Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тайынша ауданы — Солтүстік Қазақстан облысының оңтүстік бөлігінде орналасқан әкімшілік бөлініс. Аумағы 11,43 мың шаршы километр. Орталығы - Тайынша қаласы, облыс орталығымен аралығы 150 км.
| Қазақстан ауданы | |
| Тайынша ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облысы | |
| Аудан орталығы | |
| Ауылдық округтер саны | 18 |
| Қалалық әкімдіктер саны | 1 |
| Ауыл саны | 81 |
| Қала саны | 1 |
| Әкімі | Берік Ақылжанұлы Әлжанов |
| Аудан әкімдігінің мекенжайы | Тайынша қаласы, Қазақстан Конституциясы көшесі, №197 |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары | 53°52′ с. е. 69°43′ ш. б. / 53.867° с. е. 69.717° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 53°52′ с. е. 69°43′ ш. б. / 53.867° с. е. 69.717° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты | |
| Жер аумағы | 11 430 км² |
| Уақыт белдеуі | UTC+5:00 |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны | 40 315 адам (2023) |
| Ұлттық құрамы | қазақтар (28,78%) |
| Сандық идентификаторлары | |
| Автомобиль коды | 15 |
| Тайынша ауданының әкімдігі | |
|
| |
Географиялық орны, жер бедері
Солтүстігінде Аққайың, Мағжан Жұмабаев, шығысында Ақжар, батысында Есіл, Айыртау аудандарымен, оңтүстігінде Ақмола облысының Зеренді, Бурабай, Біржан сал аудандарымен шектеседі.
Аудан негiзiнен дала зонасында, ал оңтүстiгi және оңтүстiк-шығысы орманды дала зонасында орналасқан. Жердiң үстiңгi қабаты қара топырақты.
Тарихы
Красноармейск ауданы алғаш рет 1928 жылы Қызылжар округінің құрамында құрылып, Новосухотино ауылы орталығы болды.
1930 жылы Петропавл округі таратылып, Красноармейск ауданы Бейнетқор ауданына қосылды.
1934 жылы 9 шілдеде Красноармейск ауданы Қарағанды облысының құрамында қайта құрылып, 15 ауылдық кеңес енді. Орталығы Новосухотино ауылы болды.
1936 жылы Красноармейск ауданы Солтүстік Қазақстан облысының құрамына енді.
1939 жылы 16 қазанда Чкалов ауданының бөлінуіне байланысты ауданда 8 ауылдық кеңес қалды.
1940 жылы Тайынша темір жол бекетінің жанындағы елді мекенге жұмысшы кенті мәртебесі берілді.
1944 жылдан бастап аудан Көкшетау облысының құрамына кірді.
1957 жылы Чкалов ауданынан Киров, Котов ауылдық кеңестері берілді.
1958 жылы Қаратомар ауылдық кеңесі таратылып, Кантемиров ауылдық кеңесі құрылды.
1959 жылы Котов ауылдық кеңесі Кантемиров ауылдық кеңесіне қосылды.
1960 жылы Новосухотин ауылдық кеңесі таратылып, Новосухотино ауылы Тайынша кентімен біріктірілді. Соған байланысты Красноармейск ауданының орталығы Новосухотино ауылынан Тайынша кентіне көшірілді.
1961 жылы Новоприречен ауылдық кеңесі Большеизюм ауылдық кеңесіне қосылды.
1962 жылы Тайынша кенті қала мәртебесін алып, Красноармейск болып өзгертілді.
1963 жылы 2 қаңтарда таратылған Келлер, Чкалов аудандарының есебінен Красноармейск ауданының аумағы ұлғайтылды. 18 қыркүйекте Богодухов ауылдық кеңесі Рощин болып өзгертілді.
1964 жылы 31 желтоқсанда Чкалов ауданының қайта құрылуына байланысты оған 8 ауылдық кеңес берілді.
1965 жылы Тернов ауылдық кеңесі таратылды.
1966 жылы Теңдік ауылдық кеңесі құрылды.
1967 жылы Многоцветный ауылдық кеңесі Леонидов болып өзгертілді.
