Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Рымғали Нұрғалиұлы Нұрғали (1 маусым 1940 жылы Абай облысы, Абай ауданы - 16 ақпан 2010 жылы Астана) — қазақтың әдебиет танушы ғалымы, Филология ғылымының докторы, профессор. Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясының академигі, қазақ театртанушы және театр сынының негізін қалаушы, жазушы. Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері. Қазақстанның мемлекеттік сыйлығының иегері.
| Рымғали Нұрғалиұлы Нұрғали | ||||||||
| Туған күні | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Туған жері | ||||||||
| Қайтыс болған күні | ||||||||
| Қайтыс болған жері | ||||||||
| Азаматтығы | ||||||||
| Ғылыми аясы | ||||||||
| Жұмыс орны | Еуразия ұлттық университеті(2000-2010) | |||||||
| Ғылыми дәрежесі | Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясының Академигі.Филология ғылымдарының докторы, профессор | |||||||
| Альма-матер | ||||||||
| Марапаттары |
| |||||||
Жалпы мәліметтер
Рымғали Нұрғалиұлы 1 маусым,1940 жылы Шығыс Қазақстан облысы, Семей, Абай ауданы (Шығыс Қазақстан облысы)да туған. 1963 жылы Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті (бұрынғы С.М.Киров атындағы ҚМУ)нің филология факультетінің журналистика бөлімін бітірген. 1966 жылы осы университеттің асперантурасын, 1972 жылы доктарантурасын бітіріген.
Еңбек жолы
- 1962-1965 жылдары «Лениншіл жас» (қазіргі «Жас алаш») газетінің Солтүстік Қазақстан, Көкшетау, Павлодар, Целиноград, Қостанай облыстарындағы тілшісі болып очерктер, әңгімелер жазып, фольклор нұсқаларын жинады.
- 1966 -1968 жылдары Қазақстан Жазушылар одағы сын секциясында кеңесші болған.
- 1968-2000 жылдары Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті де доцент, профессор, факультет деканы.
- 1986-1997 жылдары Қазақ Совет Энциклопедиясының Бас редакторы (1986 – 96) қызметтерін атқарған.
- 2000 - 2010 жылдары Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде қазақ әдебиеті кафедрасаның меңгерушісі қызыметтерін атқарды.
Ғылыми еңбектері
- 1961 жылы Рымғали Нұрағлиұлының тырнақалды «Сабыр Шәріпов» атты ғылыми еңбегі университет баспасында жарық көрді.
- М.Әуезов шығармашылығының алғашқы кезеңдерін, ұлы қаламгердің драматургиясын монографиялық тұрғыдан зерттеген. Қазақтың алғашқы режиссері, көрнекті драматург Ж.Шанин мұрасын жан-жақты танытты, 20-30 жылдардағы қазақ әдебиеті ұжымдық монографиясына (1997) автор болды. «Абай» энциклопедиясының бас редакторы, 11 - сыныпқа арналған Қазақ әдебиеті оқулығының авторларының бірі. «Қазақ ССР. Қысқ энциклопедия», «Ол кім? Бұл не? Шәкірт энциклопедиясы», «Ислам», «Абай», «Философиялық сөздік», «Әлемде талай қызық бар», «Боздақтар. Естеліктер кітабы» сияқты энциклопедиялар мен сериялардың, жобалардың, әдебиет пен өнер, эстетика мен театр мәселелерін сөз ететін көптеген эссе, портрет, шолу, мақалалар циклінің авторы.
- Л.Толстойдың «Әзәзіл» повесін, Н.Погодиннің «Салтанат жыры» пьесасын, Ә.Кешоковтың «Соңғы шақырым» драмасын, П.Брагиннің «17 жайлы хикая» повесін, эстон әңгімелерін, бірнеше көркем фильмдерді қазақ тіліне аударды. «Жұмат Шанин» деректі фильмінің сценариін жазған. «Дән» новеллалар жинағы, «Ай қанатты арғымақ» романы әдеби сында жоғары бағаланған.
