Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Хиуаз Қайырқызы Доспанова (15 мамыр 1922 жыл, Ганюшкин, Гурьев облысы — 20 мамыр 2008, Алматы) — Екінші дүниежүзілік соғысының қазақтан шыққан жалғыз әйел-ұшқышы, жауынгер, батыр, Қазақстан Республикасының Халық қаһарманы.
| Доспанова Хиуаз Қайырқызы | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Әскер түрі | |
| Қызмет еткен жылдары | |
| Атағы | гвардиясы |
| Әскери бөлімі |
|
| Шайқасы | |
| Марапаттары |                    |
Өмірбаяны
Хиуаз Қайырқызы Доспанова 1922 жылы мамырдың 15 Ганюшкин ауылында (қазір Атырау облысы) дүниеге келген. Әкесi Қайыр — балықшы, анасы Меруерт — мұғалiм болып еңбек еткен. Байұлы тайпасы, Масқар руынан шыққан.Хиуаздың балалық шағы нәубетті жылдармен тұспа-тұс келді. Ол Орал қаласындағы жалғыз қазақ мектебіне іліге алмай, №1 орыс мектебінде білім алады. Мектептегі оқуымен бірге Оралдағы аэроклубта қатар оқыды.
Бұл жайлы ұшқыш апамыздың өзі көзі тірісінде былай деген еді:
 | Мен мектепте комсомол ұйымында қоғамдық жұмыстарға белсене араластым. Қаламызда ұшқыштар дайындайтын курс ашылған болатын. Соған оқушылар іздеп келгенде, ешкім жазыла қоймады. Мен орнымнан атып тұрып, мені жазыңыздар дедім. Содан кейін біртіндеп басқалар да жазыла бастады. Сөйтіп ойда-жоқта осы мамандықты игеруге тура келді. |  |
1940 жылы мектепті үздік бағамен тәмамдап қана қоймай, «Запастағы ұшқыш» куәлігін де қоса алып шығады. Осылайша, арман қуып, Мәскеудегі Жуковский атындағы әскери-әуе академиясына түспек болады. Алайда, ондағылар академияға тек ерлер ғана қабылданады деген желеумен қазақ даласынан келген қыздың құжаттарын қабылдамай қояды. Алғашқы қадамы сәтсіз болса да, Хиуаз кері қайтпай, Мәскеудің бірінші медициналық институтына түседі. Араға бір жыл салып, соғыс өрті тұтанады. Осы кезде қазақтың қайсар қызы майданға медбике, тегі болмаса, санитар болып кетсем бе деп, талпынып жүрген. Сөйтіп жүргенде ол әйгілі ұшқыш Марина Раскованың қыз-келіншектерден жасақталған авиаполк құрып жатқанын естиді. Осылайша, ол ойланбастан полк басшылығына келіп, Оралдағы аэроклубта меңгерген ұшу дағдыларын көрсетіп, өжеттігімен көзге түсіп, жауынгерлер құрамына қабылданады.
Ұшқыштық өмір жолын Оралдың аэроклубында бастап, кейін әйгілі ұшқыш Марина Раскова басқарған 46-гвардиялық полкінің құрамында 300-ден астам әуе шайқастарына қатысқан Хиуаз Доспанова сол кездің өзінде теңдесіз ерлігі үшін «қанатты қыз» атанған еді. Әлия Молдағұлова, Мәншүк Мәметова, Хиуаз… Олардың есімдерін тек Қазақстан ғана емес, кезіндегі КСРО халықтары да жақсы біледі. Соғыстан кейін лауазымды қызметтер атқарған Хиуаз Доспановаға Елбасының Жарлығымен «Халық қаһарманы» атағы берілген болатын.
Хиуаз Доспанова 2008 жылдың 20 мамырында Алматы қаласында 86 жасында дүниеден озды.
Соғыс уақытында
Отан алдындағы борышын өтеуге бел буған жауынгер қыздар Саратов қаласының әскери әуе училищесіне жіберіледі. Мұнда штурмандар даярлайтын арнайы курсты аяқтап, 1942 жылдың көктемінде сол кездегі авиация тарихында тұңғыш рет құрылған, түнгі мезгілде жау шептерін бомбалайтын әйелдер авиаполкінің құрамында майданға аттанады.
