Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қарақия ауданы - Маңғыстау облысының оңтүстігінде орналасқан әкімшілік бөлініс. Солтүстігінде Маңғыстау, батысында Мұнайлы ауданы, оңтүстігінде Түркіменстанның Балқан уәлаяты, шығысында Өзбекстанның Қарақалпақстан республикасымен шектеседі.
| Қазақстан ауданы | |||
| Қарақия ауданы | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Облысы | |||
| Аудан орталығы | |||
| Ауылдық округтер саны | 7 | ||
| Ауыл саны | 9 | ||
| Әкімі | Сымбат Қуанышұлы Төретаев | ||
| Аудан әкімдігінің мекенжайы | Құрық ауылы, Досан батыр көшесі, №8 | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Құрылған уақыты | 1973 | ||
| Жер аумағы | 64297 км² (1-ші орын) | ||
| Уақыт белдеуі | UTC+5:00 | ||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны | 36 737 адам (2023)(4-ші орын) | ||
| Тығыздығы | 0,6 адам/км² (5-ші орын) | ||
| Ұлттық құрамы | қазақтар (98,98%), өзбектер (0,33%), орыстар (0,33%), басқалары (0,36%) 2022 ж. | ||
| Сандық идентификаторлары | |||
| Пошта индексі | 130300-130306 | ||
| Автомобиль коды | 12 | ||
| Қарақия ауданының әкімдігі | |||
|
| |||
Басқа мағыналар үшін Қарақия деген бетті қараңыз.1973 жылы құрылды. 1993 жылға дейін Ералиев ауданы деп аталды. Жер аумағы 64,3 мың км2. Тұрғыны 33,5 мың адам (2014). Аудан құрамындағы 10 елді мекен 2 кенттік, 4 ауылдық округке біріктірілген. Орталығы – Құрық ауылы.
Табиғаты
Ауданның жер бедері негізінен жазық, солтүстік-шығысы Үстірт аумағында. Мұнда Қазақстандағы теңіз деңгейінен төмен жатқан барлық ойыстар орналасқан. Ауданның батысындағы Ащысор (–39 м) мен Қарақия (–132) ойыстарын Маңғыстау мен Кендірліқиясай үстірттері бөліп жатыр. Қарынжарық ойысы (–70 м) мен Қарашек к-нің қазаншұңқырлары (–21 м) Үстірттің оңтүстік бөлігімен шектеседі. Ауданның ең биік жері Батыс Үстірт кемерлі шыңындағы Қараман шоқысы (340 м). Шығысындағы Үстірт бөлігінің жер бедері төрткілді болып келеді. Батысындағы Каспий теңізі жағалауы жарқабақты. Мұнда Қазақ шығанағы, Кендірлі, Ақсу, Тоқмақ шығанақтары бар. Бұларды кезінде Исан түбегі деп атаған. Мұнда теңіз адының әсерінен пайда болған неше түрлі ғажайып бағаналар, үңгірлер мен қуыстар жиі кездеседі. Қарақия ауданының жер қойнауында мұнай мен газдың, ұлутастың, уранның кендері мол. Маңызды мұнай кен орындарына Жетібай, Өзен, Теңге, т.б. жатады. Олар 20 ғасырдың 60 жылдарынан бері кеңінен пайдаланылып келеді.
Өсімдік пен жануар әлемі
Сор, сортаңды сор, ауданның көтеріңкі келген тұсында қиыршықты сұр, сортаңды сұр топырағында, негізінен жыңғыл, сексеуіл, изен, жүзгін, бұйырғын, т.б. сораң шөптер өскен. Ауданда емдік шипалы өсімдіктер көптеп кездеседі. Олар: , жалбыз, киікоты, жантақ, жусан, адыраспан, т.б. Жабайы аңдардан қасқыр, түлкі, қоян, қарсақ, шиебөрі, күзен, ақбөкен, арқар, қарақұйрық, т.б. бар. Ауданда Қаракөл-Қарақия мемлекеттік қорықшасы, Үстірт қорығы орналасқан. Мұнда кеміргіштердің 40, құстардың 100, өсімдіктердің 400 түрі өсіріледі.