- Оның құрастыруымен, алғы сөз, соңғы сөз және түсініктермен, редакциялауымен Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан, Ахмет Байтұрсынұлы,Жүсіпбек Аймауытов,Жұмат Тұрғынбайұлы Шанин,Мұхтар Омарханұлы Әуезов энциклопедиялық сипаттағы томдары,Ілияс Есенберлиннің 10 томдық шығармалар жинағы,Бейсенбай Кенжебаев, Шәкір Әбенов,Қапан Оралұлы Бадыров,Фариза Оңғарсынова,Төлеужан Мұхамеджанұлы Ысмайылов кітаптары басылып шықты.
Шығармашылығы
50-ден астам кітап, 700-дей ғылыми еңбектер мен мақалалардың авторы. Рымғали Нұрғалиұлының бірқатар еңбектері жарыққа шыққан:
- 1968 жылы «Трагедия табиғаты»
- 1969 жылы «Талант тағдыры»
- 1974 жылы «Артерия», «Сөз өнері», «Қазақ драматургиясы»
- 1979 жылы «Әдебиеттің эстетикалық мәні»
- 1986 жылы «Дәстүр мен қазіргі әдеби процесс»
- 1987 жылы «Қазақ революциялық поэзиясы» және «Мұхтар Әуезов – қазақ әдебиетінің классигі»
- 1989 жылы «Жаңару ағашы»
- 1990 жылы «Ертеңгі бәйге. Роман. новеллалар»
- 1991 жылы «А. Байтұрсынов»
- 1993 жылы «Қазақ энциклопедиясы»
- 1999 жылы «Әуезов және Алаш» және «Қазақ әдебиеті. Оқулық»
- 2000 жылы «Көркем сөз»
- 2002 жылы «Қазақ әдебиетінің алтын ғасыры»
- 2003 жылы «Әдебиет теориясы. Жоғары оқу орындарына арналған оқулық-хрестоматия» және т.б.
Қоғамдық белсенділігі
- Рымғали Нұрғалиұлы Қазан, Рига, Душанбе, Бішкек, Тбилиси, Ереван, Баку, Мәскеу, Кишинев қалаларында өткен халықаралық, бүкілодақтық, аймақтық ғылыми-теориялық конференцияларға қатысып, ғылыми баяндамалар жасаған. Америка, Англия, Франция, Германия, Индия, Венгрия, Иран, Түркия, Монғолия, Қытай, Оңтүстік Корея, Чехия, Словакия елдерінде болып, түрлі жиындарда сөз сөйлеген.
- 1968 жылдан Қазақстан жазушылар одағының мүшесі.
- 1991 жылдан Қазақстан Пен-клубының мүшесі.
- Ол терминология және ономастика комитетінің, мемлекеттік сыйлықтар жөніндегі Комитет мүшесі. Бірнеше ғылыми-әдеби басылымның мүшесі болды.
Мемлекеттік марапаттары
- КСРОның «Жоғарғы мектеп үздігі» құрметті белгісі;
- 1984 жылы КСРОның «Жоғарғы мектептің еңбек сіңірген қызыметкері» атағы;
- 1988 жылы “Қазақ революциялық поэзиясы” трилогиясы үшін Қазақстанның мемлекеттік сыйлығының лауреаты атанды.
- 1998 жылы президент жарлығымен «Қазақстанның ғылымы мен техникасына еңбегі сіңген қайраткер» құрметті атағының иегері.
- 2001 жылы «Қазақстан тәуелсізідігіне 10 жыл» медалі;
- 2003 жылы Ш.Уалиханов атындағы сыйлықтың лауреаты;
- 2003 жылы ҚР «Құрмет» грамотасының иегері;
- 2004 жылы «Қазақстанның білім беру ісінің құрметті қызыметкері» құрметті атағы;
- 2005 жылы президент жарлығымен «Парасат ордені» мен марапаттады.
- 2005 жылы Ахмет Байтұрсынұлы атындағы халықаралық сыйлықтың лауреаты;
- 2008 жылы «Астанаға 10 жыл» медалі;
- РФның «Шолоховқа 100 жыл» медалі;
- Шәкәрім атындағы Семей мемлекетік университетінің Құрметті профессоры
- Абай ауданының құрметті азаматы.
Ғылыми атақтары
- 1995 жылы Халықаралық ақпараттану академиясының академигі;
- 2003 жылы Айматов атындағы халықаралық академисының академигі;
- 2003 жылы Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясының академигі;
- Филология ғылымының докторы (құрметті ғылыми атағы);
- профессор (атағы).
