Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Дунсян (өз атауы: сарта (қыт. 撒尔塔) немесе санта; пиньинь: Dōngxiāngzú) — Қытайдың солтүстік-батысында тұратын моңғол халқы. Бұрынғы орыс әдебиетінде широнғол-монғолдар деген атпен белгілі болған.
| Дунсян | |
| сарта | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
| 514 000 (2000) | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
|
| |
| Тілдері | |
| Діні | |
| ислам |
Дунсяндар Қытайдағы ресми түрде танылған 56 этникалық азшылықтың бірі. Олар негізінен Ганьсу провинцияларының оңтүстік-батысында (Дұңсян автономиялық округі, Баоань, Дұңсян және Салар халықтарының Цзишишань автономиялық округі, Линься-Хуэй автономиялық ауданында), сондай-ақ Шыңжаң-Ұйғыр және Нинся-Хуэй автономиялық аудандарында тұрады. Саны 514 мың адам (2000).
Тілі
Олар Алтай тілдер отбасының моңғол тобына жататын сөйлейді. 3 диалектісі бар: сонан, ванцзян және сыцзян. Жастардың көпшілігі қытай тілін біледі. Дунсянның өз жазуы жоқ.
Діні
Жергілікті діннің ерекшеліктеріне қарамастан, халық мұсылмандық сенімді (сунниттік мұсылмандар) қатаң ұстанады, барлық қажетті сенімдер мен мерекелерді сақтайды.
Тарихы
Дунсян – Қытайдағы Шыңғыс хан тұсында пайда болған жаңа этникалық топтардың бірі. Олар Линся аймағында (ол кезде Хэчжоу деп аталған) орналасқан ханның моңғол әскерлерінің ұрпақтары, кейін Орта Азия саудагерлерімен қақтығысып, сүнниттік исламды қабылдағандар делінеді.
1949 жылы Қытай Халық Республикасы құрылғанға дейін Дунсяндар өздерінің сенімі ортақ хуэйлердің бір тармағы болып саналды. Бір жылдан кейін Линсяда Дунсян автономиялық округі құрылды.
Кәсібі
Халықтың дәстүрлі кәсібі ауыл шаруашылығы болды. Картоп, жүгері, бидай, зығыр, бұршақ және басқа дақылдарды өсірумен қатар, дунсян агрономдары әртүрлі ағаш түрлерін (мысалы, өрік және шабдалы) будандастырып, жемістердің бірнеше жаңа түрлерін өсірді.
Сондай-ақ мал шаруашылығы (ірі және ұсақ мал), аң аулау маңыздылығын сақтаған. Қолөнерден жүн мен былғары өңдеу, ағаш және темір ұстасы дамыған.
Өмір салты
Неке экзогамиялық. Өлгендер жерге көміледі.
Дәстүрлі баспаналары
Дунсян тұрғын үйлері көбінесе бір ауласы бар жабық тіктөртбұрыш болып келеді. Тұрғын үйдің басым түрі екі-үш бөлмелі, оның ішінде тиісінше бір немесе екі бөлме тұрғын және біреуі шаруашылық бөлмесі болып табылатын саман үйлер. Үйлер ауланың екі жағына салынған, қалған екі жағында қызмет көрсету құрылыстары және қойма, мал қора, т. б. салынған. Үй мекендері күйдірілмеген кірпіштен жасалған қоршаулармен қоршалған. Үйлердің терезелері үнемі аулаға қарап тұрады. Кедейлердің баспаналары көбінесе тау жартастарына кесілген үңгірлер болған. Үңгірлер бүгінгі күнге дейін пайдаланылады, оларда көкөніс пен картоп қорлары сақталады.
Дәстүрлі киімдері
Ерлер костюмі шалбардан, мақта матадан жасалған күртелерден, матадан жасалған аяқ киімдерден, матадан жасалған кішкентай қара қалпақшадан тұрады. Әйелдер оң жағында бекіткіші бар мақта матадан тігілген жартылай халат немесе ұзын күрте, ұзын галоштары бар шалбар, күңгірт материалдан аяқ киім киеді. Қарт әйелдер мен жесірлер ақ, жас әйелдер қара, ал қыздар жасыл түсті орамал тағады.
Дәстүрлі тағамдары
Тағамдарының негізі бидай, сұлы және жүгері, картоп екінші өнім, еттен сиыр мен қой етіне артықшылық беріледі.
Дереккөздер
- Дунсян. Тексерілді, 11 тамыз 2024.
- Дунсян. Тексерілді, 11 тамыз 2024.
- Дунсян. Тексерілді, 11 тамыз 2024.
- Дунсян. Тексерілді, 11 тамыз 2024.
- Қытай - Дунсян ұлты. Тексерілді, 11 тамыз 2024.
- Дунсян. Тексерілді, 11 тамыз 2024.
- Дунсян - Қытайда тұратын және исламды ұстанатын моңғол халқы. Тексерілді, 11 тамыз 2024.
- Қытайдағы Дунсян. Нәсілі бойынша – моңғол, діні бойынша – мұсылман, мәдениеті бойынша – қытай. Тексерілді, 11 тамыз 2024.
- Дунсян. Тексерілді, 11 тамыз 2024.
- Дунсян. Тексерілді, 11 тамыз 2024.
- Дунсян. Тексерілді, 11 тамыз 2024.
