Сейіт Әли Хосейни Хаменеи (парсы: سید علی حسینی خامنهای, Ali Hoseyni Xāmene’i, [ʔæˈliː hosejˈniː xɒːmeneˈʔiː], оқылуы; 19 сәуір 1939 жыл,Машһад) — ирандық діни қайраткер, саясаткер, 1989 жылғы тамыздан бері — Иранның екінші Жоғарғы көсемі. Бұрын, 1981–1989 жылдары, ол Иран президенті қызметінде болды. Хаменеи — Таяу Шығыстағы ең ұзақ уақыт бойы қызметтегі мемлекет басшысы және Иран тарихындағы шаһ кейінгі екінші ең ұзақ билік еткен басшы.
Әли Хаменеи парсы: علی خامنهای | ||||
Хаменеи, 2024 жыл | ||||
Лауазымы | ||||
---|---|---|---|---|
| ||||
6 тамыз 1989 жылдан бері (4 маусым – 6 тамыз м.а.) | ||||
Президент | өзі Махмұд Ахмадинежад Хасан Рухани | |||
Ізашары | Рухолла Хомейни | |||
| ||||
9 қазан 1981 — 16 тамыз 1989 | ||||
Ізашары | ||||
Ізбасары | ||||
| ||||
15 тамыз 1983 — 4 маусым 1989 | ||||
| ||||
28 мамыр 1980 — 13 қазан 1981 | ||||
Өмірбаяны | ||||
Партиясы | Партиясыз (1989 жылдан) (1979–1987) (1977–1989) | |||
Білімі | Хорасан семинариясы Нажаф семинариясы | |||
Діні | шиия ислам | |||
Дүниеге келуі | 19 сәуір 1939 (85 жас) (туған күні) 16 маусым 1939 (құжаттағы күні) Машһад, Хорасан, | |||
Туған кездегі есімі | Сейіт Әли Хосейни Хаменеи | |||
Әкесі | Джавад Хаменеи | |||
Анасы | Хадидже Мирдамади | |||
Жұбайы | Мансуре Ходжасте Багерзаде (1964 үйл.) | |||
Балалары | 6; соның ішінде | |||
Сайты | farsi.khamenei.ir leader.ir | |||
Әскер түрі | ||||
Шайқасы | ||||
Қолтаңбасы | ||||
Әли Хаменеи Ортаққорда | ||||
өңдеу |
Ресми сайтына сүйенсек, Хаменеи билігі кезінде үш жылға қуғынға жіберілмес бұрын алты рет тұтқындалған. барысында шаһты тақтан тайдырғаннан кейін ол 1981 жылғы маусымда ол қастандықтың нысанасына айналды да, нәтижесінде оң қолы сал болды. Хаменеи 1980 жылдардағы кезінде Иран көшбасшыларының бірі болды және өзі басқаратын қазіргі қуатты тығыз байланыс орнатты.
Хаменеи 1981 жылдан 1989 жылға дейін Иранның үшінші президенті қызметін атқарды, сол уақытта бірінші жоғарғы көсем Рухолла Хомейнидің жақын одақтасы болды. Өлерінен аз уақыт бұрын Хомейнидің өзі таңдаған мұрагері келіспеушілік туды, сондықтан да Хомейни қайтыс болған кезде келісілген ізбасар болмады. 50 жастағы Хаменеиді 1989 жылғы 4 маусымда келесі жоғарғы көсем етіп сайлады. айтуынша, Хаменеи Хомейни өлер алдында өзінің мұрагері етіп таңдаған жалғыз адам болды.
Жоғарғы көсем ретінде Әли Хаменеи — елдегі ең ықпалды тұлға. Ол — Иранның мемлекет басшысы, бас қолбасшысы және экономика, қоршаған орта, сыртқы саясат және басқа да көптеген салаларда үкіметтің негізгі саясаты туралы жарлықтар шығарып, соңғы шешімдерді қабылдайды. Хаменеи елдегі атқарушы, заң шығарушы және сот биліктерін, оған қоса әскерді, БАҚ-ты және полицияны тікелей, не тікелей емес түрде басқарады.
Иранда журналистер, блогерлер және басқалар діни лидер Хаменеиге қарсы пікір айтқаны үшін түрмеге жабылды. Олардың үкімдеріне қамау және түрмеде отыру болған; кейбіреулері қамауда қайтыс та болған.
Жастық шағы және білімі
Әкесі Джавад Хаменеи — ғұлама, мужтаһид, Нажаф тумасы және анасы — Хадидже Мирдамади. Сегіз баланың екіншісі болған Әли Хаменеи 1939 жылы Машһадта дүниеге келген. Әли Хаменеидің екі діни қызметкер ағайындысы бар; інісі — газет редакторы және дін қызметкері. Әпкесі Фатима Хосейни Хаменеи 2015 жылы, 89 жасында қайтыс болды. Әкесі және тумасы болса, анасы Яздта туған этникалық парсы болған. Оның бірнеше бабасы шыққан да, Тебриз маңындағы Хаменеге көшкен. Хаменеидің арғы атасы Афтаси сейидтерінің ұрпағы Сейіт Хоссейн Тафреши болды, оның тегі шииттердің төртінші имамы немересі Сұлтан Сейіт деген атпен белгілі Сұлтан ул-Улама Ахмадқа дейін жеткен.
Білімі
Хаменеидің білімі төрт жасында мектепте Құран оқуынан басталды; ол өзінің негізгі және жоғары деңгейлі семинария сабақтарын Машһад шейх Хашем Казвини мен сияқты тәлімгерлерінің қол астында өткізді. Содан кейін Хаменеи 1957 жылы Нажафқа барды; бірақ әкесі оны сонда қалдырғысы келмегендіктен көп ұзамай Машһадқа оралды. 1958 жылы ол Қомға қоныстанды, онда Сейіт Хосейн Боруджерди мен Рухолла Хомейнидің сабақтарына қатысты. Саясатқа белсенді қатысқан сол заманның басқа да діни қызметкерлері сынды Хаменеи де діннен гөрі саясатты көбірек зерттеді.
Саяси өмірі және президенттігі
Хаменеи басты тұлғасы және Рухолла Хомейнидің жақын сенімді адамы болды.
Ислам республикасы құрылғанынан бері Хаменеи көптеген мемлекеттік қызметтерді атқарды.
Мұхаммад Саһими оның саяси мансабы Иранның бұрынғы президенті, Хомейнидің сол кездегі сенімді адамы Хаменеиді Хомейнидің жақын ортасына әкелген кезде, Иран төңкерісінен кейін басталды деп мәлімдейді. Кейінірек сол кездегі парламент мүшесі болған Хасан Рухани Хаменеиге қорғаныс министрінің орынбасары ретінде уақытша революциялық үкіметтегі алғашқы үлкен лауазымын алуды ұйымдастырды.
Хомейни Хаменеиді 1980 жылы қызметінен кеткеннен кейін Тегеран жұма намазының имамы етіп тағайындады. Ол 1979 жылғы шілденің аяғынан 6 қарашаға дейін қысқа уақыт бойы орынбасары да болды және бақылаушысы болды. Ол қорғаныс комиссиясының өкілі ретінде де майдан даласына аттанды.
1981 жылғы қастандық
1981 жылы Хаменеи қастандық нысанасы болды, ұйымдастырған бұл қастандық барысында магнитофонға жасырылған бомба жарылған еді.
1981 жылғы 27 маусымда Хаменеи майданнан оралған кезде сенбі күнгі кестесі бойынша Абузар мешітіне барды. Алғашқы намаздан кейін сауалдарын қағаз бетіне түсірген намазхандарға дәріс оқыды. Осы кезде түймені басқан жас жігіт Хаменеидің алдындағы үстелдің үстіне қағаздары бар магнитофонды қойды. Бір минуттан кейін магнитофон ысқыра бастады да, кенет жарылып кетті. Магнитофонның ішкі қабырғасында «Фурқан тобының Ислам республикасына сыйы» деп жазылған еді. Әли Хаменеидің емделуі бірнеше айға созылып, оның қолы, дауыс шымылдығы мен өкпесі ауыр жарақаттанған. Қастандық нәтижесінде Хаменеидің оң қолы сал болды.
Президенттігі
1981 жылғы 2 қазанда Хаменеи жалпы дауыстың 95% жинап, президент қызметін атқарған бірінші дін өкілі болды. Бастапқыда Ислам Республикасының негізін қалаушы аятолла Хомейни Иран президенті тек зайырлы білімі бар адам болуы мүмкін деп есептеді (құқықтанушылары мен сияқты), бірақ Хаменеидің зор танымалдығы мен әскери істерге бейімдігіне байланысты ол көзқарастарын өзгертті. Премьер-министр болды; Мусавидің әжесі Әли Хаменеи өз жұртының тәтесі еді.
Хаменеи өзінің президенттік инаугурациясында сөйлеген сөзінде «ауытқуды, либерализмді және америкалықтардың ықпалындағы солшылдарды» жоюға уәде берді.
Иран-Ирак соғысы
Хаменеи 1980 жылдардағы кезінде Иран көшбасшыларының бірі болды және қазір қуатты болған тығыз байланыс орнатты. Президент ретінде ол әскери, бюджеттік және әкімшілік салаларға терең қызығушылық танытатын адам ретінде белгілі болды.
Соғыстан кейін
Ирандық күрд оппозициясының жетекшілері Садық Шарафканди, Фаттах Абдоли, Хомайун Ардалан және олардың аудармашысы Нури Дехкорди 1992 жылғы 17 қыркүйекте Берлиндегі Миконос грек мейрамханасында өлтірілді.
1997 жылғы 10 сәуірдегі осы өлтіруге қатысты үкімі бойынша неміс соты Иранның барлау министрі қамауға алу туралы халықаралық ордер берді, кейін оның өлтірушілік жасаған жоспары Хаменеи мен Рафсанджаниге белгілі болған деген де айып айтылды. Алайда Иран билігі олардың бұл іске қатысы барын үзілді-кесілді жоққа шығарды. Иран парламентінің сол кездегі спикері Әли Акбар Натеғ-Нури бұл шешімді саяси, шындыққа жанаспайтын және дәлелсіз айып деп сипаттады. Бұл үкім 1997 жылғы қарашаға дейін созылған Иран мен бірнеше еуропалық елдердің үкіметтері арасындағы дипломатиялық дағдарысқа әкелді. Айыпкер болған Дараби мен Райел 2007 жылғы 10 желтоқсанда түрмеден босатылып, өз елдеріне депортацияланды.
Жоғарғы көсем
Көсемдікке сайлануы
1989 жылы Аятолла Хомейни өзінің саяси мұрагері ретінде қызметінен босатып, орнына Хаменеиді тағайындады. Хаменеи да, аятолла да болмағандықтан, Сарапшылар кеңесі оған Иранның жаңа Жоғарғы көсемі лауазымын беру үшін конституцияны өзгертуге мәжбүр болды (бұл шешімге бірнеше ұлы аятоллалар қарсы болды).
Хаменеи Хомейни өлімінен кейін ресми түрде оның орнына келді де, 1989 жылғы 4 маусымда Сарапшылар кеңесі оны жаңа Жоғарғы көсем етіп сайлады.
Жетекшілік кеңесін жасау ұсынысы
Алғашында кейбір мүшелері жетекшілік кеңес құру идеясын ұсынған болатын. Түрлі тізім ұсынылды да, олардың барлығында да Хаменеидің аты аталды. Мысалы, Иранды басқаруға Әли Мешкини, Мусави Ардебили және Хаменеи деген үш мүшеден тұратын кеңес ұсынылды. Рафсанджанидің айтуынша, ол және Хаменеи бұл ұсынысқа қарсы болды, ал аятолла Хаери Ширази мен аятолла Ибраһим Амини оны қолдады. Кеңес ұсынысын қолдаушылар кеңестің болуы қоғамда бірлікті жоғарылатады және кеңестің жұмысына оң әсер етеді деп сенді. Қарсыластар болса, Сот Кеңесіне қатысы бар бір өтіп кеткен жағдайға қарап, жеке басшы тиімдірек болар деп есептеді.
Ибраһим Амини екі тарап ұсынған себептердің қысқаша мазмұнын келтірді. Оның айтуынша, қарсыластар бұл ұсынысты қабылдамады, өйткені i) Ислам фақиһының қамқорлығы туралы дәлелдер тек жеке адамның қамқорлығына қатысты болды және кеңес болған кезде қамқорлықты кімнің атқаратыны белгісіз болатын еді. Кеңестің қамқорлығы хадистер мен ислам фиқһында болған жоқ. ii) Телерадио кеңесі және жоғары сот кеңесі сияқты бұрынғы кеңестік типтегі ұйымдар іс жүзінде сәтті болмады және басшылық кеңес осындай себептермен жақсы жұмыс істей алмайтын еді. iii) Адамдар жеке тұлғаның басшылығына үйренген және көшбасшылар кеңесі олар үшін бейтаныс нәрсе болды. iv) Жеке басшы маңызды шешімдерді қабылдауда және проблема мен дағдарысты шешуде неғұрлым батыл әрекет ете алады. Екінші жағынан, бұл ұсынысты жақтаушылар: i) Ол кезде Хомейниге тең келетін, тіпті одан екі-үш деңгей төмен, адамдардың үмітін ақтай алатындай бірде-бір фақиһ болмаған деп есептеді. ii) Көшбасшылар кеңесі жағдайында, егер олардың кез келгенінде бір салада жетіспеушілік болса, мүшелер бір-біріне «өтемақы» бере алады.
Соңында басшылық кеңесінің ұсынысына 45 мүше қарсы дауыс берсе, 20-дан астам адам қолдап, ұсыныс қабылданбады. Кеңес Көшбасшылық кеңесін құру идеясын қабылдамаған соң, Хаменеи қатысқан 74 мүшенің алпысына ие болып, лауазымға сәтті сайланды. Қалған 14 дауысқа Ұлы Аятолла Мұхаммед-Реза Голпайгани ие болған. Хаменеи өзінің лайықсыздығына наразылық білдірді — «менің кандидатурам бәрімізді қан жылатуы керек» дегені де бар және кеңес пікірталасқа түсті, бірақ сонда да ақыры бұл лауазымды қабылдауға мәжбүр болды.
Марджият шарттары
Хаменеи сол кезде талап ететін болмағандықтан, ол бастапқыда Жоғарғы көсем міндетін атқарушысы ғана аталды. Кейінірек бұл талапты алып тастау үшін конституцияға түзетулер енгізілді және 1989 жылғы 6 тамызда Хаменеиді 64 дауыстың 60 даусымен растау үшін Сарапшылар кеңесі қайта шақырылды. 1989 жылғы 29 сәуірде Конституцияны қайта қарауға жауапты комитет басшысы аятолла Мешкинидің Хомейнидің «марджият критерийлеріне» көзқарасын сұраған хатына жауап беріп, Хомейни былай деді: «Әу бастан-ақ мен ол шартқа қажеттілік жоқ деп сендім. Мәрджәъияттың (фиқһ саласындағы беделі) талаптары үшін құрметті Сарапшылар кеңесі бекіткен тақуа (фақһшы-зиялы) те жеткілікті». кезінде белгілі болған бір бейнеде Хаменеи кеңестің алдында оның діни тұрғыдан жоғарғы көсем болуға лайық емес екенін айтты. Иран Конституциясы талап еткендей «марджа» емес, болған Хаменеи өзінің тек «салтанатты басшы» болатынын айтты және өзінің бұл лауазымда «уақытша» болатынына, бір жылдан кейін жоспарланған референдумнан кейін биліктен кететінін сендіргені көрінеді.
Саяси стратегиясы және философиясы
Хаменеидің дәуірі оның алдындағы дәуірден ерекше болды. Алайда ол Хомейнидің «бір топты екінші топпен теңдестіру, бірде-бір тарап тым көп күшке ие болмайтындығына көз жеткізу» саясатын жалғастырды. Бірақ Хомейнидей харизмасы мен діни беделі болмағандықтан, Хаменеи алдымен қарулы күштердің ішінде жеке желілерін дамытты, одақтас жасады, содан кейін Қом мен Машһадтың негізгі бонядтары мен семинарияларын басқарған кезде, діни қызметкерлер арасында. Отыз жыл бойы Жоғарғы көсем болған Хаменеи «өзіне қызмет ететін және өзін қорғайтын жүйе құра отырып» Иранның негізгі мекемелеріне көптеген өзіне адал адамдарды орналастыра алды. Саид Голкар мен бұрынғы діни қызметкер Меһди Халаджи Хаменеи жүйесін сол институттарды әлсіз ұстау үшін елдің әрбір институты (армия, барлау агенттіктері және т.б.) үшін «параллельді құрылым» жасағанын сипаттайды.
Джон Хопкинс ілгері халықаралық зерттеулер мектебінің қызметкері Уәли Насрдың айтуынша, «[Хаменеи] өзімен бірге президенттік өкілеттіктердің көбін алып, жоғарғы көсемнің кеңсесін Иранның саяси сахнасының құдіретті бақылаушысына [айналдырды]». Насрдың пікірінше, Хаменеи — «әдеттегіден тыс диктатор». Хаменеи тұсындағы шенеуніктер елдің түрлі өкілеттіктеріне, соның ішінде «парламентке, президенттікке, сот жүйесіне, революциялық гвардияға, әскерилерге, барлау қызметтеріне, полиция органдарына, діни элитаға, жұма намаздың жетекшілеріне және бұқаралық ақпарат құралдарының көп бөлігіне», сондай-ақ әртүрлі «үкіметтік емес қорларға, ұйымдарға, кеңестерге, семинарияларға және іскер топтарына» көп ықпал етеді.
Хаменеи Ирандағы экономика, қоршаған орта, сыртқы саясат және басқа да барлық мәселелер бойынша жарлықтар шығарып, соңғы шешімдерді қабылдайды. Хаменеи үнемі президентпен, министрлер кабинетінің мүшелерімен, сот билігінің басшыларымен және өзге де лауазымды тұлғалармен, депутаттармен және басқалармен де кездесіп, оларға не істеу керектігін айтып тұрады. Хаменеи сонымен қатар президент кабинетінің тағайындауларын жұмыстан босатып, қалпына да келтіре алады. Хаменеи шетелдік мәртебелі меймандармен кездеседі, бірақ ол өзі мүлдем шетелге бармайды; оны біреу көргісі келсе, Иранға барғаны жөн. Студент кезінде Нажафтағы уақытынан басқа, Хаменеи президент кезінде Ливияға барып көргені ғана белгілі.
Хаменеи өз сөздерінде 1979 жылғы революцияның көптеген таныс тақырыптарын үнемі атап өтеді: әділет, тәуелсіздік, өзін-өзі қамтамасыз ету, исламдық үкімет және Израиль мен Америка Құрама Штаттарына табанды қарсылық, сонымен бірге демократия және үкіметтің ашықтығы сияқты басқа революциялық идеалдарды да, сирек болсын да, атап өтуден жалықпайды.
