Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Амангелді ауданы — Қостанай облысының оңтүстік-шығысындағы әкімшілік бөлініс. Аумағы — 22,6 мың км². Алғаш "Батпаққара ауданы" деген атпен 1928 жылы құрылды. 1936 жылы оған халық батыры Амангелді есімі берілді. Аудан орталығы — Амангелді ауылы.
| Қазақстан ауданы | |||
| Амангелді ауданы | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Облысы | |||
| Аудан орталығы | |||
| Ауылдық округтер саны | 10 | ||
| Ауыл саны | 30 | ||
| Әкімі | Қайрат Тойшыбекұлы Карбозов | ||
| Аудан әкімдігінің мекенжайы | Амангелді ауылы, Майлин көшесі, №14 | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Координаттары | 49°52′12″ с. е. 65°19′12″ ш. б. / 49.87000° с. е. 65.32000° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 49°52′12″ с. е. 65°19′12″ ш. б. / 49.87000° с. е. 65.32000° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
| Құрылған уақыты | |||
| Жер аумағы | 22,6 мың км² | ||
| Уақыт белдеуі | UTC+5:00 | ||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны | 13 452 адам (2023) | ||
| Ұлттық құрамы | қазақтар (98,43%) | ||
| Сандық идентификаторлары | |||
| Автомобиль коды | 10 | ||
| Амангелді ауданының әкімдігі | |||
|
| |||
Географиялық орны, жер бедері
Батысында Жангелдин, Науырзым аудандарымен, шығысында Арқалық қаласымен, солтүстігінде Ақмола облысының Жарқайың ауданымен, оңтүстігінде Ұлытау облысының Ұлытау ауданымен шектеседі.
Торғай үстіртінің оңтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан. Оңтүстік-шығысын Жыланшықтүрме (абсолюттік биіктігі 250–300 м) қыраты, Айғыржал (300–350 м) және Қырғыш тауларының солтүстік сілемдері (500 м) алып жатыр. Батыс жағының едәуір бөлігін “Торғай қолаты” деп аталатын ескі аңғардың шығыс беткейі қамтиды. Оған шығысынан Сарыөзен, Торғай, Жыланшық өзендерінің аңғарлары келіп түйіседі. Жер бедері ойлы-қырлы, таулы-ойысты болып келеді. Кен байлықтары: қоңыр көмір, темір кентасы, боксит және құрылыс материалдары.
Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі
Климаты тым континенттік, қысы суық, жазы ыстық және қуаң. Қаңтардың орташа температурасы — -16–-22°С, шілдеде — 22–24°С. Жауын-шашынның жылдық мөлшері — 250–350 мм. Топырағы солтүстік пен солтүстік-шығыста қоңыр, оңтүстік мен оңтүстік-шығысында ашық қоңыр. Сортаң топырақ та кездеседі. Ауданның Торғай және оның саласы Жалдама өзендеріне дейінгі солтүстік бөлігін жусан аралас бетегелі, селеулі, жусанды, көкпекті шөп өскен құрғақ дала алып жатыр. Оңт-ндегі шөлейт аймақта ақ жусан, көде, еркек шөп, қара жусан, көкпек және бұйырғын өседі. Өзен жағалауында, ойпаңдарда галофит өсімдіктері аралас бидайықты, өлеңшөпті шалғын өседі. Жабайы аңдардан: қасқыр, түлкі, киік-сайғақ, борсық, ондатра, жабайы шошқа, қоян, дала бүркіті, көкек, қарға, ұзақ, сауысқан, жабайы көгершін, тоқылдақ, аққу, тырна, дуадақ, кекілік, бөдене тағы да басқа түрлері бар. Су айдындарында шортан, алабұға, ішінара, тұқы, сазан балық түрлері тараған.
Су торабы
Аудан Торғай, Ұлы Жыланшық өзендерінің бас жағы мен салалары — Сарыөзен, Жалдама және Қараторғайдың орта және төменгі ағыстары алабын қамтиды. Сарыөзеннің салалары — Үлкен Дәмді, Мойылды және Жалдама өзендері және Амангелді бөгені жер суғаруға кеңінен пайдаланылады. Аудан аумағында Балықты, Топалаң, , , т.б. көлдер бар.