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Rymgali Nurgaliuly Nurgali 1 mausym 1940 zhyly Abaj oblysy Abaj audany 16 akpan 2010 zhyly Astana kazaktyn әdebiet tanushy galymy Filologiya gylymynyn doktory professor Қazakstan Respublikasynyn Ұlttyk gylym akademiyasynyn akademigi kazak teatrtanushy zhәne teatr synynyn negizin kalaushy zhazushy Қazakstannyn enbek sinirgen kajratkeri Қazakstannyn memlekettik syjlygynyn iegeri Rymgali Nurgaliuly NurgaliTugan kүni1 mausym 1940 1940 06 01 Tugan zheriAbaj oblysy Semej Abaj audanyҚajtys bolgan kүni16 akpan 2010 2010 02 16 69 zhas Қajtys bolgan zheriAstanaAzamattygy KSRO Қazak KSR ҚazakstanҒylymi ayasyҚazak әdebietiZhumys ornyEuraziya ulttyk universiteti 2000 2010 Ғylymi dәrezhesiҚazakstan Respublikasynyn Ұlttyk gylym akademiyasynyn Akademigi Filologiya gylymdarynyn doktory professorAlma materӘl Farabi atyndagy Қazak ulttyk universitetiMarapattaryҚazakstannyn enbek sinirgen kajratkeriZhalpy mәlimetterRymgali Nurgaliuly 1 mausym 1940 zhyly Shygys Қazakstan oblysy Semej Abaj audany Shygys Қazakstan oblysy da tugan 1963 zhyly Әl Farabi atyndagy Қazak ulttyk universiteti buryngy S M Kirov atyndagy ҚMU nin filologiya fakultetinin zhurnalistika bolimin bitirgen 1966 zhyly osy universitettin asperanturasyn 1972 zhyly doktaranturasyn bitirigen Enbek zholy1962 1965 zhyldary Leninshil zhas kazirgi Zhas alash gazetinin Soltүstik Қazakstan Kokshetau Pavlodar Celinograd Қostanaj oblystaryndagy tilshisi bolyp ocherkter әngimeler zhazyp folklor nuskalaryn zhinady 1966 1968 zhyldary Қazakstan Zhazushylar odagy syn sekciyasynda kenesshi bolgan 1968 2000 zhyldary Әl Farabi atyndagy Қazak ulttyk universiteti de docent professor fakultet dekany 1986 1997 zhyldary Қazak Sovet Enciklopediyasynyn Bas redaktory 1986 96 kyzmetterin atkargan 2000 2010 zhyldary L N Gumilev atyndagy Euraziya ulttyk universitetinde kazak әdebieti kafedrasanyn mengerushisi kyzymetterin atkardy Ғylymi enbekteri1961 zhyly Rymgali Nuragliulynyn tyrnakaldy Sabyr Shәripov atty gylymi enbegi universitet baspasynda zharyk kordi M Әuezov shygarmashylygynyn algashky kezenderin uly kalamgerdin dramaturgiyasyn monografiyalyk turgydan zerttegen Қazaktyn algashky rezhisseri kornekti dramaturg Zh Shanin murasyn zhan zhakty tanytty 20 30 zhyldardagy kazak әdebieti uzhymdyk monografiyasyna 1997 avtor boldy Abaj enciklopediyasynyn bas redaktory 11 synypka arnalgan Қazak әdebieti okulygynyn avtorlarynyn biri Қazak SSR Қysk enciklopediya Ol kim Bul ne Shәkirt enciklopediyasy Islam Abaj Filosofiyalyk sozdik Әlemde talaj kyzyk bar Bozdaktar Estelikter kitaby siyakty enciklopediyalar men seriyalardyn zhobalardyn әdebiet pen oner estetika men teatr mәselelerin soz etetin koptegen esse portret sholu makalalar ciklinin avtory L Tolstojdyn Әzәzil povesin N Pogodinnin Saltanat zhyry pesasyn Ә Keshokovtyn Songy shakyrym dramasyn P Braginnin 17 zhajly hikaya povesin eston әngimelerin birneshe korkem filmderdi kazak tiline audardy Zhumat Shanin derekti filminin scenariin zhazgan Dәn novellalar zhinagy Aj