Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ұзынкөл ауданы — Қостанай облысының солтүстік-шығысында орналасқан әкімшілік-аумақтық бөлініс. 1939 жылы құрылған. 1963 жылға дейін Ұзынкөл, 1963-1966 жылдары Демьянов, 1966 — 97 жылдар аралығында Ленин ауданы болып аталып келді. Жерінің аумағы 7,2 мың км². Орталығы — Ұзынкөл ауылы.
| Қазақстан ауданы | |
| Ұзынкөл ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облысы | |
| Аудан орталығы | |
| Ауылдық округтер саны | 11 |
| Ауыл саны | 32 |
| Әкімі | Марат Жұрқабаев |
| Аудан әкімдігінің мекенжайы | Ұзынкөл ауылы, Мүсірепов көшесі, №14 |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары | 54°08′ с. е. 65°35′ ш. б. / 54.133° с. е. 65.583° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 54°08′ с. е. 65°35′ ш. б. / 54.133° с. е. 65.583° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты | 17 қазан 1939 жыл |
| Жер аумағы | 7 157 км² |
| Уақыт белдеуі | UTC+5:00 |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны | 15 247 адам (2023) |
| Ұлттық құрамы | орыстар (51,39%) |
| Сандық идентификаторлары | |
| Автомобиль коды | 10 |
| Ұзынкөл ауданының әкімдігі | |
|
| |
Географиялық орны
Батысында Меңдіқара, оңтүстігінде Сарыкөл, шығысында СҚО-ның Жамбыл, Тимирязев аудандарымен, солтүстігінде Ресей Федерациясымен шектеседі.
Жер бедері мен геологиялық құрылымы
Аудан Батыс Сібір жазығының қиыр оңтүстік-батыс аумағында орналасқан. Жер бедері негізінен жазық. Тек орталық және батыс бөлігі біршама көтеріңкі келген. Абсолюттік биіктігі 185 м. Обаған өзенінің аңғарының абсолюттік биіктігі 89 м. Аумағының басым бөлігін көлді, сайлы-жыралы ландшафт алып жатыр. Жер қойнауынан құрылыс материалдары барланған, олардың кейбіреулері өндіріледі. Геологиялық тұрғыдан аудан аумағы Батыс Сібір эпигерцинді тақтасы мен Торғай иіндісінің (Тұран тақтасының) түйіскен жерінде орналасқан. Оның бетін неогеннің миоцен шөгінділері жапқан. Ауданның қиыр оңтүстігі мен орта тұсында гранитті, кварцитті, кристалды тақтатастар жер бетіне шығып жатыр. Қалған бөліктерін сазды-неогенді, құмдақты-құмайтты тұнба шөгінділері жапқан. Сулы горизонттар олигоцен мен эоцен қабаттарында кездеседі. Суы сәл кермек. Термальды жер асты суының минералд. 3,02 г/л-ге дейін жетеді. Аудан Тобыл — Обаған артезиан алабында жатыр.
Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі
Климаты тым континенттік, қысы суық, аязды, боранды, жазы жылы, қуаң. Қаңтар айындағы ауаның орташа темп-расы –17 — 19°С, шілдеде 19 — 21°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлш. 300 — 350 мм. Ауданның батысымен Обаған өзені ағып өтеді. Көлдер көп, басым бөлігі тұщы. Олардың жалпы аумағы 33,8 мың га. Ірі көлдері: Сарыоба, Речное, , Жарқайың, , Айжан, т.б. Жері негізінен қара топырақты, көлдер маңында шалғынды-сортаңды қара топырақ тараған. Өсімдік жамылғысында боз, бетеге, бидайық, т.б. астық тұқымдас шөптер өседі. Қайың, теректерден тұратын сирек шоқ ормандар кездеседі. Тың жерлерді игеруге байланысты жерінің көп бөлігі жыртылған. Жануарлардан қасқыр, түлкі, қоян, бұлан, елік, сарышұнақ, аламан, құстардан үйрек, қаз мекендейді. Көлдерінде балық көп.
Халқы
| 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 1999 | 2009 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 25402 | ▲48481 | ▼41227 | ▼39959 | ▼31332 | ▼25480 | ▼19891 |
Тұрғындар саны – 21 060 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар – 38,57%, орыстар – 49,36%, украиндар – 6,17%, немістер – 1,63%, татарлар – 1,15%, беларустар – 1,06%, әзербайжандар – 0,39%, – 0,20%, молдовандар – 0,19%, басқа ұлт өкілдері – 1,26%.