1969 жылы 28 мамырда қайта құрылған Келлер ауданына 12 ауылдық кеңес берілді. Чкалов ауданынан Красноармейск ауданына Ильич ауылдық кеңесі берілді.
1970 жылы Тернов, 1971 жылы Заречный, 1976 жылы Котов ауылдық кеңестері құрылды.
1993 жылы 24 желтоқсанда бұрынғы ауылдық кеңестер аумағында ауылдық округтер құрылды.
1997 жылы 2 мамырда Келлер, Красноармейск, Чкалов аудандары бірігіп, Тайынша ауданы болып қайта құрылып, аудан орталығы Красноармейск қаласына Тайынша атауы қайтарылды. Ал 3 мамырда Көкшетау облысының таратылуымен Солтүстік Қазақстан облысының құрамына енді.
2000 жылы Амандық ауылдық округі құрылды.
2001 жылы Рощин, Тихоокеан, Миронов, Краснополян, Краснокамен ауылдық округтері құрылып, Кременчуг ауылдық округі таратылды.
2003 жылы Кантемиров ауылдық округі құрылып, 2013 жылы Краснокамен ауылдық округі таратылды.
Халқы
| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 1999 | 2009 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 45044 | ▼30791 | ▲37138 | ▼33460 | ▲33564 | ▲67001 | ▼50757 | ▼41575 |
Тұрғындары 43 140 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (28,30%), орыстар (24,30%), поляктар (20,67%), украиндар (11,29%), немістер (9,73%), беларустар (2,68%), татарлар (0,58%), ингуштар (0,48%), армяндар (0,30%), өзбектер (0,22%), әзербайжандар (0,18%), шешендер (0,14%), чуваштар (0,11%), басқа ұлт өкілдері (1,02%).
Әкімшілік бөлінісі
82 елді мекен 1 қалалық әкімдік пен 18 ауылдық округке біріктірілген:
| Әкімшілік бірлік | Орталығы | Елді мекендері | Халқы (2009) |
|---|---|---|---|
| Абай ауылдық округі | Қараағаш ауылы | 4 | 1702 |
| Алабота ауылдық округі | Аққұдық ауылы | 4 | 1527 |
| Амандық ауылдық округі | Амандық ауылы | 4 | 1738 |
| Большеизюм ауылдық округі | Большой Изюм ауылы | 4 | 2008 |
| Донецк ауылдық округі | Донецкое ауылы | 5 | 2431 |
| Драгомиров ауылдық округі | Драгомировка ауылы | 4 | 1519 |
| Зеленогай ауылдық округі | Зелёный Гай ауылы | 2 | 2087 |
| Келлер ауылдық округі | Келлеровка ауылы | 3 | 3053 |
| Киров ауылдық округі | Кирово ауылы | 6 | 1523 |
| Краснополян ауылдық округі | Красная Поляна ауылы | 8 | 2292 |
| Летовочный ауылдық округі | Летовочное ауылы | 6 | 2591 |
| Миронов ауылдық округі | Мироновка ауылы | 4 | 1310 |
| Рощин ауылдық округі | Рощинское ауылы | 7 | 1590 |
| Тайынша қалалық әкімдігі | Тайынша қаласы | 1 | 12418 |
| Теңдік ауылдық округі | Теңдік ауылы | 3 | 1021 |
| Тихоокеан ауылдық округі | Тихоокеанское ауылы | 3 | 1221 |
| Чермошнян ауылдық округі | Чермошнянка ауылы | 7 | 2655 |
| Чкалов ауылдық округі | Чкалово ауылы | 3 | 4969 |
| Яснополян ауылдық округі | Ясная Поляна ауылы | 4 | 3023 |
Аудан экономикасы (2009 жылдың қорытындылары)