Хиуаз Доспанова қызмет еткен полк Солтүстік Кавказ, Кубань, Қырым, Украина, Беларусь, Польша, Германия аспанындағы шайқастарға қатысқан. Қазақ қызы қан майданда 300-ден аса жауынгерлік операция орындап, аса маңызды жау шебін талқандайды. Түн қараңғысында жауға қырғидай тиген Хиуаз Доспанова соғыс кезінде ұшақтан 14 рет құлаған екен. Төрт мәрте ауыр жарақат алса да, есін жиысымен ұрыс даласына қайта оралып отырған. Кеңес Одағының батыры атағын алған Марина Чечнева өзі Хиуаздың шеберлігі жайлы былай деп жазған еді: «Хиуаз Доспанова ұшағын нысанаға ылғи да дәл апаратын және өз аэродромына да сондай дәлдікпен қайта оралатын».
Түнгі мыстан
Хиуаз бен оның ұшқыш құрбыларын немістер «Түнгі мыстандар» деп атап, олардың әуеден бағыттаған соққысын үрейлене күтіп, талай таңды көз шырымын алмастан қарсы алды. Тіпті Гитлердің өзі әрбір атып түсірілген әйел ұшқыштар экипажы үшін әрбір солдатына темір крест беріп, аз күнге үйіне демалысқа жіберуге уәде берген деген әңгімелер сол кезде желдей ескен еді.
Сталиннен қаймықпаған қазақ қызы жайлы шындық ашылды.
«Түнгі мыстандар» жау шебіне жақындаған кезде, ұшу биіктігін төмендетіп, жауды үстінен бомбалады. Әр ұшақта екі қыздан бір сағатта 120 шақырымды бағындыруы тиіс. Әрбір қыз бір түнде 5-10 рет жау тылына шабуылдауға міндетті. «Біз түнде ұшатын болғандықтан, жау шебіне жақын орналасатынбыз. Біздің полктің өз қағидасы болды: ешқашан да әйел екеніңді ұмытпа, ұшағыңды күтіп қара дегендей. Кейде тапсырманы орындап жатқанда, бізге қарсы оқ атылатын. Сондай кездері қыз баламын ғой, фашистерге тұтқынға түскеннен гөрі, ұшақпен жерге құлап, өртенгенім дұрыс еді деген ойлар келетін», — деген еді сұқбаттарының бірінде Хиуаз Доспанова.
Даланы түн қараңғылығы жайлаған кез. Алдымен жарық бергіш бомба тастапты. Себебі жау әскері мен техникасының қай жерде орналасқанын анықтап алу қажет болған. Сол сәтте төңірек жап-жарық болып кетеді. Звено командирі Е. Пескова мен Х. Доспанова бұйрық түсісімен жаудың атыс ұясын бомбалай бастайды. Қашанда сақ отыратын жау әскері есін жинап та үлгермепті. Неше мәрте бомбалап, даланың астаң-кестеңі шығып жатқанда ұшқыш қыздар аққан жұлдыздай көзден ғайып болады. Алғашқы әскери тапсырманы осылай сәтті орындаған қос қыз жан-жақтан қаумалап алған майдандастарының қошеметіне емес, өздерінің осындай маңызды іске дайын екенін сезініп, қуанған-ды.
Соғысты ойласам, жаным түршігеді
Қан майданда жаумен алысып, Отан үшін от кешкен қазақ талай мәрте өлім аузынан аман қалған.
Бірде жау шебін талқандау үшін кезекті әскери тапсырманы орындау кезінде Хиуаз мінген ұшақ бір мая шөпке соғылады. Абырой болғанда, ұшақтағы бомба жарылмай қалады. Алайда қазақ қызының миы шайқалып, аяғы жараланып, бір ай госпитальда жатады. Емделіп шыққан соң, қызметіне қайта кіріседі.
1943 жылдың көктемінде Хиуаз Доспанова тағы да өліммен бетпе-бет келді. Ұшқыш қыздардың алдына Кубаньды жаудан азат ету міндеті қойылды. Хиуаз Доспанова мен Юлия Пашкова кезекті тапсырманы орындап, аэродромға қайтып келе жатқанда, Макогон мен Свистунова басқарған ұшақпен соқтығысып қалады. Үш қыз мерт болады, ал Хиуаз қауіпсіздік белдігін тақпағанының арқасында аман қалған.