Әкімшілік бөлінісі
32 елді мекен 2 ауылдық әкімдік пен 9 ауылдық округке біріктірілген:
| Әкімшілік бірлік | Орталығы | Елді мекендері | Халқы (2021) |
|---|---|---|---|
| Бауман ауылдық әкімдігі | Бауман ауылы | 1 | ▼339 |
| Ершов ауылдық округі | Ершовка ауылы | 4 | ▼1457 |
| Киров ауылдық округі | Кировское ауылы | 4 | ▼441 |
| Новопокров ауылдық округі | Новопокровка ауылы | 3 | ▼1130 |
| Обаған ауылдық округі | Тайсойған ауылы | 2 | ▼645 |
| Пресногорьков ауылдық округі | Пресногорьковка ауылы | 7 | ▼1966 |
| Ряжский ауылдық округі | Ряжское ауылы | 2 | ▼728 |
| Сатай ауылдық әкімдігі | Сатай ауылы | 1 | ▼609 |
| Троебрат ауылдық округі | Троебратский ауылы | 1 | ▼1708 |
| Ұзынкөл ауылдық округі | Ұзынкөл ауылы | 3 | ▼5429 |
| Фёдоров ауылдық округі | Фёдоровка ауылы | 4 | ▼1242 |
Шаруашылығы
Ауданда 1995 жылға дейін астық өндіруге, оған қосымша сүтті-етті ірі қара, шошқа, картоп өсіруге маманданған 15 кеңшар, 1 мал бордақылау пункті болған. Олардың барлығы нарықтық экономикаға байланысты жекешелендіріліп, ауданда 2 АҚ, 40-қа жуық ЖШС және 400-ден астам шаруа қожалығы және 7 агр. құрылым құрылды. Аудандағы а. ш-на жарамды жердің аум. 425,2 мың га, оның ішінде жыртылатын жер 279,7 мың га. Ұ. а-нда а. ш. өнімдерін өндірумен айналысатын 3 ЖШС (“Арзамас”, “Алтын бидай” және “Ұзынкөл” агр. фирмасы) жұмыс істейді.
Инфрақұрылымы
Жалпы білім беретін 48 мектеп, 1 мәдениет үйі, 11 клуб, 13 кітапхана жұмыс істейді. Емдеу-сауықтыру мекемелерінен ауд. аурухана, емхана, санэпидстанса, 11 фельдш.-акушерлік және 17 фельдш. пункт, 11 дәріхана, т.б. бар. Аудан жері арқылы Қорған — Самара т. ж., Қостанай — Петропавловск, Ұзынкөл — Сарыкөл, Ұзынкөл — Звериголовское автомоб. жолы өтеді.
Дереккөздер
- Историческая справка. Официальный сайт акимата Узункольского района Костанайской области. Тексерілді, 28 қаңтар 2016.
- Аудан паспорты. Ұзынкөл ауданы әкімінің ресми интернет-ресурсы. Тексерілді, 4 қаңтар 2017.
- Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ҚР халық санақтары
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ұzynkol audany Қostanaj oblysynyn soltүstik shygysynda ornalaskan әkimshilik aumaktyk bolinis 1939 zhyly kurylgan 1963 zhylga dejin Ұzynkol 1963 1966 zhyldary Demyanov 1966 97 zhyldar aralygynda Lenin audany bolyp atalyp keldi Zherinin aumagy 7 2 myn km Ortalygy Ұzynkol auyly Қazakstan audanyҰzynkol audanyӘkimshiligiOblysyҚostanaj oblysyAudan ortalygyҰzynkolAuyldyk okrugter sany11Auyl sany32ӘkimiMarat ZhurkabaevAudan әkimdiginin mekenzhajyҰzynkol auyly Mүsirepov koshesi 14Tarihy men geografiyasyKoordinattary54 08 s e 65 35 sh b 54 133 s e 65 583 sh b 54 133 65 583 G O Ya Koordinattar 54 08 s e 65 35 sh b 54 133 s e 65 583 sh b 54 133 65 583 G O Ya Қurylgan uakyty17 kazan 1939 zhylZher aumagy7 157 km Uakyt beldeuiUTC 5 00TurgyndaryTurgyny15 247 adam 2023 Ұlttyk kuramyorystar 51 39 kazaktar 37 01 ukraindar 5 77 nemister 1 53 tatarlar 1 24 belarustar 1 02 baskalary 2 04 Sandyk identifikatorlaryAvtomobil kody10Ұzynkol audanynyn әkimdigiGeografiyalyk ornyBatysynda Mendikara ontүstiginde Sarykol shygysynda SҚO nyn Zhambyl Timiryazev audandarymen soltүstiginde Resej Federaciyasymen shektesedi Zher bederi men geologiyalyk kurylymyAudan Batys Sibir zhazygynyn kiyr ontүstik batys aumagynda ornalaskan Zher bederi negizinen zhazyk Tek ortalyk zhәne batys boligi birshama koterinki kelgen Absolyuttik biiktigi 185 m Obagan ozeninin angarynyn absolyuttik biiktigi 89 m Aumagynyn basym boligin koldi sajly zhyraly landshaft alyp zhatyr Zher kojnauynan kurylys materialdary barlangan olardyn kejbireuleri ondiriledi