Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Жалбыз (лат. Mentha) – ерінгүлділер тұқымдасына жататын көп жылдық тамырсабақты өсімдік.
| Жалбыз | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Карл Линней | ||||||||||||||||
| түрлері | ||||||||||||||||
| 20-30 түрі белгілі | ||||||||||||||||
|
Қазақстанда жалбыз туысының 10 түрі өседі, соның ішінде дәрілік мақсатта бұрышты жалбыз қолданылады. Жане де бұл өсімдіктің басқа түрлерінен порфюмериялық, кондитерлік, гигиеналық мақсаттарға қолданылады.
Жалпы сипаттамасы
Дәрілік өсімдіктердіӊ бірі - жалбыз. Ол - хош иісті, көп жылдық шөптесін өсімдік. Солтүстік қоӊыржай ендікте көп тараған. КСРО-да 20-дан астам түрі өседі. Қазақстанда жалбыздыӊ 9- түрі өседі. Сабағы тік, жапырақтары қарама қарсы орналасқан болады. Оныӊ дала жалбыз, су жалбызы, бұйра жалбыз, кермек немесе бұрыш жалбыз секілді маӊызды түрлері бар. Дала жалбызы суармалы жерлерде, өзен, көл, бұлақ маӊында, шалғындықтар мен тоғайларда, арық бойында өседі. Оны сабынныӊ иісін жақсарту үшін пайдаланады, дәрілік те маӊызы бар. Ал кермек жалбыздыӊ жапырағы мен гүл шоғынан жалбыз эфир майы алынады. Бұл майдыӊ негізгі құрам бөлігі - ментол. Ментол парфюмерия, косметика кондитер, кондитер, тамақ өнеркәсібінде, сондай- ақ тіс порошогы мен пастасын жасауда пайдаланылады. Жүрек тамыр жүйесі ауруларына қарсы қолданылатын дәрі Валидол осы ментолдан алынады.
Биологиялық сипаттамасы
Биіктігі 80-100 см. Сабағы төрт қырлы күрең-күлгін түсті. Жапырағы ұзынша, жұмыртқа пішінді, қысқа сағақты, тақтасының жиектері ара тісті иректелген жай жапырақ. Сабаққа қарама қарсы орналасады. Жапырағын саусақпен уқалағанда жағымды иіс шығады. Себебі, жапырағында 5% эфир майы болады. Маусым мен тамыз айларында гүлдейді. Гүлдері ұсақ, түбі біріккен 5 тостағанша жапырақшасы күлгін түсті. Түбі біріккен 5 күлте, оның екеуі бірігіп жоғарғы ернін, үшеуі бірігіп төменгі ернін құрайды. Сондықтан да, мұндай гүлдерді ерінгүлділер тұқымдасы деп атайды. Аталығы 4, аналық жатыны екі ұялы біреу. Гүлдері сабақ ұшына шашақ гүлшоғырына жиналған. Жемісі- жаңғақша. Жалбызды тамырсабағынан көбейтеді. Эфир майында 55%-ға дейін кездеседі.
Дереккөздер
- "Гүлстан" республикалық ғылыми-танмыдық, көпшілік журнал, 2010 жыл ISSN 2078-6727
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhalbyz lat Mentha eringүldiler tukymdasyna zhatatyn kop zhyldyk tamyrsabakty osimdik ZhalbyzAryk zhalbyzDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked AsteridsSaby Tukymdasy LamiaceaeKishi tukymdasy Tegi Mentha Karl LinnejKarl Linnejtүrleri20 30 tүri belgiliPulegium Mill Preslia Opiz Audibertia Benth Menthella Perard Minthe St Lag Қazakstanda zhalbyz tuysynyn 10 tүri osedi sonyn ishinde dәrilik maksatta buryshty zhalbyz koldanylady Zhane de bul osimdiktin baska tүrlerinen porfyumeriyalyk konditerlik gigienalyk maksattarga koldanylady Zhalpy sipattamasyDәrilik osimdikterdiӊ biri zhalbyz Ol hosh iisti kop zhyldyk shoptesin osimdik Soltүstik koӊyrzhaj endikte kop taragan KSRO da 20 dan astam tүri osedi Қazakstanda zhalbyzdyӊ 9 tүri osedi Sabagy tik zhapyraktary karama karsy ornalaskan bolady Onyӊ dala zhalbyz su zhalbyzy bujra zhalbyz kermek nemese burysh zhalbyz sekildi maӊyzdy tүrleri bar Dala zhalbyzy suarmaly zherlerde ozen kol bulak maӊynda shalgyndyktar men togajlarda aryk bojynda osedi Ony sabynnyӊ iisin zhaksartu үshin pajdalanady dәrilik te maӊyzy bar Al kermek zhalbyzdyӊ zhapyragy men gүl shogynan zhalbyz efir majy alynady Bul majdyӊ negizgi kuram boligi mentol Mentol parfyumeriya kosmetika konditer konditer tamak onerkәsibinde sondaj ak tis poroshogy men pastasyn zhasauda pajdalanylady Zhүrek tamyr zhүjesi aurularyna karsy koldanylatyn dәri Validol osy mentoldan alynady Biologiyalyk sipattamasyBiiktigi 80 100 sm Sabagy tort kyrly kүren kүlgin tүsti Zhapyragy uzynsha zhumyrtka pishindi kyska sagakty taktasynyn zhiekteri ara tisti irektelgen zhaj zhapyrak Sabakka karama karsy ornalasady Zhapyragyn sausakpen ukalaganda zhagymdy iis shygady Sebebi zhapyragynda 5 efir majy bolady Mausym men tamyz ajlarynda gүldejdi Gүlderi usak tүbi birikken 5 tostagansha zhapyrakshasy kүlgin tүsti Tүbi birikken 5 kүlte onyn ekeui birigip zhogargy ernin үsheui birigip tomengi ernin kurajdy Sondyktan da mundaj gүlderdi eringүldiler tukymdasy dep atajdy Atalygy 4 analyk zhatyny eki uyaly bireu Gүlderi sabak ushyna shashak gүlshogyryna zhinalgan Zhemisi zhangaksha Zhalbyzdy tamyrsabagynan kobejtedi Efir majynda 55 ga dejin kezdesedi Derekkozder Gүlstan respublikalyk gylymi tanmydyk kopshilik zhurnal 2010 zhyl ISSN 2078 6727