Иранда Хаменеи жеке басына табыну мәдениеті бар; жақтастары оны «адамзатқа берілген Құдайдың сыйы» десе, Хаменеиді сынаушылар қудаланады.
Мемлекеттік бизнестерді жекешелендіруі
2007 жылы Хаменеи мемлекеттік компанияларды, соның ішінде телефон компаниясын, үш банкті және ондаған шағын мұнай және мұнай-химия кәсіпорындарын жекешелендіруге шақырды. Бірнеше айдан кейін сол кездегі президент Махмұд Ахмадинежадпен және оның министрлерімен, маңызды діни қайраткерлермен, парламент басшысымен және провинция губернаторларымен, мемлекеттік хабар тарату және Иранның сауда палатасының басшыларымен болған теледидарлық кездесуде Хаменеи: «Бірнеше заң қабылдап, бизнесті сатыңыз және уақыт созбаңыз» деді. Хаменеи «бұл саясаттарға дұшпандық танытатындар өз мүдделері мен ықпалын жоғалтатындар» деп ескертті.
Ұлы аятолла атағы жайлы дау
1994 жылы Ұлы Аятолла Мұхаммед Әли Араки қайтыс болғаннан кейін Қом семинария мұғалімдерінің қоғамы Хаменеиді жаңа марджа деп жариялады. Алайда бірнеше аятолла оны мұндай деп танудан бас тартты. Бұл диссиденттердің кейбірі Мұхаммед Ширази, , Хасан Табатабаи-Қоми және Ясубедин Растегар Джоойбари болды. Мысалы, 1997 жылы Монтазери «Көшбасшының өкілеттіктеріне күмән келтірді» және кейіннен оның діни мектебінің жабылуы, Қомдағы кеңсесіне шабуыл және үй қамауында болуы туралы түсініктемелері үшін жазаланды.
Қаржылық активтері
The Daily Telegraph газетінде Дэмиен МакЭлрой мен Аһмад Ваһдат былай деп жазды: «Аятолла үнемшілдік имиджін қалыптастыруды ұнатады, бірақ сонда да Иранның мұнай және қару-жарақ өнеркәсібінен үлкен комиссиялар алып жатады, [Хаменеи] мен ұлының байлығы миллиардтаған долларға жетті деген үнемі мәлімдемелер келіп жатады».Reuters агенттігінің алты айлық тергеуі Хаменеидің шамамен 95 миллиард АҚШ долларын құрайтын «қаржы империясын» бақылайтынын және оны қадағаламайтынын айтты, бұл — марқұм болжамды байлығынан әлдеқайда үлкен көрсеткіш. Reuters агенттігінің тергеуіне сүйенсек, Хаменеи билікті күшейту үшін «Имамның бұйрығын орындау штабы» немесе парсы тілінде «Сетад» деп аталатын компанияның активтерін пайдаланады. Reuters «Хаменеидің өзін байыту үшін Сетадты басып жатқаны туралы ешқандай дәлел таппады», бірақ ол «шаһ холдингтеріне бәсекелес» Сетад қаражатын саяси мақсатқа пайдаланғанын анықтады — «Сетад оған парламенттен тәуелсіз жұмыс істеуге қаржылық мүмкіндік береді». The Daily Telegraph хабарлауынша, Сетад ақшасы 2013 жылы хабарланғандай, 500-ден астам жұмысшы жұмыс істейтін Хаменеидің Бейт Рахбари кешенін қаржыландыруға жұмсалады. Сетадтың қоғаммен байланыс бөлімінің басшысы Хамид Ваези бұл ақпараттың «шындықтан алыс және дұрыс емес» екенін айтты. Reuters агенттігінің алты айлық тергеуі Сетадтың қаражат көздеріне қатысты «Сетад өз империясын қарапайым ирандықтардың: Вахдат-е-Хаг сияқты діни азшылықтардың өкілдеріне, сондай-ақ шетелде тұратын шиит мұсылмандары, іскер адамдар және басқа да ирандықтарға тиесілі мыңдаған мүлікті жүйелі түрде басып алу негізінде құрғанын көрсетті».
Батыс ақпарат көздерінің теріс пікірлеріне қарамастан, Иранның ресми билігі «Сетадты» ауқымды қайырымдылық қоры ретінде көрсетеді. 2014 жылғы қазанда Ислам Республикасы ақпарат агенттігіне берген сұхбатында Сетад басшысы Мұхаммед Мохбер Сетад бизнесінен түскен пайданың 90%-дан астамы елдің кедей аймақтарындағы инфрақұрылымды жақсартуға, жұмыс орындарын құруға және ұңғымаларды жақсартуға жұмсалатынын айтты. Бұл аймақтардағы адамдардың болуы Иранның рухани көсемі Хаменеидің Иран қоғамына деген басты алаңдаушылығын көрсетеді. Оның айтуынша, Сетад қайырымдылық істерінің 85 пайызы Иранның кедей аймақтарында жүзеге асады. Ол бірнеше жүздеген мектептер, мешіттер мен салынып жатқанын, сондай-ақ алдағы үш жылда жалпы саны 700 мың болатын 350 мыңнан астам жұмыс орнын құруға тікелей және жанама үлес қосқанын атап өтті.
Пәтуалары
Ядролық қаруға қарсы пәтуасы
Хаменеидің Ислам дінінде ядролық қаруды өндіруге, жинақтауға және қолдануға тыйым салынған деген пәтуа шығарғаны хабарланған.
Бұл пәтуа Иран үкіметінің 2005 жылғы тамызда Венада өткен Атом қуаты халықаралық агенттігі (АҚХА) отырысында жасаған ресми мәлімдемесінде келтірілген. Оны халықаралық шенеуніктер кеңінен талқылады да, АҚШ әкімшілігі оны арнайы мойындады.
Бұл пәтуа ислам дәстүріндегі әйелдерді, балаларды және қарттарды еріксіз өлтіре алатын қаруларға тыйым салатын ережелер жиынтығына сәйкес келеді. Алайда бұл пәтуаның шындығына күмән келтіргендер де бар.
Өзге де пәтуалары
2010 жылы Хаменеи сахабаларға және Мұхаммедтің әйелдеріне тіл тигізуге тыйым салатын пәтуа шығарды. Пәтуа суннит пен шииттер арасындағы құқықтық, әлеуметтік және саяси келіспеушіліктерді татуластыру үшін шығарылды. 2017 жылы ол әйелдердің қоғамдық орындарда велосипед мінуіне тыйым салатын пәтуа шығарған.
Ішкі саясаты
Кейбіреулер Хаменеиді елдегі консервативті құрылымның басты тұлғасы ретінде көреді.
2007 жылы Хаменеи үкімет шенеуніктерінен Иранның экономикалық жекешелендіруге бағытталған қадамын тездетуді сұрады. Хаменеи сондай-ақ меншік құқықтарын Әділет министрлігі құрған соттарда қорғауды ұсынды; бұл жаңа қорғаныс жеке инвестицияларға қауіпсіздік шарасын береді және ынталандырады деген үміт болды.
Бұған қоса, Хаменеи ядролық технологияның азаматтық мақсаттағы маңыздылығына сенетінін айтты, «мұнай мен газ қорлары — мәңгі нәрсе емес» деген себеп те берді.
Президент, парламент және Сарапшылар кеңесін сайлауы
Жоғарғы көсем ретінде Хаменеи Ирандағы сайлауға үлкен ықпал етеді, өйткені оған мүшелерінің жартысын және Иранның бас төрешісін тағайындауға мүмкіндік береді. Конституция сондай-ақ Кеңестің лауазымға кандидаттарды мақұлдайтыны немесе олардан бас тартатыны белгіленген. Сонымен бірге, Бас төреші парламент сайлайтын кеңес мүшелерінің қалған жартысын ұсынады. Бұл конституциялық ережелер Хаменеидің кеңеске (үкіметті кім басқаратынын шешетін ұйым) тікелей және жанама ықпал етуіне мүмкіндік береді. Бұл әсер айқын көрінді, онда Сақшылар кеңесі мыңдаған кандидаттарды, соның ішінде 80 қызметтегі шенеуінкті, көптеген реформашыл депутаттарды және Исламдық Иран қатысу майданы[үлгіні алып тастау] партиясының барлық кандидаттарын сайлауға қатысу құқығынан айырды. Одан кейін консерваторлар парламенттегі орындардың шамамен 70 пайызын жеңіп алды. Сайлау бұрынғы президент бастаған саяси және әлеуметтік реформалар науқанының аяқталуын білдіретін елдің саяси эволюциясындағы маңызды бетбұрыс кезеңі болды.
2005 жылғы президенттік сайлау кезінде Хаменеидің сыбайлас жемқорлықпен күресудің маңыздылығы, ислам революциясының идеалдарына адал болу, сондай-ақ инженерлік ғылымда оқыған адамдардың жоғары ақыл-ойы мен динамизмі туралы айтқан сөздерін кейбіреулер Махмұд Ахмадинежадтың (жол қозғалысы техникасы бойынша доктор) қолдауы деп түсінді. Сайлаудан кейін және соңғы уақытқа дейін Хаменеи Ахмадинежадты қолдайтынын ашық айтты, екеуінің қарым-қатынасының деңгейіне «реформашыл президент Хатамимен болған қарым-қатынасы ешқашан жетпейді». Хаменеи кейінірек 2009 жылғы Ирандағы президенттік сайлаудың нәтижелерін растайды.
Хаменеи қарсы нық тұрды және ол дауыс беру нәтижелерін қайта қарастырмайтынын және президент Махмұд Ахмадинежадтың даулы қайта сайлануына байланысты қоғамдық қысымға мойынсұнбайтынын мәлімдеді. Хаменеи «Алланың қалауымен, президенттік сайлау дәл өтті» деп те айтты. 19 маусымда көпшілік алдында сөйлеген сөзінде ол жеңімпаз деп жарияланған Ахмадинежадты қолдайтынын айтты. Ол шетелдік мемлекеттерді, соның ішінде Ұлыбританияны, Израильді және АҚШ-ты сайлау нәтижелеріне қарсы наразылық тудыруға көмектесті деп айыптады. Атап айтқанда, ол бұл елді жауларының «ең зұлымдығы» ретінде Ұлыбританияны ерекше атап өтті. Ол егер батыстық державалар Иранның ішкі істеріне араласса, Иран халқы «темір жұдырықпен» жауап беретінін айтты.
Ғылым және технология
Әли Хаменеи — Ирандағы ғылыми прогресс қолдаушыларының бірі. Ол — бағаналы жасуша зерттеу мен рұқсат берген тұңғыш Ислам дінбасыларының бірі болған.
Сыртқы саясаты
Хаменеи сыртқы саясат үшін «тікелей жауапкершілікке» ие, бұл саясатты «[Хаменеидің] тікелей қатысуынсыз және мақұлдауынсыз жүргізу мүмкін емес». Оның президенттен тәуелсіз сыртқы саясат тобы бар, ол «оның ішінде екі бұрынғы сыртқы істер министрі бар» және «өз таңдауы бойынша кез келген уақытта процеске араласып, қате саясатты, не шешімді «түзете» алады». Оның сыртқы саясаты Батыспен текетірестен де, келіспеушіліктен де аулақ болатын бағытты бағыттайды делінеді.
Хаменеи Сауд Арабиясының сынға алды, Сауд Арабиясын Израильге теңеді.
АҚШ Мемлекеттік хатшысы Хаменеиді Шыңжаңдағы қайта тәрбиелеу лагерлерін және Қытайдағы ұйғыр мұсылман азшылығына қарсы адам құқықтарын бұзуды сынға алудан бас тартқаны үшін сынады.
Ол Біріккен Араб Әмірліктерін бірнеше рет пайдасыз деп сипаттады.
Америка Құрама Штаттары және оның сыртқы саясаты туралы ойлары
Америка Құрама Штаттары мен Иран 1980 жылы АҚШ елшілігін басып алып, АҚШ дипломаттары тұтқынға алынған бері ресми дипломатиялық қарым-қатынаста болмады. Кәрім Саджадпурдың зерттеуінше, Хаменеидің сөйлеген сөздерінде Америка Құрама Штаттарына табанды қарсылық принципі үнемі айтылады; және Саджадпурдың айтуынша, ол « Америка Құрама Штаттарымен модус вивенди табу әрекеттеріне қарсылық көрсетті». Хаменеидің бірде реформатор президент «бізге АҚШ жау ретінде ғана керек» дегені де белгілі.
2007 жылғы 14 қыркүйекте Аятолла Әли Хаменеи (Рамазанның 1-жұма намазында) Джордж Буш пен америкалық шенеуніктердің бір күні үшін «жауапқа тартылу» үшін халықаралық қылмыстық сотта сотталатынын болжады. Оның айтуынша, АҚШ — Ирактағы қазіргі бытыраңқылықтың басты себебі.
Хаменеи сынады. 2011 жылғы 21 наурызда Хаменеи Батысты «Ливия мұнайының артынан келді» деп айыптады. Ол сондай-ақ «Иран Ливия үкіметінің өз халқына қарсы әрекетін, адамдарды өлтіру мен қысым жасауды және қалаларын бомбалауына толығымен қарсы шығады... бірақ ол (сондай-ақ) Ливиядағы әскери әрекетті де қолдамайды» деп баса айтты. Хаменеи елді бомбалаудан гөрі делдалдарды жіберуді қолдайтынын мәлімдеді.
2014 жылғы қазанда Хаменеи АҚШ пен Ұлыбритания ИШИМ-ді Иранмен күресу және аймақта «қауіп тудыру» құралы ретінде құрғанын айтты. 2015 жылғы 19 шілдеде Тегерандағы мешітте сөз сөйлеген Хаменеи өз жақтастарына АҚШ-тың аймақтағы саясаты Иранның саяси және діни қозғалысына «180 градус» қарсы екенін айтты. Сөз «Америкаға өлім» және «Израильге өлім» деген ұрандармен аяқталды. Хаменеи қатысты «Осы келісімнен кейін де тәкаппар АҚШ-қа қатысты саясатымыз өзгермейді» деді.
2022 жылғы наурызда Хаменеи АҚШ-ты Ресей–Украина соғысы төңірегіндегі қақтығысты тудырды деп айыптады.
11 қыркүйек терактін сынға алуы
2001 жылғы 11 қыркүйек терактінен кейін Хаменеи лаңкестік актқа қарсы шықты және басқалардың да оны сынға алуына шақырды, алайда өзі Ауғанстанға интервенция жасау идеясын қолдамады. Оның: «Адамдарды жаппай өлтіру — қайғылы жағдай, қай жерде болса да, кінәлілер мен құрбандар кім болса да біз ондаймен келіспейміз».
Сионизм мен Израиль
Хаменеи — Израиль мемлекеті мен сионизмнің қарсыласы және Израильге қарсы қоқан-лоққы жасауы және антисемиттік риторикасы үшін сынға жиі ұшырап жатады.
2000 жылғы 15 желтоқсанда Хаменеи Израильді «аймақтан алып тастау керектігін» атап кетіп, оны қатерлі ісікке теңестірді және Израильді «құтырған ит» деп 2013 жылы және 2014 жылы кезінде жазықсыз адамдарға шабуылы үшін атады. 2014 жылы Хаменеиге тиесілі аккаунт туиттерінде жоя салғаннан басқа Израильден ем жоқ деп жазып та кетті.
2008 жылғы қыркүйекте Тегерандағы жұма намазға арналған уағызында Хаменеи «біз — Израиль халқының досымыз деп айту дұрыс емес, бұл — қисынсыз, мағынасыз, бос сөз», өйткені ол оккупация солар арқылы жүзеге асады деп есептеді. Хаменеи сөйлеген сөзінде: «[Палестина халқының] үйлерін, жерлерін және бизнесін басып алу осы адамдар арқылы жүзеге асырылады. Олар сионистік элементтердің фон актёрлері» деді. «Бізде еврейлер мен христиандармен ешқандай проблемамыз жоқ... бізде Палестина жерін басып алушылармен проблема бар», - деп қосты ол.
Холокостқа күмәні
2014 жылғы 21 наурызда Наурыз мерекесіне арналған таңғы сөйлеген сөзінде Хаменеи Холокостқа күмән келтірді. Ол «Холокост — нақтылығы белгісіз оқиға және егер ол орын алған болса, оның қалай болғаны да белгісіз» деді. Сонымен қатар, ол «Еуропалық елдерде ешкім Холокост туралы айтуға батылы бармайды» (кейбір елдердегі ықтимал құқықтық салдарларға байланысты) деді де, Батыстағы «Холокост туралы сөйлеп, оған күмән келтіру үлкен күнә болып саналатынын» айтып кетті.
2020 жылы Хаменеи туиттерде «Холокостқа күмән келтіру қылмыс болса, Пайғамбарды (с.ғ.с.) қорлауға неге рұқсат етілген?» деп сұрады.
Адам құқықтары, бостандықтары, наразылықтар, Ислам заңы
Сыншылар Хаменеиді дүние жүзі бойынша қуғынға кеткен 160-қа жуық босқынның өлтірілуін, наразылық білдірушілерді ауыр репрессиялауды, М.Е.К. (, Моджахедин-е Халқ) жартылай әскерилендірілген тобының он мыңдаған мүшелерін өлтіруді қадағалады және Ирандағы диссидент жазушылар мен зиялыларды адам құқықтарынан айырған деп айыптайды. Дегенмен Хаменеи сөзінше, исламдық ілімдердің негізіндегі адам құқықтары — Батыстың адам құқықтарынан көптеген ғасыр ерте шыққан нәрсе. Ол екіжүзділік үшін Ислам республикасының құқықтарын сынаған батыстық державаларға қарсылық білдіріп, бұл елдер үшінші әлем елдеріндегі адамдарды экономикалық тұрғыдан қыспаққа алып, деспоттар мен диктаторларды қолдайтынын айтты. Батыстың Ирандағы адам құқықтарының бұзылуы туралы шағымдарына жауап ретінде ол Америка әкімшілігінің көптеген қылмыстар жасағанын және сондықтан Ислам Республикасын сынға алуға құқылы емес екенін айтып кеткен.
Басшылығы кезіндегі наразылық шаралары
Хаменеи билігі кезінде елде бірнеше ірі наразылықтар болды, соның ішінде 1994 жылғы Казвин наразылықтары ( мәліметі бойынша, онда 40-қа жуық адам қаза тауып, 400-ден астам адам жарақат алды), 1999 жылғы ирандық студенттердің наразылықтары, наразылық білдірушілер Хаменеидің суреттерін жыртып, «диктаторға өлім» тілеген 2009 жылғы Ирандағы президенттік сайлауға қарсы наразылықтар, сондай-ақ мен және т.б..
