Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына сәйкес болу үшін жетілдіру қажет. Осы мақаланы әрі қарай дамытуға көмектесіңіз. |
Хамит Ерғалиев (14.10.1916 жылы Атырау облысы, Махамбет ауданы, Новобогат — 13.12.1997) — қазақ ақыны, Қазақстанның халық жазушысы. Шын есімі - Ғабдолхамит. Руы: Кіші Жүз, Жетіру, Тама.
| Хамит Ерғалиев | |
|---|---|
| Хамит Ерғалиев | |
| Дүниеге келгені: | 14.10.1916 Атырау облысы, Махамбет ауданы , |
| Қайтыс болғаны: | 13.12.1997 |
| Мансабы: | ақын |
Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультетінде оқыған. Ұлы Отан соғысына қатысты (1941-45). Тұңғыш өлеңдері Гурьевтің облыстық газетінде 1936 жылы жарияланды. Ол көптеген өлеңдер, публицистикалық мақалалар, эпикалық поэмалар, прозалық шығармалар жазды. Epғалиев 2-дүниежүзілік соғысқа қатысқан. 1945-50 жылы «Социалистік Қазақстан» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінің әдеби қызметкері, 1950-57 жылы Қазақстан Жазушылар одағы поэзия секциясының меңгерушісі, 1958-59 жылы Қазақстан мемлекеттік әдебиет баспасы поэзия редакциясының меңгерушісі болып қызмет атқарған. Исатай ауданының, Атырау қаласының құрметті азаматы.
Epғалиев - 30-ға тарта жыр жинақтарының, «Әке сыры», «Үлкен жолдың үстінде», «Біздің ауылдың қызы», «Сенің өзенің», «Оралдағы отты күн», «Аңыз ата», «Құрманғазы», «Күй дастан», «Жылдар, жылдар» деп аталатын поэмалардың авторы.
Ол - Қазақстан Мемлекеттік сыйлық лауреаты (1981), екі мәрте Еңбек Қызыл Ту, «Құрмет белгісі» және 1, 2-дәрежелі Отан соғысы ордендерімен, бірқатар медальдармен марапатталған.
Epғалиев Қаныш Сәтбаевты үш рет жақыннан көргені туралы естелігінде («Беделіндей елімнің биік еді», «Заңғар», «Айқос», А., 1999) ұлы ғалымның қарапайым әрі кішіпейілділігіне тәнті болады. 1949 жылы Қазақ КСР Ғылым Академиясының Үлкен Алтай проблемасы жөніндегі көшпелі сессиясы Өскемен қаласында өткен кезде, сессия барысынан күн сайын хабар ұйымдастыру үшін «Социалистік Қазақстан» газетінің тілшісі Epғалиевтің журналистік жұмысына академиктің өзі кеңесші болып, көмек көрсеткенін еске алады. Epғалиев ұлы ғалымның рухына арнап, «Ғарыштағы Қаныш» деген баллада («Социалистік Қазақстан». 1989, 12 сәуір) жазды.
Шығармалары
Хамит Ерғалиев — 20-дан астам кітаптың авторы. Ақын шығармашылығының тақырыбы әр алуан. Ол қазақ халқының өткен өмірін, Октябрь революциясынан кейінгі азат заманның, Ұлы Отан соғысы жылдарындағы майдан мен тылдың бірлігін, жауынгерлердің ерлігі мен тыл адамдарының еңбегін, соғыстан кейінгі коммунизмге қарыштай қадам басқан бүкіл халықтық қозғалысты жырлады. "Әке сыры" (1947) поэмасында ақын совет адамдарының Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ересен ерлігін, халықтардың бейбітшілік жолындагы жанқиярлық күресін жырлады. "Үлкен жолдың үстінде" (1949) поэмасында социалистік өмірді жаңа қарқынмен орнатып жатқан жұмысшы табының қажырлы еңбегін суреттеді. Хамит Ерғалиевтің бұл поэмасында Мойынты-Шу темір жол құрылысындағы еңбек адамдарының ерлік істері, рухани өскендігі бейнеленген. "Біздің ауылдың қызы" (1950), "Сенің өзенің" (1953) поэмаларында қуаңшылық жайлаған шөл даланы суландырған, жасыл орман өсіріп, сол даланы гүл-бақшаға айналдырған адамдардың еңбегі суреттелген. Бүл төрт поэма да— эпикалық екпінмен жазылған, қазақ поэзиясында белгілі орын алған көркем туындылар. "Оралдағы отты күн" (1956) поэмасында азамат соғысында аты аңызға айналған Чапаевты, оның майдандас серіктерін жырлады. "Аңыз ата" (1965) поэмасын украин халқының ұлы ақыны Тарас Шевченкоға арнады. Ал "Құрманғазы" (1962) поэмасында қазақ халқының ұлы композиторы Қ.Сағырбаевтың, "Күй дастан" (1970) поэмасында академик композитор А.Жұбановтың бейнесін жасады. "Жылдар, жылдар" (1966) дастанында коммунистік дәуірді жырлады. X.Ерғалиев көркем очерк, публицистикалық мақалалар арқылы заманымыздың көкейкесті мөселелеріне үн қосып отырады. Таңдамалы прозалық шығармалары "Шындық шырқайды" деген атпен 1966 жылы жеке кітап болып шықты.
