Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Қазақстан Мұсылмандары Діни Басқармасы (ҚМДБ) — Қазақстан мұсылмандарына діни-руханияттық басшылық жасайтын республикалық бірлестік.
Қысқаша тарихы
Қазіргі Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының негізі 19 ғ-дың соңы мен 20 ғ-дың басында қалана бастады. 1906 ж. Верныйда Түркістан өлкесі мұсылмандарының 1 құрылтайы өтті, оған 100-ге жуық делегат қатысты.
1943 ж. Ташкентте Орта Азия мен Қазақстан мұсылмандарының алғашқы құрылтайы өтті. Оған Қазақстан делегациясын шейх Абд әл-Ғаффар Шамсутдинов (1884 – 1953) бастап барды. Құрылтайда Орта Азия мен Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы құрылып, төрағасы әрі Бас мүфти болып (1856 – 1957) сайланды. Қазақстанда қазият құрылып, Шамсутдинов қази болып тағайындалды. Ол 1946 жылдан бастап Орта Азия мен Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының Қазақстандағы өкілі, Алматы қ-ның имамы қызметін атқарды.
1952 – 72 жылдар аралығында Сәдуақас Ғылмани (1890 – 1972), 1972 – 79 жылдар аралығында Жахия қажы Бейсенбайұлы () қази болды. Орта Азия және Қазақстан мұсылмандарының діни басқармасы 1990 жылға дейін Ташкентте орналасқандықтан және кеңестік саясатқа байланысты Қазақстанның діни-рухани өміріне ықпал ете алған жоқ.
1990 жылғы 12 қаңтарда өткен Қазақстан мұсылмандарының тұңғыш құрылтайында дербес Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы құрылды. Басқарманың тұңғыш төрағасы, Бас мүфтиі Рәтбек Нысанбаев болды. Қазақстан мұсылмандарының жұмысына басшылық жасап, оның жұмысын жүргізетін Бас мүфти басшылық ететін атқарушы орган ҚМДБ аппараты – мүфтият. ҚМДБ-ның 2000 ж. өткен ІІІ құрылтайда төрағасы, Бас мүфтиі болып, профессор Әбсаттар Дербісәлі сайланды. 2013 жылдың 19 ақпанында Қазақстан мұсылмандарының кезектен тыс өткен VII құрылтайында Маямеров Ержан Малғажыұлы Бас мүфти болып сайланды.
2017 жылдың 8 желтоқсанында өткен Қазақстан мұсылмандарының кезекті VIII құрылтайында Серікбай Сатыбалдыұлы Ораз Бас мүфти болып сайланды.
ҚМДБ
Діни басқарма ҚМДБ-ның төрағасы, Бас Мүфти, ҚМДБ Ақылдастар алқасы, Қамқорлар кеңесі, ҚМДБ-ның төралқасы, Аппарат жетекшісі және Діни істер, Шариғат және пәтуа, Мешіт істері, Халықар. байланыс, Хаттама, Қажылық, Уағыз-насихат, Ғылым және білім, Жалпы және жастар ісі, Халал өнімдерін стандарттау, Баспасөз және интернет, Әйелдер-қыздар секілді бөлімдер мен секторлардан, сондай-ақ, іс басқармасынан тұрады.
Басқарманың мақсаты мен міндеті: ислам дінін насихаттау, тарату, Мұхаммед (ғ.с.) пайғамбар уағыздарының дұрыс насихатталуын қамтамасыз ету, ислам дінінің, Қазақстан мұсылмандарының бірлігін сақтау, діни ұйымдардағы шариаттың толық әрі дұрыс орындалуын қамтамасыз ету, облыстардағы өкіл имамдар арқылы республика мұсылман жамағатының діни мәселелерін шешу, республикада ислам дінін оқытып-үйрететін мамандар даярлау, сондай-ақ, шет елдік діни ұйымдармен, бірлестіктермен, оқу орындарымен қарым-қатынас орнату, діни әдебиеттер, оқулықтар, т.б. қажетті басылымдарды әзірлеу. ҚМДБ құрылтайшылығымен ашылған халықар. Нұр-Мүбарак Египет Ислам мәдениеті ун-ті мен имамдар білімін жетілдіруге арналған респ. Ислам ин-ты жұмыс істейді.
ҚМДБ бөлімдері
Шариғат және пәтуа бөлімі — Сансызбай Құрбанұлы.
Қажылық бөлімі — Жанділлә Мамытханұлы Байжігітов.
Оқу-ағарту бөлімі — Смайыл Сүйерқұлұлы Сейтбеков.
ҚМДБ Аппарат басшысы — Гилимбек Жәдігерұлы Мәжиев.