Ауданда 2010 жылғы 1 қаңтарға 475 кәсiпорын тiркелген, оның iшiнде 8 - iрi, 60 - орта, 407 - шағын кәсiпорындар. Олардан 171 заңды тұлға мемлекеттiк меншiк нысанына, 302 - жеке меншiк, 2 - заңды тұлға шетел меншiгi нысанына жатады. Ауданда облыстың ауыл шаруашылығының жалпы өнiмiнiң 13,5%-ы (32 237,5 млн.теңге) өндiрiлген. Өнеркәсiп кәсiпорындарымен (қаржылық емес корпорация секторы) 6 355,0 млн.теңгенiң өнiмi өндiрiлген, облыстағы үлесi 9,3%. Өнеркәсiп өнiмiнiң физикалық көлемiнiң индексi 123,0% құрайды. Бөлшек тауарайналымының көлемi (қоғамдық тамақтандырусыз) 703,8 млн.теңге сомасын құрайды. Тауарайналымның физикалық көлемiнiң индексi 80,2% құрады. 2009 жылдың басына аудан кәсiпорындарының негiзгi құрал-жабдықтары 36 552,7 млн.теңге сомасын құрап, тозу деңгейi 18,8% болды. Негiзгi капиталға салынған инвестиция көлемi 3 825,3 млн.теңге құрады. Пайдалануға 7,7 мың шаршы метр тұрғын үй берiлдi. Ауданның экономикасында 34,2 мың адам жұмыс iстейдi. Орташа айлық жалақы (кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын шағын кәсiпорындарсыз) өткен жылмен салыстырғанда 13,1% өсiп, 35 807 теңгенi құрады. Нақты жалақы 5,7% өстi. Орташа жан басына шағып есептегенде атаулы ақшалай табыс 26 863 теңге құрады. Орташа жан басына шаққандағы күн көрiстiң ең төменгi деңгейiнiң шамасы жыл аяғына 11 375 теңге құрады.
Дереккөздер
- Акима одного из районов назначили в СКО. Тексерілді, 26 қыркүйек 2022.
- Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- Солтүстік Қазақстан облысының әкімшілік-аумақтық бөлінісінің тарихы бойынша анықтамалық (29 шілде 1936 ж. - 1 қаңтар 2007 ж.)
- Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ҚР халық санақтары
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tajynsha audany Soltүstik Қazakstan oblysynyn ontүstik boliginde ornalaskan әkimshilik bolinis Aumagy 11 43 myn sharshy kilometr Ortalygy Tajynsha kalasy oblys ortalygymen aralygy 150 km Қazakstan audanyTajynsha audanyӘkimshiligiOblysySoltүstik Қazakstan oblysyAudan ortalygyTajynshaAuyldyk okrugter sany18Қalalyk әkimdikter sany1Auyl sany81Қala sany1ӘkimiBerik Akylzhanuly ӘlzhanovAudan әkimdiginin mekenzhajyTajynsha kalasy Қazakstan Konstituciyasy koshesi 197Tarihy men geografiyasyKoordinattary53 52 s e 69 43 sh b 53 867 s e 69 717 sh b 53 867 69 717 G O Ya Koordinattar 53 52 s e 69 43 sh b 53 867 s e 69 717 sh b 53 867 69 717 G O Ya Қurylgan uakyty1934 zhylZher aumagy11 430 km Uakyt beldeuiUTC 5 00TurgyndaryTurgyny40 315 adam 2023 Ұlttyk kuramykazaktar 28 78 orystar 24 96 polyaktar 19 64 ukraindar 11 03 nemister 9 82 belarustar 2 67 baska ult okilderi 3 1 Sandyk identifikatorlaryAvtomobil kody15Tajynsha audanynyn әkimdigiGeografiyalyk orny zher bederiSoltүstiginde Akkajyn Magzhan Zhumabaev shygysynda Akzhar batysynda Esil Ajyrtau audandarymen ontүstiginde Akmola oblysynyn Zerendi Burabaj Birzhan sal audandarymen shektesedi Audan negizinen dala zonasynda al ontүstigi zhәne ontүstik shygysy ormandy dala zonasynda ornalaskan Zherdin үstingi kabaty kara topyrakty TarihyKrasnoarmejsk