Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қоға тұқымдасы (лат. Typhaceae) – дара жарнақтыларға жататын көп жылдық өсімдіктер.
| Қоға тұқымдасы | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| ||||||||
| Тектері | ||||||||
| |
Ботаникалық сипаты
- Қоға тұқымдасы сулы және батпақты жерде өседі, ұзын әрі көлденең төсемді тамыры бар.
- Биіктігі 30-100 см, кейде одан да биік.
- Сабақтары цилиндр немесе білік тәрізді.
- Жапырақтары сабақ бойында (кірпібас) немесе төменгі бөлігінде жерге жақын (қоға) орналасады. Жапырақтары ұзынша, кейде таспа тәрізді, сыртында қабықшасы бар, қатты (сирек жұмасқ), жиегі тегіс, түбінде қынабы болады, ұшынан бастап қурайды. Тыныc cаңлаулары өзгермелі.
- Ұсақ гүлдері актиноморфты, бір үйлі және дара жынысты. Гүлі шар тәрізді гүлшоғырға (кірпібас) немесе цилиндр тәрізді собыққа (қоға) топталған. Гүлшоғырының жоғарғы бөлігі аталығы (3, кейде 1-8), төменгі бөлігі аналығы. Гүлсерігі қарапайым, кейде сыртында қабыршағы немесе түгі болады.
- Кірпібастың сабағы қысқа, 1 немесе 2 ұзын аналық тармақтардан тұрады, жемісі сүйекті, сыртқы құрғақ қабаты және ішкі қатты қабаты болады.
- Қоғаның сабағы ұзын, сыңар жақты қалақ тәрізді немесе ұзынша аналығы бар, жемісі - жаңғақ тәрізді. Олар маусым-шілдеде гүлдесе, кірпібастардың кейбір түрі тамыз-қыркүйек айларында гүлдейді. Жемісі су бетіне түсіп, 1-4 күнге дейін (кей түрлері 4 аптаға дейін) сыртындағы түгінің арқасында су бетінде қалықтап жүреді де, су түбіне түсіп ашылады және тұқымын шашады. Алғашқы жапырақтары 1-1,5 айдан кейін пайда болады. Үш жылдан кейін өсімдік толық жетіліп, өнім беретін өскіндері шыға бастайды.
Өсетін жері мен таралу аймағы
Қоға тұқымдасы негізінен дүние жүзіне кең тараған, көбінесе Солтүстік жарты шардың сулы және батпақты жерлерінде өседі. Бұл тұқымдасқа жататын 2 туысы (кірпібас, қоға), 40-қа жуық түрі бар. Қазақстанда Тобыл-Есіл жазығында, Ертіс өзені аңғарында, Зайсан, Балқаш-Алакөл ойысында, Қызылорда, Ақтөбе облыстарында өсетін 7 түрі бар.
Қолданылуы
Қоға тұқымдасының тамырын халық медицинасында емге пайдаланады.
Жас өркендері мен тамыр сабақтары кеміргіштер мен басқа да жануарлардың (аю, қабан, т.б.) азығы, сонымен қатар кірпібаспен теңбіл бұғы мен жабайы үйректер қоректенеді.
Дереккөздер
- Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қoga tukymdasy lat Typhaceae dara zharnaktylarga zhatatyn kop zhyldyk osimdikter Қoga tukymdasyDүniesi Өsimdikter unranked Dara zharnaktylarSaby Tukymdasy TyphaceaeTekteriBotanikalyk sipaty Sparganium erectum Typha latifolia Қoga tukymdasy suly zhәne batpakty zherde osedi uzyn әri koldenen tosemdi tamyry bar Biiktigi 30 100 sm kejde odan da biik Sabaktary cilindr nemese bilik tәrizdi Zhapyraktary sabak bojynda kirpibas nemese tomengi boliginde zherge zhakyn koga ornalasady Zhapyraktary uzynsha kejde taspa tәrizdi syrtynda kabykshasy bar katty sirek zhumask zhiegi tegis tүbinde kynaby bolady ushynan bastap kurajdy Tynyc canlaulary ozgermeli Ұsak gүlderi aktinomorfty bir үjli zhәne dara zhynysty Gүli shar tәrizdi gүlshogyrga kirpibas nemese cilindr tәrizdi sobykka koga toptalgan Gүlshogyrynyn zhogargy boligi atalygy 3 kejde 1 8 tomengi boligi analygy Gүlserigi karapajym kejde syrtynda kabyrshagy nemese tүgi bolady Kirpibastyn sabagy kyska 1 nemese 2 uzyn analyk tarmaktardan turady zhemisi sүjekti syrtky kurgak kabaty zhәne ishki katty kabaty bolady Қoganyn sabagy uzyn synar zhakty kalak tәrizdi nemese uzynsha analygy bar zhemisi zhangak tәrizdi Olar mausym shildede gүldese kirpibastardyn kejbir tүri tamyz kyrkүjek ajlarynda gүldejdi Zhemisi su betine tүsip 1 4 kүnge dejin kej tүrleri 4 aptaga dejin syrtyndagy tүginin arkasynda su betinde kalyktap zhүredi de su tүbine tүsip ashylady zhәne tukymyn shashady Algashky zhapyraktary 1 1 5 ajdan kejin pajda bolady Үsh zhyldan kejin osimdik tolyk zhetilip onim beretin oskinderi shyga bastajdy Өsetin zheri men taralu ajmagyҚoga tukymdasy negizinen dүnie zhүzine ken taragan kobinese Soltүstik zharty shardyn suly zhәne batpakty zherlerinde osedi Bul tukymdaska zhatatyn 2 tuysy kirpibas koga 40 ka zhuyk tүri bar Қazakstanda Tobyl Esil zhazygynda Ertis ozeni angarynda Zajsan Balkash Alakol ojysynda Қyzylorda Aktobe oblystarynda osetin 7 tүri bar ҚoldanyluyҚoga tukymdasynyn tamyryn halyk medicinasynda emge pajdalanady Zhas orkenderi men tamyr sabaktary kemirgishter men baska da zhanuarlardyn ayu kaban t b azygy sonymen katar kirpibaspen tenbil bugy men zhabajy үjrekter korektenedi DerekkozderҚazakstan tabigaty Enciklopediya Bas red B Ө Zhakyp Almaty Қazak enciklopediyasy ZhShS 2011 T Z 304 bet ISBN 9965 893 64 0 T Z ISBN 9965 893 19 5