Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Оклахома (ағылш. Oklahoma аббр. OK) — Оңтүстік-Орталық АҚШ-тағы орналасқан штат. 2010 жылғы санақ бойынша бұл штаттың 177,847 шаршы километр аумағында 3,751,351 халық өмір сүрген. Оклахома штаты АҚШ штаттары рейтингінде 28-орында, ал жер аумағы бойынша 20-орында тұрады. Оклахома сөзі тайпасының "окла" және "хома" сөздерінен алынған болып, "қызыл адамдар" дегенді білдіреді. Оңтүстікте Техас, солтүстікте Канзас пен Колорадо, шығыста Арканзас пен Миссури, батыста Нью-Мексикомен шекаралас.
| АҚШ штаты | |||||
| Оклахома | |||||
| |||||
 | |||||
| Штат ұраны | Labor omnia vincit (Еңбек бәрінде жеңеді) | ||||
| Штат лақапаты | «Ептілер штаты» | ||||
| Оклахома-сити | |||||
| Ең ірі қаласы | Оклахома-сити | ||||
| Тұрғыны | 3 850 568 (2013 жыл) 28-ші орын (АҚШ б-ша) | ||||
| - тығыздығы | 20,92 адам/км² | ||||
| 20-ші орын | |||||
| - барлығы | 181 196 км² | ||||
| - су беті | (1,8 %) | ||||
| - ендік | 33°35' с. е. бойынша 37°0 с. е., | ||||
| - бойлық | 94°29' б. б. бойынша 103°0' б. б., | ||||
| Теңіз деңгейінен биіктігі | |||||
| - максимал биіктігі | |||||
| - орташа биіктігі | |||||
| - минимал биіктігі | |||||
| Штат статусын иеленуі | 16 қараша 1907 46 ретпен | ||||
| - штат болмай тұрып | |||||
| Губернаторы | (Р) | ||||
| Вице-губернаторы | |||||
| Заң шығару органы | Оклахома легислатурасы | ||||
| - жоғарғы палатасы | |||||
| - төменгі палатасы | |||||
| Сенат мүшелері | | ||||
|
| Тынық мұхит уақыты: GMT-6/-5 | ||||
| Ресми сайты: | ok.gov | ||||
- Еңбек бәрінде жеңеді (лат. Labor omnia vincit). - «Асыққыш штат» немесе «Ерте штат» (ағыл. Sooner State)
Этимология
Оклахома деген атау Okla Humma сөзінен шыққан, аударғанда «қызыл адамдар» немесе үндістер. Бұл атау 1866 жылы тайпасының басшысы Аллен Райт федералды үкіметпен үндістердің мәртебесі туралы келіссөздер кезінде ұсынды. «Үндіс» сөзінің баламасы ретінде Okla Humma сөзі барша үндістерді сипаттау үшін чоктау тілінде қолданылады. Чоктау үнділері бұл жерлердің түбегейлі тұрғындары емес еді. Олар бес өркениетті тайпалар құрамында болып, күштеп қоныстандырылды. Үндістердің жері де-факто Оклахома аумағы атала бастады, ресми түрде «Оклахома» деп 1890 жылы бекітілді.
География
Оклахома АҚШ-та 181,035 км² ауданымен 20-шы орын алатын ірі штат (69 898 миль квадрат). Шығыста Арканзас пен Миссури, оңтүстікте - Техас, батыста - Нью-Мексика, солтүстікте - Колорадо мен Канзас.
Табиғи ерекшеліктер, әсіресе атмосфералық майдандардың өтуі кезінде температураның күрт өзгеруі, күшті жел мен дауылдың пайда болуына қолайлы жағдайлар жасайды. Бұл штатта қиратқыш торнадолар сирек емес. 20 мамырда 2013 жылы торнадо штатқа үлкен залал келтірді.
Топография
Оклахома Ұлы жазықтардың оңтүстігінде орналасқан. Оклахома рельефі солтүстік-батысғы биік үстірттерден оңтүстік-шығыстағы батпақты алқаптарға дейін біртіндеп төмендеп келеді. Осы үрдісті ескере отырып, штаттың ең биік нүктесі - Блэк-Мезаның шыңы (1 516 м) «шелек ұстағышы» деп аталатын - штаттың солтүстік-батысында, ең шетінде орналасқан. Ең төменгі нүктесі оңтүстік-шығысында, штаттың шекарасындағы Айдабел қаласына жақын Литл-Ривер өзеннің маңында орналасқан (теңіз деңгейінен 88 м). Штаттың рельефі негізінен тегіс, батыстағы жалпақ жазықтан төбелі шығысқа және орталыққа қарай өзгереді, батыстан шығысқа қарай еңіс тегістелген. Жазықтар оңтүстік-батыста және Оклахоманың орталығының оңтүстігіндегі таулы аймақтарға бөлінген. таулары штаттың оңтүстік-шығысында басым, теңіз деңгейінен 1500 м дейін биік шыңдары бар. Штаттың солтүстік-шығыс аудандары жазығында орналасқан. Үлкен жазықтар мен төбелерді терең тасты өзен алқаптары кеседі.