Ақын аударма саласында да еңбек етеді. Д.Байронның, В.Шекспирдің, П.Неруданың, Н.Хикметтің, А.Пушкиннің, М.Лермонтовтың, , В.Маяковскийдің, Д.Бедныйдың, А.Сурковтың, Р.Ғамзатовтың таңдаулы шығармаларын қазақ тіліне аударды. Қырғыздың "Манас", қарақалпақтың "Қырыққыз" эпостарын қазақ тіліне аударушылардың бірі болды. Ерғалиевтың негізгі шығармалары орыс тіліне, басқа да туысқан халықтар мен шетел тілдеріне (чех, венгр, украин, карақалпақ, қырғыз, өзбек, тәжік, поляк) аударылды.
Кітаптары
- Екі поэма. А., ҚМ КӨБ, 1949;
- Біздің ауылдың қызы. Поэма. А., ҚМ КӨБ, 1950;
- Сенің өзенің. Өлеңдер. А., ҚМКӘБ, 1953;
- Жайық жырлары. Өлеңдер мен поэма. А., ҚМ КӨБ, 1955;
- Құрманғазы. Поэма. А., ҚМКӘБ, 1958;
- Дәуір дабылы. Өлеңдер, поэмалар. А., ҚМ КӨБ, 1963;
- Өз көзімен өмірдің. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1965;
- Күн күмбез. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1968;
- Күй дастан. Поэма, өлеңдер. А., «Жазушы», 1970;
- Құтты қоныс. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1974;
- Санаттағы сарбаз. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1975;
- Жанарымда жұмыр жер. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1978;
- Алтын зерең. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1981;
- Таңдамалы. Шығармаларының үш томдығы. 1982—1984;
- Өмір өрнегі. Эссе, очерк, публицистика. А., «Жалын», 1986;
- Жедел толғау. Өлеңдер, балладалар, поэмалары., «Жазушы», 1988;
- Демарш. Стихи, баллады, поэмы. А., «Жазушы», 1992;
- Шер толғау. Өлеңдер. А., «Жазушы», 1993;
- Сонеттер. А., «Жалын», 1995;
- Ғұмырнама. Естелік-эссе. А., «Өлке», 1996;
- Жақсыдан шарапат. Эссе, очерк, көркемсөз. А., «Қайнар», 1996;
- Ұлтым дедім, ұлғайдым. Жыр кітабы. А., «Жазушы», 1997.
