Балқаш-Алакөл ойысы

Балқаш–Алакөл ойысы – Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы ірі тектоникалық құрылым.

Балқаш-Алакөл ойысы
Сипаттамасы
Теңiз деңгейiнен биіктігі	600 м
Солтүстіктен оңтүстікке дейінгі қашықтық	300 км
Батыстан шығысқа дейінгі қашықтық	800 км
Өзендер	Іле, Қаратал, Ақсу, Лепсі, Аягөз
Көлдер	Балқаш, Алакөл, Сасықкөл, Жалаңашкөл
Орналасуы
46°41′25″ с. е. 80°30′34″ ш. б. / 46.690383° с. е. 80.509559° ш. б. / 46.690383; 80.509559 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 46°41′25″ с. е. 80°30′34″ ш. б. / 46.690383° с. е. 80.509559° ш. б. / 46.690383; 80.509559 ^(G) ^(O) ^(Я)^(T)
Ел	Қазақстан
Аймақтар	Абай облысы, Алматы облысы, Жетісу облысы
Балқаш-Алакөл ойысы
Балқаш-Алакөл ойысы

Балқаш-Алакөл ойысы

Географиялық орны

Негізінен Абай, Алматы және Жетісу облыстарының аумағында орналасқан. Солтүстігінде Сарыарқамен, шығысында Тарбағатай жотасымен, оңтүстігінде Жетісу (Жоңғар) және Іле Алатауларымен, батысында Желтау, Айтау тауларымен шектелген.

Жер бедері, геологиялық құрылымы

Ойыс Балқаш және Алакөл ойыстарына бөлінеді. Жалпы ұзындығы 800 км. Ені Балқаш көлінің тұсында 300 км, Сасықкөл маңында 100 км. Ойыс табаны қатпарланған палеозой шөгінділерінен, магмалық және интрузиялық жыныстардан түзілген. Оларды бор, палеоген, неоген және төрттік кезеңдердің континенттік борпылдақ жыныстары жапқан. Ойыстың көпшілік аумағын абсолюттік биіктігі 342 — 600 м Сарыесікатырау, Лөкқұм (Лекқұм), Тауқұм сияқты төрттік кезеңнің құм алқаптары алып жатыр.

Климаты

Климаты тым континенттік. Қысы қатаң, аязды. Қаңтар айының орташа температурасы (-12 -14°С), бұрқасынды әрі үскірік аязды күндер (-30 -35°С) жиі болып тұрады. Жазы ыстық, аңызақ әрі құрғақ. Шілде айының орташа температурасы 22 — 24°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 120 — 200 мм шамасында.

Су жүйесі

Ойысты қоршап жатқан таулардан бастау алатын Іле, Қаратал, Ақсу, Лепсі, Аягөз, Үржар, Қатынсу, Еміл, Ырғайты, Жаманты, Тентек өзендері ойыстың табанындағы Балқашқа, Алакөлге, Сасықкөлге, Жалаңашкөлге құяды. Балқаш көліне құятын судың үштен екісінен астамы Іле өзенінің үлесіне тиеді. 3 — 10 м тереңдіктегі (кейде 100 м, Тауқұмда) жер асты суы көбіне тұщы келеді. Алакөл артезиан алабында арынды су қоры мол.

Өсімдігі

Ойыста сексеуіл, жусан, бұта, сораң, өзен аңғарларын бойлай тал, тораңғы, жиде және құрақ, қамыс бидайық, астық тұқымдас өсімдіктер өседі. Өзен аңғарлары мен құм төбелер — қысқы мал жайылымы, тау бөктеріндегі жазық — суармалы егістік ретінде пайдаланылады.

Дереккөздер

1. "Қазақ Энциклопедиясы"