«Бізді қыздар тауып алды. Мен ұшақ кабинасынан сыртқа ұшып кетіппін», — деп еске алған еді Доспанова сол бір оқиғаны.
Басында қаруластары Хиуазды да өліп қалған шығар деп ойлайды, бірақ кірпігі қимылдап жатқанын көріп, госпитальге апарып емдеген. Дәрігерлер Хиуаздың тұла бойын түгел гипстеп тастайды, аяқтарының сүйектерін сындырып, түзу біту үшін қайта салады. Жарты жыл госпитальда жатқан ол күздің аяғында полкке қайтып оралады.
Осыдан кейін ұшқыш қызды майдандастары ұшаққа көтеріп әкеліп отырғызатын болған. Ұшаққа мініп-түсуі қиын болғандықтан, қыздарға салмақ салмау үшін талай мәрте кабинада түнеп те жүріпті.
Алайда, кейін денсаулығына байланысты оған әуеге көтерілуге тыйым салынады. Осыдан кейін ол полк байланысының бастығы болады. Офицерлік шені өсіп, гвардия аға-лейтенанты атанды.
Талдықорғанда Ауған соғысының ардагері жұрт алдында әскери сыйақысынан бас тартты.
«Соғыстың қиындығын айтып тауысу мүмкін емес. Ойласам, түнімен кірпік ілмеймін, жаным түршігеді, ешкімге тілемеймін», — деген еді сұқбаттарының бірінде қазақтың ұшқышы.
Қазақ қызы Кеңес Одағының батыры атанбай қалды.
Хиуаз Доспанованың ерлігі Кеңес Одағының батыры атағын алуға лайық болғанымен, одақ бұл атақты қазақтың ұшқыш қызына қимады. Халық жазушысы, соғыс ардагері Әзілхан Нұршайықовтың Хиуаз туралы жазбасында «Ұлы Отан соғысында Талғат Бигелдинов жау тылына-305, Леонид Беда-211, Сергей Луганский 390 рет ұшып, жауынгерлік тапсырманы орындап, үшеуі де екі мәрте Кеңес Одағының батыры атағына ие болды. Олар қуаты күшті ұшақтарды басқарды. Жер бауырлап ұшатын ПО-2 ұшағының жау ұшағымен шайқасар қуаты жоқ…» — деп жаза келе, Хиуаз Доспанова кішкене ғана фанера ұшақпен 300-ден астам рет әуеге көтеріліп, жауға ойсырата соққы бергенін айтып, қанатты қыздың ерлігі соғыс жылдарында бағаланбаса да, бейбіт өмірде бағалануы тиіс деп өз ойын ашық жазған еді.
Ұлы Отан соғысында айрықша ерлік көрсеткен ұшқыш қызды халқы осы сәттен кек етіп, кейін ұшқыштар дайындайтын училищеге түседі. Өрімдей жас қыздың қайсарлығына тәнті болған атақты ұшқыш әйел Марина Раскова сол кезде-ақ оған зор үміт артқан екен. Есімдері кең тараған ұшқыш әйелдер Гризобудова, Осипенко, Расковаларға еліктеген Хиуаз Доспанова үмітті ақтайды.
Қанатты қыз
«Арада ширек ғасырдан астам уақыт өтсе де, алғашқы әскери операцияға барғаным көз алдымда кеше ғана болғандай сайрап тұр» дейді Хиуаз апай. ...Даланы түн қараңғылығы жайлаған кез. Алдымен жарық бергіш бомба тастапты. Себебі жау әскері мен техникасының қай жерде орналасқанын анықтап алу қажет болған. Сол сәт төңірек жап-жарық болып кетеді. Звено командирі Е. Пескова мен Х. Доспанова бұйрық түсісімен жаудың атыс ұясын бомбалай бастайды. Қашанда сақ отыратын жау әскері естерін жинап та үлгермепті. Неше мәрте бомбалап, даланың астаң-кестеңі шығып жатқанда ұшқыш қыздар аққан жұлдыздай көзден ғайып болады. Алғашқы әскери тапсырманы осылай сәтті орындаған қос қыз жан-жақтан қаумалап алған майдандастарының қошеметіне емес, өздерінің осындай маңызды іске дайын екендіктерін сезініп, қуанғанды.