Оклахома толығымен Миссисипи өзенінің бассейнінде орналасқан. Арканзас өзендерінің бассейні штаттың үштен екі бөлігін, бассейні - аумақтың үштен бір бөлігін қамтиды. Ред-Ривер өзені штаттың оңтүстік шекарасы.
Оклахома арқылы 500-ден астам өзен мен ағымдар ағып жатыр. Штаттың аумағында 200-ден астам жасанды су қоймалары бар (АҚШ штаттарының арасында ең көп).
Климат
Оклахома климаты қалыпты континентальды. Климатқа ылғал ауа ағымы елеулі ықпал етеді. Штаттың көп бөлігі суық және жылы ауа массаларының жиі өзара әрекетесетін орналасқан. Орташа алғанда, Оклахома штатында жылына 54 торнадо өтеді. Штаттың ауа-райы қысқа қашықтықта қысқа уақыт аралығында өзгеруі мүмкін. Мысалы, 1911 жылдың 11 қарашасында Оклахома-ситиде температура түстен кейін 28 °C(83 °F) болды (бұл күн үшін өте жоғары), алайда, суық майданның өтуі түн ортасында температураның -8 °C (17 °F) дейін төмендеуіне әкелді (бұл күн үшін өте төмен). Осылайша, 11 қарашада температураның рекордтық жоғары және рекордтық төмен деңгейі сол күні байқалды.
| Штаттың ірі қалалары үшін орташа айлық температурасы | ||||||||||||
| Қала | Қаң | Ақп | Нау | Сәу | Мам | Мау | Шіл | Там | Қыр | Қаз | Қар | Жел |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Оклахома-Сити | 47/26 | 54/31 | 62/39 | 71/48 | 79/58 | 87/66 | 93/71 | 92/70 | 84/62 | 73/51 | 60/38 | 50/29 |
| 46/26 | 53/31 | 62/40 | 72/50 | 80/59 | 88/68 | 94/73 | 93/71 | 84/63 | 74/51 | 60/39 | 50/30 | |
| Лотон | 50/26 | 56/31 | 65/40 | 73/49 | 82/59 | 90/68 | 96/73 | 95/71 | 86/63 | 76/51 | 62/39 | 52/30 |
| Орташа максимум/минимум температурысы °F-та | ||||||||||||
Тарихы
Оклахомаға еуропалықтар келер алдында бұнда - , , кэддо және үндіс тайпалары өмір сүрді. XVI ғасырда бұл жерлерді картаға енгізген испандықтар пайда болды. XVII - XVIII ғасырларда Наполеон (1803) бөлігі ретінде АҚШ-қа Испания мен Франция бұл жер үшін таласты.
1830 жылы мәртебесіне Оклахома штатына бойынша елдің шығысындағы қоныстанды. Халықтардың бұл қоныс аударуы көптеген адамдардың қазасына әкелді.
Американдық Азаматтық соғысы кезінде (1861-1865), көптеген құлдары болған үндістердің көптеген тайпалары қолдады. 1861 жылы чероки, , және тағы басқа тайпалар конфедераттармен одақтастық келісімдер жасасты. Бөліну тайпалардың ішінде де болды, бұл үндіс ішілік азаматтық соғысына әкелді. Соғыс аяқталған соң, федералдық үкімет үндістерді жаңа жер келісімдерін жасауға мәжбүр еткізді (1866). Үндістер жерінің басым бөлігі АҚШ үкіметіне өтті.
Оклахома штатында бос және бұрынғы үндістердің жеріндегі жер учаскелерін иемдену құқығына ие болу үшін жеті рет болды (1889—1895). Оклахома 1907 жылдың 16 қарашасында 46-шы штат ретінде Одаққа ресми түрде кірді. Оклахоманың қосылуына байланысты Мэн штаты өкілдер палатасында тағы бір орын алды ().