Сулары
Жер беті сулары Каспий теңізінің шығыс айдыны мен жазда қарасуларға бөлініп қалатын сортаң сулы өзеншелерден (Қарақия ойысындағы Ащыағар өзені т.б.) және тұзды Қарашек көлінен тұрады. Теңіз жағалауында Александрбай және Қазақ шығанағы орналасқан. Шығанақтан Ада құмқайыры арқылы Кендірлі шығанағы бөлінеді.
Климаты
Қарақия ауданының климаты континенттік. Каспий теңізі тек ауданның жағалық өңірі климатына ғана әсері бар. Аудандағы қаңтар айының орташа температурасы –7С, шілдеде 26С. Қыста қар жамылғысы жұқа және ұзақ жатпайды. Жауын-шашын тым аз, жылдық орташа мөлшері 75 – 100 мм. Жыл бойы желді болып тұрады.
Халқы
Халық өте сирек қоныстанған. Әр 1 км2-ге шаққанда 0,4 адамнан, ал облысы маңызы бар Жаңаөзен қаласы, Жетібай, Мұнайшы кенттері орналасқан аймақта 4,6 адамнан келеді. Ауыл тұрғындары 8 елді мекенде ғана шоғырланған. Ірі елді мекендері: Құрық а. (7,2 мың адам), Жетібай (9,1), Мұнайшы (3,6) кенттері және Бостан (1,4), Сенек (1,8) ауылдары. 2019 жылдың 1 қаңтарына ауданның халық саны 37 мың адам.
| Этнос | Саны, адам | Пайыздық үлесі, % |
|---|---|---|
| Қазақтар | 37 224 | 98,94 |
| Орыстар | 139 | 0,36 |
| Өзбектер | 120 | 0,31 |
| басқа этностар | 138 | 0,39 |
| Санақ жылы | Саны, адам | Ер адам саны | Әйел адам саны |
|---|---|---|---|
| 1989 | 28 341 | 14 031 | 14 310 |
| 1999 | 23 437 | — | — |
| 2009 | 38 318 | — | — |
| 2015 | 34 066 | - | - |
| 2019 | 37 621 | 19 092 | 18 529 |
Экономикасы
Қарақия ауданының бір ерекшелігі – мұнда егістік пен шабындық жерлердің болмауы. ауыл шаруашылығына жарамды жер аумағы 498,8 мың га. Жерінің басым көпшілігі (80%-ға жуығы) жайылымнан тұрады. Осыған байланысты аудан ауыл шаруашылық бағытында негізінен төрт түлік мал өсіруге маманданған. 1995 жылға дейін Қарақия ауданында қаракөл қойын өсіретін 2 кеңшар (Қарақұдық және Ералиев атындағы), Құланды жылқы зауыты және Қызылөзен түйе кеңшары жұмыс істеген. 1996 жылдан бастап олардың негізінде шаруа қожалықтары құрылды. Одан басқа ауданда мұнай-газ барлау экспедицияициясы, құрылыс-монтаж кәсіпорны, материалдық жабдықтау базасы, автобаза, бірнеше байланыс бөлімшелері, т.б. жұмыс істейді. Мұнда «Тасболатойл корпорейшн», «Ер-Сай», «Упетром Посерко» атты шетелдік компаниялар жұмыс істеп аудан халқын жұмыспен қамтып отыр.