audany algash ret 1928 zhyly Қyzylzhar okruginin kuramynda kurylyp Novosuhotino auyly ortalygy boldy 1930 zhyly Petropavl okrugi taratylyp Krasnoarmejsk audany Bejnetkor audanyna kosyldy 1934 zhyly 9 shildede Krasnoarmejsk audany Қaragandy oblysynyn kuramynda kajta kurylyp 15 auyldyk kenes endi Ortalygy Novosuhotino auyly boldy 1936 zhyly Krasnoarmejsk audany Soltүstik Қazakstan oblysynyn kuramyna endi 1939 zhyly 16 kazanda Chkalov audanynyn bolinuine bajlanysty audanda 8 auyldyk kenes kaldy 1940 zhyly Tajynsha temir zhol beketinin zhanyndagy eldi mekenge zhumysshy kenti mәrtebesi berildi 1944 zhyldan bastap audan Kokshetau oblysynyn kuramyna kirdi 1957 zhyly Chkalov audanynan Kirov Kotov auyldyk kenesteri berildi 1958 zhyly Қaratomar auyldyk kenesi taratylyp Kantemirov auyldyk kenesi kuryldy 1959 zhyly Kotov auyldyk kenesi Kantemirov auyldyk kenesine kosyldy 1960 zhyly Novosuhotin auyldyk kenesi taratylyp Novosuhotino auyly Tajynsha kentimen biriktirildi Sogan bajlanysty Krasnoarmejsk audanynyn ortalygy Novosuhotino auylynan Tajynsha kentine koshirildi 1961 zhyly Novoprirechen auyldyk kenesi Bolsheizyum auyldyk kenesine kosyldy 1962 zhyly Tajynsha kenti kala mәrtebesin alyp Krasnoarmejsk bolyp ozgertildi 1963 zhyly 2 kantarda taratylgan Keller Chkalov audandarynyn esebinen Krasnoarmejsk audanynyn aumagy ulgajtyldy 18 kyrkүjekte Bogoduhov auyldyk kenesi Roshin bolyp ozgertildi 1964 zhyly 31 zheltoksanda Chkalov audanynyn kajta kuryluyna bajlanysty ogan 8 auyldyk kenes berildi 1965 zhyly Ternov auyldyk kenesi taratyldy 1966 zhyly Tendik auyldyk kenesi kuryldy 1967 zhyly Mnogocvetnyj auyldyk kenesi Leonidov bolyp ozgertildi 1969 zhyly 28 mamyrda kajta kurylgan Keller audanyna 12 auyldyk kenes berildi Chkalov audanynan Krasnoarmejsk audanyna Ilich auyldyk kenesi berildi 1970 zhyly Ternov 1971 zhyly Zarechnyj 1976 zhyly Kotov auyldyk kenesteri kuryldy 1993 zhyly 24 zheltoksanda buryngy auyldyk kenester aumagynda auyldyk okrugter kuryldy 1997 zhyly 2 mamyrda Keller Krasnoarmejsk Chkalov audandary birigip Tajynsha audany bolyp kajta kurylyp audan ortalygy Krasnoarmejsk kalasyna Tajynsha atauy kajtaryldy Al 3 mamyrda Kokshetau oblysynyn taratyluymen Soltүstik Қazakstan oblysynyn kuramyna endi 2000 zhyly Amandyk auyldyk okrugi kuryldy 2001 zhyly Roshin Tihookean Mironov Krasnopolyan Krasnokamen auyldyk okrugteri kurylyp Kremenchug auyldyk okrugi taratyldy 2003 zhyly Kantemirov auyldyk okrugi kurylyp 2013 zhyly Krasnokamen auyldyk okrugi taratyldy Halky1939 1959 1970 1979 1989 1999 2009 2021 45044 30791 37138 33460 33564 67001 50757 41575 Turgyndary 43 140 adam 2019 Ұlttyk kuramy kazaktar 28 30 orystar 24 30 polyaktar 20 67 ukraindar 11 29 nemister 9 73 belarustar 2 68 tatarlar 0 58 ingushtar 0 48 armyandar 0 30 ozbekter 0 22 әzerbajzhandar 0 18 sheshender 0 14 chuvashtar 0 11 baska ult okilderi 