Садық Аюкеұлы Аманжолов Алаш зиялысы күрескер қайраткер Алашорда үкі ме ті нің мүшесі заңгер Садық Аюкеұлы АманжоловЛауа

Садық Аюкеұлы Аманжолов - Алаш зиялысы, күрескер, қайраткер, Алашорда үкіметінің мүшесі, заңгер.

Садық Аюкеұлы Аманжолов

Лауазымы

Ту	Алашорда үкіметінің мүшесі

шілде 1917 — 1920

Өмірбаяны

Партиясы

Алаш

Білімі

Қазан император университеті

Мамандығы

заңгер

Діні

ислам

Дүниеге келуі

28 тамыз 1889
Жетісу облысы, Верный уезі, (қазіргі Алматы облысы, Шелек ауданы, Қаратұрық ауылы)

Қайтыс болуы

5 желтоқсан 1941 (52 жас)
Ташкент, Өзбек КСР

Әкесі

Аюке

Өмірбаяны

Балалық-шағы

1889 жылы 28 тамызда Жетісу облысы, Верный уезі, Бақай болысында (қазіргі Еңбекшіқазақ ауданы) ауқатты отбасында туған. Ұлы жүздің Қаңлы тайпасы Еңке руынан шыққан. Балалық шағы туған ауылында өтеді.

Арманшыл әке Аюке баласынан үлкен үміт күтсе керек, оны жастайынан үлкен істерге дайындап, кесек мінез қалыптастыруына себепші болады.

Садық білімге құштар болып өседі. Әкесі оны 1898 жылы Верныйдағы (Алматы) ұлдар гимназиясына оқуға береді. Ол мектепті 1907 жылы бітірген екен. Бірақ өзінің алған білімін қанағат тұтпайды. Еліне адал қызмет ету үшін әлі де көп білім керек еді. Осыны жақсы түсінген ол Қазандағы император университетінің заң факультетіне оқуға түседі. Университеттен өзіне керекті мол білім алады. 1912 жылы университетті тамамдап, елге оралады. Алғашында өз мамандығы бойынша жұмыс істейді. Садық Аюкеұлы 1917 жылға дейін Жетісу облысының (Аягөз, Үржар) заң орындарында қызмет атқарады. Бұл жұмысты ол тындырымды да әділ атқарады.

Алашорда үкіметінің мүшелігінде

1917 жылы Садық Үржар уезінде қазақ комитетінің төрағасы болады. Садықтың ұлт үшін күрескен өмірінде бұл кездің орны бөлек еді. Осы жұмыста жүріп ол Алаш зиялыларымен жақын танысып, ойы ұшталып, кемелдік түседі.

1917 жылы 21-26 шілде аралығында Орынборда бірінші жалпықазақ съезі өткенде, сол съезге Садық та қатысады. Съезге жиналған қазақ зиялыларының ұйғаруымен Бүкілресейлік құрылтай жиналысына депутат болып сайланады. Бұл бірінші жалпықазақ съезіне жиналған қазақ көсемдерінің Садықтың білімі мен біліктілігін бағалап, Бүкілресейлік құрылтайда қазақ халқының мүддесін қорғай алатынына сенгендігі еді. Бүкілресейлік съезде Садықтың өз ұстанымын, ұлтының аманатын қалай қорғағаны туралы дерек жоқ. Съезден кейінгі атқарған жұмыстарына қарағанда Алаш көсемдерінің күткен жерінен шыққаны анық. Садық Бүкілресейлік съезден кейін «Алаш» партиясының жергілікті ұйымдарын құру ісіне араласып, мәнді әрі ауыр міндетті мойнына алады. Жетісу өңірінде Алаш ұйымдарының құрылуы мен оның қызметінің тыңғылықты жүруіне Садық Аюкеұлы бір кісідей тер төкті.

