Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ливия (араб.: ليبيا), ресми атауы Ливия мемлекеті (араб.: دولة ليبيا) — Солтүстік Африкадағы мемлекет. Жер аумағы 1,76 млн. км². Халқы 5,4 млн. адам. Негiзгi халқы – арабтар мен берберлер (97%), сонымен қатар гректер, , италиялықтар, , т.б. да мекендейдi. Астанасы – Триполи қаласы. Дiнi – исламның сүннит бағыты. – араб тiлi. Iрi қалалары мен порттары: , Триполи, Бенгази, . Конституциясы бойынша жоғары атқарушы орган қызметiн Жоғарғы Халықтық комитет атқарады. Жоғарғы заң шығарушы органы – жалпыға бiрдей Халықтық Конгресс. Ұлттық мейрамы – 1 қыркүйек (1969) – Төңкерiс күнi. 1955 жылдан БҰҰ-ға мүше. Ақша бiрлiгi – .
| Ливия мемлекеті араб.: دولة ليبيا | |||||
| |||||
| Әнұран: | |||||
 | |||||
| Тарихы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Тәуелсіздік күні | 24 желтоқсан 1951 жыл (Ұлыбритания және Франциядан) | ||||
| Мемлекеттік құрылымы | |||||
| Ресми тілдері | Араб тілі | ||||
| Елорда | Триполи | ||||
| Ірі қалалары | Триполи, Бенгази, Мисурата | ||||
| Үкімет түрі | Парламенттік республика | ||||
| Мемлекеттік діні | Ислам | ||||
| Географиясы | |||||
| Жер аумағы • Барлығы | Әлем бойынша 16-шы орын 1 759 541 км² | ||||
| Жұрты • Сарап (2016) • Санақ (2018) • Тығыздығы | ▲ 6 653 210 адам (108-ші) 7 200 000 адам 3,74 адам/км² (218-ші) | ||||
| Экономикасы | |||||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | 79,595 млрд. $ 12,100 $ | ||||
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | 51,330 млрд. $ 7,803 $ | ||||
| АДИ (2015) | ▼ 0,716 (Жоғары) (108-ші) | ||||
| Этнохороним | ливиялықтар | ||||
| Валютасы | (LYD, код 434) | ||||
| Қосымша мәліметтер | |||||
| Интернет үйшігі | |||||
| ISO коды | LY | ||||
| ХОК коды | LBA | ||||
| Телефон коды | +218 | ||||
| Уақыт белдеулері | UTC+2, Eastern European Time және Africa/Tripoli | ||||
Ливияның жер бедерi, негiзiнен, үстiрттi келген құмды тасты жазық. Шығысында Ливия шөлi жатыр. Климаты . Солтүстігіне климат тән. Жерорта теңізі жағалауының жазы ыстық, қысы жұмсақ. Қаңтардың орташа температурасы 11 – 18°С, шiлдеде 27 – 35°С. Жылдық жауын-шашын мөлшері 100 мм. Кейбiр аудандарында бiрнеше жыл қатарынан жаңбыр жаумайды.
Біздің заманымыздан бұрынғы 8 – 7-ғасырларда қазiргi Ливияның батысында финикиялық қала-мемлекеттер, ал шығысында грек колониялары пайда болды. Біздің заманымыздан бұрынғы 5-ғасырда Ливияны Карфаген, кейiннен римдiктер жаулап алды. 533 ж. Византия империясының құрамына ендi. 643 ж. Араб халифатына қосылды. Ливия 16 – 19-ғасырларда Осман империясының құрамында болды. 1911 – 12 ж. нәтижесiнде Ливия Италия билiгiне өттi. 1934 ж. Ливия ресми түрде Италияның отары болып жарияланды. 2-дүниежүзілік соғыс кезiнде Ливиядағы немiс, италия әскерлерiнің жеңiлiсiнен кейiн (1943) елдi француз, ағылшын әскерлерi басып алды. 1949 ж. қарашада БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы Ливияға тәуелсiздiк беру туралы шешiм қабылдады. 1950 ж. Ұлттық Құрылтай жиналысы Ливия Конституциясын бекiттi. 1951 ж. 24 желтоқсанда Ливия Бiрiккен Тәуелсiз Корольдiгi жарияланды. 1969 ж. 1-қыркүйекте Ливияда Муаммар Каддафи бастаған әскери төңкерiс болды. Төңкерiсшiлер елдi Ливия Араб Республикасы деп жариялады. 1977 жылдың 3 наурызынан бастап мемлекет Ливия Араб Социалистiк Халықтық Жамаһириясы болып аталады. Қазақстан мен Ливия арасында 1992 ж. дипломатиялық қатынас орнады. Ливия экономикасының негiзiн мұнай өнеркәсiбi құрайды. Мұнай өндiрудің көлемi жөнiнен Ливия Африкада 6-орынды иеленедi. Ауыл шаруашылығы төменгi дәрежеде дамыған. Дәндi дақылдар, құрма ағаштары өсiрiледi. Мұнай және мұнай өнiмдерiн экспорттап, азық-түлiк пен өнеркәсiп тауарларын шеттен әкеледі.
Сөз төркіні
Біздің дәуірімізге дейінгі II мыңжылдықта. e. қазіргі Ливия аумағында және оның батысында әртүрлі бербер тайпалары қоныстанған. Кейінірек Киренаикада тайпалардың бірінде саяси одақ Либу құрылды (Ребу нұсқасы), содан кейін бұл жер де, гректерге белгілі бүкіл Африка да кейінірек «Ливия» атауын алды, керісінше ішкі терра инкогнита, ол Геродот заманынан бастап «Эфиопия» деп аталды. Алайда, ХХ ғасырдың басына дейін. Ливия топонимі белгілі бір аумақта қолданылмаған. Ол 1911 жылы ғана Солтүстік Африкадағы итальяндық колонияның атауы (итальяндық: Libia italiana) ретінде қайта енгізілді. Ливия 1951 жылы тәуелсіздік алды.