1 02 Әkimshilik bolinisi82 eldi meken 1 kalalyk әkimdik pen 18 auyldyk okrugke biriktirilgen Әkimshilik birlik Ortalygy Eldi mekenderi Halky 2009 Abaj auyldyk okrugi Қaraagash auyly 4 1702Alabota auyldyk okrugi Akkudyk auyly 4 1527Amandyk auyldyk okrugi Amandyk auyly 4 1738Bolsheizyum auyldyk okrugi Bolshoj Izyum auyly 4 2008Doneck auyldyk okrugi Doneckoe auyly 5 2431Dragomirov auyldyk okrugi Dragomirovka auyly 4 1519Zelenogaj auyldyk okrugi Zelyonyj Gaj auyly 2 2087Keller auyldyk okrugi Kellerovka auyly 3 3053Kirov auyldyk okrugi Kirovo auyly 6 1523Krasnopolyan auyldyk okrugi Krasnaya Polyana auyly 8 2292Letovochnyj auyldyk okrugi Letovochnoe auyly 6 2591Mironov auyldyk okrugi Mironovka auyly 4 1310Roshin auyldyk okrugi Roshinskoe auyly 7 1590Tajynsha kalalyk әkimdigi Tajynsha kalasy 1 12418Tendik auyldyk okrugi Tendik auyly 3 1021Tihookean auyldyk okrugi Tihookeanskoe auyly 3 1221Chermoshnyan auyldyk okrugi Chermoshnyanka auyly 7 2655Chkalov auyldyk okrugi Chkalovo auyly 3 4969Yasnopolyan auyldyk okrugi Yasnaya Polyana auyly 4 3023Audan ekonomikasy 2009 zhyldyn korytyndylary Audanda 2010 zhylgy 1 kantarga 475 kәsiporyn tirkelgen onyn ishinde 8 iri 60 orta 407 shagyn kәsiporyndar Olardan 171 zandy tulga memlekettik menshik nysanyna 302 zheke menshik 2 zandy tulga shetel menshigi nysanyna zhatady Audanda oblystyn auyl sharuashylygynyn zhalpy oniminin 13 5 y 32 237 5 mln tenge ondirilgen Өnerkәsip kәsiporyndarymen karzhylyk emes korporaciya sektory 6 355 0 mln tengenin onimi ondirilgen oblystagy үlesi 9 3 Өnerkәsip oniminin fizikalyk koleminin indeksi 123 0 kurajdy Bolshek tauarajnalymynyn kolemi kogamdyk tamaktandyrusyz 703 8 mln tenge somasyn kurajdy Tauarajnalymnyn fizikalyk koleminin indeksi 80 2 kurady 2009 zhyldyn basyna audan kәsiporyndarynyn negizgi kural zhabdyktary 36 552 7 mln tenge somasyn kurap tozu dengeji 18 8 boldy Negizgi kapitalga salyngan investiciya kolemi 3 825 3 mln tenge kurady Pajdalanuga 7 7 myn sharshy metr turgyn үj berildi Audannyn ekonomikasynda 34 2 myn adam zhumys istejdi Ortasha ajlyk zhalaky kәsipkerlik kyzmetpen ajnalysatyn shagyn kәsiporyndarsyz otken zhylmen salystyrganda 13 1 osip 35 807 tengeni kurady Nakty zhalaky 5 7 osti Ortasha zhan basyna shagyp eseptegende atauly akshalaj tabys 26 863 tenge kurady Ortasha zhan basyna shakkandagy kүn koristin en tomengi dengejinin shamasy zhyl ayagyna 11 375 tenge kurady DerekkozderAkima odnogo iz rajonov naznachili v SKO Tekserildi 26 kyrkүjek 2022 Қazakstan Respublikasy halkynyn zhynysy zhәne zhergilikti zherdin tipine karaj sany 2023 zhylgy 1 kantarga Қazakstan Respublikasy halkynyn zhekelegen etnostary bojynsha sany 2022 zhyl basyna Soltүstik Қazakstan oblysynyn әkimshilik aumaktyk bolinisinin tarihy bojynsha anyktamalyk 29 shilde 1936 zh 1 kantar 2007 zh Resej imperiyasy KSRO halyk sanaktary ҚR halyk sanaktary