1918 жылғы Екінші жалпықазақ сиезінде Садық Ұлт Кеңесіне мүше болып сайланды. Бұл мәртебелі орын халықшыл азаматтың сенімін бекемдеп, белсенді де пәрменді қызмет істеуіне түрткі болғаны айтпасақ та түсінікті. Садық сол жылғы Жетісуда Алашорда жасақтарын құру ісінде ұйымдастырушылық қабілетімен көзге түссе керек. Кейін Шыңжаңның Шәуешек қаласында Алашорда жасақтарын құруға жетекшілік етеді. Алашорда көсемдерінің бәрі де өздері үлгі көрсете алатын, жан-жақты жетілген кемел азаматтар еді. Бұл қасиетті Садықтан да көреміз. Ол кезінде әділ заңгер, талантты ұйымдастырушы, білікті басшы болды. Алаш әскері қатарында қолына қару алып, майданға шықты. Кеңес әскерлерімен болған шайқаста ауыр жарақат алған.

Кеңес үкіметі кезінде

Алашорда үкіметі таратылғаннан кейін кеңес үкіметі алашордашыларға біраз уақыт еркіндік бергені белгілі. Сол тұстарда (1923-1930 жылдары) Садық Аюкеұлы Аманжолов Қазақ автономиялык социалистік кеңестік республикасы заң халық комиссариатында қызмет атқарады. Жасынан әлеуметтік қызметпен шұғылданған, кәсіби маман Садықтың бұл жұмысты аса тыңғылықты атқарғанында дау жоқ. Алайда елшілдік бағыт ұстанып, туған халқының азаттығы үшін күрескен азаматтың кеңестік дәуірде қайдан жолы болсын, 1930 жылдардың зобалаңы басталғанда оның да тағдыры тәлкекке түседі. Садық Аюкеұлы Қазақстаннан қуғындалады. Басында жан сауғалап Мәскеуге барады. Алайда Ресей астанасы ұзақ мекен бола алмайтынын түсініп, Бішкекке, одан Ташкентке кетеді. Ол жақта қалай өмір өткізгені туралы нақты дерек аз.

1941 жылы 5 желтоқсанда Ташкентте қайтыс болған. Ұзын да, қысқа да емес, қиындығы мен қызығы бірдей, арманға толы 56 жыл өмір сүріпті. Осы өмірінің ішінде қазақ халқы үшін оның ұлттық мемлекеті - Алашорда үкіметі үшін бір кісідей үлес қосып, елеулі еңбек етеді.

Дереккөздер

http://almaty-akshamy.kz/alash-ajratkeri-nemese-almaty-da-tuy-p/ Мұрағатталған 28 қыркүйектің 2020 жылы.
Х.М.Ғабжалилов Қазақ ру-тайпаларының тарихы. Қаңлы — Алматы: Алаш ТЗО, Полиграфкомбинат, 2008. — Т. 12. — 430 б. — 1000 таралым. — ISBN 9965-765-22-7.
Мұхтар Әуезов энциклопедиясы — Алматы, «Атамұра» баспасы, 2011 жыл. ISBN 978-601-282-175-8
«Алаш» қозғалысы. Алматы, 2008. ISBN 9965-32-715-7

Бұл — тұлға туралы мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді ауыстыру қажет.

[1] ttp://almaty-akshamy.kz/alash-ajratkeri-nemese-almaty-da-tuy-p/ Мұрағатталған 28 қыркүйектің 2020 жылы.

[2] Х.М.Ғабжалилов Қазақ ру-тайпаларының тарихы. Қаңлы — Алматы: Алаш ТЗО, Полиграфкомбинат, 2008. — Т. 12. — 430 б. — 1000 таралым. — ISBN 9965-765-22-7.

[3] Мұхтар Әуезов энциклопедиясы — Алматы, «Атамұра» баспасы, 2011 жыл. ISBN 978-601-282-175-8

[4] «Алаш» қозғалысы. Алматы, 2008. ISBN 9965-32-715-7