Діни оңалту бөлімі — Хасан Ташайұлы Аманқұлов.
Уағыз-насихат бөлімі — Батыржан Берденұлы Мансұров.
Зекет және қайырымдылық қорының директоры — Мақсатбек Мақсотұлы Қайырғалиев.
Діни сараптама бөлімі — Нұрлан Евфратұлы Қайырбеков.
Мешіт істері бөлімі — Жаппасбаев Марат Абдуллаұлы.
Бас мүфти кеңсшісі — Кенжетай Байкемелұлы Дүйсенбай.
Қоғаммен байланыс бөілімі — Нұрбек Әуесханұлы Есмағанбет
Ақпарат бөлімі — Ағабек Қонарбайұлы Сыдықов.
Мүфтидің бас кеңесшісі — Шейх-уль-Ислам Алсабеков Мухаммад-Хусайн қажы Усманұлы.
ҚМДБ-ның оқу орындары
- Нұр-Мүбарак Египет ислам мәдениеті университеті
- Республикалық Имамдардың білімін жетілдіру Ислам Институты
- «Қауам ад-Дин әл-Итқани әл-Фараби әт-Түркістани» республикалық қарилар дайындау орталығы
- «Астана» медресесі
- «Әбу Ханифа медресесі»
- «Әбу Бәкір Сыддық» медресесі
ҚМДБ-ның облыстардағы өкілдіктері
- Алматы облысы — Мадияр Тағайбайұлы Пірімқұлов.
- Астана қаласы — Ерболат Нұрылдаұлы Жүсіпов.
- Ақмола облысы — Қуаныш Жұмабайұлы Сәбит.
- Ақтөбе облысы — Серікжан Еншібайұлы.
- Атырау облысы — Алтынбек Ұтысханұлы.
- Батыс Қазақстан облысы — Самат Қанатқалиұлы Әлібаев.
- Ұлытау облысы — Елдос Қуандықұлы Жұмаділдә.
- Жамбыл облысы — Бейбіт Әліпбекұлы Мырзагалиев.
- Қарағанды облысы — Естай Айтуғанұлы Әбдіғали.
- Қызылорда облысы — Болатбек Ұласқанұлы Абуов.
- Маңғыстау облысы — Ануар Ізімбайұлы Елжанов.
- Түркістан облысы — Ержан Сматұлы Төлепов.
- Қостанай облысы —
- Өскемен аймағы —
- Павлодар облысы —
- Солтүстік Қазақстан облысы
- Жетісу облысы
- Шығыс Қазақстан облысы
- Алматы қаласы
ҚМДБ жанынан шығатын газет-журналдар
Басқарма жанынан “Munara” атты газет (2019 жылдың қазанынан) және “Иман” атты журнал (2002 жылдың қарашасынан) шығады.
ҚМДБ Зекет қоры
ҚМДБ Зекет қоры 2011 жылды 3-ші маусымында Әділет Министрлігінде тіркелді. Қордың толық заңды атауы: «Қазақстан Мұсылмандары Діни Басқармасының Зекет Қоры» Корпоративтік қоры.
ҚМДБ Зекет қоры – жеке және заңды тұлғалардың зекеттері мен садақаларын қабылдап, оны Шариғат үкімдеріне сай таратумен айналысатын ұйым.
Қордың құрылтайшысы – Қазақстан Мұсылмандары Діни Басқарамасы.
ҚМДБ Зекет қорының Миссиясы:
Қасиетті Құран Кәрім мен сүнетті басшылыққа ала отырып, шариғат үкімдеріне сәйкес Қазақстан мұсылмандарының зекетінің жиналуы мен таратылуын жүзеге асыру
Мақсаттары:
- Өзін-өзі қаржылық тұрғыдан қамтамасыз ете алмайтын ауыл мешіттеріндегі дін қызметкерлеріне жалақы беру;
- Қазақстанның діни оқу орындарындағы студенттерге шәкіртақы тағайындау;
- Діни оқу орындарына ғимараттар салып, оларды техникалық базамен қамтамасыз ету;
- Қазақстанның діни медреселеріне заманауи студенттер үйін салу;
- Қажетті діни басылымдарды баспаға әзірлеп шығару, халыққа тарату;
- Ислам дінінің лайықты түрде насихатталуына қаржылай қолдау көрсету;
- Жағдайы төмен топтарға қаржылай көмек беру;
- ҚМДБ-ның басқа да діни қыметтеріне қаржылай қолдау көрсету.