Жаумен аспандағы шайқаста 300 рет болып қайтқан Хиуаз ұшақтан 14 рет құлапты. Төрт мәрте ауыр жарақат алып, есін жиысымен ұрыс даласына қайта оралып отырған. Жаумен шайқаста асқан ерлік көрсете білді. Қазақтың жас қызы Ұлы Отан соғысы жылдары Марина Раскова басқарған 46-гвардиялық түнгі бомбалаушы – ұшқыштар полкінде штурман қызметін атқарған. Майдандағы ерлігі үшін ол «Қызыл жұлдыз», ІІ дәрежелі «Отан соғысы» ордендерімен және көптеген медальдармен марапатталған. Ал төсіндегі «Еңбек Қызыл Ту» ордені соғыстан кейінгі жылдардағы елеулі еңбегінің жемісі.
Соғыстан кейінгі жылдар
Хиуаз Доспанова «Абай» операсы мен «Шоқан Уәлиханов» драмасын сахналауға, «Медеу» спорт кешенін салуға және көптеген тарихи маңызы бар еңселі ғимараттардың құрылысына ер азаматтармен иық тірестіре жүріп араласып, көптеген игі жұмыстардың ортасынан табылды. Соғыстан кейін лауазымды қызметтер атқарған Х. Доспановаға Елбасының Жарлығымен Халық қаһарманы атағы берілген болатын.
Тағы қараңыз
- Хиуаз Доспанова атындағы мұз айдыны
Дереккөздер
- http://infoportal.kz/ru/content/kanatty-kyz Мұрағатталған 30 қаңтардың 2020 жылы.
- http://anatili.kazgazeta.kz/?p=3032
- Тарихи тұлғалар. Танымдық — көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. «Алматыкітап баспасы», 2009 ISBN 978-601-01-0268-2
- Айбын. Энциклопедия. / Бас редакторы Б. Ө. Жақып. — Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. ISBN 9965-893-73-Х
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Hiuaz Қajyrkyzy Dospanova 15 mamyr 1922 zhyl Ganyushkin Gurev oblysy 20 mamyr 2008 Almaty Ekinshi dүniezhүzilik sogysynyn kazaktan shykkan zhalgyz әjel ushkyshy zhauynger batyr Қazakstan Respublikasynyn Halyk kaһarmany Dospanova Hiuaz ҚajyrkyzyTugan kүni15 mamyr 1922 1922 05 15 Tugan zheriGanyushkino auyly Teniz audany Gurev oblysy Қazak KSRҚajtys bolgan kүni20 mamyr 2008 2008 05 20 86 zhas Қajtys bolgan zheriAlmatyӘsker tүriAviaciyaҚyzmet etken zhyldary1942 1945AtagygvardiyasyӘskeri bolimiShajkasyҰly Otan sogysyMarapattaryHalyk kaһarmany 1941 1945 zhzh Ұly Otan sogysyndagy Zheniske 50 zhyl merejtojlyk medaliӨmirbayanyHiuaz Қajyrkyzy Dospanova 1922 zhyly mamyrdyn 15 Ganyushkin auylynda kazir Atyrau oblysy dүniege kelgen Әkesi Қajyr balykshy anasy Meruert mugalim bolyp enbek etken Bajuly tajpasy Maskar ruynan shykkan Hiuazdyn balalyk shagy nәubetti zhyldarmen tuspa tus keldi Ol Oral kalasyndagy zhalgyz kazak mektebine ilige almaj 1 orys mektebinde bilim alady Mekteptegi okuymen birge Oraldagy aeroklubta katar okydy Bul zhajly ushkysh apamyzdyn ozi kozi tirisinde bylaj degen edi Men mektepte komsomol ujymynda kogamdyk zhumystarga belsene aralastym Қalamyzda ushkyshtar dajyndajtyn kurs ashylgan bolatyn Sogan okushylar izdep kelgende eshkim zhazyla kojmady Men ornymnan atyp turyp meni zhazynyzdar dedim Sodan kejin birtindep baskalar da zhazyla bastady Sojtip ojda zhokta osy mamandykty igeruge tura keldi 1940 zhyly mektepti үzdik bagamen tәmamdap kana kojmaj Zapastagy ushkysh kuәligin de kosa alyp shygady Osylajsha arman kuyp Mәskeudegi Zhukovskij atyndagy әskeri әue akademiyasyna