кезінде «үкіметтегі жемқорлық, сәтсіздікке ұшыраған институттар, бостандықтардың жоқтығы және Иранның жоғарғы жетекшісі аятолла Әли Хаменеидің репрессиялық билігіне» қарсы наразылықтар кеңейді.
2022 жылғы 16 қыркүйекте ел тарихындағы ең ірі наразылық шаралары және үкімет көрген ең ірі қиындыққа айналған орын алды.
Азшылықтар
Баһаи діндарлары — Ирандағы халқы ең көп діни азшылық, 300,000 адамдай халқы бар бұл дін Иранда қауіпті болып танылған. Оған Иран мен басқа да мемлекеттерде тыйым салынған. Хаменеи Ирандағы баһаилерге қарсы жаңа заңнаманы бекітіп, олардың шетелдегі ықпалын азайтты. Ирандағы Қарулы күштердің қолбасшылық штабы төрағасының ақпарат министрлігіне, және полиция күштеріне жолдаған хатына сәйкес, Хаменеи сондай-ақ қолбасшылық штабына баһаи дінін ұстанатын адамдарды анықтауды, олардың қызметін бақылауға және Баһаи дінінің мүшелері туралы кез келген және барлық ақпаратты жинауға бұйырды.
Бұқаралық ақпарат құралдарымен қарым-қатынасы
2000 жылы Хаменеиді «баспасөз және сөз бостандығының он басты жауының бірі» деп атады. Оппозициялық журналистер Ахмад Зейдабади, Мохсен Сазегара, Мұхаммед Нуризад және қамауға алынып, тергелді. Иранның Баспасөз заңы «өсек пен өтірік таратуға және басқалардың сөзін бұрмалауға» жол берілмейді.
Оның даулы әрекеттері арасында 2000 жылы Иран парламенті ұсынған елдің баспасөз заңнамасын реформалауды көздейтін заң жобасын қабылдамау және өзі тағайындаған мыңдаған парламенттік кандидаттарды сайлау құқығынан айыруы болды.
Әйел құқығы және ЛГБТ
2007 жылғы шілдеде Хаменеи ирандық әйелдер құқығын қорғаушыларды және әйелдерге қатысты кемсітушіліктің барлық нысандарын жою туралы конвенцияны (CEDAW) сынады: «Біздің елде... кейбір белсенді әйелдер мен кейбір ер адамдар ислам ережелерімен ойнауға тырысты.», – деді Хаменеи. «Бұл дұрыс емес». Хаменеи бұл пікірін ирандық әйелдер құқығын қорғаушы Деларам Әлиді Иран соты 34 айға түрмеге қамап, он соққыға жыққаннан кейін екі күн өткен соң жасады.
Хаменеи хиджабтың исламдық тәжірибесін жақтайды. Ол хиджаб әйелдерді құрметтеуге бағытталған деп санайды. Батыстың Ирандағы міндетті хиджабқа қарсылықтарына ол кейбір Батыс елдеріндегі міндетті түрде хиджаб шешуге және университеттерге түсуге ниет білдірген мұсылман әйелдерге жасалған кедергілерге назар аударып жауап береді. Ол одан әрі Батыстағы әйелдер жыныстық зорлық-зомбылықтың жоғары деңгейіне назар аударып, әйелдердің жыныстық тартымдылығын коммерциялық мақсатта кеңінен пайдалану арқылы өз ар-намысын жоғалтты деп дәлелдейді.
Әли Хаменеи қолдайды. Хаменеи сондай-ақ «әйелдердің қоғамдағы рөлін бұзу» мақсатын көздеген сионистік қастандық деп көрді.
ЛГБТ мәселелеріне қатысты Хаменеи: «Бүгінгі таңда батыста гомосексуализм — Батыс әлеміндегі басты мәселе. Олар [батыс елдері] оны елемейді. Бірақ шындығы осы: гомосексуализм зиялылар үшін күрделі сынаққа және шешілмейтін мәселеге айналды».
Өз өмірі
Хаменеи Мансуре Ходжасте Багерзадеге үйленді, оның алты баласы бар; төрт ұл (Мұстафа, , Масуд және Мейсам) және екі қыз (Бошра және Хода). Оның ұлдарының бірі Моджтаба қызына үйленді. Оның үлкен ұлы Мұстафа Әзизолла Хошвагттың қызына үйленді. Басқа ұлы, Масуд, Моһсен Харазидің қызына үйленген.
Әли Хаменеидің екі бауыры, Мұхаммед пен Хаменеилер, бар. Оның төрт қыз ағайындысының бірі, Бадри Хаменеи (диссидент Әли Теһранидің әйелі), 1980 жылдары елден қашуға мәжбүр болды.
Дереккөздер
- جامعه روحانيت مبارز جوان ميشود (парсы). Fararu (8 шілде 2012). Тексерілді, 12 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 2 қыркүйектің 2016 Wayback Machine мұрағатында
- روایتی از تاریخ دقیق تولد رهبر انقلاب از زبان معظمله+عکس (парсы). mashrefhnews.ir. Тексерілді, 12 маусым 2024.
- تصویری از شناسنامه حضرت آیتالله خامنهای (парсы). khamenei.ir (1 ақпан 2010). Тексерілді, 12 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 14 тамыздың 2017 Wayback Machine мұрағатында
- Kazemzadeh, Masoud. "Ayatollah Khamenei's Foreign Policy Orientation". Comparative Strategy 32 (5): 443–458. :10.1080/01495933.2013.840208. 0149-5933.
- Қазиақпарова, Ләйлә Иранның рухани көсемі Әли Хаменеидің жағдайы ауыр (қаз.). Astana24 (6 наурыз 2015). Тексерілді, 12 маусым 2024.
- Supreme Leader's Speech to Basij Members (ағыл.). khamenei.ir (3 May 2008). Мұрағат көшірмесі 12 қарашаның 2013 Wayback Machine мұрағатында
- Bahari, Maziar How Ayatollah Khamenei Keeps Control (ағыл.). Newsweek (5 April 2007). Тексерілді, 12 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 8 қарашаның 2010 Wayback Machine мұрағатында
- Әли Хаменеи (қаз.). Азаттық радиосы (7 маусым 2013). Тексерілді, 12 маусым 2024.
- Құтқарушылар Иран президенті отырған тікұшақты іздеп жатыр (қаз.). Азаттық радиосы (19 мамыр 2024). Тексерілді, 12 маусым 2024.
- Iran's Khamenei hits out at Rafsanjani in rare public rebuke (ағыл.). Middle East Eye (31 March 2016). Тексерілді, 11 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 4 сәуірдің 2016 Wayback Machine мұрағатында
- Khamenei says Iran must go green – Al-Monitor: the Pulse of the Middle East (ағыл.). Al-Monitor (17 November 2015). Тексерілді, 11 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 22 желтоқсанның 2015 Wayback Machine мұрағатында
- Khamenei outlines 14-point plan to increase population (ағыл.). Al-Monitor (22 May 2014). Тексерілді, 11 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 1 тамыздың 2017 Wayback Machine мұрағатында
- Louis Charbonneau; Parisa Hafezi Exclusive: Iran pursues ballistic missile work, complicating nuclear talks (ағыл.). Reuters (16 May 2014). Тексерілді, 12 маусым 2024.
- The Supreme Leader – The Iran Primer (ағыл.). iranprimer.usip.org (2 October 2010). Тексерілді, 12 маусым 2024.
- IRAN 2015 HUMAN RIGHTS REPORT (ағыл.). АҚШ мемлекеттік департаменті. Тексерілді, 12 маусым 2024.
- IRAN 2016 HUMAN RIGHTS REPORT (ағыл.). АҚШ мемлекеттік департаменті. Тексерілді, 12 маусым 2024.
- Velayati, Ali Akbar خامنه ای، آیت الله سیدعلی (парсы). cgie.org.ir. Мұрағат көшірмесі 11 ақпанның 2017 Wayback Machine мұрағатында
- The Office of the Leader, Seyyed Ali Khamenei (ағыл.). leader.ir. Мұрағат көшірмесі 18 маусымның 2009 Wayback Machine мұрағатында
- پیام تسلیت هاشمی به آیتالله خامنهای/ اعلام برنامه وزرای کشاورزی و نیرو به هاشمی (ағыл.). hashemirafsanjani.ir (7 August 1989). Мұрағат көшірмесі 20 маусымның 2013 Wayback Machine мұрағатында
- Patrick Clawson Мәңгі Иран = Eternal Iran — 2005. — Б. 5. — ISBN 1-4039-6276-6.
- Robin Wright Соңғы Ұлы Төңкеріс: Ирандағы бытыраңқылық пен трансформация = The Last Great Revolution: Turmoil and Transformation in Iran — Alfred A. Knopf, 2000.
- بیوگرافی خواهر متوفی رهبر انقلاب (ағыл.). baharnews.ir. Bahar News (23 March 2015). Тексерілді, 12 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 20 маусымның 2013 Wayback Machine мұрағатында
- Африка және Таяу Шығыс халықтарының энциклопедиясы = Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East — Facts on File, Incorporated, 2009. — Б. 79.
- Iran and the Caucasus: The Triumph of Pragmatism over Ideology – Centre for World Dialogue (ағыл.). worlddialogue.org. Тексерілді, 12 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 27 қыркүйектің 2013 Wayback Machine мұрағатында
- Azeris unhappy at being the butt of national jokes (ағыл.). irinnews.org (25 May 2006). Мұрағат көшірмесі 14 тамыздың 2007 Wayback Machine мұрағатында
- Iran at sea over Azerbaijan (ағыл.). Asia Times (28 September 2004). Мұрағат көшірмесі 23 сәуірдің 2005 Wayback Machine мұрағатында
- Majd, Hooman Change Comes to Iran (ағыл.). The Daily Beast (19 February 2009). Мұрағат көшірмесі 16 қаңтардың 2010 Wayback Machine мұрағатында
- مرداد، سالروزسفر تاریخی رهبر معظم انقلاب به رشت (парсы). Anaj News (19 ақпан 2009). Мұрағат көшірмесі 29 шілденің 2015 Wayback Machine мұрағатында
- نسب و والدین رهبر معظم انقلاب ، حضرت آیت الله خامنه ای-1 (парсы). irdc.ir (19 ақпан 2009). Мұрағат көшірмесі 3 тамыздың 2012 Wayback Machine мұрағатында
- شیعه آنلاین – نگاهی اجمالی به شجره نامه آیت الله خامنه ای (парсы). shiaonline.ir (19 ақпан 2009). Мұрағат көшірмесі 2 қаңтардың 2014 Wayback Machine мұрағатында
- Historic Personalities of Iran: Seyed Ali Khamenei (ағыл.). Iran Chamber. Тексерілді, 12 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 11 маусымның 2009 Wayback Machine мұрағатында
- Rahnema, Ali Исламдық утопия: Әли Шариатидің саяси өмірбаяны = An Islamic Utopian: A Political Biography of Ali Shariati — New York: I. B. Tauris, 2000. — Б. 231. — ISBN 978-1-86064-552-5.
- کاسترو به آیتالله خامنهای: چرا به جای دست راست با دست چپ، دست دادید؟/ فیدل شرمنده سید شد (парсы). khabaronline.ir. Тексерілді, 12 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 16 сәуірдің 2017 Wayback Machine мұрағатында
- Sahimi, Muhammad Iran's Incredible Shrinking Ayatollah (ағыл.). nationalinterest.org (8 May 2016). Тексерілді, 12 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 23 маусымның 2016 Wayback Machine мұрағатында
- Nikola B. Schahgaldian, Gina Barkhordarian Ислам Республикасы тұсындағы Иран әскері = The Iranian Military Under the Islamic Republic — RAND, 1987. — ISBN 978-0-8330-0777-3. Мұрағат көшірмесі 3 ақпанның 2017 Wayback Machine мұрағатында
- Nasr, Vali Meet 'The Decider' of Tehran. It's Not the Hothead You Expect (ағыл.). The Washington Post (9 December 2007). Тексерілді, 12 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 7 қазанның 2008 Wayback Machine мұрағатында
- Maloney, Suzanne Төңкерістен бергі Иранның саяси экономикасы = Iran's Political Economy since the Revolution — Cambridge University Press, 2015. — Б. 152. — ISBN 978-0-521-73814-9. Мұрағат көшірмесі 14 қарашаның 2017 Wayback Machine мұрағатында
- Kahili, Reza Опасыздық сәті: опасыздық, үрей, батылдық жайлы нағыз сыншы туралы оқиға = A Time to Betray: A Gripping True Spy Story of Betrayal, Fear, and Courage — Threshold Editions; Reprint edition, 2013. — Б. 155. — ISBN 978-1-4391-8968-9.
- Qaffari, Mostafa گزارشی از ماجرای ترور 6 تیر 1360 (парсы). khamenei.ir. Тексерілді, 12 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 8 желтоқсанның 2016 Wayback Machine мұрағатында
- ترور امام جمعه محبوب تهران آیت الله خامنه ای توسط منافقین (парсы). revolution.pchi.ir. Мұрағат көшірмесі 20 сәуірдің 2017 Wayback Machine мұрағатында
- Murphy, John Әли Хаменеи = Ali Khamenei — Chelsea House Publications, 2007. — Б. 91. — ISBN 978-0-7910-9517-1.
- Мусави, Мир-Хосейн (орыс.). Лентапедия. Тексерілді, 12 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 27 тамыздың 2010 Wayback Machine мұрағатында
- Sadjadpour, Karim Хаменеиді түсіну: Иран Ең ықпалды басшысының дүниетанымы = Reading Khamenei: The World View of Iran's Most Powerful Leader — , 2009. Мұрағат көшірмесі 6 мамырдың 2011 Wayback Machine мұрағатында
- Yossi Melman Israel fails to prevent Germany freeing Iranian (ағыл.). Haaretz (11 October 2007). Мұрағат көшірмесі 1 сәуірдің 2009 Wayback Machine мұрағатында
- Roya Hakakian The End of the Dispensable Iranian (ағыл.). (4 October 2007). Тексерілді, 14 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 27 тамыздың 2008 Wayback Machine мұрағатында
- German court implicates Iran leaders in '92 killings (ағыл.). CNN (10 April 1997). Тексерілді, 14 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 26 қарашаның 2013 Wayback Machine мұрағатында
- Germany deports Iranian jailed for 1992 murders: source (ағыл.). AFP (10 December 2007). Мұрағат көшірмесі 6 наурыздың 2012 Wayback Machine мұрағатында
- Iran: Terrorist Freed in Germany Is Welcomed By Tehran (ағыл.). EURASIANET.org (14 December 2007). Тексерілді, 14 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 4 сәуірдің 2014 Wayback Machine мұрағатында
- Mattair, Thomas R. Global Security Watch--Иран: Дерек-нұсқау = Global Security Watch--Iran: A Reference Handbook — Praeger, 2015. — Б. 156. — ISBN 978-0275994839.
- Mohammad, Mahboubi روایت شاهدان عینی از تلاش هاشمی برای تصویب شورایی شدن رهبری/ وقتی اصرار آقایان سید احمد خمینی، شبستری، امینی، حائری، مشکینی و ... هاشمی را مجبور به بیان وصیت امام(ره) درباره آیتالله خامنهای کرد (парсы). Raja News (7 маусым 2015). Тексерілді, 14 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 28 желтоқсанның 2016 Wayback Machine мұрағатында
- Khani, Elahe چرا همهی هجمهها به سمت رهبری است؟ (парсы). Fars News. Мұрағат көшірмесі 17 қыркүйектің 2017 Wayback Machine мұрағатында
- چرا آیت الله خامنه ای وصیت امام را خواند؟/ پیشنهاد رهبری آیت الله گلپایگانی از سوی جامعه مدرسین (парсы). بازسازی و سازندگی (4 маусым 1989). Мұрағат көшірмесі 20 маусымның 2013 Wayback Machine мұрағатында
- خبرگان رهبری – رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام: از مهمترين پيشرفتهاي واقعي انقلاب اسلامي، تأسيس سازماني براي ولايت فقيه بود[ايلنا] (парсы). khobreganrahbari.com. Мұрағат көшірмесі 17 қыркүйектің 2017 Wayback Machine мұрағатында
- هاشمي رفسنجاني: در سال 68 مهمترين مخالفت با رهبري يك فرد را، خود مقام معظم رهبري داشتند (парсы). iran57.com. Мұрағат көшірмесі 26 наурыздың 2009 Wayback Machine мұрағатында
- Filkins, Dexter TheTwilight of the Iranian Revolution (ағыл.). New Yorker (18 May 2020). Тексерілді, 14 маусым 2024.
- Analysis: Iran's Theological Community Contends With Changing World (ағыл.). Азаттық радиосы (16 September 2004). Тексерілді, 14 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 17 маусымның 2008 Wayback Machine мұрағатында
- خبرگان؛ از منتظری تا انتخاب مجدد مقام معظم رهبری (парсы). Political Studies and Research Institute. Мұрағат көшірмесі 21 тамыздың 2017 Wayback Machine мұрағатында
- Hovsepian-Bearce, Yvette Аятолла Хаменеидің саяси идеологиясы: Иран Жоғарғы көсемінің өз сөзі = The Political Ideology of Ayatollah Khamenei: Out of the Mouth of the Supreme Leader of Iran — Routledge, 2015. — ISBN 978-1-317-60582-9. Мұрағат көшірмесі 11 қазанның 2017 Wayback Machine мұрағатында
- Iran's supreme leader blames US-Israeli plot for protests (ағыл.). Financial Times (9 January 2018).
- Leaked Video Embarrasses Iran's Khamenei, Implicates Rafsanjani, (ағыл.). Asharq al Aswat (10 January 2018).
- Leaked Video Embarrasses Iran's Khamenei, Implicates Rafsanjani, (ағыл.). Al-Monitor (10 January 2018). Мұрағат көшірмесі 19 қаңтардың 2018 Wayback Machine мұрағатында
- Shocking Video Clip From 1989 Shows Khamenei Elected Only For One Year As A Caretaker (ағыл.). Radio Farada (9 January 2018).
- Golkar, Saeid және Khalaji, Mehdi The Islamic Republic's Will to Survive: Likely Nuclear Resistance, Unlikely Social Revolt (қаз.). Washington Institute (12 маусым 2013). Тексерілді, 14 маусым 2024.