Басты ұстанымы:
- Шариғатқа ( бойынша) сәйкестік
- Халыққа ашықтық
- Ресмилік
Мешіттер
Қазақстанда 2769 мешіт орналасқан. Қазақстан бойынша ең көп мешіт орналасқан — Түркістан облысы, 753 мешіт орналасқан. Ең аз мешіт орналасқан — Астана, 13 мешіт орналасқан.
- Алматы қаласы — 58 мешіт орналасқан.
- Шымкент қаласы — 106 мешіт орналасқан.
- Ақмола облысы — 91 мешіт орналасқан.
- Алматы облысы — 286 мешіт орналасқан.
- Ақтөбе облысы — 70 мешіт орналасқан.
- Қарағанды облысы — 128 мешіт орналасқан.
- Атырау облысы — 44 мешіт орналасқан.
- Жамбыл облысы — 313 мешіт орналасқан.
- Маңғыстау облысы — 35 мешіт орналасқан.
- Батыс Қазақстан облысы — 48 мешіт орналасқан.
- Қызылорда облысы — 180 мешіт орналасқан.
- Қостанай облысы — 28 мешіт орналасқан.
- Солтүстік Қазақстан облысы — 60 мешіт орналасқан.
- Павлодар облысы — 107 мешіт орналасқан.
- Шығыс Қазақстан облысы — 98 мешіт орналасқан.
- Абай облысы — 110 мешіт орналасқан.
- Жетісу облысы — 193 мешіт орналасқан.
- Ұлытау облысы — 31 мешіт орналасқан.
Қазақстан Мұсылмандары Діни Басқарамасы бойынша, Қазақстандағы орталық мешіт 2022 жылы 12 тамыз айында түрік азаматы Али Тамириджидің қолдауымен Орта Азиядағы мешіт салды. Мешіттің аты — Республиқалық Бас Мешіт. Ал осы уақытқа дейін орталық мешіт — Әзірет Сұлтан болған.
Дереккөздер
- ҚМДБ: СЕРІКБАЙ ҚАЖЫ ОРАЗ БАС МҮФТИ БОЛЫП САЙЛАНДЫ Мұрағатталған 23 қаңтардың 2018 жылы.
- “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
- МҮФТИЯТТЫҢ «МҰНАРА» ГАЗЕТІ ШЫҚТЫ (ФОТО)
Сыртқы сілтемелер
- ҚМДБ ресми сайты Мұрағатталған 11 желтоқсанның 2013 жылы.
- Алматы қаласының Орталық мешіті сайты
- Астана қаласының Хазірет Сұлтан мешіті
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Қazakstan Musylmandary Dini Baskarmasy ҚMDB Қazakstan musylmandaryna dini ruhaniyattyk basshylyk zhasajtyn respublikalyk birlestik Қazakstan musylmandary dini baskarmasynyn resmi logotipiҚyskasha tarihySerikbaj Satybaldyuly Oraz ҚMDB nyn 2017 2020 zhzh aralygyndagy toragasy Bas Mүfti Қazirgi Қazakstan musylmandary dini baskarmasynyn negizi 19 g dyn sony men 20 g dyn basynda kalana bastady 1906 zh Vernyjda Tүrkistan olkesi musylmandarynyn 1 kuryltajy otti ogan 100 ge zhuyk delegat katysty 1943 zh Tashkentte Orta Aziya men Қazakstan musylmandarynyn algashky kuryltajy otti Ogan Қazakstan delegaciyasyn shejh Abd әl Ғaffar Shamsutdinov 1884 1953 bastap bardy Қuryltajda Orta Aziya men Қazakstan musylmandary dini baskarmasy kurylyp toragasy әri Bas mүfti bolyp 1856 1957 sajlandy Қazakstanda kaziyat kurylyp Shamsutdinov kazi bolyp tagajyndaldy Ol 1946 zhyldan bastap Orta Aziya men Қazakstan musylmandary dini baskarmasynyn Қazakstandagy okili Almaty k nyn imamy kyzmetin atkardy 1952 72 zhyldar aralygynda Sәduakas Ғylmani 1890 1972 1972 79 zhyldar aralygynda Zhahiya kazhy Bejsenbajuly kazi boldy Orta Aziya zhәne Қazakstan musylmandarynyn dini baskarmasy 1990 zhylga dejin Tashkentte ornalaskandyktan zhәne kenestik sayasatka bajlanysty Қazakstannyn dini ruhani omirine ykpal ete algan zhok 1990 zhylgy 12 kantarda otken Қazakstan musylmandarynyn tungysh kuryltajynda derbes Қazakstan musylmandary dini baskarmasy kuryldy Baskarmanyn tungysh toragasy Bas mүftii