Марапаттары
- 2-дәрежелі Отан соғыс ордені
- Еңбек Қызыл Ту ордені
- "Құрмет Белгісі" ордені
Дереккөздер
- https://hamit.kz/page/8/
- Қаныш Сатпаев. Энциклопедия / Бас редактор Б.Ө.Жақып. — Алматы «Қазақ энциклопедиясы», 2011 жыл. ISBN 9965-893-74-8
- Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2
- Қазақстан жазушылары: Анықтамалық/Құрастырушы: Қамшыгер Саят, Жұмашева Қайырниса - Алматы: «Аң арыс» баспасы, 2009 жыл
Сілтемелер
- Хамит Ерғалиев «Әдебиет порталы» сайтында
- Хамит Ерғалиевке арналған сайт
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna sәjkes bolu үshin zhetildiru kazhet Osy makalany әri karaj damytuga komektesiniz Hamit Ergaliev 14 10 1916 zhyly Atyrau oblysy Mahambet audany Novobogat 13 12 1997 kazak akyny Қazakstannyn halyk zhazushysy Shyn esimi Ғabdolhamit Ruy Kishi Zhүz Zhetiru Tama Hamit ErgalievHamit ErgalievDүniege kelgeni 14 10 1916 Atyrau oblysy Mahambet audany Қajtys bolgany 13 12 1997Mansaby akyn Қazak memlekettik universitetinin filologiya fakultetinde okygan Ұly Otan sogysyna katysty 1941 45 Tungysh olenderi Gurevtin oblystyk gazetinde 1936 zhyly zhariyalandy Ol koptegen olender publicistikalyk makalalar epikalyk poemalar prozalyk shygarmalar zhazdy Epgaliev 2 dүniezhүzilik sogyska katyskan 1945 50 zhyly Socialistik Қazakstan kazirgi Egemen Қazakstan gazetinin әdebi kyzmetkeri 1950 57 zhyly Қazakstan Zhazushylar odagy poeziya sekciyasynyn mengerushisi 1958 59 zhyly Қazakstan memlekettik әdebiet baspasy poeziya redakciyasynyn mengerushisi bolyp kyzmet atkargan Isataj audanynyn Atyrau kalasynyn kurmetti azamaty Epgaliev 30 ga tarta zhyr zhinaktarynyn Әke syry Үlken zholdyn үstinde Bizdin auyldyn kyzy Senin ozenin Oraldagy otty kүn Anyz ata Қurmangazy Kүj dastan Zhyldar zhyldar dep atalatyn poemalardyn avtory Ol Қazakstan Memlekettik syjlyk laureaty 1981 eki mәrte Enbek Қyzyl Tu Қurmet belgisi zhәne 1 2 dәrezheli Otan sogysy ordenderimen birkatar medaldarmen marapattalgan Epgaliev Қanysh Sәtbaevty үsh ret zhakynnan korgeni turaly esteliginde Bedelindej elimnin biik edi Zangar Ajkos A 1999 uly galymnyn karapajym әri kishipejildiligine tәnti bolady 1949 zhyly Қazak KSR Ғylym Akademiyasynyn Үlken Altaj problemasy zhonindegi koshpeli sessiyasy Өskemen kalasynda otken kezde sessiya barysynan kүn sajyn habar ujymdastyru үshin Socialistik Қazakstan gazetinin tilshisi Epgalievtin zhurnalistik zhumysyna akademiktin ozi kenesshi bolyp komek korsetkenin eske alady Epgaliev uly galymnyn ruhyna arnap Ғaryshtagy Қanysh degen ballada Socialistik Қazakstan 1989 12 sәuir zhazdy ShygarmalaryHamit Ergaliev 20 dan astam kitaptyn avtory Akyn shygarmashylygynyn takyryby әr aluan Ol kazak halkynyn otken omirin Oktyabr revolyuciyasynan kejingi azat zamannyn Ұly Otan sogysy zhyldaryndagy majdan men tyldyn birligin zhauyngerlerdin erligi men tyl adamdarynyn enbegin sogystan kejingi kommunizmge karyshtaj kadam baskan bүkil halyktyk kozgalysty zhyrlady Әke syry 1947 poemasynda akyn sovet adamdarynyn Ұly Otan sogysy zhyldaryndagy eresen erligin halyktardyn bejbitshilik zholyndagy zhankiyarlyk kүresin zhyrlady Үlken zholdyn үstinde 1949 poemasynda socialistik omirdi zhana karkynmen ornatyp