tүspek bolady Alajda ondagylar akademiyaga tek erler gana kabyldanady degen zheleumen kazak dalasynan kelgen kyzdyn kuzhattaryn kabyldamaj koyady Algashky kadamy sәtsiz bolsa da Hiuaz keri kajtpaj Mәskeudin birinshi medicinalyk institutyna tүsedi Araga bir zhyl salyp sogys orti tutanady Osy kezde kazaktyn kajsar kyzy majdanga medbike tegi bolmasa sanitar bolyp ketsem be dep talpynyp zhүrgen Sojtip zhүrgende ol әjgili ushkysh Marina Raskovanyn kyz kelinshekterden zhasaktalgan aviapolk kuryp zhatkanyn estidi Osylajsha ol ojlanbastan polk basshylygyna kelip Oraldagy aeroklubta mengergen ushu dagdylaryn korsetip ozhettigimen kozge tүsip zhauyngerler kuramyna kabyldanady Ұshkyshtyk omir zholyn Oraldyn aeroklubynda bastap kejin әjgili ushkysh Marina Raskova baskargan 46 gvardiyalyk polkinin kuramynda 300 den astam әue shajkastaryna katyskan Hiuaz Dospanova sol kezdin ozinde tendesiz erligi үshin kanatty kyz atangan edi Әliya Moldagulova Mәnshүk Mәmetova Hiuaz Olardyn esimderin tek Қazakstan gana emes kezindegi KSRO halyktary da zhaksy biledi Sogystan kejin lauazymdy kyzmetter atkargan Hiuaz Dospanovaga Elbasynyn Zharlygymen Halyk kaһarmany atagy berilgen bolatyn Hiuaz Dospanova 2008 zhyldyn 20 mamyrynda Almaty kalasynda 86 zhasynda dүnieden ozdy Sogys uakytyndaOtan aldyndagy boryshyn oteuge bel bugan zhauynger kyzdar Saratov kalasynyn әskeri әue uchilishesine zhiberiledi Munda shturmandar dayarlajtyn arnajy kursty ayaktap 1942 zhyldyn kokteminde sol kezdegi aviaciya tarihynda tungysh ret kurylgan tүngi mezgilde zhau shepterin bombalajtyn әjelder aviapolkinin kuramynda majdanga attanady Hiuaz Dospanova kyzmet etken polk Soltүstik Kavkaz Kuban Қyrym Ukraina Belarus Polsha Germaniya aspanyndagy shajkastarga katyskan Қazak kyzy kan majdanda 300 den asa zhauyngerlik operaciya oryndap asa manyzdy zhau shebin talkandajdy Tүn karangysynda zhauga kyrgidaj tigen Hiuaz Dospanova sogys kezinde ushaktan 14 ret kulagan eken Tort mәrte auyr zharakat alsa da esin zhiysymen urys dalasyna kajta oralyp otyrgan Kenes Odagynyn batyry atagyn algan Marina Chechneva ozi Hiuazdyn sheberligi zhajly bylaj dep zhazgan edi Hiuaz Dospanova ushagyn nysanaga ylgi da dәl aparatyn zhәne oz aerodromyna da sondaj dәldikpen kajta oralatyn Tүngi mystan Hiuaz ben onyn ushkysh kurbylaryn nemister Tүngi mystandar dep atap olardyn әueden bagyttagan sokkysyn үrejlene kүtip talaj tandy koz shyrymyn almastan karsy aldy Tipti Gitlerdin ozi әrbir atyp tүsirilgen әjel ushkyshtar ekipazhy үshin әrbir soldatyna temir krest berip az kүnge үjine demalyska zhiberuge uәde bergen degen әngimeler sol kezde zheldej esken edi Stalinnen kajmykpagan kazak kyzy zhajly shyndyk ashyldy Tүngi mystandar zhau shebine zhakyndagan kezde ushu biiktigin tomendetip zhaudy үstinen bombalady Әr ushakta eki kyzdan bir sagatta 120 shakyrymdy bagyndyruy tiis Әrbir kyz bir tүnde 5 10 ret zhau tylyna shabuyldauga mindetti Biz tүnde ushatyn bolgandyktan zhau shebine zhakyn ornalasatynbyz Bizdin polktin oz kagidasy boldy eshkashan da әjel ekenindi umytpa ushagyndy kүtip kara degendej