Rәtbek Nysanbaev boldy Қazakstan musylmandarynyn zhumysyna basshylyk zhasap onyn zhumysyn zhүrgizetin Bas mүfti basshylyk etetin atkarushy organ ҚMDB apparaty mүftiyat ҚMDB nyn 2000 zh otken III kuryltajda toragasy Bas mүftii bolyp professor Әbsattar Derbisәli sajlandy 2013 zhyldyn 19 akpanynda Қazakstan musylmandarynyn kezekten tys otken VII kuryltajynda Mayamerov Erzhan Malgazhyuly Bas mүfti bolyp sajlandy 2017 zhyldyn 8 zheltoksanynda otken Қazakstan musylmandarynyn kezekti VIII kuryltajynda Serikbaj Satybaldyuly Oraz Bas mүfti bolyp sajlandy ҚMDBErzhan Malgazhuly Mayamerov ҚMDB nyn 2013 2017 zhzh aralygyndagy toragasy Bas Mүfti Dini baskarma ҚMDB nyn toragasy Bas Mүfti ҚMDB Akyldastar alkasy Қamkorlar kenesi ҚMDB nyn toralkasy Apparat zhetekshisi zhәne Dini ister Sharigat zhәne pәtua Meshit isteri Halykar bajlanys Hattama Қazhylyk Uagyz nasihat Ғylym zhәne bilim Zhalpy zhәne zhastar isi Halal onimderin standarttau Baspasoz zhәne internet Әjelder kyzdar sekildi bolimder men sektorlardan sondaj ak is baskarmasynan turady Baskarmanyn maksaty men mindeti islam dinin nasihattau taratu Muhammed g s pajgambar uagyzdarynyn durys nasihattaluyn kamtamasyz etu islam dininin Қazakstan musylmandarynyn birligin saktau dini ujymdardagy shariattyn tolyk әri durys oryndaluyn kamtamasyz etu oblystardagy okil imamdar arkyly respublika musylman zhamagatynyn dini mәselelerin sheshu respublikada islam dinin okytyp үjretetin mamandar dayarlau sondaj ak shet eldik dini ujymdarmen birlestiktermen oku oryndarymen karym katynas ornatu dini әdebietter okulyktar t b kazhetti basylymdardy әzirleu ҚMDB kuryltajshylygymen ashylgan halykar Nur Mүbarak Egipet Islam mәdenieti un ti men imamdar bilimin zhetildiruge arnalgan resp Islam in ty zhumys istejdi Әbsattar Bagysbajuly Derbisәli ҚMDB nyn 2000 2013 zh zh arasyndagy toragasy Bas MүftiiҚMDB bolimderi Sharigat zhәne pәtua bolimi Sansyzbaj Қurbanuly Қazhylyk bolimi Zhandillә Mamythanuly Bajzhigitov Oku agartu bolimi Smajyl Sүjerkululy Sejtbekov ҚMDB Apparat basshysy Gilimbek Zhәdigeruly Mәzhiev Dini onaltu bolimi Hasan Tashajuly Amankulov Uagyz nasihat bolimi Batyrzhan Berdenuly Mansurov Zeket zhәne kajyrymdylyk korynyn direktory Maksatbek Maksotuly Қajyrgaliev Dini saraptama bolimi Nurlan Evfratuly Қajyrbekov Meshit isteri bolimi Zhappasbaev Marat Abdullauly Bas mүfti kensshisi Kenzhetaj Bajkemeluly Dүjsenbaj Қogammen bajlanys boilimi Nurbek Әueshanuly Esmaganbet Akparat bolimi Agabek Қonarbajuly Sydykov Mүftidin bas kenesshisi Shejh ul Islam Alsabekov Muhammad Husajn kazhy Usmanuly ҚMDB nyn oku oryndary Nur Mүbarak Egipet islam mәdenieti universiteti Respublikalyk Imamdardyn bilimin zhetildiru Islam Instituty Қauam ad Din әl Itkani әl Farabi әt Tүrkistani respublikalyk karilar dajyndau ortalygy Astana medresesi Әbu Hanifa medresesi Әbu Bәkir Syddyk medresesiҚMDB nyn oblystardagy okildikteri Almaty oblysy Madiyar Tagajbajuly Pirimkulov Astana kalasy Erbolat Nuryldauly Zhүsipov Akmola oblysy Қuanysh Zhumabajuly Sәbit Aktobe oblysy Serikzhan Enshibajuly Atyrau oblysy Altynbek Ұtyshanuly Batys Қazakstan oblysy Samat Қanatkaliuly Әlibaev Ұlytau oblysy Eldos Қuandykuly Zhumadildә Zhambyl oblysy