- IranWire – Asking for a Miracle: Khamenei's Economic Plan (ағыл.). Behrouz Media (28 February 2014). Мұрағат көшірмесі 7 наурыздың 2016 Wayback Machine мұрағатында
- Leader Meets President, Cabinet Members (ағыл.). khamenei.ir (9 November 2004). Тексерілді, 15 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 11 тамыздың 2016 Wayback Machine мұрағатында
- Supreme Leader Meets with President Rouhani and Cabinet Members (ағыл.). leader.ir (9 November 2004). Мұрағат көшірмесі 11 тамыздың 2016 Wayback Machine мұрағатында
- Supreme Leader Meets with President Rouhani and Cabinet Members (ағыл.). leader.ir (9 November 2004). Мұрағат көшірмесі 11 тамыздың 2016 Wayback Machine мұрағатында
- Ayatollah Khamenei: Judiciary Should Pursue Violated Rights of Iranian Nation at the International Level (ағыл.). khamenei.ir (2 July 2016). Мұрағат көшірмесі 11 тамыздың 2016 Wayback Machine мұрағатында
- Iran's leader Khamenei warns of Western 'schemes' as new MPs meet (ағыл.). indianexpress.com (28 May 2016). Мұрағат көшірмесі 1 тамыздың 2016 Wayback Machine мұрағатында
- BBC NEWS – Middle East – Iranian vice-president 'sacked' (ағыл.). BBC (25 June 2009). Тексерілді, 11 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 3 қазанның 2018 Wayback Machine мұрағатында
- Tehran switches gear in its relationship with Tripoli after Qaddafi's death (ағыл.). alarabiya.net (22 October 2011). Тексерілді, 11 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 22 шілденің 2013 Wayback Machine мұрағатында
- Glimpses from the Life of Ayatullah al-Uzma Sayyid Ali Khamenei (ағыл.). imamreza.net. Мұрағат көшірмесі 12 маусымның 2010 Wayback Machine мұрағатында
- Amir Taheri Парсы түні: Хомейнистік төңкеріс тұсындағы Иран = The Persian Night: Iran Under the Khomeinist Revolution — (reprinted ed.). — Encounter Books, 2010. — Б. 235. — ISBN 9781594034794.
- Roland Elliott Brown To Iran's supreme leader Khamenei, with love and squalor (ағыл.). The Guardian (5 April 2012). Тексерілді, 12 маусым 2024.
- Clawson, Patrick және Khalaji, Mehdi Khamenei Will See Sanctions on Him as a Direct Challenge to the Revolution (ағыл.). The Washington Institute (27 June 2019). Тексерілді, 12 маусым 2024.
- Brumberg, Daniel; Farhi, Farideh Ирандағы билік пен өзгеріс: Саясат конвенциясы = Power and Change in Iran: Politics of Contention and Conciliation — Indiana University Press, 2016. — ISBN 9780253020796.
- Daragahi, Borzou How Iran's Supreme Leader Ali Khamenei turned his position into one 'Persian monarchs would have envied' (ағыл.). The Independent (22 July 2019). Тексерілді, 12 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 21 шілденің 2019 Wayback Machine мұрағатында
- Daragahi, Borzou Iran's inner and outer circles of influence and power (ағыл.). Los Angeles Times (31 December 2007). Мұрағат көшірмесі 13 қыркүйектің 2017 Wayback Machine мұрағатында
- Profile: Ayatollah Seyed Ali Khamenei (ағыл.). (17 June 2009). Мұрағат көшірмесі 26 наурыздың 2009 Wayback Machine мұрағатында
- McElroy, Damien; Vahdat, Ahmad Iran's Ayatollah Khamenei embroiled in German car dealer row (ағыл.). The Daily Telegraph (2 May 2013). Тексерілді, 15 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 9 қаңтардың 2016 Wayback Machine мұрағатында
- Tait, Robert Ayatollah Ali Khamenei controls £60 billion financial empire, report says (ағыл.). The Daily Telegraph (12 November 2013). Тексерілді, 15 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 12 қыркүйектің 2017 Wayback Machine мұрағатында
- Stecklow, Steve; Dehghanpisheh, Babak және Torbati, Yeganeh Khamenei controls massive financial empire built on property seizures (ағыл.). The Daily Telegraph (11 November 2013). Тексерілді, 15 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 12 қарашаның 2013 Wayback Machine мұрағатында
- بیش از 90 درصدسود فعالیت های اقتصادی ستاد اجرایی فرمان امام در مناطق محروم هزینه می شود (парсы). irna.ir. Тексерілді, 15 маусым 2024.
- An Iran option the US prefers to ignore (ағыл.). Asia Times (17 March 2006). Мұрағат көшірмесі 16 наурыздың 2006 Wayback Machine мұрағатында
- Iran, holder of peaceful nuclear fuel cycle technology (ағыл.). mathaba.net (25 August 2005). Мұрағат көшірмесі 10 тамыздың 2013 Wayback Machine мұрағатында
- Remarks by President Obama in Address to the United Nations General Assembly (ағыл.). (24 September 2013). Тексерілді, 15 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 27 қаңтардың 2017 Wayback Machine мұрағатында
- Eisenstadt, Michael; Khalaji, Mehdi Nuclear Fatwa; Religion and Politics in Iran's Proliferation Strategy (ағыл.). The Washington Institute for Near East Policy (September 2011). Мұрағат көшірмесі 4 маусымның 2019 Wayback Machine мұрағатында
- Iran says nuclear fatwa exists; others don't buy it (ағыл.). USA Today (4 October 2013). Мұрағат көшірмесі 5 қыркүйектің 2014 Wayback Machine мұрағатында
- Al-Azhar Chancellor, Religious Leaders Hail Ayatollah Khamenei's Fatwa | AhlulBayt Islamic Mission (AIM) (ағыл.). aimislam.com (4 October 2010). Мұрағат көшірмесі 1 қаңтардың 2014 Wayback Machine мұрағатында
- Khamenei Says Use Of Bicycles For Women Should Be Limited (ағыл.). Азаттық радиосы (27 November 2017). Тексерілді, 15 маусым 2024.
- Iran: Leader calls for acceleration of privatization program (ағыл.). payvand.com (27 November 2017). Мұрағат көшірмесі 18 маусымның 2009 Wayback Machine мұрағатында
- Khamenei: Iran's Nuclear Program Important to Nation's Future (ағыл.). (18 February 2007). Мұрағат көшірмесі 19 қарашаның 2008 Wayback Machine мұрағатында
- Hafezi, Parisa Iran says will not halt uranium enrichment | International (ағыл.). Reuters (18 February 2007). Тексерілді, 15 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 19 маусымның 2009 Wayback Machine мұрағатында
- 91-бабы
- 157-бабы
- Strategic Insights – Iranian Politics After the 2004 Parliamentary Election (ағыл.). United States Navy (20 February 2004). Мұрағат көшірмесі 18 маусымның 2009 Wayback Machine мұрағатында
- Ramin Mostaghim Iran's top digs in heels on election (ағыл.). Los Angeles Times (25 June 2009). Мұрағат көшірмесі 28 маусымның 2009 Wayback Machine мұрағатында
- Supreme Leader Urges Mousavi to Proceed Through Legal Channels (ағыл.). khamenei.ir (25 June 2009). Мұрағат көшірмесі 4 қарашаның 2015 Wayback Machine мұрағатында
- Timeline: 2009 Iran presidential elections (ағыл.). CNN (12 June 2009). Мұрағат көшірмесі 28 сәуірдің 2016 Wayback Machine мұрағатында
- Middle East – UK investigates Iran charge claim (ағыл.). BBC (4 July 2009). Тексерілді, 15 маусым 2024.
- Iran's Supreme Leader Blasts Alleged 'Western Meddling' in Iran (ағыл.). (6 July 2009). Мұрағат көшірмесі 9 шілденің 2009 Wayback Machine мұрағатында
- Barnard, Anne Iran looks to science as source of pride (ағыл.). The Boston Globe (22 August 2006). Мұрағат көшірмесі 26 мамырдың 2009 Wayback Machine мұрағатында
- Rush, Julian Science over ethics? (ағыл.). Channel 4 News (8 March 2006). Мұрағат көшірмесі 19 сәуірдің 2007 Wayback Machine мұрағатында
- Majd Аятолла келісе қоймайды = The Ayatollah Begs to Differ — 2008. — Б. 59.
- Dehghan, Saeed Kamali Iran's supreme leader accuses Saudis of 'genocide' in Yemen (ағыл.). The Guardian (9 April 2015). Тексерілді, 15 маусым 2024.
- Ramani, Samuel Iran’s Careful Approach to China’s Uyghur Crackdown (ағыл.). (18 September 2018). Тексерілді, 15 маусым 2024.
- فیلم | رهبرانقلاب امروز بلندترین برج منطقه در بیعُرضهترین کشور است! 21 (парсы). khabaronline.ir (ақпан 2018). Тексерілді, 15 маусым 2024.
- Ekmanis, Idra The history of US-Iran relations: A timeline (ағыл.). The World (3 January 2020). Тексерілді, 16 маусым 2024.
- Karimi, Nasser Iran leader: Bush will be tried (ағыл.). The Washington Post (14 September 2007). Тексерілді, 16 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 12 қарашаның 2012 Wayback Machine мұрағатында
- Davari, Mohammad Khamenei backs revolts, accuses Obama of lying (ағыл.). AFP (21 March 2011). Мұрағат көшірмесі 24 наурыздың 2011 Wayback Machine мұрағатында
- Report: Saudi Arabia to consider acquiring nukes (ағыл.). The Jerusalem Post (6 December 2011). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Ali Khamenei (ағыл.). Counter Extremism Project. Тексерілді, 17 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 9 қазанның 2016 Wayback Machine мұрағатында
- U.S. 'disturbed' by Iranian leader's criticism after deal (ағыл.). MSN (21 July 2015). Мұрағат көшірмесі 23 шілденің 2015 Wayback Machine мұрағатында
- Kerry says Iran vow to defy U.S. is 'very disturbing' (ағыл.). AOL (15 July 2016). Мұрағат көшірмесі 10 қазанның 2017 Wayback Machine мұрағатында
- Ali Arouzi Iran's Ayatollah Vows Opposition to 'Arrogant' U.S. Despite Nuke Deal (ағыл.). NBC News (18 July 2015). Мұрағат көшірмесі 20 шілденің 2015 Wayback Machine мұрағатында
- Nuclear deal will not change Iran's relations with U.S.: supreme leader (ағыл.). Reuters (18 July 2015). Мұрағат көшірмесі 14 қарашаның 2015 Wayback Machine мұрағатында
- Carol Morello Ayatollah says nuclear deal will not change Iran's relations with U.S. (ағыл.). The Washington Post (18 July 2015). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Iran nuclear: Ayatollah Khamenei chastises 'arrogant' US (ағыл.). (18 July 2015). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Tom Brooks-Polock Iran nuclear deal: Ayatollah Khamenei says hostile policies towards 'arrogant' America will not change (ағыл.). The Independent (18 July 2015). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Tom Brooks-Polock Iran's supreme leader criticizes U.S. over Ukraine crisis (ағыл.). Reuters (18 July 2015). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Middle East, Iran condemns attacks on US (ағыл.). (11 September 2001). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Goldberg, Jeffrey Why Iran's Anti-Semitism Matters (ағыл.). (11 August 2015). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- "Tehran's Genocidal Incitement against Israel". The Middle East Quarterly XVI (3): 49–51. 2009. http://www.meforum.org/2167/iran-genocidal-incitement-israel. Мұрағат көшірмесі 6 тамыздың 2013 Wayback Machine мұрағатында
- Khamenei: 'Tumor' of Israel is world's biggest problem (ағыл.). ynetnews.com (19 August 2012). Тексерілді, 17 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 23 қыркүйектің 2015 Wayback Machine мұрағатында
- Larankani, Leily Iranian Leader: Israel A 'Cancerous Tumor' (ағыл.). CBS News (4 March 2009). Тексерілді, 17 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 23 қыркүйектің 2015 Wayback Machine мұрағатында
- Tepper, Greg Israel a ‘cancerous tumor’ and Middle East’s biggest problem, Iranian supreme leader says (ағыл.). Times of Israel (19 August 2012). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Tepper, Greg Kerry Calls Khamenei's 'Rabid Dog' Comment 'Inflammatory' (ағыл.). ABC News (21 November 2013). Мұрағат көшірмесі 21 қыркүйектің 2015 Wayback Machine мұрағатында
- Balali, Mehrdad Iran leader calls Israel 'rabid dog', urges arms for Palestinians (ағыл.). Reuters (29 July 2014). Мұрағат көшірмесі 23 қыркүйектің 2015 Wayback Machine мұрағатында
- راز تعابیر رهبر انقلاب درباره صهیونیستها/ سگ هاری که افسار حامیانش را در دست دارد (парсы). Fars News (29 шілде 2014). Мұрағат көшірмесі 10 қазанның 2017 Wayback Machine мұрағатында
- Khamenei on Twitter: No cure for barbaric Israeli regime but to be annihilated (ағыл.). The Jerusalem Post (29 July 2014). Мұрағат көшірмесі 10 наурыздың 2015 Wayback Machine мұрағатында
- Levs, Josh Iran leader's call to 'annihilate' Israel sparks fury as nuclear deadline looms (ағыл.). CNN (10 November 2014). Тексерілді, 17 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 23 қыркүйектің 2015 Wayback Machine мұрағатында
- Politi, Daniel Iran's Khamenei: No Cure for Barbaric Israel but Annihilation (ағыл.). The Slatest (10 November 2014). Тексерілді, 17 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 5 қыркүйектің 2015 Wayback Machine мұрағатында
- Logan, Nick Iran's Supreme Leader Khamenei tweets reasons to 'eliminate' Israel (ағыл.). Global News (10 November 2014). Тексерілді, 17 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 23 қыркүйектің 2015 Wayback Machine мұрағатында
- Mostaghim, Ramin; Borzou Daragahi Iran leader talks tough on Israel (ағыл.). Los Angeles Times (20 September 2008). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- اظهار نظر دوستي با مردم اسراييل، غلط، غيرمنطقي و پوچ است (парсы). tabnak.ir (20 қыркүйек 2008). Мұрағат көшірмесі 10 қазанның 2017 Wayback Machine мұрағатында
- Keinon, Herb Iran's Khamenei questions 'certainty' of Holocaust (ағыл.). The Jerusalem Post (21 March 2014). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Levitt, Joshua Iran's Ayatollah Khamenei Says Reality of Holocaust is 'Uncertain' (ағыл.). The Allgemeiner (21 March 2014). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Maloney, Suzanne Oops, He Did It Again: Iran's Supreme Leader Questions the Holocaust (ағыл.). The Brookings Institution (21 March 2014). Тексерілді, 17 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 23 қыркүйектің 2015 Wayback Machine мұрағатында
- Khamenei tweets: Why a crime to deny the Holocaust? (ағыл.). jns.org (29 October 2020). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Irán: advertencia con petróleo (исп.). (). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- The Basij Mostazafan – A culture of martyrdom and death (ағыл.). (6 December 2016). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Sayah, Reza Several killed, 300 arrested in Tehran protests (ағыл.). CNN (28 December 2009). Тексерілді, 17 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 31 желтоқсанның 2009 Wayback Machine мұрағатында
- Khamenei was the victim of an attempted assassination (ағыл.). LinkDay. Мұрағат көшірмесі 11 қазанның 2019 Wayback Machine мұрағатында
- Police Are Said to Have Killed 10 in Iran Protests (ағыл.). The New York Times (28 December 2009). Мұрағат көшірмесі 5 ақпанның 2010 Wayback Machine мұрағатында
- Berger, Miriam Iran finally admits it shot and killed 'rioters.' But it still won't say how many people died in last month's protests (ағыл.). The Washington Post (3 December 2019). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Moaveni, Azadeh Letter from Iran The Protests Inside Iran's Girls' Schools (ағыл.). The New Yorker (7 August 2023). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Fresh protests erupt in Iran's universities and Kurdish region (ағыл.). The Guardian (6 November 2022). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Tim Hume Iran bans 'underground university,' brands it 'extremist cult' (ағыл.). CNN (10 November 2011). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- UN Doc. E/CN.4/1993/41, Commission on Human Rights, 49th session, 28 January 1993, Final report on human rights in the Islamic Republic of Iran by the Special Representative of the Commission on Human Rights, Mr. Reynaldo Galindo Pohl, paragraph 310.
- Spotlight on Press Tyrants: CPJ Names Ten Worst Enemies of the Press (ағыл.). cpj.org (3 May 2000). Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Үлгінің {{cite web}} барлық параметрлері жазылуы тиіс. ادوار نيوز (парсы). advarnews.biz. Мұрағат көшірмесі 31 мамырдың 2010 Wayback Machine мұрағатында
- BBC فارسی – ايران – 'محروم کردن زندانی از درمان پزشکی، شکنجه است' (парсы). BBC (10 шілде 2010). Мұрағат көшірмесі 25 шілденің 2010 Wayback Machine мұрағатында
- Iran Human Rights Documentation Center (ағыл.). iranhrdc.org (26 December 2013). Мұрағат көшірмесі 25 шілденің 2010 Wayback Machine мұрағатында
- شکنجه اکبر گنجی در بیمارستان، گزارش سازمان عفو بین الملل (парсы). news.gooya.com. Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Iran's Press Law (ағыл.). info.irna.ir. Мұрағат көшірмесі 9 ақпанның 2014 Wayback Machine мұрағатында
- انتقاد رهبر ایران از تلاش برای تغییر قوانین زنان (парсы). radiofarada.com. Мұрағат көшірмесі 13 қарашаның 2007 Wayback Machine мұрағатында
- بیانات در دیدار دانشجویان دانشگاههای استان یزد (Address to the Students of Universities in Yazd Province) (парсы). khamenei.ir (3 қаңтар 2008). Тексерілді, 17 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 8 қыркүйектің 2015 Wayback Machine мұрағатында
- Shahrokni, Nazanin; Dokouhaki, Parastoo Backlash: Gender Segregation in Iranian Universities (парсы). isa-global-dialogue.com. Мұрағат көшірмесі 1 наурыздың 2014 Wayback Machine мұрағатында
- Lizzie Dearden Iran's Supreme Leader claims gender equality is 'Zionist plot' aiming to corrupt role of women in society (парсы). The Independent (21 наурыз 2017). Тексерілді, 17 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 31 тамыздың 2017 Wayback Machine мұрағатында
- بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در ديدار گروه كثيرى از زنان نخبه در آستانهى سالروز ميلاد حضرت زهراى اطهر (سلاماللَّهعليها) (парсы). khamenei.ir (21 наурыз 2017). Тексерілді, 17 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 18 қарашаның 2007 Wayback Machine мұрағатында
- آشنایی با فرزندان مقام معظم رهبری (парсы). Seratnews. Тексерілді, 17 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 28 қаңтардың 2015 Wayback Machine мұрағатында
- آشنایی با فرزندان مقام معظم رهبری (парсы). mashreghnews.ir. Тексерілді, 17 маусым 2024.
- فرزند رهبر انقلاب به همراه پدر همسرش (парсы). aghigh.ir. Тексерілді, 17 маусым 2024.