Тұрғыны
| Жыл | Халық саны | +/- % |
|---|---|---|
| 258 657 | 40,3 % | |
| 790 391 | 205.6 % | |
| 1 657 155 | 109.7 % | |
| 2 028 283 | 22.4 % | |
| 2 396 040 | 18.1 % | |
| 2 336 434 | -2.5 % | |
| 2 233 351 | -4.4 % | |
| 2 328 284 | 4.3 % | |
| 2 559 229 | 9.9 % | |
| 3 025 290 | 18.2 % | |
| 3 145 585 | 4 % | |
| 3 450 654 | 9.7 % | |
| 3 751 351 | 8.7 % |
АҚШ-тың Санақ бюросының мәліметі бойынша Оклахома штатында 2012 жылғы 1 шілдеде тұр,ындардың саны 3 814 820 адамды құрады, бұл 2010 жылғы санаққа қарағанда 1,7% -ға өсті. 2010 жылғы халық санағының деректері бойынша халықтың 68,7% -ы ақтар(1970 жылы олар 88% болды), 7,3% афроамерикалықтар, 8,2% үндістер мен Алясканлық эскимостар, 1,7% , 0,1% Гавай аралдары мен басқа Тынық мұхиты аралдарының полинезиялықтар, 5,1% - екі немесе одан көп нәсілдерге жатқызылған адамдар. Оклахома халқының 8,9% -ы латынамерикасы немесе испандардан тарайды.
2011 жылы Оклахомадағы 1 жасқа дейінгі сәбилердің 47,3% -ы нәсілдік және этникалық аздардың балалары болды. Штат американдық үндістердің саны бойынша екінші орын алады, 2002 жылы олардың саны 395 219 адамға жеткен. 2006 жылы Оклахома халқының 4,7% шет елдердің тұрғындары болды.
2006 жылы Оклахома АҚШ-тың 50 штаттың ішінде жан басына шаққандағы жылдық табыс бойынша 37-ші орынға ие болды ($32 210).
2011 жылы Оклахома штатында 7,0% 5 жасқа толмаған, 24,7% 18 жасқа толмаған, 13,7% 65 жас және одан жоғары жастағы тұрғындар болды. Халықтың 50,5% әйелдер құрады.
Қалалары
Оклахома штатында 2010 жылы 598 қалалық елді мекен болды, оның ішінде халық саны 100 000-нан асатын 4 қала және халық саны 10 000-нан астатын 43 қалашық.
| Тұрғын саны 20 мыңнан асатын қалалар 1 шілде 2004 жылғы деректер бойынша | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Экономика
Штаттың негізгі экономикалық салалары: , энергетика, көлік жабдықтары, , электроника және телекоммуникация. Оклахома табиғи газ, ұшақтар мен азық-түліктерді шығаратын маңызды өндіруші болып табылады. Штат АҚШ-та табиғи газ өндіруден екінші орында, ауыл шаруашылық өнімділігі бойынша 27-ші штат, сондай-ақ бидай өндіруден бесінші болып табылады. Fortune 500 тізіміндегі төрт компания және Fortune 1000 тізімінен алты компанияның штаб-пәтерлері Оклахомада орналасқан.
Оклахоманың ЖІӨ 2006 жылы 131,9 миллиард доллардан 2010 жылы 147,5 миллиард долларға дейін өсті (+10,6 процент).
Мұнай өндіру және мұнай өңдеу штаттың экономикасында басым болғанымен, 1980-жылдардағы энергетикалық саладағы құлдырау 1980-2000 жылдар аралығындағы энергиямен байланысты 90 мың жұмыс орнын жоғалтуға әкелді және жергілікті экономикаға елеулі зиян келтірді. 2011 жылғы тамызда жұмыссыздық деңгейі 5,6% құрды.
Спорт
Штаттың астанасында Ұлттық баскетбол қауымдастығында ойнайтын « баскетбол командасы негізделген.
Оклахома мәдениетте
Штатқа арналған көптеген туындылар бар, олардың арасында 1943 жылғы « мюзиклінен мен « фильмі содан алынды.
Осында туғандар
Сілтеме
- Oklahoma’s Official Web Site
- Oklahoma Tourism Мұрағатталған 12 тамыздың 2016 жылы.
- Оклахома. «Чайка» журналындағы очерк
- Oklahoma Weather And Climate. UStravelweather.com (2007). Басты дереккөзінен мұрағатталған 27 қыркүйек 2007. Тексерілді, 2 тамыз 2007.