- Дунсян және монгорлар. Тексерілді, 11 тамыз 2024.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Dunsyan oz atauy sarta kyt 撒尔塔 nemese santa pinin Dōngxiangzu Қytajdyn soltүstik batysynda turatyn mongol halky Buryngy orys әdebietinde shirongol mongoldar degen atpen belgili bolgan DunsyansartaBүkil halyktyn sany514 000 2000 En kop taralgan ajmaktar ҚytajTilderi kytaj tiliDiniislam Dunsyandar Қytajdagy resmi tүrde tanylgan 56 etnikalyk azshylyktyn biri Olar negizinen Gansu provinciyalarynyn ontүstik batysynda Dunsyan avtonomiyalyk okrugi Baoan Dunsyan zhәne Salar halyktarynyn Czishishan avtonomiyalyk okrugi Linsya Huej avtonomiyalyk audanynda sondaj ak Shynzhan Ұjgyr zhәne Ninsya Huej avtonomiyalyk audandarynda turady Sany 514 myn adam 2000 TiliOlar Altaj tilder otbasynyn mongol tobyna zhatatyn sojlejdi 3 dialektisi bar sonan vanczyan zhәne syczyan Zhastardyn kopshiligi kytaj tilin biledi Dunsyannyn oz zhazuy zhok DiniDunsyan Zhergilikti dinnin erekshelikterine karamastan halyk musylmandyk senimdi sunnittik musylmandar katan ustanady barlyk kazhetti senimder men merekelerdi saktajdy TarihyLinsya kalasyndagy dunsyan mejramhanasyLanchzhou bazaryndagy dәstүrli dunsyan tushparasy Dunsyan Қytajdagy Shyngys han tusynda pajda bolgan zhana etnikalyk toptardyn biri Olar Linsya ajmagynda ol kezde Hechzhou dep atalgan ornalaskan hannyn mongol әskerlerinin urpaktary kejin Orta Aziya saudagerlerimen kaktygysyp sүnnittik islamdy kabyldagandar delinedi 1949 zhyly Қytaj Halyk Respublikasy kurylganga dejin Dunsyandar ozderinin senimi ortak huejlerdin bir tarmagy bolyp sanaldy Bir zhyldan kejin Linsyada Dunsyan avtonomiyalyk okrugi kuryldy KәsibiHalyktyn dәstүrli kәsibi auyl sharuashylygy boldy Kartop zhүgeri bidaj zygyr burshak zhәne baska dakyldardy osirumen katar dunsyan agronomdary әrtүrli agash tүrlerin mysaly orik zhәne shabdaly budandastyryp zhemisterdin birneshe zhana tүrlerin osirdi Sondaj ak mal sharuashylygy iri zhәne usak mal an aulau manyzdylygyn saktagan Қolonerden zhүn men bylgary ondeu agash zhәne temir ustasy damygan Өmir saltyNeke ekzogamiyalyk Өlgender zherge komiledi Dәstүrli baspanalary Dunsyan turgyn үjleri kobinese bir aulasy bar zhabyk tiktortburysh bolyp keledi Turgyn үjdin basym tүri eki үsh bolmeli onyn ishinde tiisinshe bir nemese eki bolme turgyn zhәne bireui sharuashylyk bolmesi bolyp tabylatyn saman үjler Үjler aulanyn eki zhagyna salyngan kalgan eki zhagynda kyzmet korsetu kurylystary zhәne kojma mal kora t b salyngan Үj mekenderi kүjdirilmegen kirpishten zhasalgan korshaularmen korshalgan Үjlerdin terezeleri үnemi aulaga karap turady Kedejlerdin baspanalary kobinese tau zhartastaryna kesilgen үngirler bolgan Үngirler bүgingi kүnge dejin pajdalanylady olarda kokonis pen kartop korlary saktalady Dәstүrli kiimderi Erler kostyumi shalbardan makta matadan zhasalgan kүrtelerden matadan zhasalgan ayak kiimderden matadan zhasalgan kishkentaj kara kalpakshadan turady Әjelder on zhagynda bekitkishi bar makta matadan tigilgen zhartylaj halat nemese uzyn kүrte uzyn galoshtary bar shalbar kүngirt materialdan ayak kiim kiedi Қart әjelder men zhesirler ak zhas әjelder kara al kyzdar zhasyl tүsti oramal tagady Dәstүrli tagamdary Tagamdarynyn negizi bidaj suly zhәne zhүgeri kartop ekinshi onim etten siyr men koj etine artykshylyk beriledi DerekkozderDunsyan Tekserildi 11 tamyz 2024 Dunsyan Tekserildi 11 tamyz 2024 Dunsyan Tekserildi 11 tamyz 2024 Dunsyan Tekserildi 11 tamyz 2024 Қytaj Dunsyan ulty Tekserildi 11 tamyz 2024 Dunsyan Tekserildi 11 tamyz 2024 Dunsyan Қytajda turatyn zhәne islamdy ustanatyn mongol halky Tekserildi 11 tamyz 2024 Қytajdagy Dunsyan Nәsili bojynsha mongol dini bojynsha musylman mәdenieti bojynsha kytaj Tekserildi 11 tamyz 2024 Dunsyan Tekserildi 11 tamyz 2024 Dunsyan Tekserildi 11 tamyz 2024 Dunsyan Tekserildi 11 tamyz 2024 Dunsyan zhәne mongorlar Tekserildi 11 tamyz 2024