Kejde tapsyrmany oryndap zhatkanda bizge karsy ok atylatyn Sondaj kezderi kyz balamyn goj fashisterge tutkynga tүskennen gori ushakpen zherge kulap ortengenim durys edi degen ojlar keletin degen edi sukbattarynyn birinde Hiuaz Dospanova Dalany tүn karangylygy zhajlagan kez Aldymen zharyk bergish bomba tastapty Sebebi zhau әskeri men tehnikasynyn kaj zherde ornalaskanyn anyktap alu kazhet bolgan Sol sәtte tonirek zhap zharyk bolyp ketedi Zveno komandiri E Peskova men H Dospanova bujryk tүsisimen zhaudyn atys uyasyn bombalaj bastajdy Қashanda sak otyratyn zhau әskeri esin zhinap ta үlgermepti Neshe mәrte bombalap dalanyn astan kesteni shygyp zhatkanda ushkysh kyzdar akkan zhuldyzdaj kozden gajyp bolady Algashky әskeri tapsyrmany osylaj sәtti oryndagan kos kyz zhan zhaktan kaumalap algan majdandastarynyn koshemetine emes ozderinin osyndaj manyzdy iske dajyn ekenin sezinip kuangan dy Sogysty ojlasam zhanym tүrshigedi Қan majdanda zhaumen alysyp Otan үshin ot keshken kazak talaj mәrte olim auzynan aman kalgan Birde zhau shebin talkandau үshin kezekti әskeri tapsyrmany oryndau kezinde Hiuaz mingen ushak bir maya shopke sogylady Abyroj bolganda ushaktagy bomba zharylmaj kalady Alajda kazak kyzynyn miy shajkalyp ayagy zharalanyp bir aj gospitalda zhatady Emdelip shykkan son kyzmetine kajta kirisedi 1943 zhyldyn kokteminde Hiuaz Dospanova tagy da olimmen betpe bet keldi Ұshkysh kyzdardyn aldyna Kubandy zhaudan azat etu mindeti kojyldy Hiuaz Dospanova men Yuliya Pashkova kezekti tapsyrmany oryndap aerodromga kajtyp kele zhatkanda Makogon men Svistunova baskargan ushakpen soktygysyp kalady Үsh kyz mert bolady al Hiuaz kauipsizdik beldigin takpaganynyn arkasynda aman kalgan Bizdi kyzdar tauyp aldy Men ushak kabinasynan syrtka ushyp ketippin dep eske algan edi Dospanova sol bir okigany Basynda karulastary Hiuazdy da olip kalgan shygar dep ojlajdy birak kirpigi kimyldap zhatkanyn korip gospitalge aparyp emdegen Dәrigerler Hiuazdyn tula bojyn tүgel gipstep tastajdy ayaktarynyn sүjekterin syndyryp tүzu bitu үshin kajta salady Zharty zhyl gospitalda zhatkan ol kүzdin ayagynda polkke kajtyp oralady Osydan kejin ushkysh kyzdy majdandastary ushakka koterip әkelip otyrgyzatyn bolgan Ұshakka minip tүsui kiyn bolgandyktan kyzdarga salmak salmau үshin talaj mәrte kabinada tүnep te zhүripti Alajda kejin densaulygyna bajlanysty ogan әuege koteriluge tyjym salynady Osydan kejin ol polk bajlanysynyn bastygy bolady Oficerlik sheni osip gvardiya aga lejtenanty atandy Taldykorganda Augan sogysynyn ardageri zhurt aldynda әskeri syjakysynan bas tartty Sogystyn kiyndygyn ajtyp tauysu mүmkin emes Ojlasam tүnimen kirpik ilmejmin zhanym tүrshigedi eshkimge tilemejmin degen edi sukbattarynyn birinde kazaktyn ushkyshy Қazak kyzy Kenes Odagynyn batyry atanbaj kaldy Hiuaz Dospanovanyn erligi Kenes Odagynyn batyry atagyn aluga lajyk bolganymen odak bul atakty kazaktyn ushkysh kyzyna kimady Halyk zhazushysy sogys ardageri Әzilhan Nurshajykovtyn Hiuaz turaly zhazbasynda Ұly Otan sogysynda Talgat Bigeldinov zhau tylyna 305 Leonid Beda 211 Sergej