- Weather Averages: Lawton, Oklahoma. MSN Weather. Басты дереккөзінен мұрағатталған 19 маусым 2013. Тексерілді, 13 тамыз 2007.
- Population Estimates (ағыл.). U.S. Census Bureau, Population Division. Тексерілді, 16 сәуір 2011.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Oklahoma agylsh Oklahoma abbr OK Ontүstik Ortalyk AҚSh tagy ornalaskan shtat 2010 zhylgy sanak bojynsha bul shtattyn 177 847 sharshy kilometr aumagynda 3 751 351 halyk omir sүrgen Oklahoma shtaty AҚSh shtattary rejtinginde 28 orynda al zher aumagy bojynsha 20 orynda turady Oklahoma sozi tajpasynyn okla zhәne homa sozderinen alyngan bolyp kyzyl adamdar degendi bildiredi Ontүstikte Tehas soltүstikte Kanzas pen Kolorado shygysta Arkanzas pen Missuri batysta Nyu Meksikomen shekaralas AҚSh shtatyOklahoma agylsh OklahomaShtat urany Labor omnia vincit Enbek bәrinde zhenedi Shtat lakapaty Eptiler shtaty Astanasy Oklahoma sitiEn iri kalasy Oklahoma sitiTurgyny 3 850 568 2013 zhyl 28 shi oryn AҚSh b sha tygyzdygy 20 92 adam km Audany 20 shi oryn barlygy 181 196 km su beti 1 8 endik 33 35 s e bojynsha 37 0 s e bojlyk 94 29 b b bojynsha 103 0 b b Teniz dengejinen biiktigi maksimal biiktigi ortasha biiktigi minimal biiktigiShtat statusyn ielenui 16 karasha 1907 46 retpen shtat bolmaj turypGubernatory R Vice gubernatoryZan shygaru organy Oklahoma legislaturasy zhogargy palatasy tomengi palatasySenat mүsheleriTynyk muhit uakyty GMT 6 5Resmi sajty ok gov Enbek bәrinde zhenedi lat Labor omnia vincit Asykkysh shtat nemese Erte shtat agyl Sooner State EtimologiyaOklahoma degen atau Okla Humma sozinen shykkan audarganda kyzyl adamdar nemese үndister Bul atau 1866 zhyly tajpasynyn basshysy Allen Rajt federaldy үkimetpen үndisterdin mәrtebesi turaly kelissozder kezinde usyndy Үndis sozinin balamasy retinde Okla Humma sozi barsha үndisterdi sipattau үshin choktau tilinde koldanylady Choktau үndileri bul zherlerdin tүbegejli turgyndary emes edi Olar bes orkenietti tajpalar kuramynda bolyp kүshtep konystandyryldy Үndisterdin zheri de fakto Oklahoma aumagy atala bastady resmi tүrde Oklahoma dep 1890 zhyly bekitildi GeografiyaNyu Meksiko shtaty men Oklahoma shtatynyn arasyndagy kosh keldiniz belgisi Oklahoma AҚSh ta 181 035 km audanymen 20 shy oryn alatyn iri shtat 69 898 mil kvadrat Shygysta Arkanzas pen Missuri ontүstikte Tehas batysta Nyu Meksika soltүstikte Kolorado men Kanzas Tabigi erekshelikter әsirese atmosferalyk majdandardyn otui kezinde temperaturanyn kүrt ozgerui kүshti zhel men dauyldyn pajda boluyna kolajly zhagdajlar zhasajdy Bul shtatta kiratkysh tornadolar sirek emes 20 mamyrda 2013 zhyly tornado shtatka үlken zalal keltirdi Topografiya Blek Mesa tauy Oklahoma Ұly zhazyktardyn ontүstiginde ornalaskan Oklahoma relefi soltүstik batysgy biik үstirtterden ontүstik shygystagy batpakty alkaptarga dejin birtindep tomendep keledi Osy үrdisti eskere otyryp shtattyn en biik nүktesi Blek Mezanyn shyny 1 516 m shelek ustagyshy dep atalatyn shtattyn soltүstik batysynda en shetinde ornalaskan En tomengi nүktesi ontүstik shygysynda shtattyn shekarasyndagy Ajdabel kalasyna zhakyn Litl River ozennin manynda ornalaskan teniz dengejinen 88 m Shtattyn relefi negizinen tegis batystagy zhalpak