- Niece of Iran's supreme leader calls on other countries to cut ties with regime (ағыл.). The Guardian (27 November 2022). Тексерілді, 17 маусым 2024.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Sejit Әli Hosejni Hamenei parsy سید علی حسینی خامنه ای Ali Hoseyni Xamene i ʔaeˈliː hosejˈniː xɒːmeneˈʔiː okyluy 19 sәuir 1939 zhyl Mashһad irandyk dini kajratker sayasatker 1989 zhylgy tamyzdan beri Irannyn ekinshi Zhogargy kosemi Buryn 1981 1989 zhyldary ol Iran prezidenti kyzmetinde boldy Hamenei Tayau Shygystagy en uzak uakyt bojy kyzmettegi memleket basshysy zhәne Iran tarihyndagy shaһ kejingi ekinshi en uzak bilik etken basshy Әli Hamenei parsy علی خامنه ای Hamenei 2024 zhylLauazymyTu Iran Zhogargy kosemi Tu6 tamyz 1989 zhyldan beri 4 mausym 6 tamyz m a Prezident ozi Mahmud Ahmadinezhad Hasan RuhaniIzashary Ruholla HomejniTu Iran prezidenti Tu9 kazan 1981 16 tamyz 1989IzasharyIzbasaryTu mүshesi Tu15 tamyz 1983 4 mausym 1989Tu mүshesi Tu28 mamyr 1980 13 kazan 1981ӨmirbayanyPartiyasyPartiyasyz 1989 zhyldan 1979 1987 1977 1989 BilimiHorasan seminariyasy Nazhaf seminariyasyDini shiiya islamDүniege kelui 19 sәuir 1939 1939 04 19 85 zhas tugan kүni 16 mausym 1939 kuzhattagy kүni Mashһad Horasan Tugan kezdegi esimi Sejit Әli Hosejni HameneiӘkesi Dzhavad Hamenei parsy Anasy Hadidzhe Mirdamadi parsy Zhubajy Mansure Hodzhaste Bagerzade parsy 1964 үjl Balalary 6 sonyn ishindeSajtyfarsi khamenei ir leader irӘsker tүriShajkasyҚoltanbasyӘli Hamenei Ortakkordaondeu Resmi sajtyna sүjensek Hamenei biligi kezinde үsh zhylga kugynga zhiberilmes buryn alty ret tutkyndalgan barysynda shaһty taktan tajdyrgannan kejin ol 1981 zhylgy mausymda ol kastandyktyn nysanasyna ajnaldy da nәtizhesinde on koly sal boldy Hamenei 1980 zhyldardagy kezinde Iran koshbasshylarynyn biri boldy zhәne ozi baskaratyn kazirgi kuatty tygyz bajlanys ornatty Hamenei 1981 zhyldan 1989 zhylga dejin Irannyn үshinshi prezidenti kyzmetin atkardy sol uakytta birinshi zhogargy kosem Ruholla Homejnidin zhakyn odaktasy boldy Өlerinen az uakyt buryn Homejnidin ozi tandagan murageri kelispeushilik tudy sondyktan da Homejni kajtys bolgan kezde kelisilgen izbasar bolmady 50 zhastagy Hameneidi 1989 zhylgy 4 mausymda kelesi zhogargy kosem etip sajlady ajtuynsha Hamenei Homejni oler aldynda ozinin murageri etip tandagan zhalgyz adam boldy Zhogargy kosem retinde Әli Hamenei eldegi en ykpaldy tulga Ol Irannyn memleket basshysy bas kolbasshysy zhәne ekonomika korshagan orta syrtky sayasat zhәne baska da koptegen salalarda үkimettin negizgi sayasaty turaly zharlyktar shygaryp songy sheshimderdi kabyldajdy Hamenei eldegi atkarushy zan shygarushy zhәne sot bilikterin ogan kosa әskerdi BAҚ ty zhәne policiyany tikelej ne tikelej emes tүrde baskarady Iranda zhurnalister blogerler zhәne baskalar dini lider Hameneige karsy pikir ajtkany үshin tүrmege zhabyldy Olardyn үkimderine kamau zhәne tүrmede otyru bolgan kejbireuleri kamauda kajtys ta bolgan Zhastyk shagy zhәne bilimiZhasospirim Әli Hamenei Әkesi Dzhavad Hamenei parsy gulama muzhtaһid Nazhaf tumasy zhәne anasy Hadidzhe Mirdamadi parsy Segiz balanyn ekinshisi bolgan Әli Hamenei 1939 zhyly Mashһadta dүniege kelgen Әli Hameneidin eki dini kyzmetker agajyndysy bar inisi gazet redaktory zhәne din kyzmetkeri Әpkesi Fatima Hosejni Hamenei 2015 zhyly 89 zhasynda kajtys boldy Әkesi zhәne tumasy bolsa anasy Yazdta tugan etnikalyk parsy bolgan Onyn birneshe babasy shykkan da Tebriz manyndagy Hamenege koshken Hameneidin argy atasy Aftasi sejidterinin urpagy Sejit Hossejn Tafreshi boldy onyn tegi shiitterdin tortinshi imamy nemeresi Sultan Sejit degen atpen belgili Sultan ul Ulama Ahmadka dejin zhetken Bilimi Hameneidin bilimi tort zhasynda mektepte Қuran okuynan bastaldy ol ozinin negizgi zhәne zhogary dengejli seminariya sabaktaryn Mashһad shejh Hashem Kazvini men siyakty tәlimgerlerinin kol astynda otkizdi Sodan kejin Hamenei 1957 zhyly Nazhafka bardy birak әkesi ony sonda kaldyrgysy kelmegendikten kop uzamaj Mashһadka oraldy 1958 zhyly ol Қomga konystandy onda Sejit Hosejn Borudzherdi men Ruholla Homejnidin sabaktaryna katysty Sayasatka belsendi katyskan sol zamannyn baska da dini kyzmetkerleri syndy Hamenei de dinnen gori sayasatty kobirek zerttedi Sayasi omiri zhәne prezidenttigiMashһadtagy kezindegi Әli Hameneikezinde әskeri kiim kigen Әli HameneiӨmirine zhasalgan kastandygynan kejin auruhanadagy Әli HameneiOn kolynyn sal bolganynan beri Әli Hamenei sol kolymen amandasyp kelgen Tegerandagy Zhuma namazdyn imamy bolgan Әli Hamenei 1979 Hamenei basty tulgasy zhәne Ruholla Homejnidin zhakyn senimdi adamy boldy Islam respublikasy kurylganynan beri Hamenei koptegen memlekettik kyzmetterdi atkardy Muhammad Saһimi onyn sayasi mansaby Irannyn buryngy prezidenti Homejnidin sol kezdegi senimdi adamy Hameneidi Homejnidin zhakyn ortasyna әkelgen kezde Iran tonkerisinen kejin bastaldy dep mәlimdejdi Kejinirek sol kezdegi parlament mүshesi bolgan Hasan Ruhani Hameneige korganys ministrinin orynbasary retinde uakytsha revolyuciyalyk үkimettegi algashky үlken lauazymyn aludy ujymdastyrdy Homejni Hameneidi 1980 zhyly kyzmetinen ketkennen kejin Tegeran zhuma namazynyn imamy etip tagajyndady Ol 1979 zhylgy shildenin ayagynan 6 karashaga dejin kyska uakyt bojy orynbasary da boldy zhәne bakylaushysy boldy Ol korganys komissiyasynyn okili retinde de majdan dalasyna attandy 1981 zhylgy kastandyk 1981 zhyly Hamenei kastandyk nysanasy boldy ujymdastyrgan bul kastandyk barysynda magnitofonga zhasyrylgan bomba zharylgan edi 1981 zhylgy 27 mausymda Hamenei majdannan oralgan kezde senbi kүngi kestesi bojynsha Abuzar meshitine bardy Algashky namazdan kejin saualdaryn kagaz betine tүsirgen namazhandarga dәris okydy Osy kezde tүjmeni baskan zhas zhigit Hameneidin aldyndagy үsteldin үstine kagazdary bar magnitofondy kojdy Bir minuttan kejin magnitofon yskyra bastady da kenet zharylyp ketti Magnitofonnyn ishki kabyrgasynda Furkan tobynyn Islam respublikasyna syjy dep zhazylgan edi Әli Hameneidin emdelui birneshe ajga sozylyp onyn koly dauys shymyldygy men okpesi auyr zharakattangan Қastandyk nәtizhesinde Hameneidin on koly sal boldy Prezidenttigi 1981 zhylgy 2 kazanda Hamenei zhalpy dauystyn 95 zhinap prezident kyzmetin atkargan birinshi din okili boldy Bastapkyda Islam Respublikasynyn negizin kalaushy ayatolla Homejni Iran prezidenti tek zajyrly bilimi bar adam boluy mүmkin dep eseptedi kukyktanushylary men siyakty birak Hameneidin zor tanymaldygy men әskeri isterge bejimdigine bajlanysty ol kozkarastaryn ozgertti Premer ministr boldy Musavidin әzhesi Әli Hamenei oz zhurtynyn tәtesi edi Hamenei ozinin prezidenttik inauguraciyasynda sojlegen sozinde auytkudy liberalizmdi zhәne amerikalyktardyn ykpalyndagy solshyldardy zhoyuga uәde berdi Iran Irak sogysy Hamenei 1980 zhyldardagy kezinde Iran koshbasshylarynyn biri boldy zhәne kazir kuatty bolgan tygyz bajlanys ornatty Prezident retinde ol әskeri byudzhettik zhәne әkimshilik salalarga teren kyzygushylyk tanytatyn adam retinde belgili boldy Sogystan kejin Irandyk kүrd oppoziciyasynyn zhetekshileri Sadyk Sharafkandi Fattah Abdoli Homajun Ardalan zhәne olardyn audarmashysy Nuri Dehkordi 1992 zhylgy 17 kyrkүjekte Berlindegi Mikonos grek mejramhanasynda oltirildi 1997 zhylgy 10 sәuirdegi osy oltiruge katysty үkimi bojynsha nemis soty Irannyn barlau ministri kamauga alu turaly halykaralyk order berdi kejin onyn oltirushilik zhasagan zhospary Hamenei men Rafsandzhanige belgili bolgan degen de ajyp ajtyldy Alajda Iran biligi olardyn bul iske katysy baryn үzildi kesildi zhokka shygardy Iran parlamentinin sol kezdegi spikeri Әli Akbar Nateg Nuri bul sheshimdi sayasi shyndykka zhanaspajtyn zhәne dәlelsiz ajyp dep sipattady Bul үkim 1997 zhylgy karashaga dejin sozylgan Iran men birneshe europalyk elderdin үkimetteri arasyndagy diplomatiyalyk dagdaryska әkeldi Ajypker bolgan Darabi men Rajel 2007 zhylgy 10 zheltoksanda tүrmeden bosatylyp oz elderine deportaciyalandy Zhogargy kosemKosemdikke sajlanuy 1989 zhyly Ayatolla Homejni ozinin sayasi murageri retinde kyzmetinen bosatyp ornyna Hameneidi tagajyndady Hamenei da ayatolla da bolmagandyktan Sarapshylar kenesi ogan Irannyn zhana Zhogargy kosemi lauazymyn beru үshin konstituciyany ozgertuge mәzhbүr boldy bul sheshimge birneshe uly ayatollalar karsy boldy Hamenei Homejni oliminen kejin resmi tүrde onyn ornyna keldi de 1989 zhylgy 4 mausymda Sarapshylar kenesi ony zhana Zhogargy kosem etip sajlady Zhetekshilik kenesin zhasau usynysy Homeneidin Ruholla Homejni osiethatyn okygany Algashynda kejbir mүsheleri zhetekshilik kenes kuru ideyasyn usyngan bolatyn Tүrli tizim usynyldy da olardyn barlygynda da Hameneidin aty ataldy Mysaly Irandy baskaruga Әli Meshkini parsy Musavi Ardebili parsy zhәne Hamenei degen үsh mүsheden turatyn kenes usynyldy Rafsandzhanidin ajtuynsha ol zhәne Hamenei bul usynyska karsy boldy al ayatolla Haeri Shirazi parsy men ayatolla Ibraһim Amini parsy ony koldady Kenes usynysyn koldaushylar kenestin boluy kogamda birlikti zhogarylatady zhәne kenestin zhumysyna on әser etedi dep sendi Қarsylastar bolsa Sot Kenesine katysy bar bir otip ketken zhagdajga karap zheke basshy tiimdirek bolar dep eseptedi Ibraһim Amini eki tarap usyngan sebepterdin kyskasha mazmunyn keltirdi Onyn ajtuynsha karsylastar bul usynysty kabyldamady ojtkeni i Islam fakiһynyn kamkorlygy turaly dәlelder tek zheke adamnyn kamkorlygyna katysty boldy zhәne kenes bolgan kezde kamkorlykty kimnin atkaratyny belgisiz bolatyn edi Kenestin kamkorlygy hadister men islam fikһynda bolgan zhok ii Teleradio kenesi zhәne zhogary sot kenesi siyakty buryngy kenestik tiptegi ujymdar is zhүzinde sәtti bolmady zhәne basshylyk kenes osyndaj sebeptermen zhaksy zhumys istej almajtyn edi iii Adamdar zheke tulganyn basshylygyna үjrengen zhәne koshbasshylar kenesi olar үshin bejtanys nәrse boldy iv Zheke basshy manyzdy sheshimderdi kabyldauda zhәne problema men dagdarysty sheshude negurlym batyl әreket ete alady Ekinshi zhagynan bul usynysty zhaktaushylar i Ol kezde Homejnige ten keletin tipti odan eki үsh dengej tomen adamdardyn үmitin aktaj alatyndaj birde bir fakiһ bolmagan dep eseptedi ii Koshbasshylar kenesi zhagdajynda eger olardyn kez kelgeninde bir salada zhetispeushilik bolsa mүsheler bir birine otemaky bere alady Sonynda basshylyk kenesinin usynysyna 45 mүshe karsy dauys berse 20 dan astam adam koldap usynys kabyldanbady Kenes Koshbasshylyk kenesin kuru ideyasyn kabyldamagan son Hamenei katyskan 74 mүshenin alpysyna ie bolyp lauazymga sәtti sajlandy Қalgan 14 dauyska Ұly Ayatolla Muhammed Reza Golpajgani parsy ie bolgan Hamenei ozinin lajyksyzdygyna narazylyk bildirdi menin kandidaturam bәrimizdi kan zhylatuy kerek degeni de bar zhәne kenes pikirtalaska tүsti birak sonda da akyry bul lauazymdy kabyldauga mәzhbүr boldy Mardzhiyat sharttary Әli Hamenei 1987 zhylӘli Hamenei 2022 zhylӘli Hamenei Ruholla Homejnidin portreti men Hamenei sol kezde talap etetin bolmagandyktan ol bastapkyda Zhogargy kosem mindetin atkarushysy gana ataldy Kejinirek bul talapty alyp tastau үshin konstituciyaga tүzetuler engizildi zhәne 1989 zhylgy 6 tamyzda Hameneidi 64 dauystyn 60 dausymen rastau үshin Sarapshylar kenesi kajta shakyryldy 1989 zhylgy 29 sәuirde Konstituciyany kajta karauga zhauapty komitet basshysy ayatolla Meshkinidin parsy Homejnidin mardzhiyat kriterijlerine kozkarasyn suragan hatyna zhauap berip Homejni bylaj dedi Әu bastan ak men ol shartka kazhettilik zhok dep sendim Mәrdzhәiyattyn fikһ salasyndagy bedeli talaptary үshin kurmetti Sarapshylar kenesi bekitken takua fakһshy ziyaly te zhetkilikti kezinde belgili bolgan bir bejnede Hamenei kenestin aldynda onyn dini turgydan zhogargy kosem boluga lajyk emes ekenin ajtty Iran Konstituciyasy talap etkendej mardzha emes bolgan Hamenei ozinin tek saltanatty basshy bolatynyn ajtty zhәne ozinin bul lauazymda uakytsha bolatynyna bir zhyldan kejin zhosparlangan referendumnan kejin bilikten ketetinin sendirgeni korinedi Sayasi strategiyasy zhәne filosofiyasy Hameneidin dәuiri onyn aldyndagy dәuirden erekshe boldy Alajda ol Homejnidin bir topty ekinshi toppen tendestiru birde bir tarap tym kop kүshke ie bolmajtyndygyna koz zhetkizu sayasatyn zhalgastyrdy Birak Homejnidej harizmasy men dini bedeli bolmagandyktan Hamenei aldymen karuly kүshterdin ishinde zheke zhelilerin damytty odaktas zhasady sodan kejin Қom men Mashһadtyn negizgi bonyadtary men seminariyalaryn baskargan kezde dini kyzmetkerler arasynda Otyz zhyl bojy Zhogargy kosem bolgan Hamenei ozine kyzmet etetin zhәne ozin korgajtyn zhүje kura otyryp Irannyn negizgi mekemelerine koptegen ozine adal adamdardy ornalastyra aldy Said Golkar men buryngy dini kyzmetker Meһdi Haladzhi Hamenei zhүjesin sol instituttardy әlsiz ustau үshin eldin әrbir instituty armiya barlau agenttikteri zhәne t b үshin paralleldi kurylym zhasaganyn sipattajdy Dzhon Hopkins ilgeri halykaralyk zertteuler mektebinin kyzmetkeri Uәli Nasrdyn ajtuynsha Hamenei ozimen birge prezidenttik okilettikterdin kobin alyp zhogargy kosemnin kensesin Irannyn sayasi sahnasynyn kudiretti bakylaushysyna ajnaldyrdy Nasrdyn pikirinshe Hamenei әdettegiden tys diktator Hamenei tusyndagy sheneunikter eldin tүrli okilettikterine sonyn ishinde parlamentke prezidenttikke sot zhүjesine revolyuciyalyk gvardiyaga әskerilerge barlau kyzmetterine policiya organdaryna dini elitaga zhuma namazdyn zhetekshilerine zhәne bukaralyk akparat kuraldarynyn kop boligine sondaj ak әrtүrli үkimettik emes korlarga ujymdarga kenesterge seminariyalarga zhәne isker toptaryna kop ykpal etedi Hamenei Irandagy ekonomika korshagan orta syrtky sayasat zhәne baska da barlyk mәseleler bojynsha zharlyktar shygaryp songy sheshimderdi kabyldajdy Hamenei үnemi prezidentpen ministrler kabinetinin mүshelerimen sot biliginin basshylarymen zhәne ozge de lauazymdy tulgalarmen deputattarmen zhәne baskalarmen de kezdesip olarga ne isteu kerektigin ajtyp turady Hamenei sonymen katar prezident kabinetinin tagajyndaularyn zhumystan bosatyp kalpyna da keltire alady Hamenei sheteldik mәrtebeli mejmandarmen kezdesedi birak ol ozi mүldem shetelge barmajdy ony bireu korgisi kelse Iranga bargany zhon Student kezinde Nazhaftagy uakytynan baska Hamenei prezident kezinde Liviyaga baryp korgeni gana belgili Hamenei oz sozderinde 1979 zhylgy revolyuciyanyn koptegen tanys takyryptaryn үnemi atap otedi әdilet tәuelsizdik ozin ozi kamtamasyz etu islamdyk үkimet zhәne Izrail men Amerika Қurama Shtattaryna tabandy karsylyk sonymen birge demokratiya zhәne үkimettin ashyktygy siyakty baska revolyuciyalyk idealdardy da sirek bolsyn da