Инфрақұрылымы
Білім беру саласы бойынша ауданда 13 орта, 5 бастауыш, 1 жұмысшы жастар мектебі, өнер мектебі, балалар мен жасөспірімдер мектебі бар. Денсаулық саласында ауданы аурухана мен емхана, өкпе және жұқпалы аурулар ауруханасы, 4 отбасылық-дәрігерлік амбулатория, 2 фельдш. пункт және ауданы сан-эпидемиол. ст., 3 фельдш.-акушерлік пункт, минералдық ыстық сумен емдейтін орын, т.б. мекемелер бар. Ауданаралық жол қатынасы, негізінен республикалық және халықар. маңызы бар Құрық – Ақтау – Жаңаөзен, Жаңаөзен – Марата (Түрікменстан), сондай-ақ Ақтау – Жаңаөзен т. жылы арқылы іске асырылады. Аудан аумағында Бекет ата, Шопан ата жер асты мешіттері орналасқан.
Әкімшілік бөлінісі
Аудан құрамындағы 7 ауылдық округке 8 елді мекен біріктірілген:
| Әкімшілік бірлік | Орталығы | Елді мекендері | Халқы |
|---|---|---|---|
| Болашақ ауылдық округі | Болашақ ауылы | 1 | 764 |
| Бостан ауылдық округі | Бостан ауылы | 1 | ▲2028 |
| Жетібай ауылдық округі | Жетібай ауылы | 1 | ▲13541 |
| Құланды ауылдық округі | Құланды ауылы | 1 | ▲1633 |
| Құрық ауылдық округі | Құрық ауылы | 1 | ▲11466 |
| Мұнайшы ауылдық округі | Мұнайшы ауылы | 1 | ▲5209 |
| Сенек ауылдық округі | Сенек ауылы | 2 | ▼1819 |
Әкімдері
- Әділбек Дауылбаев 2009-2017
- Қыдырберді Беков 2018-2023
- Сымбат Төретаев 2023-
Дереккөздер
- Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- Қазақстан почталық индекстері
- Аудан тарихы Мұрағатталған 24 наурыздың 2017 жылы.
- Аудан тарихы Мұрағатталған 24 наурыздың 2017 жылы.
- - 1989 жылғы Бүкіл кеңестік халық санағының қорытындылары. Мичиган университеті 2009. 1 том
- - 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том Мұрағатталған 22 сәуірдің 2021 жылы.
- Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2015 жылдың басындағы саны Мұрағатталған 18 қыркүйектің 2020 жылы.
- Аудан тарихы Мұрағатталған 24 наурыздың 2017 жылы.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қarakiya audany Mangystau oblysynyn ontүstiginde ornalaskan әkimshilik bolinis Soltүstiginde Mangystau batysynda Munajly audany ontүstiginde Tүrkimenstannyn Balkan uәlayaty shygysynda Өzbekstannyn Қarakalpakstan respublikasymen shektesedi Қazakstan audanyҚarakiya audanyEltanbasyӘkimshiligiOblysyMangystau oblysyAudan ortalygyҚurykAuyldyk okrugter sany7Auyl sany9ӘkimiSymbat Қuanyshuly ToretaevAudan әkimdiginin mekenzhajyҚuryk auyly Dosan batyr koshesi 8Tarihy men geografiyasyҚurylgan uakyty1973Zher aumagy64297 km 1 shi oryn Uakyt beldeuiUTC 5 00TurgyndaryTurgyny36 737 adam 2023 4 shi oryn Tygyzdygy0 6 adam km 5 shi oryn Ұlttyk kuramykazaktar 98 98 ozbekter 0 33 orystar 0 33 baskalary 0 36 2022 zh Sandyk identifikatorlaryPoshta indeksi130300 130306Avtomobil kody12Қarakiya audanynyn әkimdigi Baska magynalar үshin Қarakiya degen betti karanyz 1973 zhyly kuryldy 1993 zhylga dejin Eraliev audany dep ataldy Zher aumagy 64 3 myn km2 Turgyny 33 5 