zhazyktan tobeli shygyska zhәne ortalykka karaj ozgeredi batystan shygyska karaj enis tegistelgen Zhazyktar ontүstik batysta zhәne Oklahomanyn ortalygynyn ontүstigindegi tauly ajmaktarga bolingen taulary shtattyn ontүstik shygysynda basym teniz dengejinen 1500 m dejin biik shyndary bar Shtattyn soltүstik shygys audandary zhazygynda ornalaskan Үlken zhazyktar men tobelerdi teren tasty ozen alkaptary kesedi Oklahoma tolygymen Missisipi ozeninin bassejninde ornalaskan Arkanzas ozenderinin bassejni shtattyn үshten eki boligin bassejni aumaktyn үshten bir boligin kamtidy Red River ozeni shtattyn ontүstik shekarasy Oklahoma arkyly 500 den astam ozen men agymdar agyp zhatyr Shtattyn aumagynda 200 den astam zhasandy su kojmalary bar AҚSh shtattarynyn arasynda en kop Grand Lejk OklahomaKlimat Oklahoma klimaty kalypty kontinentaldy Klimatka ylgal aua agymy eleuli ykpal etedi Shtattyn kop boligi suyk zhәne zhyly aua massalarynyn zhii ozara әreketesetin ornalaskan Ortasha alganda Oklahoma shtatynda zhylyna 54 tornado otedi Shtattyn aua rajy kyska kashyktykta kyska uakyt aralygynda ozgerui mүmkin Mysaly 1911 zhyldyn 11 karashasynda Oklahoma sitide temperatura tүsten kejin 28 C 83 F boldy bul kүn үshin ote zhogary alajda suyk majdannyn otui tүn ortasynda temperaturanyn 8 C 17 F dejin tomendeuine әkeldi bul kүn үshin ote tomen Osylajsha 11 karashada temperaturanyn rekordtyk zhogary zhәne rekordtyk tomen dengeji sol kүni bajkaldy Shtattyn iri kalalary үshin ortasha ajlyk temperaturasyҚala Қan Akp Nau Sәu Mam Mau Shil Tam Қyr Қaz Қar ZhelOklahoma Siti 47 26 54 31 62 39 71 48 79 58 87 66 93 71 92 70 84 62 73 51 60 38 50 2946 26 53 31 62 40 72 50 80 59 88 68 94 73 93 71 84 63 74 51 60 39 50 30Loton 50 26 56 31 65 40 73 49 82 59 90 68 96 73 95 71 86 63 76 51 62 39 52 30Ortasha maksimum minimum temperaturysy F taTarihyOklahomaga europalyktar keler aldynda bunda keddo zhәne үndis tajpalary omir sүrdi XVI gasyrda bul zherlerdi kartaga engizgen ispandyktar pajda boldy XVII XVIII gasyrlarda Napoleon 1803 boligi retinde AҚSh ka Ispaniya men Franciya bul zher үshin talasty 1830 zhyly mәrtebesine Oklahoma shtatyna bojynsha eldin shygysyndagy konystandy Halyktardyn bul konys audaruy koptegen adamdardyn kazasyna әkeldi Amerikandyk Azamattyk sogysy kezinde 1861 1865 koptegen kuldary bolgan үndisterdin koptegen tajpalary koldady 1861 zhyly cheroki zhәne tagy baska tajpalar konfederattarmen odaktastyk kelisimder zhasasty Bolinu tajpalardyn ishinde de boldy bul үndis ishilik azamattyk sogysyna әkeldi Sogys ayaktalgan son federaldyk үkimet үndisterdi zhana zher kelisimderin zhasauga mәzhbүr etkizdi 1866 Үndister zherinin basym boligi AҚSh үkimetine otti Oklahoma shtatynda bos zhәne buryngy үndisterdin zherindegi zher uchaskelerin iemdenu kukygyna ie bolu үshin zheti ret boldy 1889 1895 Oklahoma 1907 zhyldyn 16 karashasynda 46 shy shtat retinde Odakka resmi tүrde kirdi Oklahomanyn kosyluyna bajlanysty Men shtaty okilder palatasynda tagy bir oryn aldy TurgynyZhyl Halyk sany 258 657 40 3 790 391 205 6 1 657 155 109 7 2 028 283 22 4 2 396 040 18 1 2 336 434 2 5 2 233 351 4 4 2 328 284 4 3 2 559 229 9 9 3 025 290 18 2 3 145 585 4 3 450 654 9 7 3 751 351 8 7 AҚSh tyn