Жангелді ауданы 1928 1956 жылдары Торғай ауданы Қостанай облысының оңтүстік батыс бөлігіндегі әкімшілік бөлініс Жер аума

Жангелді ауданы (1928–1956 жылдары Торғай ауданы) — Қостанай облысының оңтүстік-батыс бөлігіндегі әкімшілік бөлініс. Жер аумағы 37,6 мың км². Аудан орталығы – Торғай ауылы.

Қазақстан ауданы

Жангелді ауданы

Елтаңбасы

Әкімшілігі

Облысы

Қостанай облысы

Аудан орталығы

Торғай

Ауылдық округтер саны

12

Ауыл саны

22

Әкімі

Шота Сәбитбекұлы Оспанов

Аудан әкімдігінің мекенжайы

Торғай ауылы, Алтынсарин көшесі, №4

Тарихы мен географиясы

Координаттары

49°48′ с. е. 63°43′ ш. б. / 49.800° с. е. 63.717° ш. б. / 49.800; 63.717 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 49°48′ с. е. 63°43′ ш. б. / 49.800° с. е. 63.717° ш. б. / 49.800; 63.717 ^(G) ^(O) ^(Я)

Құрылған уақыты

1928 жыл

Жер аумағы

37,6 мың км²

Уақыт белдеуі

UTC+5:00

Тұрғындары

Тұрғыны

10 759 адам (2023)

Ұлттық құрамы

қазақтар (99,72%)
татарлар (0,09%)
орыстар (0,09%)
басқалары (0,1%)

Сандық идентификаторлары

Автомобиль коды

10

Жангелдин ауданының әкімдігі

Географиялық орны, жер бедері

Солтүстігінде Қамысты, Науырзым аудандарымен, шығысында Амангелді ауданымен, батысында Ақтөбе облысының Ырғыз, Әйтеке би аудандарымен, оңтүстігінде Ұлытау облысының Ұлытау ауданымен шектеседі.

Жангелді ауылының жері негізінен Торғай даласы деп аталатын шөлейт даланы алып жатыр. Солтүстік-батысы теңіз деңгейінен биіктігі 210 – 310 метр бойлық бағыттағы Теке, Қызбел, Жыланды және Қарғалы таулары орналасқан Торғай үстіртінің оңтүстік-батыс шетін қамтиды. Жер бедерінің жалпы еңісі оңтүстікке және оңтүстік-батысқа қарай бағытталған. Торғай мен Ұлы Жыланшық өзендерін бойлай Айғырқұм, Тосын және Аққұм құмдары жатыр. Кен байлықтарынан құрылыс материалдары кен орындары бар.

Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі

Климаты тым континенттік, қысы біршама суық, жазы ыстық. Қаңтардағы орташа ауа температурасы –16 – 17°С, шілдеде 22 – 25°С. Жылдық жауын-шашынның орташа мөлшері 225 – 275 мм. Жерінің топырағы негізінен қызғылт қоңыр, бозғылт қоңыр, оңтүстігінде сортаң және құмдақ келеді. Дала өсімдігінен далада қау, шағыр, жусан, сүтемген, бидайық, өзен бойлары мен сай-салаларда тал, жиде, жүзгін, қамыс, құрақ өседі. Жануарлардан қасқыр, түлкі, қарсақ, қоян, жабайы шошқа, ақ бөкен, сарышұнақ, ондатр кездеседі; құстардан қаз, үйрек, аққу, бүркіт, кезқұйрық, шағала, қызғыш бар.

Су торабы

Жер беті сулары Торғай, Өлкейек, Ұлы Жыланшық және Теке өзендерінің салаларынан және ащылы-тұщылы көлдерден тұрады. Торғайдың Қабырға тармағы жаз бойы суалмайды. Ірі көлдері: Ақкөл, Жаман Ақкөл, Сарықопа, Жаркөл, Ащытастысор.

Халқы

1939	1959	1970	1979	1989	1999	2009	2021
12741	▲14629	▲21077	▲24728	▲28765	▼20533	▼15690	▼11838

Тұрғындар саны – 12 251 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар – 99,71%, татарлар – 0,12%, орыстар – 0,09%, басқа ұлт өкілдері – 0,07%.

Әкімшілік бөлінісі

22 елді мекен 5 ауылдық әкімдік пен 7 ауылдық округке біріктірілген:

Әкімшілік бірлік	Орталығы	Елді мекендері	Халқы (2021)
Ақкөл ауылдық әкімдігі	Ақкөл ауылы	1	▼461
Ақшығанақ ауылдық округі	Ақшығанақ ауылы	2	▼906
Албарбөгет ауылдық округі	Көкалат ауылы	2	▼683
Аралбай ауылдық әкімдігі	Аралбай ауылы	1	▼402
Ахмет Байтұрсынұлы ауылдық әкімдігі	Ахмет Байтұрсынұлы ауылы	1	▼487
Жаркөл ауылдық округі	Тәуіш ауылы	4	▼1082
Қаламқарасу ауылдық округі	Қаламқарасу ауылы	2	▼427
Қызбел ауылдық округі	Саға ауылы	4	▼764
Сужарған ауылдық әкімдігі	Сужарған ауылы	1	▼404
Торғай ауылдық округі	Торғай ауылы	1	▼4602
Шеген ауылдық әкімдігі	Шеген ауылы	1	▼436
Шилі ауылдық округі	Шилі ауылы	2	▼423

Ірі елді мекендері

Атауы	Халқы (2021)
Торғай	▼ 4602
Тәуіш	▼ 847
Ақшығанақ	▼ 814

Ауыл шаруашылығы

Ауыл шаруашылығына жарамды жері 3759,7 мың га (2008), оның ішінде 27,8 мың га жері егістік, 90,2 мың га шабындық, 338 мың га жайылым. Жангелді ауданында жолаушылар мен жүк тасымалы республикалық маңызы бар Арал – Ырғыз – Торғай – Амангелді – Арқалық автомобиль жолдары арқылы жүзеге асырылады.

Жангелді ауданы – тарихи өлке. Ә. Жангелдиннің революция қызметі, Амангелді Иманов бастаған 1916 жылғы патша үкіметіне қарсы азаттық көтеріліс Торғай даласымен байланысты. Ыбырай Алтынсарин қазақ еліндегі тұңғыш қазақ-орыс мектебін осы ауданда ашты.

Дереккөздер

Аудан әкімі аппаратының құрылымы. Жангелді ауданы әкімдігінiн ресми интернет - ресурсы. Тексерілді, 16 желтоқсан 2016.
Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
Ресей империясы, КСРО халық санақтары
ҚР халық санақтары
Қазақ энциклопедиясы

[1] Аудан әкімі аппаратының құрылымы. Жангелді ауданы әкімдігінiн ресми интернет - ресурсы. Тексерілді, 16 желтоқсан 2016.

[2] Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)

[3] Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)

[4] Ресей империясы, КСРО халық санақтары

[5] ҚР халық санақтары

[6] Қазақ энциклопедиясы