myn adam 2014 Audan kuramyndagy 10 eldi meken 2 kenttik 4 auyldyk okrugke biriktirilgen Ortalygy Қuryk auyly TabigatyAudannyn zher bederi negizinen zhazyk soltүstik shygysy Үstirt aumagynda Munda Қazakstandagy teniz dengejinen tomen zhatkan barlyk ojystar ornalaskan Audannyn batysyndagy Ashysor 39 m men Қarakiya 132 ojystaryn Mangystau men Kendirlikiyasaj үstirtteri bolip zhatyr Қarynzharyk ojysy 70 m men Қarashek k nin kazanshunkyrlary 21 m Үstirttin ontүstik boligimen shektesedi Audannyn en biik zheri Batys Үstirt kemerli shynyndagy Қaraman shokysy 340 m Shygysyndagy Үstirt boliginin zher bederi tortkildi bolyp keledi Batysyndagy Kaspij tenizi zhagalauy zharkabakty Munda Қazak shyganagy Kendirli Aksu Tokmak shyganaktary bar Bulardy kezinde Isan tүbegi dep atagan Munda teniz adynyn әserinen pajda bolgan neshe tүrli gazhajyp baganalar үngirler men kuystar zhii kezdesedi Қarakiya audanynyn zher kojnauynda munaj men gazdyn ulutastyn urannyn kenderi mol Manyzdy munaj ken oryndaryna Zhetibaj Өzen Tenge t b zhatady Olar 20 gasyrdyn 60 zhyldarynan beri keninen pajdalanylyp keledi Өsimdik pen zhanuar әlemi Sor sortandy sor audannyn koterinki kelgen tusynda kiyrshykty sur sortandy sur topyragynda negizinen zhyngyl sekseuil izen zhүzgin bujyrgyn t b soran shopter osken Audanda emdik shipaly osimdikter koptep kezdesedi Olar zhalbyz kiikoty zhantak zhusan adyraspan t b Zhabajy andardan kaskyr tүlki koyan karsak shiebori kүzen akboken arkar karakujryk t b bar Audanda Қarakol Қarakiya memlekettik korykshasy Үstirt korygy ornalaskan Munda kemirgishterdin 40 kustardyn 100 osimdikterdin 400 tүri osiriledi Sulary Zher beti sulary Kaspij tenizinin shygys ajdyny men zhazda karasularga bolinip kalatyn sortan suly ozenshelerden Қarakiya ojysyndagy Ashyagar ozeni t b zhәne tuzdy Қarashek kolinen turady Teniz zhagalauynda Aleksandrbaj zhәne Қazak shyganagy ornalaskan Shyganaktan Ada kumkajyry arkyly Kendirli shyganagy bolinedi KlimatyҚarakiya audanynyn klimaty kontinenttik Kaspij tenizi tek audannyn zhagalyk oniri klimatyna gana әseri bar Audandagy kantar ajynyn ortasha temperaturasy 7 S shildede 26 S Қysta kar zhamylgysy zhuka zhәne uzak zhatpajdy Zhauyn shashyn tym az zhyldyk ortasha molsheri 75 100 mm Zhyl bojy zheldi bolyp turady HalkyHalyk ote sirek konystangan Әr 1 km2 ge shakkanda 0 4 adamnan al oblysy manyzy bar Zhanaozen kalasy Zhetibaj Munajshy kentteri ornalaskan ajmakta 4 6 adamnan keledi Auyl turgyndary 8 eldi mekende gana shogyrlangan Iri eldi mekenderi Қuryk a 7 2 myn adam Zhetibaj 9 1 Munajshy 3 6 kentteri zhәne Bostan 1 4 Senek 1 8 auyldary 2019 zhyldyn 1 kantaryna audannyn halyk sany 37 myn adam Etnos Sany adam Pajyzdyk үlesi Қazaktar 37 224 98 94Orystar 139 0 36Өzbekter 120 0 31baska etnostar 138 0 39Sanak zhyly Sany adam Er adam sany Әjel adam sany1989 28 341 14 031 14 3101999 23 437 2009 38 318 2015 34 066 2019 37 