Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бантулар (өздерінде а-ва-ntu — адамдар деген ұғымды білдіреді) — Африканың оңтүстік аймақтарын мекендейтін халықтар тобы. Жалпы саны 200 млн. адам. Бантулар тобына кіретін халықтар: кикуйю (Кения), баганда (Уганда), руанда (Руанда, Бурунди), баконго, монго және балуба (Конго), умбунда (Ангола), зулустар (Оңтүстік Африка), т.б. Бантулар Танзания жерінде көп шоғырланған және халқының 98,9%-ін құрайды.
| Бантулар | |
| а-ва-ntu | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
| 200 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Шығыс Африка, Орталық Африка және Оңтүстік Африка | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Тілі
Көптеген банту халықтары екі және көп тілдесөйлейді. Суахилитілінде сөйлейтіндер саны бойынша банту тілдерінің ішіндегі ең үлкені (50 миллионнан астам адам) кең таралған.
Діні
Бантулар – христиандар мен сүнниттік мұсылмандар, кейбіреулері дәстүрлі наным-сенімдерін сақтайды, афро-христиандық шіркеулерді ұстанушылар бар.
Таралуы
Экваторлық Африкада бантулар Экваторлық Гвинеяда, Габонда, Конго Республикасында, Камерунның батыс және оңтүстік аймақтарында, Орталық Африка Республикасының оңтүстік-батысында, Конго Демократиялық Республикасының басым бөлігінде, Ангола мен Замбияда тұрады. Ең ірісі: дуала, буби (фернандтар), фанг (фанги, пангве), теке (батеке), нгала (бангала), монго, тетела (батетела), куба (бакуба), луба (балуба), лунда (балунда), конго ( баконго), амбунду (бамбунду), овимбунду (мбунду), чокве (вачокве), луэна (валуена), лози (балози), тонга (батонга), бемба (бавемба).
Оңтүстік Африканың негізгі бөлігін банту тілінде сөйлейтін зулу (амазулу, зулу), коса (амакоса, кафрлар), свази (амасвази), ндебеле (амандебеле), матабеле, цвана (цвана, бечуан), суто (басуто), педи (бапеди), тсонга (батцонга), венда (бавенда), шона (машона), гереро (овагереро), овамбо және басқа халықтары мекендейді.
Кәсібі
Бантуларға 19-ғасырдың аяғында қолмен атқарылатын егіншілік тән болды. Көптеген халықтардың аралас егіншілік-малшылық (сукума, тонга, т.б.) және негізінен мал шаруашылығы (сутхо, коса, т.б.) болды. Ара шаруашылығы мен аңшылық маңызды рөл атқарды, 19 ғасырда піл сүйегіне сұраныстың артуына және атыс қаруының таралуына байланысты пілдерді аулау коммерциялық сипатқа ие болды. Отарлауға дейінгі кезеңде бантулар темір, мыс және алтынды балқыту мен өңдеуді білген. Олар ағаштан, сүйектен жоғары көркем бұйымдар жасады, алмасу жүйелерін дамытты (айырбас эквиваленттері – каури қабықтары, мыс және темір бұйымдары, ірі қара мал, төсеніштердің ерекше түрлері). Ұсталық, зергерлік жақсы дамыған. Балта, қылыш, пышақ жасап, оларды ұлттық өрнекпен безендіреді.
Өмір салты
Орта ғасырларда жекелеген банту халықтары ерте саяси құрылымдарды құрды - торолар арасында китара, шона арасында мономотапа және басқалар, шығыс жағалаудағы суахили қала-мемлекеттері. Негізгі өндірістік-қоғамдық бірлік егіншілік қауымдастығы болып қала берді, ал билікті ұйымдастырудың негізгі нысаны ру-тайпалық және тайпалар одағы болды. Рулық-тайпалық қатынастардың дәстүрлері қоғамның барлық саласында күшті болды.
Отырықшы бантулар ағаш бұтақтарынан өріліп, сырты балшықпен сыланған, төбесі пальма жапырақтарымен немесе шимен жабылған үйлерде тұрады. Теңіз жағалауында төрт бұрышты үйлер көбірек.
Киім орнына ертеректе теріден жасалған кейде өсімдіктерден тоқылған жамылғыштарды пайдаланған. 19 ғасырдан бастап Бантулар еуропалық үлгідегі киімдерді киетін болды. Қазіргі кезде ұсақ ұлыстар көп санды этностардың төңірегіне топтасып, солармен бір ұлт болып бірігуге бағыт алуда.
Дереккөздер
- Top 30 analogous words or synonyms for бантулар https://wordsimilarity.com/kk/%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80 Мұрағатталған 6 наурыздың 2023 жылы.
- Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/861331
- народы мира / Банту http://www.etnolog.ru/people.php?id=BANT
- Қазақ Энциклопедиясы
- Р.Н., Этнические проблемы современной Тропической Африки, М., 1973
- Страны мира, М., 1997.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bantular ozderinde a va ntu adamdar degen ugymdy bildiredi Afrikanyn ontүstik ajmaktaryn mekendejtin halyktar toby Zhalpy sany 200 mln adam Bantular tobyna kiretin halyktar kikujyu Keniya baganda Uganda ruanda Ruanda Burundi bakongo mongo zhәne baluba Kongo umbunda Angola zulustar Ontүstik Afrika t b Bantular Tanzaniya zherinde kop shogyrlangan zhәne halkynyn 98 9 in kurajdy Bantulara va ntuBүkil halyktyn sany200 mln En kop taralgan ajmaktarShygys Afrika Ortalyk Afrika zhәne Ontүstik AfrikaTilderisuahiliDinihristiandyk sunnizmTiliKoptegen bantu halyktary eki zhәne kop tildesojlejdi Suahilitilinde sojlejtinder sany bojynsha bantu tilderinin ishindegi en үlkeni 50 millionnan astam adam ken taralgan DiniBantular hristiandar men sүnnittik musylmandar kejbireuleri dәstүrli nanym senimderin saktajdy afro hristiandyk shirkeulerdi ustanushylar bar TaraluyEkvatorlyk Afrikada bantular Ekvatorlyk Gvineyada Gabonda Kongo Respublikasynda Kamerunnyn batys zhәne ontүstik ajmaktarynda Ortalyk Afrika Respublikasynyn ontүstik batysynda Kongo Demokratiyalyk Respublikasynyn basym boliginde Angola men Zambiyada turady En irisi duala bubi fernandtar fang fangi pangve teke bateke ngala bangala mongo tetela batetela kuba bakuba luba baluba lunda balunda kongo bakongo ambundu bambundu ovimbundu mbundu chokve vachokve luena valuena lozi balozi tonga batonga bemba bavemba Ontүstik Afrikanyn negizgi boligin bantu tilinde sojlejtin zulu amazulu zulu kosa amakosa kafrlar svazi amasvazi ndebele amandebele matabele cvana cvana bechuan suto basuto pedi bapedi tsonga batconga venda bavenda shona mashona gerero ovagerero ovambo zhәne baska halyktary mekendejdi KәsibiBantularga 19 gasyrdyn ayagynda kolmen atkarylatyn eginshilik tәn boldy Koptegen halyktardyn aralas eginshilik malshylyk sukuma tonga t b zhәne negizinen mal sharuashylygy sutho kosa t b boldy Ara sharuashylygy men anshylyk manyzdy rol atkardy 19 gasyrda pil sүjegine suranystyn artuyna zhәne atys karuynyn taraluyna bajlanysty pilderdi aulau kommerciyalyk sipatka ie boldy Otarlauga dejingi kezende bantular temir mys zhәne altyndy balkytu men ondeudi bilgen Olar agashtan sүjekten zhogary korkem bujymdar zhasady almasu zhүjelerin damytty ajyrbas ekvivalentteri kauri kabyktary mys zhәne temir bujymdary iri kara mal tosenishterdin erekshe tүrleri Ұstalyk zergerlik zhaksy damygan Balta kylysh pyshak zhasap olardy ulttyk ornekpen bezendiredi Өmir saltyOrta gasyrlarda zhekelegen bantu halyktary erte sayasi kurylymdardy kurdy torolar arasynda kitara shona arasynda monomotapa zhәne baskalar shygys zhagalaudagy suahili kala memleketteri Negizgi ondiristik kogamdyk birlik eginshilik kauymdastygy bolyp kala berdi al bilikti ujymdastyrudyn negizgi nysany ru tajpalyk zhәne tajpalar odagy boldy Rulyk tajpalyk katynastardyn dәstүrleri kogamnyn barlyk salasynda kүshti boldy Otyrykshy bantular agash butaktarynan orilip syrty balshykpen sylangan tobesi palma zhapyraktarymen nemese shimen zhabylgan үjlerde turady Teniz zhagalauynda tort buryshty үjler kobirek Kiim ornyna erterekte teriden zhasalgan kejde osimdikterden tokylgan zhamylgyshtardy pajdalangan 19 gasyrdan bastap Bantular europalyk үlgidegi kiimderdi kietin boldy Қazirgi kezde usak ulystar kop sandy etnostardyn toniregine toptasyp solarmen bir ult bolyp biriguge bagyt aluda DerekkozderTop 30 analogous words or synonyms for bantular https wordsimilarity com kk D0 B1 D0 B0 D0 BD D1 82 D1 83 D0 BB D0 B0 D1 80 Muragattalgan 6 nauryzdyn 2023 zhyly Bolshaya rossijskaya enciklopediya 2004 2017 https old bigenc ru ethnology text 861331 narody mira Bantu http www etnolog ru people php id BANT Қazak Enciklopediyasy R N Etnicheskie problemy sovremennoj Tropicheskoj Afriki M 1973 Strany mira M 1997