Geologiyalyk turgydan audan aumagy Batys Sibir epigercindi taktasy men Torgaj iindisinin Turan taktasynyn tүjisken zherinde ornalaskan Onyn betin neogennin miocen shogindileri zhapkan Audannyn kiyr ontүstigi men orta tusynda granitti kvarcitti kristaldy taktatastar zher betine shygyp zhatyr Қalgan bolikterin sazdy neogendi kumdakty kumajtty tunba shogindileri zhapkan Suly gorizonttar oligocen men eocen kabattarynda kezdesedi Suy sәl kermek Termaldy zher asty suynyn minerald 3 02 g l ge dejin zhetedi Audan Tobyl Obagan artezian alabynda zhatyr Klimaty osimdigi men zhanuarlar dүniesiKlimaty tym kontinenttik kysy suyk ayazdy borandy zhazy zhyly kuan Қantar ajyndagy auanyn ortasha temp rasy 17 19 S shildede 19 21 S Zhauyn shashynnyn zhyldyk ortasha molsh 300 350 mm Audannyn batysymen Obagan ozeni agyp otedi Kolder kop basym boligi tushy Olardyn zhalpy aumagy 33 8 myn ga Iri kolderi Saryoba Rechnoe Zharkajyn Ajzhan t b Zheri negizinen kara topyrakty kolder manynda shalgyndy sortandy kara topyrak taragan Өsimdik zhamylgysynda boz betege bidajyk t b astyk tukymdas shopter osedi Қajyn terekterden turatyn sirek shok ormandar kezdesedi Tyn zherlerdi igeruge bajlanysty zherinin kop boligi zhyrtylgan Zhanuarlardan kaskyr tүlki koyan bulan elik saryshunak alaman kustardan үjrek kaz mekendejdi Kolderinde balyk kop Halky1959 1970 1979 1989 1999 2009 2021 25402 48481 41227 39959 31332 25480 19891 Turgyndar sany 21 060 adam 2019 Ұlttyk kuramy kazaktar 38 57 orystar 49 36 ukraindar 6 17 nemister 1 63 tatarlar 1 15 belarustar 1 06 әzerbajzhandar 0 39 0 20 moldovandar 0 19 baska ult okilderi 1 26 Әkimshilik bolinisi32 eldi meken 2 auyldyk әkimdik pen 9 auyldyk okrugke biriktirilgen Әkimshilik birlik Ortalygy Eldi mekenderi Halky 2021 Bauman auyldyk әkimdigi Bauman auyly 1 339Ershov auyldyk okrugi Ershovka auyly 4 1457Kirov auyldyk okrugi Kirovskoe auyly 4 441Novopokrov auyldyk okrugi Novopokrovka auyly 3 1130Obagan auyldyk okrugi Tajsojgan auyly 2 645Presnogorkov auyldyk okrugi Presnogorkovka auyly 7 1966Ryazhskij auyldyk okrugi Ryazhskoe auyly 2 728Sataj auyldyk әkimdigi Sataj auyly 1 609Troebrat auyldyk okrugi Troebratskij auyly 1 1708Ұzynkol auyldyk okrugi Ұzynkol auyly 3 5429Fyodorov auyldyk okrugi Fyodorovka auyly 4 1242SharuashylygyAudanda 1995 zhylga dejin astyk ondiruge ogan kosymsha sүtti etti iri kara shoshka kartop osiruge mamandangan 15 kenshar 1 mal bordakylau punkti bolgan Olardyn barlygy naryktyk ekonomikaga bajlanysty zhekeshelendirilip audanda 2 AҚ 40 ka zhuyk ZhShS zhәne 400 den astam sharua kozhalygy zhәne 7 agr kurylym kuryldy Audandagy a sh na zharamdy zherdin aum 425 2 myn ga onyn ishinde zhyrtylatyn zher 279 7 myn ga Ұ a nda a sh onimderin ondirumen ajnalysatyn 3 ZhShS Arzamas Altyn bidaj zhәne Ұzynkol agr firmasy zhumys istejdi InfrakurylymyZhalpy bilim beretin 48 mektep 1 mәdeniet үji 11 klub 13 kitaphana zhumys istejdi Emdeu sauyktyru mekemelerinen aud auruhana emhana sanepidstansa 11 feldsh akusherlik zhәne 17 feldsh punkt 11 dәrihana t b bar Audan zheri arkyly Қorgan Samara t zh Қostanaj Petropavlovsk Ұzynkol Sarykol Ұzynkol Zverigolovskoe avtomob zholy otedi DerekkozderIstoricheskaya spravka Oficialnyj sajt akimata Uzunkolskogo rajona Kostanajskoj oblasti Tekserildi 28 kantar 2016 Audan pasporty Ұzynkol audany әkiminin resmi internet resursy Tekserildi 4 kantar 2017 Қazakstan Respublikasy halkynyn zhynysy zhәne zhergilikti zherdin tipine karaj sany 2023 zhylgy 1 kantarga Қazakstan Respublikasy halkynyn zhekelegen etnostary bojynsha sany 2022 zhyl basyna Resej imperiyasy KSRO halyk sanaktary ҚR halyk sanaktary