Нүкіс

Нүкіс (қарақ. Nókis / Нөкис; өзб. Nukus / Нукус) — Өзбекстан құрамындағы Қарақалпақстан Республикасының астанасы. Халық саны 191 мың адамға (1996) тең.

Қала
Нүкіс
қарақ. Nókis / Нөкис өзб. Nukus / Нукус
Елтаңбасы
Әкімшілігі
Ел	ӨзбекстанӨзбекстан
Аймақ	Қарақалпақстан
Хәкімі	Ерғали Ілияс
Тарихы мен географиясы
Координаттары	42°27′53″ с. е. 59°36′08″ ш. б. / 42.46472° с. е. 59.60222° ш. б. / 42.46472; 59.60222 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 42°27′53″ с. е. 59°36′08″ ш. б. / 42.46472° с. е. 59.60222° ш. б. / 42.46472; 59.60222 ^(G) ^(O) ^(Я)
Құрылған уақыты	XII ғасыры
Қала статусы	1932 жылы
Жер аумағы	221 км²
Орталығының биiктігі	80 м
Тұрғындары
Тұрғыны	325 100 адам (2021)
Тығыздығы	1 500 адам/км²
Ұлттық құрамы	қарақалпақтар, өзбектер, қазақтар, орыстар, татарлар, түрікмендер және басқалары
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	+99861 22
Пошта индексі	230100
Басқалары
Марапаттары
nukus.uz
Нүкіс
Нүкіс шекарасы

Географиялық орналасуы

Нүкіс қаласы Қарақалпақстанның орталығынада, Ташкент қаласына 800 км солтүстік-батыста орналасқан. Әмудария өзенінің оң жағасында, теңіз деңгейінен 76 м биіктікте орналасқан. Оңтүстік мен шығысында Қызылқұм шөлімен, солтүстікнде Әмудария өзенімен шектеседі. Қаланы Қызкеткен каналы кесіп өтеді.

Тарихы

• 1932 жылдан қала мәртебесі берілген. Нүкіс Хожейлі темір жолы бекетінен 38 км жерде.
• 19 ғ-дың 60-жылдарында қазіргі Нүкістің орнында Нүкіс ауылы болды.
• 1873 жылы Қарақалпақтар Ресей империясы құрамына кіргеннен кейін Нүкісте Әмудариядағы су жүйесін бақылайтын гидрол.
• 1877 жылы Нүкісте бірінші орыс-түзем мектебі ашылды.
• 1930 жылы 12 қарашада Қарақалпақстан өлкелік партия комитетінің өткен бюро кеңесінде Нүкіс ауылын республика орталығына айналдыру туралы шешім қабылданды. Бұған дейін Төрткөл қаласы астана саналатын.
• 1932 жылы жаңа астананың құрылысы басталды.
• 1939 жылы республика мекемелер Нүкіске көшірілді. Нүкісте 1934 жылы педогогикалық институты ашылды.
• 1959 жылы Өзбекстан ғылым академиясының қарақалпақ бөлімшесі ашылды
• 1976 жылы Қарақалпақ мемлекеттік университеті ашылды. Нүкісте Ташкент ауылшаруышылық университетінің, педиатрия мен политехникалық институтардың бөлімшелері, бірнеше колледж жұмыс істейді. Онда құрылыс материалдары (кірпіш, гранит-мәрмәр з-ты) мен тамақ өнеркәсібі кәсіпорындары, киіз комбинаты, жиһаз ф-касы, 2 театр, өнер, тарихи-өлкетану музейлері бар.

Тұрғындар саны

Жыл	1939	1959	1974	1991	1999	2010	2018
Тұрғындар, мың адам	10	39	88	180	199	271,4	312,1

Ауа-райы

Шілдедегі орташа температурасы 27,1°С, қаңтарда –7°С.

Дереккөздер

1. Узбекистон Республикаси. Энциклопедия, Таш., 1997
2. «Современный толковый словарь»: изд. «Большая Советская Энциклопедия», 1997
3. Число постоянных жителей в Республике Каракалпакстан на 1 января 2018 года Мұрағатталған 21 наурыздың 2019 жылы.