kanatty argymak romany әdebi synda zhogary bagalangan Onyn kurastyruymen algy soz songy soz zhәne tүsiniktermen redakciyalauymen Әlihan Nurmuhameduly Bokejhan Ahmet Bajtursynuly Zhүsipbek Ajmauytov Zhumat Turgynbajuly Shanin Muhtar Omarhanuly Әuezov enciklopediyalyk sipattagy tomdary Iliyas Esenberlinnin 10 tomdyk shygarmalar zhinagy Bejsenbaj Kenzhebaev Shәkir Әbenov Қapan Oraluly Badyrov Fariza Ongarsynova Toleuzhan Muhamedzhanuly Ysmajylov kitaptary basylyp shykty Shygarmashylygy50 den astam kitap 700 dej gylymi enbekter men makalalardyn avtory Rymgali Nurgaliulynyn birkatar enbekteri zharykka shykkan 1968 zhyly Tragediya tabigaty 1969 zhyly Talant tagdyry 1974 zhyly Arteriya Soz oneri Қazak dramaturgiyasy 1979 zhyly Әdebiettin estetikalyk mәni 1986 zhyly Dәstүr men kazirgi әdebi process 1987 zhyly Қazak revolyuciyalyk poeziyasy zhәne Muhtar Әuezov kazak әdebietinin klassigi 1989 zhyly Zhanaru agashy 1990 zhyly Ertengi bәjge Roman novellalar 1991 zhyly A Bajtursynov 1993 zhyly Қazak enciklopediyasy 1999 zhyly Әuezov zhәne Alash zhәne Қazak әdebieti Okulyk 2000 zhyly Korkem soz 2002 zhyly Қazak әdebietinin altyn gasyry 2003 zhyly Әdebiet teoriyasy Zhogary oku oryndaryna arnalgan okulyk hrestomatiya zhәne t b Қogamdyk belsendiligiRymgali Nurgaliuly Қazan Riga Dushanbe Bishkek Tbilisi Erevan Baku Mәskeu Kishinev kalalarynda otken halykaralyk bүkilodaktyk ajmaktyk gylymi teoriyalyk konferenciyalarga katysyp gylymi bayandamalar zhasagan Amerika Angliya Franciya Germaniya Indiya Vengriya Iran Tүrkiya Mongoliya Қytaj Ontүstik Koreya Chehiya Slovakiya elderinde bolyp tүrli zhiyndarda soz sojlegen 1968 zhyldan Қazakstan zhazushylar odagynyn mүshesi 1991 zhyldan Қazakstan Pen klubynyn mүshesi Ol terminologiya zhәne onomastika komitetinin memlekettik syjlyktar zhonindegi Komitet mүshesi Birneshe gylymi әdebi basylymnyn mүshesi boldy Memlekettik marapattaryKSROnyn Zhogargy mektep үzdigi kurmetti belgisi 1984 zhyly KSROnyn Zhogargy mekteptin enbek sinirgen kyzymetkeri atagy 1988 zhyly Қazak revolyuciyalyk poeziyasy trilogiyasy үshin Қazakstannyn memlekettik syjlygynyn laureaty atandy 1998 zhyly prezident zharlygymen Қazakstannyn gylymy men tehnikasyna enbegi singen kajratker kurmetti atagynyn iegeri 2001 zhyly Қazakstan tәuelsizidigine 10 zhyl medali 2003 zhyly Sh Ualihanov atyndagy syjlyktyn laureaty 2003 zhyly ҚR Қurmet gramotasynyn iegeri 2004 zhyly Қazakstannyn bilim beru isinin kurmetti kyzymetkeri kurmetti atagy 2005 zhyly prezident zharlygymen Parasat ordeni men marapattady 2005 zhyly Ahmet Bajtursynuly atyndagy halykaralyk syjlyktyn laureaty 2008 zhyly Astanaga 10 zhyl medali RFnyn Sholohovka 100 zhyl medali Shәkәrim atyndagy Semej memleketik universitetinin Қurmetti professory Abaj audanynyn kurmetti azamaty Ғylymi ataktary1995 zhyly Halykaralyk akparattanu akademiyasynyn akademigi 2003 zhyly Ajmatov atyndagy halykaralyk akademisynyn akademigi 2003 zhyly Қazakstan Respublikasynyn Ұlttyk gylym akademiyasynyn akademigi Filologiya gylymynyn doktory kurmetti gylymi atagy professor atagy