Sanak byurosynyn mәlimeti bojynsha Oklahoma shtatynda 2012 zhylgy 1 shildede tur yndardyn sany 3 814 820 adamdy kurady bul 2010 zhylgy sanakka karaganda 1 7 ga osti 2010 zhylgy halyk sanagynyn derekteri bojynsha halyktyn 68 7 y aktar 1970 zhyly olar 88 boldy 7 3 afroamerikalyktar 8 2 үndister men Alyaskanlyk eskimostar 1 7 0 1 Gavaj araldary men baska Tynyk muhity araldarynyn polineziyalyktar 5 1 eki nemese odan kop nәsilderge zhatkyzylgan adamdar Oklahoma halkynyn 8 9 y latynamerikasy nemese ispandardan tarajdy 2011 zhyly Oklahomadagy 1 zhaska dejingi sәbilerdin 47 3 y nәsildik zhәne etnikalyk azdardyn balalary boldy Shtat amerikandyk үndisterdin sany bojynsha ekinshi oryn alady 2002 zhyly olardyn sany 395 219 adamga zhetken 2006 zhyly Oklahoma halkynyn 4 7 shet elderdin turgyndary boldy 2006 zhyly Oklahoma AҚSh tyn 50 shtattyn ishinde zhan basyna shakkandagy zhyldyk tabys bojynsha 37 shi orynga ie boldy 32 210 2011 zhyly Oklahoma shtatynda 7 0 5 zhaska tolmagan 24 7 18 zhaska tolmagan 13 7 65 zhas zhәne odan zhogary zhastagy turgyndar boldy Halyktyn 50 5 әjelder kurady ҚalalaryOklahoma siti Oklahoma shtatynda 2010 zhyly 598 kalalyk eldi meken boldy onyn ishinde halyk sany 100 000 nan asatyn 4 kala zhәne halyk sany 10 000 nan astatyn 43 kalashyk Turgyn sany 20 mynnan asatyn kalalar 1 shilde 2004 zhylgy derekter bojynshaOklahoma Siti 528 0 383 8Norman 100 9 Loton 88 2Brouken Arrou 84 4 Edmond 73 1Midvest Siti 54 8 Enid 46 6Mur 46 2 40 7Maskodzh 38 8 Bartlesvill 34 6Shavni 29 7 Ponka Siti 25 2Ardmor 24 3 Ovasso 22 6Dunkan 22 2 Del Siti 22 0Yukon 21 6 Altus 20 4EkonomikaShtattyn negizgi ekonomikalyk salalary energetika kolik zhabdyktary elektronika zhәne telekommunikaciya Oklahoma tabigi gaz ushaktar men azyk tүlikterdi shygaratyn manyzdy ondirushi bolyp tabylady Shtat AҚSh ta tabigi gaz ondiruden ekinshi orynda auyl sharuashylyk onimdiligi bojynsha 27 shi shtat sondaj ak bidaj ondiruden besinshi bolyp tabylady Fortune 500 tizimindegi tort kompaniya zhәne Fortune 1000 tiziminen alty kompaniyanyn shtab pәterleri Oklahomada ornalaskan Oklahomanyn ZhIӨ 2006 zhyly 131 9 milliard dollardan 2010 zhyly 147 5 milliard dollarga dejin osti 10 6 procent Munaj ondiru zhәne munaj ondeu shtattyn ekonomikasynda basym bolganymen 1980 zhyldardagy energetikalyk saladagy kuldyrau 1980 2000 zhyldar aralygyndagy energiyamen bajlanysty 90 myn zhumys ornyn zhogaltuga әkeldi zhәne zhergilikti ekonomikaga eleuli ziyan keltirdi 2011 zhylgy tamyzda zhumyssyzdyk dengeji 5 6 kurdy SportShtattyn astanasynda Ұlttyk basketbol kauymdastygynda ojnajtyn basketbol komandasy negizdelgen Oklahoma mәdenietteShtatka arnalgan koptegen tuyndylar bar olardyn arasynda 1943 zhylgy myuziklinen men filmi sodan alyndy Osynda tugandarSiltemeOklahoma s Official Web Site Oklahoma Tourism Muragattalgan 12 tamyzdyn 2016 zhyly Oklahoma Chajka zhurnalyndagy ocherkOklahoma Weather And Climate UStravelweather com 2007 Basty derekkozinen muragattalgan 27 kyrkүjek 2007 Tekserildi 2 tamyz 2007 Weather Averages Lawton Oklahoma MSN Weather Basty derekkozinen muragattalgan 19 mausym 2013 Tekserildi 13 tamyz 2007 Population Estimates agyl U S Census Bureau Population Division Tekserildi 16 sәuir 2011