Шаруашылығы
Ауыл шаруашылық жерінің аумағы — 2689,6 мың га. Оның ішінде егістік — 244,0 мың га, шабындық — 95,2 мың га, жайылым — 2339,4 мың га (2006). Аудан аумағын Қостанай–Амангелді, Амангелді–Арқалық, Арқалық–Есіл автомобиль жолдары, Арқалық–Есіл темір жолының оңтүстік бөлігі басып өтеді.Аудан қалыпты көлік желілерімен қамтамасыз етілген. Жалпы пайдаланыстағы авто көлік жолдарының ұзындығы — 806 шақырым, оның ішінде 262 шақырым — асфальтталған жолдар.
Халқы
| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 1999 | 2009 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 16938 | ▲22232 | ▲22770 | ▼20542 | ▲27998 | ▼21244 | ▼17660 | ▼16076 |
Тұрғындар саны – 16 475 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар – 98,48%, орыстар – 1,52%, украиндар – 0,18%, немістер – 0,17%, басқа ұлт өкілдері – 0,23%.
Әкімшілік бөлінісі
30 елді мекен 10 ауылдық округке біріктірілген:
| Әкімшілік бірлік | Орталығы | Елді мекендері | Халқы (2021) |
|---|---|---|---|
| Ақсай ауылдық округі | Ақсай ауылы | 1 | ▼349 |
| Амангелді ауылдық округі | Амангелді ауылы | 5 | ▼7395 |
| Амантоғай ауылдық округі | Амантоғай ауылы | 4 | ▼1204 |
| Байғабыл ауылдық округі | Байғабыл ауылы | 3 | ▼707 |
| Қабырға ауылдық округі | Қабырға ауылы | 2 | ▼273 |
| Қарасу ауылдық округі | Қарасу ауылы | 4 | ▼947 |
| Құмкешу ауылдық округі | Құмкешу ауылы | 2 | ▼519 |
| Тасты ауылдық округі | Тасты ауылы | 3 | ▼513 |
| Үрпек ауылдық округі | Үрпек ауылы | 4 | ▼1360 |
| Үштоғай ауылдық округі | Үштоғай ауылы | 2 | ▼440 |
Ірі елді мекендері
| Атауы | Халқы (2021) |
|---|---|
| Амангелді | ▼ 6778 |
| Үрпек | ▼ 1111 |
| Қарасу | ▼ 770 |
| Амантоғай | ▼ 748 |
| Байғабыл | ▼ 608 |
Дереккөздер
- Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ҚР халық санақтары
Сыртқы сілтемелер
- Селолық округтер(қолжетпейтін сілтеме)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Amangeldi audany Қostanaj oblysynyn ontүstik shygysyndagy әkimshilik bolinis Aumagy 22 6 myn km Algash Batpakkara audany degen atpen 1928 zhyly kuryldy 1936 zhyly ogan halyk batyry Amangeldi esimi berildi Audan ortalygy Amangeldi auyly Қazakstan audanyAmangeldi audanyEltanbasyӘkimshiligiOblysyҚostanaj oblysyAudan ortalygyAmangeldiAuyldyk okrugter sany10Auyl sany30ӘkimiҚajrat Tojshybekuly KarbozovAudan әkimdiginin mekenzhajyAmangeldi auyly Majlin koshesi 14Tarihy men geografiyasyKoordinattary49 52 12 s e 65 19 12 sh b 49 87000 s e 65 32000 sh b 49 87000 65 32000 G O Ya Koordinattar 49 52 12 s e 65 19 12 sh b 49 87000 s e 65 32000 sh b 49 87000 65 32000 G O Ya Қurylgan uakyty17 kantar 1928 zhylZher aumagy22 6 myn km Uakyt beldeuiUTC 5 00TurgyndaryTurgyny13 452 adam 2023 Ұlttyk kuramykazaktar 98 43 orystar 0 84 baskalary 0 73 Sandyk identifikatorlaryAvtomobil kody10Amangeldi audanynyn әkimdigiGeografiyalyk orny zher bederiBatysynda Zhangeldin Nauyrzym audandarymen shygysynda Arkalyk kalasymen soltүstiginde Akmola oblysynyn Zharkajyn audanymen ontүstiginde Ұlytau oblysynyn Ұlytau audanymen shektesedi Torgaj үstirtinin ontүstik shygys boliginde ornalaskan Ontүstik shygysyn Zhylanshyktүrme absolyuttik biiktigi 250 300 m kyraty Ajgyrzhal 300 350 m zhәne Қyrgysh taularynyn soltүstik silemderi 500 m alyp zhatyr