atap otuden zhalykpajdy Iranda Hamenei zheke basyna tabynu mәdenieti bar zhaktastary ony adamzatka berilgen Қudajdyn syjy dese Hameneidi synaushylar kudalanady Memlekettik biznesterdi zhekeshelendirui 2007 zhyly Hamenei memlekettik kompaniyalardy sonyn ishinde telefon kompaniyasyn үsh bankti zhәne ondagan shagyn munaj zhәne munaj himiya kәsiporyndaryn zhekeshelendiruge shakyrdy Birneshe ajdan kejin sol kezdegi prezident Mahmud Ahmadinezhadpen zhәne onyn ministrlerimen manyzdy dini kajratkerlermen parlament basshysymen zhәne provinciya gubernatorlarymen memlekettik habar taratu zhәne Irannyn sauda palatasynyn basshylarymen bolgan teledidarlyk kezdesude Hamenei Birneshe zan kabyldap biznesti satynyz zhәne uakyt sozbanyz dedi Hamenei bul sayasattarga dushpandyk tanytatyndar oz mүddeleri men ykpalyn zhogaltatyndar dep eskertti Ұly ayatolla atagy zhajly dau 1994 zhyly Ұly Ayatolla Muhammed Әli Araki kajtys bolgannan kejin Қom seminariya mugalimderinin kogamy Hameneidi zhana mardzha dep zhariyalady Alajda birneshe ayatolla ony mundaj dep tanudan bas tartty Bul dissidentterdin kejbiri Muhammed Shirazi parsy Hasan Tabatabai Қomi parsy zhәne Yasubedin Rastegar Dzhoojbari parsy boldy Mysaly 1997 zhyly Montazeri Koshbasshynyn okilettikterine kүmәn keltirdi zhәne kejinnen onyn dini mektebinin zhabyluy Қomdagy kensesine shabuyl zhәne үj kamauynda boluy turaly tүsiniktemeleri үshin zhazalandy Қarzhylyk aktivteri The Daily Telegraph gazetinde Demien MakElroj men Aһmad Vaһdat bylaj dep zhazdy Ayatolla үnemshildik imidzhin kalyptastyrudy unatady birak sonda da Irannyn munaj zhәne karu zharak onerkәsibinen үlken komissiyalar alyp zhatady Hamenei men ulynyn bajlygy milliardtagan dollarga zhetti degen үnemi mәlimdemeler kelip zhatady Reuters agenttiginin alty ajlyk tergeui Hameneidin shamamen 95 milliard AҚSh dollaryn kurajtyn karzhy imperiyasyn bakylajtynyn zhәne ony kadagalamajtynyn ajtty bul markum bolzhamdy bajlygynan әldekajda үlken korsetkish Reuters agenttiginin tergeuine sүjensek Hamenei bilikti kүshejtu үshin Imamnyn bujrygyn oryndau shtaby nemese parsy tilinde Setad agyl dep atalatyn kompaniyanyn aktivterin pajdalanady Reuters Hameneidin ozin bajytu үshin Setadty basyp zhatkany turaly eshkandaj dәlel tappady birak ol shaһ holdingterine bәsekeles Setad karazhatyn sayasi maksatka pajdalanganyn anyktady Setad ogan parlamentten tәuelsiz zhumys isteuge karzhylyk mүmkindik beredi The Daily Telegraph habarlauynsha Setad akshasy 2013 zhyly habarlangandaj 500 den astam zhumysshy zhumys istejtin Hameneidin Bejt Rahbari keshenin karzhylandyruga zhumsalady Setadtyn kogammen bajlanys boliminin basshysy Hamid Vaezi bul akparattyn shyndyktan alys zhәne durys emes ekenin ajtty Reuters agenttiginin alty ajlyk tergeui Setadtyn karazhat kozderine katysty Setad oz imperiyasyn karapajym irandyktardyn Vahdat e Hag siyakty dini azshylyktardyn okilderine sondaj ak shetelde turatyn shiit musylmandary isker adamdar zhәne baska da irandyktarga tiesili myndagan mүlikti zhүjeli tүrde basyp alu negizinde kurganyn korsetti Batys akparat kozderinin teris pikirlerine karamastan Irannyn resmi biligi Setadty aukymdy kajyrymdylyk kory retinde korsetedi 2014 zhylgy kazanda Islam Respublikasy akparat agenttigine bergen suhbatynda Setad basshysy Muhammed Mohber Setad biznesinen tүsken pajdanyn 90 dan astamy eldin kedej ajmaktaryndagy infrakurylymdy zhaksartuga zhumys oryndaryn kuruga zhәne ungymalardy zhaksartuga zhumsalatynyn ajtty Bul ajmaktardagy adamdardyn boluy Irannyn ruhani kosemi Hameneidin Iran kogamyna degen basty alandaushylygyn korsetedi Onyn ajtuynsha Setad kajyrymdylyk isterinin 85 pajyzy Irannyn kedej ajmaktarynda zhүzege asady Ol birneshe zhүzdegen mektepter meshitter men salynyp zhatkanyn sondaj ak aldagy үsh zhylda zhalpy sany 700 myn bolatyn 350 mynnan astam zhumys ornyn kuruga tikelej zhәne zhanama үles koskanyn atap otti Pәtualary Halykaralyk Қasietti Қuran zharysyna katysushylardyn Hameneimen kezdesui mausym 2013Yadrolyk karuga karsy pәtuasy Hameneidin Islam dininde yadrolyk karudy ondiruge zhinaktauga zhәne koldanuga tyjym salyngan degen pәtua shygargany habarlangan Bul pәtua Iran үkimetinin 2005 zhylgy tamyzda Venada otken Atom kuaty halykaralyk agenttigi AҚHA otyrysynda zhasagan resmi mәlimdemesinde keltirilgen Ony halykaralyk sheneunikter keninen talkylady da AҚSh әkimshiligi ony arnajy mojyndady Bul pәtua islam dәstүrindegi әjelderdi balalardy zhәne karttardy eriksiz oltire alatyn karularga tyjym salatyn erezheler zhiyntygyna sәjkes keledi Alajda bul pәtuanyn shyndygyna kүmәn keltirgender de bar Өzge de pәtualary 2010 zhyly Hamenei sahabalarga zhәne Muhammedtin әjelderine til tigizuge tyjym salatyn pәtua shygardy Pәtua sunnit pen shiitter arasyndagy kukyktyk әleumettik zhәne sayasi kelispeushilikterdi tatulastyru үshin shygaryldy 2017 zhyly ol әjelderdin kogamdyk oryndarda velosiped minuine tyjym salatyn pәtua shygargan Ishki sayasatyHameneidin halyk aldynda soz sojlegeni kazan 2018Әli Hameneidin dauys berui Kejbireuler Hameneidi eldegi konservativti kurylymnyn basty tulgasy retinde koredi 2007 zhyly Hamenei үkimet sheneunikterinen Irannyn ekonomikalyk zhekeshelendiruge bagyttalgan kadamyn tezdetudi surady Hamenei sondaj ak menshik kukyktaryn Әdilet ministrligi kurgan sottarda korgaudy usyndy bul zhana korganys zheke investiciyalarga kauipsizdik sharasyn beredi zhәne yntalandyrady degen үmit boldy Bugan kosa Hamenei yadrolyk tehnologiyanyn azamattyk maksattagy manyzdylygyna senetinin ajtty munaj men gaz korlary mәngi nәrse emes degen sebep te berdi Prezident parlament zhәne Sarapshylar kenesin sajlauy Zhogargy kosem retinde Hamenei Irandagy sajlauga үlken ykpal etedi ojtkeni ogan mүshelerinin zhartysyn zhәne Irannyn bas toreshisin tagajyndauga mүmkindik beredi Konstituciya sondaj ak Kenestin lauazymga kandidattardy makuldajtyny nemese olardan bas tartatyny belgilengen Sonymen birge Bas toreshi parlament sajlajtyn kenes mүshelerinin kalgan zhartysyn usynady Bul konstituciyalyk erezheler Hameneidin keneske үkimetti kim baskaratynyn sheshetin ujym tikelej zhәne zhanama ykpal etuine mүmkindik beredi Bul әser ajkyn korindi onda Sakshylar kenesi myndagan kandidattardy sonyn ishinde 80 kyzmettegi sheneuinkti koptegen reformashyl deputattardy zhәne Islamdyk Iran katysu majdany үlgini alyp tastau partiyasynyn barlyk kandidattaryn sajlauga katysu kukygynan ajyrdy Odan kejin konservatorlar parlamenttegi oryndardyn shamamen 70 pajyzyn zhenip aldy Sajlau buryngy prezident bastagan sayasi zhәne әleumettik reformalar naukanynyn ayaktaluyn bildiretin eldin sayasi evolyuciyasyndagy manyzdy betburys kezeni boldy 2005 zhylgy prezidenttik sajlau kezinde Hameneidin sybajlas zhemkorlykpen kүresudin manyzdylygy islam revolyuciyasynyn idealdaryna adal bolu sondaj ak inzhenerlik gylymda okygan adamdardyn zhogary akyl ojy men dinamizmi turaly ajtkan sozderin kejbireuler Mahmud Ahmadinezhadtyn zhol kozgalysy tehnikasy bojynsha doktor koldauy dep tүsindi Sajlaudan kejin zhәne songy uakytka dejin Hamenei Ahmadinezhadty koldajtynyn ashyk ajtty ekeuinin karym katynasynyn dengejine reformashyl prezident Hatamimen bolgan karym katynasy eshkashan zhetpejdi Hamenei kejinirek 2009 zhylgy Irandagy prezidenttik sajlaudyn nәtizhelerin rastajdy Hamenei karsy nyk turdy zhәne ol dauys beru nәtizhelerin kajta karastyrmajtynyn zhәne prezident Mahmud Ahmadinezhadtyn dauly kajta sajlanuyna bajlanysty kogamdyk kysymga mojynsunbajtynyn mәlimdedi Hamenei Allanyn kalauymen prezidenttik sajlau dәl otti dep te ajtty 19 mausymda kopshilik aldynda sojlegen sozinde ol zhenimpaz dep zhariyalangan Ahmadinezhadty koldajtynyn ajtty Ol sheteldik memleketterdi sonyn ishinde Ұlybritaniyany Izraildi zhәne AҚSh ty sajlau nәtizhelerine karsy narazylyk tudyruga komektesti dep ajyptady Atap ajtkanda ol bul eldi zhaularynyn en zulymdygy retinde Ұlybritaniyany erekshe atap otti Ol eger batystyk derzhavalar Irannyn ishki isterine aralassa Iran halky temir zhudyrykpen zhauap beretinin ajtty Ғylym zhәne tehnologiya Әli Hamenei Irandagy gylymi progress koldaushylarynyn biri Ol baganaly zhasusha zertteu men ruksat bergen tungysh Islam dinbasylarynyn biri bolgan Syrtky sayasatyӘli Hameneidin Resej prezidenti Vladimir Putinmen kezdesui 23 karasha 2015Әli Hamenei men Bashar әl AsadӘli Hamenei men Si Czinpin Tegeran 2016 zhyl Hamenei syrtky sayasat үshin tikelej zhauapkershilikke ie bul sayasatty Hameneidin tikelej katysuynsyz zhәne makuldauynsyz zhүrgizu mүmkin emes Onyn prezidentten tәuelsiz syrtky sayasat toby bar ol onyn ishinde eki buryngy syrtky ister ministri bar zhәne oz tandauy bojynsha kez kelgen uakytta proceske aralasyp kate sayasatty ne sheshimdi tүzete alady Onyn syrtky sayasaty Batyspen teketiresten de kelispeushilikten de aulak bolatyn bagytty bagyttajdy delinedi Hamenei Saud Arabiyasynyn synga aldy Saud Arabiyasyn Izrailge tenedi AҚSh Memlekettik hatshysy Hameneidi Shynzhandagy kajta tәrbieleu lagerlerin zhәne Қytajdagy ujgyr musylman azshylygyna karsy adam kukyktaryn buzudy synga aludan bas tartkany үshin synady Ol Birikken Arab Әmirlikterin birneshe ret pajdasyz dep sipattady Amerika Қurama Shtattary zhәne onyn syrtky sayasaty turaly ojlary Amerika Қurama Shtattary men Iran 1980 zhyly AҚSh elshiligin basyp alyp AҚSh diplomattary tutkynga alyngan beri resmi diplomatiyalyk karym katynasta bolmady Kәrim Sadzhadpurdyn zertteuinshe Hameneidin sojlegen sozderinde Amerika Қurama Shtattaryna tabandy karsylyk principi үnemi ajtylady zhәne Sadzhadpurdyn ajtuynsha ol Amerika Қurama Shtattarymen modus vivendi tabu әreketterine karsylyk korsetti Hameneidin birde reformator prezident bizge AҚSh zhau retinde gana kerek degeni de belgili 2007 zhylgy 14 kyrkүjekte Ayatolla Әli Hamenei Ramazannyn 1 zhuma namazynda Dzhordzh Bush pen amerikalyk sheneunikterdin bir kүni үshin zhauapka tartylu үshin halykaralyk kylmystyk sotta sottalatynyn bolzhady Onyn ajtuynsha AҚSh Iraktagy kazirgi bytyrankylyktyn basty sebebi Hamenei synady 2011 zhylgy 21 nauryzda Hamenei Batysty Liviya munajynyn artynan keldi dep ajyptady Ol sondaj ak Iran Liviya үkimetinin oz halkyna karsy әreketin adamdardy oltiru men kysym zhasaudy zhәne kalalaryn bombalauyna tolygymen karsy shygady birak ol sondaj ak Liviyadagy әskeri әreketti de koldamajdy dep basa ajtty Hamenei eldi bombalaudan gori deldaldardy zhiberudi koldajtynyn mәlimdedi 2014 zhylgy kazanda Hamenei AҚSh pen Ұlybritaniya IShIM di Iranmen kүresu zhәne ajmakta kauip tudyru kuraly retinde kurganyn ajtty 2015 zhylgy 19 shildede Tegerandagy meshitte soz sojlegen Hamenei oz zhaktastaryna AҚSh tyn ajmaktagy sayasaty Irannyn sayasi zhәne dini kozgalysyna 180 gradus karsy ekenin ajtty Soz Amerikaga olim zhәne Izrailge olim degen urandarmen ayaktaldy Hamenei katysty Osy kelisimnen kejin de tәkappar AҚSh ka katysty sayasatymyz ozgermejdi dedi 2022 zhylgy nauryzda Hamenei AҚSh ty Resej Ukraina sogysy toniregindegi kaktygysty tudyrdy dep ajyptady 11 kyrkүjek teraktin synga aluy 2001 zhylgy 11 kyrkүjek teraktinen kejin Hamenei lankestik aktka karsy shykty zhәne baskalardyn da ony synga aluyna shakyrdy alajda ozi Auganstanga intervenciya zhasau ideyasyn koldamady Onyn Adamdardy zhappaj oltiru kajgyly zhagdaj kaj zherde bolsa da kinәliler men kurbandar kim bolsa da biz ondajmen kelispejmiz Sionizm men Izrail koldau zhonindegi altynshy halykaralyk konferenciya Tegeran 2017 Hamenei Izrail memleketi men sionizmnin karsylasy zhәne Izrailge karsy kokan lokky zhasauy zhәne antisemittik ritorikasy үshin synga zhii ushyrap zhatady 2000 zhylgy 15 zheltoksanda Hamenei Izraildi ajmaktan alyp tastau kerektigin atap ketip ony katerli isikke tenestirdi zhәne Izraildi kutyrgan it dep 2013 zhyly zhәne 2014 zhyly kezinde zhazyksyz adamdarga shabuyly үshin atady 2014 zhyly Hameneige tiesili akkaunt tuitterinde zhoya salgannan baska Izrailden em zhok dep zhazyp ta ketti 2008 zhylgy kyrkүjekte Tegerandagy zhuma namazga arnalgan uagyzynda Hamenei biz Izrail halkynyn dosymyz dep ajtu durys emes bul kisynsyz magynasyz bos soz ojtkeni ol okkupaciya solar arkyly zhүzege asady dep eseptedi Hamenei sojlegen sozinde Palestina halkynyn үjlerin zherlerin zhәne biznesin basyp alu osy adamdar arkyly zhүzege asyrylady Olar sionistik elementterdin fon aktyorleri dedi Bizde evrejler men hristiandarmen eshkandaj problemamyz zhok bizde Palestina zherin basyp alushylarmen problema bar dep kosty ol Holokostka kүmәni Үkimetin koldajtyn siriyalyktardyn Bashar әl Asad ayatolla Homejni men Hamenei portretterin ustap narazylyk korsetkeni sәuir 2018 2014 zhylgy 21 nauryzda Nauryz merekesine arnalgan tangy sojlegen sozinde Hamenei Holokostka kүmәn keltirdi Ol Holokost naktylygy belgisiz okiga zhәne eger ol oryn algan bolsa onyn kalaj bolgany da belgisiz dedi Sonymen katar ol Europalyk elderde eshkim Holokost turaly ajtuga batyly barmajdy kejbir elderdegi yktimal kukyktyk saldarlarga bajlanysty dedi de Batystagy Holokost turaly sojlep ogan kүmәn keltiru үlken kүnә bolyp sanalatynyn ajtyp ketti 2020 zhyly Hamenei tuitterde Holokostka kүmәn keltiru kylmys bolsa Pajgambardy s g s korlauga nege ruksat etilgen dep surady Adam kukyktary bostandyktary narazylyktar Islam zanySynshylar Hameneidi dүnie zhүzi bojynsha kugynga ketken 160 ka zhuyk boskynnyn oltiriluin narazylyk bildirushilerdi auyr repressiyalaudy M E K Modzhahedin e Halk zhartylaj әskerilendirilgen tobynyn on myndagan mүshelerin oltirudi kadagalady zhәne Irandagy dissident zhazushylar men ziyalylardy adam kukyktarynan ajyrgan dep ajyptajdy Degenmen Hamenei sozinshe islamdyk ilimderdin negizindegi adam kukyktary Batystyn adam kukyktarynan koptegen gasyr erte shykkan nәrse Ol ekizhүzdilik үshin Islam respublikasynyn kukyktaryn synagan batystyk derzhavalarga karsylyk bildirip bul elder үshinshi әlem elderindegi adamdardy ekonomikalyk turgydan kyspakka alyp despottar men diktatorlardy koldajtynyn ajtty Batystyn Irandagy adam kukyktarynyn buzyluy turaly shagymdaryna zhauap retinde ol Amerika әkimshiliginin koptegen kylmystar zhasaganyn zhәne sondyktan Islam Respublikasyn synga aluga kukyly emes ekenin ajtyp ketken Basshylygy kezindegi narazylyk sharalary Tegerandagy 20 kyrkүjek 2020Tolyk makalalary zhәne Hamenei biligi kezinde elde birneshe iri narazylyktar boldy sonyn ishinde 1994 zhylgy Kazvin narazylyktary mәlimeti bojynsha onda 40 ka zhuyk adam kaza tauyp 400 den astam adam zharakat aldy 1999 zhylgy irandyk studentterdin narazylyktary narazylyk bildirushiler Hameneidin suretterin zhyrtyp diktatorga olim tilegen 2009 zhylgy Irandagy prezidenttik sajlauga karsy narazylyktar sondaj ak