Bejbit Әlipbekuly Myrzagaliev Қaragandy oblysy Estaj Ajtuganuly Әbdigali Қyzylorda oblysy Bolatbek Ұlaskanuly Abuov Mangystau oblysy Anuar Izimbajuly Elzhanov Tүrkistan oblysy Erzhan Smatuly Tolepov Қostanaj oblysy Өskemen ajmagy Pavlodar oblysy Soltүstik Қazakstan oblysy Zhetisu oblysy Shygys Қazakstan oblysy Almaty kalasyҚMDB zhanynan shygatyn gazet zhurnaldarBaskarma zhanynan Munara atty gazet 2019 zhyldyn kazanynan zhәne Iman atty zhurnal 2002 zhyldyn karashasynan shygady ҚMDB Zeket koryҚMDB Zeket kory 2011 zhyldy 3 shi mausymynda Әdilet Ministrliginde tirkeldi Қordyn tolyk zandy atauy Қazakstan Musylmandary Dini Baskarmasynyn Zeket Қory Korporativtik kory ҚMDB Zeket kory zheke zhәne zandy tulgalardyn zeketteri men sadakalaryn kabyldap ony Sharigat үkimderine saj taratumen ajnalysatyn ujym Қordyn kuryltajshysy Қazakstan Musylmandary Dini Baskaramasy ҚMDB Zeket korynyn Missiyasy Қasietti Қuran Kәrim men sүnetti basshylykka ala otyryp sharigat үkimderine sәjkes Қazakstan musylmandarynyn zeketinin zhinaluy men taratyluyn zhүzege asyru Maksattary Өzin ozi karzhylyk turgydan kamtamasyz ete almajtyn auyl meshitterindegi din kyzmetkerlerine zhalaky beru Қazakstannyn dini oku oryndaryndagy studentterge shәkirtaky tagajyndau Dini oku oryndaryna gimarattar salyp olardy tehnikalyk bazamen kamtamasyz etu Қazakstannyn dini medreselerine zamanaui studentter үjin salu Қazhetti dini basylymdardy baspaga әzirlep shygaru halykka taratu Islam dininin lajykty tүrde nasihattaluyna karzhylaj koldau korsetu Zhagdajy tomen toptarga karzhylaj komek beru ҚMDB nyn baska da dini kymetterine karzhylaj koldau korsetu Basty ustanymy Sharigatka bojynsha sәjkestik Halykka ashyktyk ResmilikMeshitterҚazakstanda 2769 meshit ornalaskan Қazakstan bojynsha en kop meshit ornalaskan Tүrkistan oblysy 753 meshit ornalaskan En az meshit ornalaskan Astana 13 meshit ornalaskan Almaty kalasy 58 meshit ornalaskan Shymkent kalasy 106 meshit ornalaskan Akmola oblysy 91 meshit ornalaskan Almaty oblysy 286 meshit ornalaskan Aktobe oblysy 70 meshit ornalaskan Қaragandy oblysy 128 meshit ornalaskan Atyrau oblysy 44 meshit ornalaskan Zhambyl oblysy 313 meshit ornalaskan Mangystau oblysy 35 meshit ornalaskan Batys Қazakstan oblysy 48 meshit ornalaskan Қyzylorda oblysy 180 meshit ornalaskan Қostanaj oblysy 28 meshit ornalaskan Soltүstik Қazakstan oblysy 60 meshit ornalaskan Pavlodar oblysy 107 meshit ornalaskan Shygys Қazakstan oblysy 98 meshit ornalaskan Abaj oblysy 110 meshit ornalaskan Zhetisu oblysy 193 meshit ornalaskan Ұlytau oblysy 31 meshit ornalaskan Қazakstan Musylmandary Dini Baskaramasy bojynsha Қazakstandagy ortalyk meshit 2022 zhyly 12 tamyz ajynda tүrik azamaty Ali Tamiridzhidin koldauymen Orta Aziyadagy meshit saldy Meshittin aty Respublikalyk Bas Meshit Al osy uakytka dejin ortalyk meshit Әziret Sultan bolgan DerekkozderҚMDB SERIKBAJ ҚAZhY ORAZ BAS MҮFTI BOLYP SAJLANDY Muragattalgan 23 kantardyn 2018 zhyly Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 MҮFTIYaTTYҢ MҰNARA GAZETI ShYҚTY FOTO Syrtky siltemelerҚMDB resmi sajty Muragattalgan 11 zheltoksannyn 2013 zhyly Almaty kalasynyn Ortalyk meshiti sajty Astana kalasynyn Haziret Sultan meshiti