621 19 092 18 529EkonomikasyҚarakiya audanynyn bir ereksheligi munda egistik pen shabyndyk zherlerdin bolmauy auyl sharuashylygyna zharamdy zher aumagy 498 8 myn ga Zherinin basym kopshiligi 80 ga zhuygy zhajylymnan turady Osygan bajlanysty audan auyl sharuashylyk bagytynda negizinen tort tүlik mal osiruge mamandangan 1995 zhylga dejin Қarakiya audanynda karakol kojyn osiretin 2 kenshar Қarakudyk zhәne Eraliev atyndagy Қulandy zhylky zauyty zhәne Қyzylozen tүje kenshary zhumys istegen 1996 zhyldan bastap olardyn negizinde sharua kozhalyktary kuryldy Odan baska audanda munaj gaz barlau ekspediciyaiciyasy kurylys montazh kәsiporny materialdyk zhabdyktau bazasy avtobaza birneshe bajlanys bolimsheleri t b zhumys istejdi Munda Tasbolatojl korporejshn Er Saj Upetrom Poserko atty sheteldik kompaniyalar zhumys istep audan halkyn zhumyspen kamtyp otyr InfrakurylymyBilim beru salasy bojynsha audanda 13 orta 5 bastauysh 1 zhumysshy zhastar mektebi oner mektebi balalar men zhasospirimder mektebi bar Densaulyk salasynda audany auruhana men emhana okpe zhәne zhukpaly aurular auruhanasy 4 otbasylyk dәrigerlik ambulatoriya 2 feldsh punkt zhәne audany san epidemiol st 3 feldsh akusherlik punkt mineraldyk ystyk sumen emdejtin oryn t b mekemeler bar Audanaralyk zhol katynasy negizinen respublikalyk zhәne halykar manyzy bar Қuryk Aktau Zhanaozen Zhanaozen Marata Tүrikmenstan sondaj ak Aktau Zhanaozen t zhyly arkyly iske asyrylady Audan aumagynda Beket ata Shopan ata zher asty meshitteri ornalaskan Әkimshilik bolinisiAudan kuramyndagy 7 auyldyk okrugke 8 eldi meken biriktirilgen Әkimshilik birlik Ortalygy Eldi mekenderi HalkyBolashak auyldyk okrugi Bolashak auyly 1 764Bostan auyldyk okrugi Bostan auyly 1 2028Zhetibaj auyldyk okrugi Zhetibaj auyly 1 13541Қulandy auyldyk okrugi Қulandy auyly 1 1633Қuryk auyldyk okrugi Қuryk auyly 1 11466Munajshy auyldyk okrugi Munajshy auyly 1 5209Senek auyldyk okrugi Senek auyly 2 1819ӘkimderiӘdilbek Dauylbaev 2009 2017 Қydyrberdi Bekov 2018 2023 Symbat Toretaev 2023 DerekkozderҚazakstan Respublikasy halkynyn zhynysy zhәne zhergilikti zherdin tipine karaj sany 2023 zhylgy 1 kantarga Қazakstan Respublikasy halkynyn zhekelegen etnostary bojynsha sany 2022 zhyl basyna Қazakstan pochtalyk indeksteri Audan tarihy Muragattalgan 24 nauryzdyn 2017 zhyly Audan tarihy Muragattalgan 24 nauryzdyn 2017 zhyly 1989 zhylgy Bүkil kenestik halyk sanagynyn korytyndylary Michigan universiteti 2009 1 tom 2009 zhylgy Қazakstan Respublikasy halkynyn Ұlttyk sanagynyn korytyndylary Astana 2011 1 tom Muragattalgan 22 sәuirdin 2021 zhyly Қazakstan Respublikasynyn Statistika agenttigi Қazakstan Respublikasy turgyndarynyn oblystar kalalar men audandar zhynysy men zhas ereksheligi toptary etnostyk boligi bojynsha 2015 zhyldyn basyndagy sany Muragattalgan 18 kyrkүjektin 2020 zhyly Audan tarihy Muragattalgan 24 nauryzdyn 2017 zhyly