Batys zhagynyn edәuir boligin Torgaj kolaty dep atalatyn eski angardyn shygys betkeji kamtidy Ogan shygysynan Saryozen Torgaj Zhylanshyk ozenderinin angarlary kelip tүjisedi Zher bederi ojly kyrly tauly ojysty bolyp keledi Ken bajlyktary konyr komir temir kentasy boksit zhәne kurylys materialdary Klimaty osimdigi men zhanuarlar dүniesiKlimaty tym kontinenttik kysy suyk zhazy ystyk zhәne kuan Қantardyn ortasha temperaturasy 16 22 S shildede 22 24 S Zhauyn shashynnyn zhyldyk molsheri 250 350 mm Topyragy soltүstik pen soltүstik shygysta konyr ontүstik men ontүstik shygysynda ashyk konyr Sortan topyrak ta kezdesedi Audannyn Torgaj zhәne onyn salasy Zhaldama ozenderine dejingi soltүstik boligin zhusan aralas betegeli seleuli zhusandy kokpekti shop osken kurgak dala alyp zhatyr Ont ndegi sholejt ajmakta ak zhusan kode erkek shop kara zhusan kokpek zhәne bujyrgyn osedi Өzen zhagalauynda ojpandarda galofit osimdikteri aralas bidajykty olenshopti shalgyn osedi Zhabajy andardan kaskyr tүlki kiik sajgak borsyk ondatra zhabajy shoshka koyan dala bүrkiti kokek karga uzak sauyskan zhabajy kogershin tokyldak akku tyrna duadak kekilik bodene tagy da baska tүrleri bar Su ajdyndarynda shortan alabuga ishinara tuky sazan balyk tүrleri taragan Su torabyAudan Torgaj Ұly Zhylanshyk ozenderinin bas zhagy men salalary Saryozen Zhaldama zhәne Қaratorgajdyn orta zhәne tomengi agystary alabyn kamtidy Saryozennin salalary Үlken Dәmdi Mojyldy zhәne Zhaldama ozenderi zhәne Amangeldi bogeni zher sugaruga keninen pajdalanylady Audan aumagynda Balykty Topalan t b kolder bar SharuashylygyAuyl sharuashylyk zherinin aumagy 2689 6 myn ga Onyn ishinde egistik 244 0 myn ga shabyndyk 95 2 myn ga zhajylym 2339 4 myn ga 2006 Audan aumagyn Қostanaj Amangeldi Amangeldi Arkalyk Arkalyk Esil avtomobil zholdary Arkalyk Esil temir zholynyn ontүstik boligi basyp otedi Audan kalypty kolik zhelilerimen kamtamasyz etilgen Zhalpy pajdalanystagy avto kolik zholdarynyn uzyndygy 806 shakyrym onyn ishinde 262 shakyrym asfalttalgan zholdar Halky1939 1959 1970 1979 1989 1999 2009 2021 16938 22232 22770 20542 27998 21244 17660 16076 Turgyndar sany 16 475 adam 2019 Ұlttyk kuramy kazaktar 98 48 orystar 1 52 ukraindar 0 18 nemister 0 17 baska ult okilderi 0 23 Әkimshilik bolinisi30 eldi meken 10 auyldyk okrugke biriktirilgen Ajmak kartasyӘkimshilik birlik Ortalygy Eldi mekenderi Halky 2021 Aksaj auyldyk okrugi Aksaj auyly 1 349Amangeldi auyldyk okrugi Amangeldi auyly 5 7395Amantogaj auyldyk okrugi Amantogaj auyly 4 1204Bajgabyl auyldyk okrugi Bajgabyl auyly 3 707Қabyrga auyldyk okrugi Қabyrga auyly 2 273Қarasu auyldyk okrugi Қarasu auyly 4 947Қumkeshu auyldyk okrugi Қumkeshu auyly 2 519Tasty auyldyk okrugi Tasty auyly 3 513Үrpek auyldyk okrugi Үrpek auyly 4 1360Үshtogaj auyldyk okrugi Үshtogaj auyly 2 440Iri eldi mekenderiAtauy Halky 2021 Amangeldi 6778Үrpek 1111Қarasu 770Amantogaj 748Bajgabyl 608DerekkozderҚazakstan Respublikasy halkynyn zhynysy zhәne zhergilikti zherdin tipine karaj sany 2023 zhylgy 1 kantarga Қazakstan Respublikasy halkynyn zhekelegen etnostary bojynsha sany 2022 zhyl basyna Resej imperiyasy KSRO halyk sanaktary ҚR halyk sanaktarySyrtky siltemelerSelolyk okrugter kolzhetpejtin silteme