Luganskij 390 ret ushyp zhauyngerlik tapsyrmany oryndap үsheui de eki mәrte Kenes Odagynyn batyry atagyna ie boldy Olar kuaty kүshti ushaktardy baskardy Zher bauyrlap ushatyn PO 2 ushagynyn zhau ushagymen shajkasar kuaty zhok dep zhaza kele Hiuaz Dospanova kishkene gana fanera ushakpen 300 den astam ret әuege koterilip zhauga ojsyrata sokky bergenin ajtyp kanatty kyzdyn erligi sogys zhyldarynda bagalanbasa da bejbit omirde bagalanuy tiis dep oz ojyn ashyk zhazgan edi Ұly Otan sogysynda ajryksha erlik korsetken ushkysh kyzdy halky osy sәtten kek etip kejin ushkyshtar dajyndajtyn uchilishege tүsedi Өrimdej zhas kyzdyn kajsarlygyna tәnti bolgan atakty ushkysh әjel Marina Raskova sol kezde ak ogan zor үmit artkan eken Esimderi ken taragan ushkysh әjelder Grizobudova Osipenko Raskovalarga eliktegen Hiuaz Dospanova үmitti aktajdy Қanatty kyz Arada shirek gasyrdan astam uakyt otse de algashky әskeri operaciyaga barganym koz aldymda keshe gana bolgandaj sajrap tur dejdi Hiuaz apaj Dalany tүn karangylygy zhajlagan kez Aldymen zharyk bergish bomba tastapty Sebebi zhau әskeri men tehnikasynyn kaj zherde ornalaskanyn anyktap alu kazhet bolgan Sol sәt tonirek zhap zharyk bolyp ketedi Zveno komandiri E Peskova men H Dospanova bujryk tүsisimen zhaudyn atys uyasyn bombalaj bastajdy Қashanda sak otyratyn zhau әskeri esterin zhinap ta үlgermepti Neshe mәrte bombalap dalanyn astan kesteni shygyp zhatkanda ushkysh kyzdar akkan zhuldyzdaj kozden gajyp bolady Algashky әskeri tapsyrmany osylaj sәtti oryndagan kos kyz zhan zhaktan kaumalap algan majdandastarynyn koshemetine emes ozderinin osyndaj manyzdy iske dajyn ekendikterin sezinip kuangandy Zhaumen aspandagy shajkasta 300 ret bolyp kajtkan Hiuaz ushaktan 14 ret kulapty Tort mәrte auyr zharakat alyp esin zhiysymen urys dalasyna kajta oralyp otyrgan Zhaumen shajkasta askan erlik korsete bildi Қazaktyn zhas kyzy Ұly Otan sogysy zhyldary Marina Raskova baskargan 46 gvardiyalyk tүngi bombalaushy ushkyshtar polkinde shturman kyzmetin atkargan Majdandagy erligi үshin ol Қyzyl zhuldyz II dәrezheli Otan sogysy ordenderimen zhәne koptegen medaldarmen marapattalgan Al tosindegi Enbek Қyzyl Tu ordeni sogystan kejingi zhyldardagy eleuli enbeginin zhemisi Sogystan kejingi zhyldarHiuaz Dospanova Abaj operasy men Shokan Uәlihanov dramasyn sahnalauga Medeu sport keshenin saluga zhәne koptegen tarihi manyzy bar enseli gimarattardyn kurylysyna er azamattarmen iyk tirestire zhүrip aralasyp koptegen igi zhumystardyn ortasynan tabyldy Sogystan kejin lauazymdy kyzmetter atkargan H Dospanovaga Elbasynyn Zharlygymen Halyk kaһarmany atagy berilgen bolatyn Tagy karanyzHiuaz Dospanova atyndagy muz ajdynyDerekkozderhttp infoportal kz ru content kanatty kyz Muragattalgan 30 kantardyn 2020 zhyly http anatili kazgazeta kz p 3032 Tarihi tulgalar Tanymdyk kopshilik basylym Mektep zhasyndagy okushylar men kopshilikke arnalgan Қurastyrushy Togysbaev B Suzhikova A Almaty Almatykitap baspasy 2009 ISBN 978 601 01 0268 2 Ajbyn Enciklopediya Bas redaktory B Ө Zhakyp Almaty Қazak enciklopediyasy 2011 ISBN 9965 893 73 H