Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ұлы Жыланшық – Торғай өзені алабындағы өзен.
| Ұлы Жыланшық өзені | |
|---|---|
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 426 км |
| Су алабының ауданы | 2600 км² |
| Су алабы | Торғай алабы |
| Бастауы | Ұлытау таулары |
| • Биіктігі | 750 м м |
| • Координаттары | 48°23′28″ с. е. 66°16′47″ ш. б. / 48.39111° с. е. 66.27972° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Сағасы | Ақкөл көлі |
| • Координаттары | 48°51′14″ с. е. 63°46′52″ ш. б. / 48.85389° с. е. 63.78111° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 48°51′14″ с. е. 63°46′52″ ш. б. / 48.85389° с. е. 63.78111° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Орналасуы | |
| Ел |  Қазақстан |
| Аймақ | Ұлытау облысының Ұлытау ауданы, Қостанай облысының Амангелді және Жангелді аудандары |
Географиялық орны
Ұлытау облысының Ұлытау ауданы, Қостанай облысының Амангелді және Жангелді аудандары жерімен ағады. Ұзындығы 426 км. Су жиналатын алабы 2600 км2.
Бастауы
Сарыарқаның оңтүстік-батыс шетіндегі Ұлытау таулы массивінің теңіз деңгейінен 750 м биіктігінен басталып, Ақкөл көліне (еңістігі 65 м) құяды.
Гидрологиясы
Суы мол жылдары орташа жылдық су ағымы бүкіл өзен бойында 3,6 м³/с. Екі саласының бірігуінен пайда болады. Оң жақ саласы — Үлкен Жыланшықтың ұзындығы 163 км (оның салалары: Шағырлы, Ақсай, Шағырлы Жыланшық, сол жақ саласы Дулығалы Жыланшықтың ұзындығы 140 км (оның салалары: Жиделіөзен, Дулығалыөзек, Құлабай). Ұлы Жыланшылыққа сағасынан 263 км жерде қосылады. Жоғарғы ағысында кристалды тақтатастарды кесіп, тік жарлы, тар аңғармен ағады. Тілімделген өзен аңғары беткейлерінде түпкілікті тау жыныстары жалаңаштанып ашылған. Орта ағысында (Қостанай облысы жерінде) өзен жазыққа шығады, аңғары кеңейіп 5 — 10 км-ге жетеді. Оң жақ беткейі тік жарлы (15 – 25 км), терең, тар сайлармен күшті тілімделген. Өзен аңғары негізінен кайнозойдың әр түсті сазды және саздақты тау жыныстарынан түзілген. Оң жағымен 50 – 60 км бойы Аққұм құмын жиектей ағып өткен жерінде және төменгі ағысында құмды және құмдақты грунттар орын алады. Өзен сағасына 30 км қалғанда жайылымдары кеңейіп (су мол жылдары), 8 – 12 км-ге жетеді. Осы жерлерде ұзындығы 5 км, тереңд. 6 м ескі арналар кездеседі. Қайраңдарда тереңдігі 0,3 – 0,5 м, ал иірімдерде 9 м. Төменгі ағысында өзен жайылмаларында тұйық тұзды көлдер немесе сортаңды ойыстар кездеседі. Олардың көпшілігі қуаң жылдары кеуіп қалады. Суы мол жылдары өзен тармақтары оларды толтырып отырады. Қыста қатады, суы тұщы, ауыз суға жарамды. Негізінен мал суаруға пайдаланылады.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, IX том
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ұly Zhylanshyk Torgaj ozeni alabyndagy ozen Ұly Zhylanshyk ozeniSipattamasyҰzyndygy 426 kmSu alabynyn audany 2600 km Su alaby Torgaj alabyBastauy Ұlytau taulary Biiktigi 750 m m Koordinattary 48 23 28 s e 66 16 47 sh b 48 39111 s e 66 27972 sh b 48 39111 66 27972 G O Ya T Sagasy Akkol koli Koordinattary 48 51 14 s e 63 46 52 sh b 48 85389 s e 63 78111 sh b 48 85389 63 78111 G O Ya Koordinattar 48 51 14 s e 63 46 52 sh b 48 85389 s e 63 78111 sh b 48 85389 63 78111 G O Ya T OrnalasuyEl ҚazakstanAjmak Ұlytau oblysynyn Ұlytau audany Қostanaj oblysynyn Amangeldi zhәne Zhangeldi audandaryGeografiyalyk ornyҰlytau oblysynyn Ұlytau audany Қostanaj oblysynyn Amangeldi zhәne Zhangeldi audandary zherimen agady Ұzyndygy 426 km Su zhinalatyn alaby 2600 km2 BastauySaryarkanyn ontүstik batys shetindegi Ұlytau tauly massivinin teniz dengejinen 750 m biiktiginen bastalyp Akkol koline enistigi 65 m kuyady GidrologiyasySuy mol zhyldary ortasha zhyldyk su agymy bүkil ozen bojynda 3 6 m s Eki salasynyn biriguinen pajda bolady On zhak salasy Үlken Zhylanshyktyn uzyndygy 163 km onyn salalary Shagyrly Aksaj Shagyrly Zhylanshyk sol zhak salasy Dulygaly Zhylanshyktyn uzyndygy 140 km onyn salalary Zhideliozen Dulygalyozek Қulabaj Ұly Zhylanshylykka sagasynan 263 km zherde kosylady Zhogargy agysynda kristaldy taktatastardy kesip tik zharly tar angarmen agady Tilimdelgen ozen angary betkejlerinde tүpkilikti tau zhynystary zhalanashtanyp ashylgan Orta agysynda Қostanaj oblysy zherinde ozen zhazykka shygady angary kenejip 5 10 km ge zhetedi On zhak betkeji tik zharly 15 25 km teren tar sajlarmen kүshti tilimdelgen Өzen angary negizinen kajnozojdyn әr tүsti sazdy zhәne sazdakty tau zhynystarynan tүzilgen On zhagymen 50 60 km bojy Akkum kumyn zhiektej agyp otken zherinde zhәne tomengi agysynda kumdy zhәne kumdakty grunttar oryn alady Өzen sagasyna 30 km kalganda zhajylymdary kenejip su mol zhyldary 8 12 km ge zhetedi Osy zherlerde uzyndygy 5 km terend 6 m eski arnalar kezdesedi Қajrandarda terendigi 0 3 0 5 m al iirimderde 9 m Tomengi agysynda ozen zhajylmalarynda tujyk tuzdy kolder nemese sortandy ojystar kezdesedi Olardyn kopshiligi kuan zhyldary keuip kalady Suy mol zhyldary ozen tarmaktary olardy toltyryp otyrady Қysta katady suy tushy auyz suga zharamdy Negizinen mal suaruga pajdalanylady Derekkozder Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 zhyl ISBN 5 89800 123 9 IX tom