zhatkan zhumysshy tabynyn kazhyrly enbegin surettedi Hamit Ergalievtin bul poemasynda Mojynty Shu temir zhol kurylysyndagy enbek adamdarynyn erlik isteri ruhani oskendigi bejnelengen Bizdin auyldyn kyzy 1950 Senin ozenin 1953 poemalarynda kuanshylyk zhajlagan shol dalany sulandyrgan zhasyl orman osirip sol dalany gүl bakshaga ajnaldyrgan adamdardyn enbegi surettelgen Bүl tort poema da epikalyk ekpinmen zhazylgan kazak poeziyasynda belgili oryn algan korkem tuyndylar Oraldagy otty kүn 1956 poemasynda azamat sogysynda aty anyzga ajnalgan Chapaevty onyn majdandas serikterin zhyrlady Anyz ata 1965 poemasyn ukrain halkynyn uly akyny Taras Shevchenkoga arnady Al Қurmangazy 1962 poemasynda kazak halkynyn uly kompozitory Қ Sagyrbaevtyn Kүj dastan 1970 poemasynda akademik kompozitor A Zhubanovtyn bejnesin zhasady Zhyldar zhyldar 1966 dastanynda kommunistik dәuirdi zhyrlady X Ergaliev korkem ocherk publicistikalyk makalalar arkyly zamanymyzdyn kokejkesti moselelerine үn kosyp otyrady Tandamaly prozalyk shygarmalary Shyndyk shyrkajdy degen atpen 1966 zhyly zheke kitap bolyp shykty Akyn audarma salasynda da enbek etedi D Bajronnyn V Shekspirdin P Nerudanyn N Hikmettin A Pushkinnin M Lermontovtyn V Mayakovskijdin D Bednyjdyn A Surkovtyn R Ғamzatovtyn tandauly shygarmalaryn kazak tiline audardy Қyrgyzdyn Manas karakalpaktyn Қyrykkyz epostaryn kazak tiline audarushylardyn biri boldy Ergalievtyn negizgi shygarmalary orys tiline baska da tuyskan halyktar men shetel tilderine cheh vengr ukrain karakalpak kyrgyz ozbek tәzhik polyak audaryldy KitaptaryAtyraudagy universitet manyndagy Hamit Ergaliev taktasyEki poema A ҚM KӨB 1949 Bizdin auyldyn kyzy Poema A ҚM KӨB 1950 Senin ozenin Өlender A ҚMKӘB 1953 Zhajyk zhyrlary Өlender men poema A ҚM KӨB 1955 Қurmangazy Poema A ҚMKӘB 1958 Dәuir dabyly Өlender poemalar A ҚM KӨB 1963 Өz kozimen omirdin Өlender A Zhazushy 1965 Kүn kүmbez Өlender A Zhazushy 1968 Kүj dastan Poema olender A Zhazushy 1970 Қutty konys Өlender A Zhazushy 1974 Sanattagy sarbaz Өlender A Zhazushy 1975 Zhanarymda zhumyr zher Өlender A Zhazushy 1978 Altyn zeren Өlender A Zhazushy 1981 Tandamaly Shygarmalarynyn үsh tomdygy 1982 1984 Өmir ornegi Esse ocherk publicistika A Zhalyn 1986 Zhedel tolgau Өlender balladalar poemalary Zhazushy 1988 Demarsh Stihi ballady poemy A Zhazushy 1992 Sher tolgau Өlender A Zhazushy 1993 Sonetter A Zhalyn 1995 Ғumyrnama Estelik esse A Өlke 1996 Zhaksydan sharapat Esse ocherk korkemsoz A Қajnar 1996 Ұltym dedim ulgajdym Zhyr kitaby A Zhazushy 1997 MarapattaryHamit Ergalievtin Kensajdagy ziraty2 dәrezheli Otan sogys ordeni Enbek Қyzyl Tu ordeni Қurmet Belgisi ordeniDerekkozderhttps hamit kz page 8 Қanysh Satpaev Enciklopediya Bas redaktor B Ө Zhakyp Almaty Қazak enciklopediyasy 2011 zhyl ISBN 9965 893 74 8 Tarihi tulgalar Tanymdyk kopshilik basylym Mektep zhasyndagy okushylar men kopshilikke arnalgan Қurastyrushy Togysbaev B Suzhikova A Almaty Almatykitap baspasy 2009 ISBN 978 601 01 0268 2 Қazakstan zhazushylary Anyktamalyk Қurastyrushy Қamshyger Sayat Zhumasheva Қajyrnisa Almaty An arys baspasy 2009 zhylSiltemelerHamit Ergaliev Әdebiet portaly sajtynda Hamit Ergalievke arnalgan sajt