men zhәne t b kezinde үkimettegi zhemkorlyk sәtsizdikke ushyragan instituttar bostandyktardyn zhoktygy zhәne Irannyn zhogargy zhetekshisi ayatolla Әli Hameneidin repressiyalyk biligine karsy narazylyktar kenejdi 2022 zhylgy 16 kyrkүjekte el tarihyndagy en iri narazylyk sharalary zhәne үkimet korgen en iri kiyndykka ajnalgan oryn aldy Azshylyktar Baһai dindarlary Irandagy halky en kop dini azshylyk 300 000 adamdaj halky bar bul din Iranda kauipti bolyp tanylgan Ogan Iran men baska da memleketterde tyjym salyngan Hamenei Irandagy baһailerge karsy zhana zannamany bekitip olardyn sheteldegi ykpalyn azajtty Irandagy Қaruly kүshterdin kolbasshylyk shtaby toragasynyn akparat ministrligine zhәne policiya kүshterine zholdagan hatyna sәjkes Hamenei sondaj ak kolbasshylyk shtabyna baһai dinin ustanatyn adamdardy anyktaudy olardyn kyzmetin bakylauga zhәne Baһai dininin mүsheleri turaly kez kelgen zhәne barlyk akparatty zhinauga bujyrdy Bukaralyk akparat kuraldarymen karym katynasy Hameneidin Iran әue kүshterinin aldynda sojlegeni 6 akpan 2016 2000 zhyly Hameneidi baspasoz zhәne soz bostandygynyn on basty zhauynyn biri dep atady Oppoziciyalyk zhurnalister Ahmad Zejdabadi parsy Mohsen Sazegara parsy Muhammed Nurizad parsy zhәne kamauga alynyp tergeldi Irannyn Baspasoz zany osek pen otirik taratuga zhәne baskalardyn sozin burmalauga zhol berilmejdi Onyn dauly әreketteri arasynda 2000 zhyly Iran parlamenti usyngan eldin baspasoz zannamasyn reformalaudy kozdejtin zan zhobasyn kabyldamau zhәne ozi tagajyndagan myndagan parlamenttik kandidattardy sajlau kukygynan ajyruy boldy Әjel kukygy zhәne LGBT Hamenei portretterin ustagan irandyk әjelder 2014 2007 zhylgy shildede Hamenei irandyk әjelder kukygyn korgaushylardy zhәne әjelderge katysty kemsitushiliktin barlyk nysandaryn zhoyu turaly konvenciyany CEDAW synady Bizdin elde kejbir belsendi әjelder men kejbir er adamdar islam erezhelerimen ojnauga tyrysty dedi Hamenei Bul durys emes Hamenei bul pikirin irandyk әjelder kukygyn korgaushy Delaram Әlidi Iran soty 34 ajga tүrmege kamap on sokkyga zhykkannan kejin eki kүn otken son zhasady Hamenei hidzhabtyn islamdyk tәzhiribesin zhaktajdy Ol hidzhab әjelderdi kurmetteuge bagyttalgan dep sanajdy Batystyn Irandagy mindetti hidzhabka karsylyktaryna ol kejbir Batys elderindegi mindetti tүrde hidzhab sheshuge zhәne universitetterge tүsuge niet bildirgen musylman әjelderge zhasalgan kedergilerge nazar audaryp zhauap beredi Ol odan әri Batystagy әjelder zhynystyk zorlyk zombylyktyn zhogary dengejine nazar audaryp әjelderdin zhynystyk tartymdylygyn kommerciyalyk maksatta keninen pajdalanu arkyly oz ar namysyn zhogaltty dep dәleldejdi Әli Hamenei koldajdy Hamenei sondaj ak әjelderdin kogamdagy rolin buzu maksatyn kozdegen sionistik kastandyk dep kordi LGBT mәselelerine katysty Hamenei Bүgingi tanda batysta gomoseksualizm Batys әlemindegi basty mәsele Olar batys elderi ony elemejdi Birak shyndygy osy gomoseksualizm ziyalylar үshin kүrdeli synakka zhәne sheshilmejtin mәselege ajnaldy Өz omiriHamenei Mansure Hodzhaste Bagerzadege parsy үjlendi onyn alty balasy bar tort ul Mustafa parsy Masud parsy zhәne Mejsam zhәne eki kyz Boshra zhәne Hoda Onyn uldarynyn biri Modzhtaba kyzyna үjlendi Onyn үlken uly Mustafa Әzizolla Hoshvagttyn parsy kyzyna үjlendi Baska uly Masud Moһsen Harazidin parsy kyzyna үjlengen Әli Hameneidin eki bauyry Muhammed pen Hameneiler bar Onyn tort kyz agajyndysynyn biri Badri Hamenei parsy dissident Әli Teһranidin әjeli 1980 zhyldary elden kashuga mәzhbүr boldy Derekkozderجامعه روحانيت مبارز جوان مي شود parsy Fararu 8 shilde 2012 Tekserildi 12 mausym 2024 Muragat koshirmesi 2 kyrkүjektin 2016 Wayback Machine muragatynda روایتی از تاریخ دقیق تولد رهبر انقلاب از زبان معظم له عکس parsy mashrefhnews ir Tekserildi 12 mausym 2024 تصویری از شناسنامه حضرت آیت الله خامنه ای parsy khamenei ir 1 akpan 2010 Tekserildi 12 mausym 2024 Muragat koshirmesi 14 tamyzdyn 2017 Wayback Machine muragatynda Kazemzadeh Masoud Ayatollah Khamenei s Foreign Policy Orientation Comparative Strategy 32 5 443 458 10 1080 01495933 2013 840208 0149 5933 Қaziakparova Lәjlә Irannyn ruhani kosemi Әli Hameneidin zhagdajy auyr kaz Astana24 6 nauryz 2015 Tekserildi 12 mausym 2024 Supreme Leader s Speech to Basij Members agyl khamenei ir 3 May 2008 Muragat koshirmesi 12 karashanyn 2013 Wayback Machine muragatynda Bahari Maziar How Ayatollah Khamenei Keeps Control agyl Newsweek 5 April 2007 Tekserildi 12 mausym 2024 Muragat koshirmesi 8 karashanyn 2010 Wayback Machine muragatynda Әli Hamenei kaz Azattyk radiosy 7 mausym 2013 Tekserildi 12 mausym 2024 Қutkarushylar Iran prezidenti otyrgan tikushakty izdep zhatyr kaz Azattyk radiosy 19 mamyr 2024 Tekserildi 12 mausym 2024 Iran s Khamenei hits out at Rafsanjani in rare public rebuke agyl Middle East Eye 31 March 2016 Tekserildi 11 mausym 2024 Muragat koshirmesi 4 sәuirdin 2016 Wayback Machine muragatynda Khamenei says Iran must go green Al Monitor the Pulse of the Middle East agyl Al Monitor 17 November 2015 Tekserildi 11 mausym 2024 Muragat koshirmesi 22 zheltoksannyn 2015 Wayback Machine muragatynda Khamenei outlines 14 point plan to increase population agyl Al Monitor 22 May 2014 Tekserildi 11 mausym 2024 Muragat koshirmesi 1 tamyzdyn 2017 Wayback Machine muragatynda Louis Charbonneau Parisa Hafezi Exclusive Iran pursues ballistic missile work complicating nuclear talks agyl Reuters 16 May 2014 Tekserildi 12 mausym 2024 The Supreme Leader The Iran Primer agyl iranprimer usip org 2 October 2010 Tekserildi 12 mausym 2024 IRAN 2015 HUMAN RIGHTS REPORT agyl AҚSh memlekettik departamenti Tekserildi 12 mausym 2024 IRAN 2016 HUMAN RIGHTS REPORT agyl AҚSh memlekettik departamenti Tekserildi 12 mausym 2024 Velayati Ali Akbar خامنه ای آیت الله سیدعلی parsy cgie org ir Muragat koshirmesi 11 akpannyn 2017 Wayback Machine muragatynda The Office of the Leader Seyyed Ali Khamenei agyl leader ir Muragat koshirmesi 18 mausymnyn 2009 Wayback Machine muragatynda پیام تسلیت هاشمی به آیت الله خامنه ای اعلام برنامه وزرای کشاورزی و نیرو به هاشمی agyl hashemirafsanjani ir 7 August 1989 Muragat koshirmesi 20 mausymnyn 2013 Wayback Machine muragatynda Patrick Clawson Mәngi Iran Eternal Iran 2005 B 5 ISBN 1 4039 6276 6 Robin Wright Songy Ұly Tonkeris Irandagy bytyrankylyk pen transformaciya The Last Great Revolution Turmoil and Transformation in Iran Alfred A Knopf 2000 بیوگرافی خواهر متوفی رهبر انقلاب agyl baharnews ir Bahar News 23 March 2015 Tekserildi 12 mausym 2024 Muragat koshirmesi 20 mausymnyn 2013 Wayback Machine muragatynda Afrika zhәne Tayau Shygys halyktarynyn enciklopediyasy Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East Facts on File Incorporated 2009 B 79 Iran and the Caucasus The Triumph of Pragmatism over Ideology Centre for World Dialogue agyl worlddialogue org Tekserildi 12 mausym 2024 Muragat koshirmesi 27 kyrkүjektin 2013 Wayback Machine muragatynda Azeris unhappy at being the butt of national jokes agyl irinnews org 25 May 2006 Muragat koshirmesi 14 tamyzdyn 2007 Wayback Machine muragatynda Iran at sea over Azerbaijan agyl Asia Times 28 September 2004 Muragat koshirmesi 23 sәuirdin 2005 Wayback Machine muragatynda Majd Hooman Change Comes to Iran agyl The Daily Beast 19 February 2009 Muragat koshirmesi 16 kantardyn 2010 Wayback Machine muragatynda مرداد سالروزسفر تاریخی رهبر معظم انقلاب به رشت parsy Anaj News 19 akpan 2009 Muragat koshirmesi 29 shildenin 2015 Wayback Machine muragatynda نسب و والدین رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای 1 parsy irdc ir 19 akpan 2009 Muragat koshirmesi 3 tamyzdyn 2012 Wayback Machine muragatynda شیعه آنلاین نگاهی اجمالی به شجره نامه آیت الله خامنه ای parsy shiaonline ir 19 akpan 2009 Muragat koshirmesi 2 kantardyn 2014 Wayback Machine muragatynda Historic Personalities of Iran Seyed Ali Khamenei agyl Iran Chamber Tekserildi 12 mausym 2024 Muragat koshirmesi 11 mausymnyn 2009 Wayback Machine muragatynda Rahnema Ali Islamdyk utopiya Әli Shariatidin sayasi omirbayany An Islamic Utopian A Political Biography of Ali Shariati New York I B Tauris 2000 B 231 ISBN 978 1 86064 552 5 کاسترو به آیت الله خامنه ای چرا به جای دست راست با دست چپ دست دادید فیدل شرمنده سید شد parsy khabaronline ir Tekserildi 12 mausym 2024 Muragat koshirmesi 16 sәuirdin 2017 Wayback Machine muragatynda Sahimi Muhammad Iran s Incredible Shrinking Ayatollah agyl nationalinterest org 8 May 2016 Tekserildi 12 mausym 2024 Muragat koshirmesi 23 mausymnyn 2016 Wayback Machine muragatynda Nikola B Schahgaldian Gina Barkhordarian Islam Respublikasy tusyndagy Iran әskeri The Iranian Military Under the Islamic Republic RAND 1987 ISBN 978 0 8330 0777 3 Muragat koshirmesi 3 akpannyn 2017 Wayback Machine muragatynda Nasr Vali Meet The Decider of Tehran It s Not the Hothead You Expect agyl The Washington Post 9 December 2007 Tekserildi 12 mausym 2024 Muragat koshirmesi 7 kazannyn 2008 Wayback Machine muragatynda Maloney Suzanne Tonkeristen bergi Irannyn sayasi ekonomikasy Iran s Political Economy since the Revolution Cambridge University Press 2015 B 152 ISBN 978 0 521 73814 9 Muragat koshirmesi 14 karashanyn 2017 Wayback Machine muragatynda Kahili Reza Opasyzdyk sәti opasyzdyk үrej batyldyk zhajly nagyz synshy turaly okiga A Time to Betray A Gripping True Spy Story of Betrayal Fear and Courage Threshold Editions Reprint edition 2013 B 155 ISBN 978 1 4391 8968 9 Qaffari Mostafa گزارشی از ماجرای ترور 6 تیر 1360 parsy khamenei ir Tekserildi 12 mausym 2024 Muragat koshirmesi 8 zheltoksannyn 2016 Wayback Machine muragatynda ترور امام جمعه محبوب تهران آیت الله خامنه ای توسط منافقین parsy revolution pchi ir Muragat koshirmesi 20 sәuirdin 2017 Wayback Machine muragatynda Murphy John Әli Hamenei Ali Khamenei Chelsea House Publications 2007 B 91 ISBN 978 0 7910 9517 1 Musavi Mir Hosejn orys Lentapediya Tekserildi 12 mausym 2024 Muragat koshirmesi 27 tamyzdyn 2010 Wayback Machine muragatynda Sadjadpour Karim Hameneidi tүsinu Iran En ykpaldy basshysynyn dүnietanymy Reading Khamenei The World View of Iran s Most Powerful Leader 2009 Muragat koshirmesi 6 mamyrdyn 2011 Wayback Machine muragatynda Yossi Melman Israel fails to prevent Germany freeing Iranian agyl Haaretz 11 October 2007 Muragat koshirmesi 1 sәuirdin 2009 Wayback Machine muragatynda Roya Hakakian The End of the Dispensable Iranian agyl 4 October 2007 Tekserildi 14 mausym 2024 Muragat koshirmesi 27 tamyzdyn 2008 Wayback Machine muragatynda German court implicates Iran leaders in 92 killings agyl CNN 10 April 1997 Tekserildi 14 mausym 2024 Muragat koshirmesi 26 karashanyn 2013 Wayback Machine muragatynda Germany deports Iranian jailed for 1992 murders source agyl AFP 10 December 2007 Muragat koshirmesi 6 nauryzdyn 2012 Wayback Machine muragatynda Iran Terrorist Freed in Germany Is Welcomed By Tehran agyl EURASIANET org 14 December 2007 Tekserildi 14 mausym 2024 Muragat koshirmesi 4 sәuirdin 2014 Wayback Machine muragatynda Mattair Thomas R Global Security Watch Iran Derek nuskau Global Security Watch Iran A Reference Handbook Praeger 2015 B 156 ISBN 978 0275994839 Mohammad Mahboubi روایت شاهدان عینی از تلاش هاشمی برای تصویب شورایی شدن رهبری وقتی اصرار آقایان سید احمد خمینی شبستری امینی حائری مشکینی و هاشمی را مجبور به بیان وصیت امام ره درباره آیت الله خامنه ای کرد parsy Raja News 7 mausym 2015 Tekserildi 14 mausym 2024 Muragat koshirmesi 28 zheltoksannyn 2016 Wayback Machine muragatynda Khani Elahe چرا همه ی هجمه ها به سمت رهبری است parsy Fars News Muragat koshirmesi 17 kyrkүjektin 2017 Wayback Machine muragatynda چرا آیت الله خامنه ای وصیت امام را خواند پیشنهاد رهبری آیت الله گلپایگانی از سوی جامعه مدرسین parsy بازسازی و سازندگی 4 mausym 1989 Muragat koshirmesi 20 mausymnyn 2013 Wayback Machine muragatynda خبرگان رهبری رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام از مهمترين پيشرفت هاي واقعي انقلاب اسلامي تأسيس سازماني براي ولايت فقيه بود ايلنا parsy khobreganrahbari com Muragat koshirmesi 17 kyrkүjektin 2017 Wayback Machine muragatynda هاشمي رفسنجاني در سال 68 مهمترين مخالفت با رهبري يك فرد را خود مقام معظم رهبري داشتند parsy iran57 com Muragat koshirmesi 26 nauryzdyn 2009 Wayback Machine muragatynda Filkins Dexter TheTwilight of the Iranian Revolution agyl New Yorker 18 May 2020 Tekserildi 14 mausym 2024 Analysis Iran s Theological Community Contends With Changing World agyl Azattyk radiosy 16 September 2004 Tekserildi 14 mausym 2024 Muragat koshirmesi 17 mausymnyn 2008 Wayback Machine muragatynda خبرگان از منتظری تا انتخاب مجدد مقام معظم رهبری parsy Political Studies and Research Institute Muragat koshirmesi 21 tamyzdyn 2017 Wayback Machine muragatynda Hovsepian Bearce Yvette Ayatolla Hameneidin sayasi ideologiyasy Iran Zhogargy koseminin oz sozi The Political Ideology of Ayatollah Khamenei Out of the Mouth of the Supreme Leader of Iran Routledge 2015 ISBN 978 1 317 60582 9 Muragat koshirmesi 11 kazannyn 2017 Wayback Machine muragatynda Iran s supreme leader blames US Israeli plot for protests agyl Financial Times 9 January 2018 Leaked Video Embarrasses Iran s Khamenei Implicates Rafsanjani agyl Asharq al Aswat 10 January 2018 Leaked Video Embarrasses Iran s Khamenei Implicates Rafsanjani agyl Al Monitor 10 January 2018 Muragat koshirmesi 19 kantardyn 2018 Wayback Machine muragatynda Shocking Video Clip From 1989 Shows Khamenei Elected Only For One Year As A Caretaker agyl Radio Farada 9 January 2018 Golkar Saeid zhәne Khalaji Mehdi The Islamic Republic s Will to Survive Likely Nuclear Resistance Unlikely Social Revolt kaz Washington Institute 12 mausym 2013 Tekserildi 14 mausym 2024 IranWire Asking for a Miracle Khamenei s Economic Plan agyl Behrouz Media 28 February 2014 Muragat koshirmesi 7 nauryzdyn 2016 Wayback Machine muragatynda Leader Meets President Cabinet Members agyl khamenei ir 9 November 2004 Tekserildi 15 mausym 2024 Muragat koshirmesi 11 tamyzdyn 2016 Wayback Machine muragatynda Supreme Leader Meets with President Rouhani and Cabinet Members agyl leader ir 9 November 2004 Muragat koshirmesi 11 tamyzdyn 2016 Wayback Machine muragatynda Supreme Leader Meets with President Rouhani and Cabinet Members agyl leader ir 9 November 2004 Muragat koshirmesi 11 tamyzdyn 2016 Wayback Machine muragatynda Ayatollah Khamenei Judiciary Should Pursue Violated Rights of Iranian Nation at the International Level agyl khamenei ir 2 July 2016 Muragat koshirmesi 11 tamyzdyn 2016 Wayback Machine muragatynda Iran s leader Khamenei warns of Western schemes as new MPs meet agyl indianexpress com 28 May 2016 Muragat koshirmesi 1 tamyzdyn 2016 Wayback Machine