylyktar tүsip bir birimen ortak til taba alady birak dәstүrli otbasylyk kundylyktardyn әrtүrli bolganyna bajlanysty adamdar osy takyrypta ortak til taba almajdy Dәstүrli otbasylyk kundylyktar degenimiz kart adamdardyn zhas otbasyga bergen akyl kenesteri Қazirgi tandagy zhas otbasylardyn azhyrasu statistikasy oskenine bajlanysty zhas otbasylarga olardyn dәstүrli otbasylyk kundylyktary turaly teledidardan galamtordan koruge bolady Әr otbasyda bul kundylyktar әrtүrli Birak olardyn uksas zhaktary da bar Mysaly kez kelgen zhanuyada dindi saktau nekeni buzbau urpak zhalgastyru balardy tәrbieleu degen dәstүrli otbasylyk kundylyktar ortak bolady Қazirgi otbasylyk kundylyktar Қazirgi tandagy otbasylar buryngy salt dәstүrdi ustanuda Birak sol ustanymnyn ozgeruine bajlanysty olar әr otbasyda әrtүrli Ol ustanymnyn ozgeru sebepteri zamannyn ozgeruine bajlanysty Sebebi әr zamandagy adam әrtүrli Mysaly buryngy zamandagy otbasy kundylyktarymen kazir omir sүru mүmkin emes Buryn adamdar әjelderine oramaldy syjga tartsa kazirgi zhas otbasylar bir birine gүl nemese kojlek syjlajdy Sonymen katar kazirgi otbasylyk kundylyktarga mahabbat senim tүsinistik zhәne t b zhatady Tәrbieli otbasylyk kundylyktar Otbasylardyn basty maksaty bakytty gumyr keshu Adamdar nekege turganda koptegen zhanzhaldardy bastarynan otkeredi Birak olar oz katelerin keshirip kajta birge bolady Olardy biriktiretin kundylyk tәrbielik otbasylyk kundylyktardyn biri bolyp tabylady Tәrbieli otbasylyk kundylyktarga kurmet estelikter zhatady Otbasy tүrleri zhәne onyn ujymdaryBalalardyn sanyna bajlanysty balasyz infertildi otbasy bir balaly otbasy kishkentaj otbasy ortasha balaly otbasy kopbalaly otbasy Қuramyna bajlanysty karapajym nemese yadrolyk otbasy balalary bar nemese balalary zhok ata analar ata ana usyngan bir urpaktan turady Қazirgi kogamdagy yadrolyk otbasy en kop taraldy Ol boluy mүmkin bastauysh үsh mүsheden turatyn otbasy kүjeui әjeli zhәne balasy Mundaj otbasy oz kezeginde boluy mүmkin tolyk eki ata ana da kem degende bir bala da bar tolyk emes balalary bar bir gana ata anadan turatyn otbasy nemese balalary zhok ata anadan turatyn otbasy kurama birneshe bala tәrbielep otyrgan tolyk yadrolyk otbasy Birneshe bala bar kүrdeli yadrolyk otbasyn birneshe karapajym adamdardyn konyunkturasy retinde karastyrgan zhon kүrdeli otbasy kop urpakty otbasy Ogan ata әzheler bauyrlar men olardyn әjelderi әpkeleri men kүjeuleri zhienderi men zhienderi kirui mүmkin bir zhynysty otbasy bir zhynystagy eki adam eki er nemese eki әjel kurgan otbasy balalary bar Otbasy mүsheleriTolyk makalasy ӘkeӘke men bala Әke Belgili bir balanyn erkek zhynysyndagy ata anasy Әke otbasyda manyzdy rol ojnajdy Sebebi әke otbasynyn tireui bolyp tabylady Kejbir elderde әke әke degen atka ie bolu үshin үjlenui tiis Birak baska elderde mundaj zan zhok Mysaly AҚShtyn 16 zhalgyz әkeler eken Tolyk makalasy AnaAna men bala Ana otbasydagy en basty adam Ana otbasy bagushysy degen atka ie bolgan Anany koptegen әdebietterde koldanady Zhumaktyn kilti ana tabanynyn astynda dep beker ajtpagan Tolyk makalasy Bala Bala ata ananyn perzenti Ata ana үshin bala әrkashan kymbat Tolyk makalasy Ata Ata balanyn ata anasynyn әkeleri Ata nemere үshin kymbat Sebebi әrbir bala ata tәrbiesin korgen Tolyk makalasy Әzhe Әzhe balanyn ata anasynyn anasy Әzhe nemere үshin ote kymbat Ol turaly zhazushylar koptegen kitaptar zhazgan Mysaly Berdibek Sokpakbaevtyn әzhesinin balasy degen kitaby bar Kitap syuzhetine sensek otken gasyr balalalary әzhe ajtkan ertegisiz ujyktamajtyn bolgan Tuyskandar belgili bir balamen DNҚ sy sәjkes keletin adam DerekkozderBiekenov K Sadyrova M Әleumettanudyn tүsindirme sozdigi Almaty Sozdik Slovar 2007 344 bet ISBN 9965 822 10 7 Semya i semejnye cennosti 9linesmag Basty derekkozinen muragattalgan 2014 02 18 Tekserildi 18 akpan 2014