muragatynda BBC NEWS Middle East Iranian vice president sacked agyl BBC 25 June 2009 Tekserildi 11 mausym 2024 Muragat koshirmesi 3 kazannyn 2018 Wayback Machine muragatynda Tehran switches gear in its relationship with Tripoli after Qaddafi s death agyl alarabiya net 22 October 2011 Tekserildi 11 mausym 2024 Muragat koshirmesi 22 shildenin 2013 Wayback Machine muragatynda Glimpses from the Life of Ayatullah al Uzma Sayyid Ali Khamenei agyl imamreza net Muragat koshirmesi 12 mausymnyn 2010 Wayback Machine muragatynda Amir Taheri Parsy tүni Homejnistik tonkeris tusyndagy Iran The Persian Night Iran Under the Khomeinist Revolution reprinted ed Encounter Books 2010 B 235 ISBN 9781594034794 Roland Elliott Brown To Iran s supreme leader Khamenei with love and squalor agyl The Guardian 5 April 2012 Tekserildi 12 mausym 2024 Clawson Patrick zhәne Khalaji Mehdi Khamenei Will See Sanctions on Him as a Direct Challenge to the Revolution agyl The Washington Institute 27 June 2019 Tekserildi 12 mausym 2024 Brumberg Daniel Farhi Farideh Irandagy bilik pen ozgeris Sayasat konvenciyasy Power and Change in Iran Politics of Contention and Conciliation Indiana University Press 2016 ISBN 9780253020796 Daragahi Borzou How Iran s Supreme Leader Ali Khamenei turned his position into one Persian monarchs would have envied agyl The Independent 22 July 2019 Tekserildi 12 mausym 2024 Muragat koshirmesi 21 shildenin 2019 Wayback Machine muragatynda Daragahi Borzou Iran s inner and outer circles of influence and power agyl Los Angeles Times 31 December 2007 Muragat koshirmesi 13 kyrkүjektin 2017 Wayback Machine muragatynda Profile Ayatollah Seyed Ali Khamenei agyl 17 June 2009 Muragat koshirmesi 26 nauryzdyn 2009 Wayback Machine muragatynda McElroy Damien Vahdat Ahmad Iran s Ayatollah Khamenei embroiled in German car dealer row agyl The Daily Telegraph 2 May 2013 Tekserildi 15 mausym 2024 Muragat koshirmesi 9 kantardyn 2016 Wayback Machine muragatynda Tait Robert Ayatollah Ali Khamenei controls 60 billion financial empire report says agyl The Daily Telegraph 12 November 2013 Tekserildi 15 mausym 2024 Muragat koshirmesi 12 kyrkүjektin 2017 Wayback Machine muragatynda Stecklow Steve Dehghanpisheh Babak zhәne Torbati Yeganeh Khamenei controls massive financial empire built on property seizures agyl The Daily Telegraph 11 November 2013 Tekserildi 15 mausym 2024 Muragat koshirmesi 12 karashanyn 2013 Wayback Machine muragatynda بیش از 90 درصدسود فعالیت های اقتصادی ستاد اجرایی فرمان امام در مناطق محروم هزینه می شود parsy irna ir Tekserildi 15 mausym 2024 An Iran option the US prefers to ignore agyl Asia Times 17 March 2006 Muragat koshirmesi 16 nauryzdyn 2006 Wayback Machine muragatynda Iran holder of peaceful nuclear fuel cycle technology agyl mathaba net 25 August 2005 Muragat koshirmesi 10 tamyzdyn 2013 Wayback Machine muragatynda Remarks by President Obama in Address to the United Nations General Assembly agyl 24 September 2013 Tekserildi 15 mausym 2024 Muragat koshirmesi 27 kantardyn 2017 Wayback Machine muragatynda Eisenstadt Michael Khalaji Mehdi Nuclear Fatwa Religion and Politics in Iran s Proliferation Strategy agyl The Washington Institute for Near East Policy September 2011 Muragat koshirmesi 4 mausymnyn 2019 Wayback Machine muragatynda Iran says nuclear fatwa exists others don t buy it agyl USA Today 4 October 2013 Muragat koshirmesi 5 kyrkүjektin 2014 Wayback Machine muragatynda Al Azhar Chancellor Religious Leaders Hail Ayatollah Khamenei s Fatwa AhlulBayt Islamic Mission AIM agyl aimislam com 4 October 2010 Muragat koshirmesi 1 kantardyn 2014 Wayback Machine muragatynda Khamenei Says Use Of Bicycles For Women Should Be Limited agyl Azattyk radiosy 27 November 2017 Tekserildi 15 mausym 2024 Iran Leader calls for acceleration of privatization program agyl payvand com 27 November 2017 Muragat koshirmesi 18 mausymnyn 2009 Wayback Machine muragatynda Khamenei Iran s Nuclear Program Important to Nation s Future agyl 18 February 2007 Muragat koshirmesi 19 karashanyn 2008 Wayback Machine muragatynda Hafezi Parisa Iran says will not halt uranium enrichment International agyl Reuters 18 February 2007 Tekserildi 15 mausym 2024 Muragat koshirmesi 19 mausymnyn 2009 Wayback Machine muragatynda 91 baby 157 baby Strategic Insights Iranian Politics After the 2004 Parliamentary Election agyl United States Navy 20 February 2004 Muragat koshirmesi 18 mausymnyn 2009 Wayback Machine muragatynda Ramin Mostaghim Iran s top digs in heels on election agyl Los Angeles Times 25 June 2009 Muragat koshirmesi 28 mausymnyn 2009 Wayback Machine muragatynda Supreme Leader Urges Mousavi to Proceed Through Legal Channels agyl khamenei ir 25 June 2009 Muragat koshirmesi 4 karashanyn 2015 Wayback Machine muragatynda Timeline 2009 Iran presidential elections agyl CNN 12 June 2009 Muragat koshirmesi 28 sәuirdin 2016 Wayback Machine muragatynda Middle East UK investigates Iran charge claim agyl BBC 4 July 2009 Tekserildi 15 mausym 2024 Iran s Supreme Leader Blasts Alleged Western Meddling in Iran agyl 6 July 2009 Muragat koshirmesi 9 shildenin 2009 Wayback Machine muragatynda Barnard Anne Iran looks to science as source of pride agyl The Boston Globe 22 August 2006 Muragat koshirmesi 26 mamyrdyn 2009 Wayback Machine muragatynda Rush Julian Science over ethics agyl Channel 4 News 8 March 2006 Muragat koshirmesi 19 sәuirdin 2007 Wayback Machine muragatynda Majd Ayatolla kelise kojmajdy The Ayatollah Begs to Differ 2008 B 59 Dehghan Saeed Kamali Iran s supreme leader accuses Saudis of genocide in Yemen agyl The Guardian 9 April 2015 Tekserildi 15 mausym 2024 Ramani Samuel Iran s Careful Approach to China s Uyghur Crackdown agyl 18 September 2018 Tekserildi 15 mausym 2024 فیلم رهبرانقلاب امروز بلندترین برج منطقه در بی ع رضه ترین کشور است 21 parsy khabaronline ir akpan 2018 Tekserildi 15 mausym 2024 Ekmanis Idra The history of US Iran relations A timeline agyl The World 3 January 2020 Tekserildi 16 mausym 2024 Karimi Nasser Iran leader Bush will be tried agyl The Washington Post 14 September 2007 Tekserildi 16 mausym 2024 Muragat koshirmesi 12 karashanyn 2012 Wayback Machine muragatynda Davari Mohammad Khamenei backs revolts accuses Obama of lying agyl AFP 21 March 2011 Muragat koshirmesi 24 nauryzdyn 2011 Wayback Machine muragatynda Report Saudi Arabia to consider acquiring nukes agyl The Jerusalem Post 6 December 2011 Tekserildi 17 mausym 2024 Ali Khamenei agyl Counter Extremism Project Tekserildi 17 mausym 2024 Muragat koshirmesi 9 kazannyn 2016 Wayback Machine muragatynda U S disturbed by Iranian leader s criticism after deal agyl MSN 21 July 2015 Muragat koshirmesi 23 shildenin 2015 Wayback Machine muragatynda Kerry says Iran vow to defy U S is very disturbing agyl AOL 15 July 2016 Muragat koshirmesi 10 kazannyn 2017 Wayback Machine muragatynda Ali Arouzi Iran s Ayatollah Vows Opposition to Arrogant U S Despite Nuke Deal agyl NBC News 18 July 2015 Muragat koshirmesi 20 shildenin 2015 Wayback Machine muragatynda Nuclear deal will not change Iran s relations with U S supreme leader agyl Reuters 18 July 2015 Muragat koshirmesi 14 karashanyn 2015 Wayback Machine muragatynda Carol Morello Ayatollah says nuclear deal will not change Iran s relations with U S agyl The Washington Post 18 July 2015 Tekserildi 17 mausym 2024 Iran nuclear Ayatollah Khamenei chastises arrogant US agyl 18 July 2015 Tekserildi 17 mausym 2024 Tom Brooks Polock Iran nuclear deal Ayatollah Khamenei says hostile policies towards arrogant America will not change agyl The Independent 18 July 2015 Tekserildi 17 mausym 2024 Tom Brooks Polock Iran s supreme leader criticizes U S over Ukraine crisis agyl Reuters 18 July 2015 Tekserildi 17 mausym 2024 Middle East Iran condemns attacks on US agyl 11 September 2001 Tekserildi 17 mausym 2024 Goldberg Jeffrey Why Iran s Anti Semitism Matters agyl 11 August 2015 Tekserildi 17 mausym 2024 Tehran s Genocidal Incitement against Israel The Middle East Quarterly XVI 3 49 51 2009 http www meforum org 2167 iran genocidal incitement israel Muragat koshirmesi 6 tamyzdyn 2013 Wayback Machine muragatynda Khamenei Tumor of Israel is world s biggest problem agyl ynetnews com 19 August 2012 Tekserildi 17 mausym 2024 Muragat koshirmesi 23 kyrkүjektin 2015 Wayback Machine muragatynda Larankani Leily Iranian Leader Israel A Cancerous Tumor agyl CBS News 4 March 2009 Tekserildi 17 mausym 2024 Muragat koshirmesi 23 kyrkүjektin 2015 Wayback Machine muragatynda Tepper Greg Israel a cancerous tumor and Middle East s biggest problem Iranian supreme leader says agyl Times of Israel 19 August 2012 Tekserildi 17 mausym 2024 Tepper Greg Kerry Calls Khamenei s Rabid Dog Comment Inflammatory agyl ABC News 21 November 2013 Muragat koshirmesi 21 kyrkүjektin 2015 Wayback Machine muragatynda Balali Mehrdad Iran leader calls Israel rabid dog urges arms for Palestinians agyl Reuters 29 July 2014 Muragat koshirmesi 23 kyrkүjektin 2015 Wayback Machine muragatynda راز تعابیر رهبر انقلاب درباره صهیونیست ها سگ هاری که افسار حامیانش را در دست دارد parsy Fars News 29 shilde 2014 Muragat koshirmesi 10 kazannyn 2017 Wayback Machine muragatynda Khamenei on Twitter No cure for barbaric Israeli regime but to be annihilated agyl The Jerusalem Post 29 July 2014 Muragat koshirmesi 10 nauryzdyn 2015 Wayback Machine muragatynda Levs Josh Iran leader s call to annihilate Israel sparks fury as nuclear deadline looms agyl CNN 10 November 2014 Tekserildi 17 mausym 2024 Muragat koshirmesi 23 kyrkүjektin 2015 Wayback Machine muragatynda Politi Daniel Iran s Khamenei No Cure for Barbaric Israel but Annihilation agyl The Slatest 10 November 2014 Tekserildi 17 mausym 2024 Muragat koshirmesi 5 kyrkүjektin 2015 Wayback Machine muragatynda Logan Nick Iran s Supreme Leader Khamenei tweets reasons to eliminate Israel agyl Global News 10 November 2014 Tekserildi 17 mausym 2024 Muragat koshirmesi 23 kyrkүjektin 2015 Wayback Machine muragatynda Mostaghim Ramin Borzou Daragahi Iran leader talks tough on Israel agyl Los Angeles Times 20 September 2008 Tekserildi 17 mausym 2024 اظهار نظر دوستي با مردم اسراييل غلط غيرمنطقي و پوچ است parsy tabnak ir 20 kyrkүjek 2008 Muragat koshirmesi 10 kazannyn 2017 Wayback Machine muragatynda Keinon Herb Iran s Khamenei questions certainty of Holocaust agyl The Jerusalem Post 21 March 2014 Tekserildi 17 mausym 2024 Levitt Joshua Iran s Ayatollah Khamenei Says Reality of Holocaust is Uncertain agyl The Allgemeiner 21 March 2014 Tekserildi 17 mausym 2024 Maloney Suzanne Oops He Did It Again Iran s Supreme Leader Questions the Holocaust agyl The Brookings Institution 21 March 2014 Tekserildi 17 mausym 2024 Muragat koshirmesi 23 kyrkүjektin 2015 Wayback Machine muragatynda Khamenei tweets Why a crime to deny the Holocaust agyl jns org 29 October 2020 Tekserildi 17 mausym 2024 Iran advertencia con petroleo isp Tekserildi 17 mausym 2024 The Basij Mostazafan A culture of martyrdom and death agyl 6 December 2016 Tekserildi 17 mausym 2024 Sayah Reza Several killed 300 arrested in Tehran protests agyl CNN 28 December 2009 Tekserildi 17 mausym 2024 Muragat koshirmesi 31 zheltoksannyn 2009 Wayback Machine muragatynda Khamenei was the victim of an attempted assassination agyl LinkDay Muragat koshirmesi 11 kazannyn 2019 Wayback Machine muragatynda Police Are Said to Have Killed 10 in Iran Protests agyl The New York Times 28 December 2009 Muragat koshirmesi 5 akpannyn 2010 Wayback Machine muragatynda Berger Miriam Iran finally admits it shot and killed rioters But it still won t say how many people died in last month s protests agyl The Washington Post 3 December 2019 Tekserildi 17 mausym 2024 Moaveni Azadeh Letter from Iran The Protests Inside Iran s Girls Schools agyl The New Yorker 7 August 2023 Tekserildi 17 mausym 2024 Fresh protests erupt in Iran s universities and Kurdish region agyl The Guardian 6 November 2022 Tekserildi 17 mausym 2024 Tim Hume Iran bans underground university brands it extremist cult agyl CNN 10 November 2011 Tekserildi 17 mausym 2024 UN Doc E CN 4 1993 41 Commission on Human Rights 49th session 28 January 1993 Final report on human rights in the Islamic Republic of Iran by the Special Representative of the Commission on Human Rights Mr Reynaldo Galindo Pohl paragraph 310 Spotlight on Press Tyrants CPJ Names Ten Worst Enemies of the Press agyl cpj org 3 May 2000 Tekserildi 17 mausym 2024 Үlginin cite web barlyk parametrleri zhazyluy tiis ادوار نيوز parsy advarnews biz Muragat koshirmesi 31 mamyrdyn 2010 Wayback Machine muragatynda BBC فارسی ايران محروم کردن زندانی از درمان پزشکی شکنجه است parsy BBC 10 shilde 2010 Muragat koshirmesi 25 shildenin 2010 Wayback Machine muragatynda Iran Human Rights Documentation Center agyl iranhrdc org 26 December 2013 Muragat koshirmesi 25 shildenin 2010 Wayback Machine muragatynda شکنجه اکبر گنجی در بیمارستان گزارش سازمان عفو بین الملل parsy news gooya com Tekserildi 17 mausym 2024 Iran s Press Law agyl info irna ir Muragat koshirmesi 9 akpannyn 2014 Wayback Machine muragatynda انتقاد رهبر ایران از تلاش برای تغییر قوانین زنان parsy radiofarada com Muragat koshirmesi 13 karashanyn 2007 Wayback Machine muragatynda بیانات در دیدار دانشجویان دانشگاه های استان یزد Address to the Students of Universities in Yazd Province parsy khamenei ir 3 kantar 2008 Tekserildi 17 mausym 2024 Muragat koshirmesi 8 kyrkүjektin 2015 Wayback Machine muragatynda Shahrokni Nazanin Dokouhaki Parastoo Backlash Gender Segregation in Iranian Universities parsy isa global dialogue com Muragat koshirmesi 1 nauryzdyn 2014 Wayback Machine muragatynda Lizzie Dearden Iran s Supreme Leader claims gender equality is Zionist plot aiming to corrupt role of women in society parsy The Independent 21 nauryz 2017 Tekserildi 17 mausym 2024 Muragat koshirmesi 31 tamyzdyn 2017 Wayback Machine muragatynda بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در ديدار گروه كثيرى از زنان نخبه در آستانهى سالروز ميلاد حضرت زهراى اطهر سلامالل هعليها parsy khamenei ir 21 nauryz 2017 Tekserildi 17 mausym 2024 Muragat koshirmesi 18 karashanyn 2007 Wayback Machine muragatynda آشنایی با فرزندان مقام معظم رهبری parsy Seratnews Tekserildi 17 mausym 2024 Muragat koshirmesi 28 kantardyn 2015 Wayback Machine muragatynda آشنایی با فرزندان مقام معظم رهبری parsy mashreghnews ir Tekserildi 17 mausym 2024 فرزند رهبر انقلاب به همراه پدر همسرش parsy aghigh ir Tekserildi 17 mausym 2024 Niece of Iran s supreme leader calls on other countries to cut ties with regime agyl The Guardian 27 November 2022 Tekserildi 17 mausym 2024