Ливия басшылары
- Идрис I (24.12.1951 - 01.09.1969)
- Муаммар Каддафи (01.09.1969 - 20.10.2011)
- Мустафа Мухаммад Абд-аль-Жалиль (05.03.2011- 08.08.2012)
- Мохаммед Али Салим (08.08.2012 - 09.08.2012)
- Мухаммед аль-Макриф (09.08.2012 - 28.05.2013)
- Juma Ahmad Atigha (28.05.2013 - қазіргі күн)
Дереккөздер
- The World Factbook — Central Intelligence Agency.
- IMF Database. IMF.
- 2017 Human Development Report. United Nations Development Programme (27 March 2017). Тексерілді, 21 шілде 2018.
- , 6 том.
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 48 57 00 s e 66 14 00 sh b 48 95000 s e 66 23333 sh b 48 95000 66 23333 G O Ya Liviya arab ليبيا resmi atauy Liviya memleketi arab دولة ليبيا Soltүstik Afrikadagy memleket Zher aumagy 1 76 mln km Halky 5 4 mln adam Negizgi halky arabtar men berberler 97 sonymen katar grekter italiyalyktar t b da mekendejdi Astanasy Tripoli kalasy Dini islamnyn sүnnit bagyty arab tili Iri kalalary men porttary Tripoli Bengazi Konstituciyasy bojynsha zhogary atkarushy organ kyzmetin Zhogargy Halyktyk komitet atkarady Zhogargy zan shygarushy organy zhalpyga birdej Halyktyk Kongress Ұlttyk mejramy 1 kyrkүjek 1969 Tonkeris kүni 1955 zhyldan BҰҰ ga mүshe Aksha birligi Liviya memleketi arab دولة ليبيا Әnuran TarihyTәuelsizdik kүni 24 zheltoksan 1951 zhyl Ұlybritaniya zhәne Franciyadan Memlekettik kurylymyResmi tilderi Arab tiliElorda TripoliIri kalalary Tripoli Bengazi MisurataҮkimet tүri Parlamenttik respublikaMemlekettik dini IslamGeografiyasyZher aumagy Barlygy Әlem bojynsha 16 shy oryn 1 759 541 km Zhurty Sarap 2016 Sanak 2018 Tygyzdygy 6 653 210 adam 108 shi 7 200 000 adam 3 74 adam km 218 shi EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 79 595 mlrd 12 100 ZhIӨ nominal Қorytyndy 2019 Zhan basyna shakkanda 51 330 mlrd 7 803 ADI 2015 0 716 Zhogary 108 shi Etnohoronim liviyalyktarValyutasy LYD kod 434 Қosymsha mәlimetterInternet үjshigiISO kody LYHOK kody LBATelefon kody 218Uakyt beldeuleri UTC 2 Eastern European Time zhәne Africa TripoliLiviya Premer Ministri Ali Zejdan Liviyanyn zher bederi negizinen үstirtti kelgen kumdy tasty zhazyk Shygysynda Liviya sholi zhatyr Klimaty Soltүstigine klimat tәn Zherorta tenizi zhagalauynyn zhazy ystyk kysy zhumsak Қantardyn ortasha temperaturasy 11 18 S shildede 27 35 S Zhyldyk zhauyn shashyn molsheri 100 mm Kejbir audandarynda birneshe zhyl katarynan zhanbyr zhaumajdy Bizdin zamanymyzdan buryngy 8 7 gasyrlarda kazirgi Liviyanyn batysynda finikiyalyk kala memleketter al shygysynda grek koloniyalary pajda boldy Bizdin zamanymyzdan buryngy 5 gasyrda Liviyany Karfagen kejinnen rimdikter zhaulap aldy 533 zh Vizantiya imperiyasynyn kuramyna endi 643 zh Arab halifatyna kosyldy Liviya 16 19 gasyrlarda Osman imperiyasynyn kuramynda boldy 1911 12 zh nәtizhesinde Liviya Italiya biligine otti 1934 zh Liviya resmi tүrde Italiyanyn otary bolyp zhariyalandy 2 dүniezhүzilik sogys kezinde Liviyadagy nemis italiya әskerlerinin zhenilisinen kejin 1943 eldi francuz agylshyn әskerleri basyp aldy 1949 zh karashada BҰҰ nyn Bas Assambleyasy Liviyaga tәuelsizdik beru turaly sheshim kabyldady 1950 zh Ұlttyk Қuryltaj zhinalysy Liviya Konstituciyasyn bekitti 1951 zh 24 zheltoksanda Liviya Birikken Tәuelsiz Koroldigi zhariyalandy 1969 zh 1 kyrkүjekte Liviyada Muammar Kaddafi bastagan әskeri tonkeris boldy Tonkerisshiler eldi Liviya Arab Respublikasy dep zhariyalady 1977 zhyldyn 3 nauryzynan bastap memleket Liviya Arab Socialistik Halyktyk Zhamaһiriyasy bolyp atalady Қazakstan men Liviya arasynda 1992 zh diplomatiyalyk katynas ornady Liviya ekonomikasynyn negizin munaj onerkәsibi kurajdy Munaj ondirudin kolemi zhoninen Liviya Afrikada 6 oryndy ielenedi Auyl sharuashylygy tomengi dәrezhede damygan Dәndi dakyldar kurma agashtary osiriledi Munaj zhәne munaj onimderin eksporttap azyk tүlik pen onerkәsip tauarlaryn shetten әkeledi Soz torkiniBizdin dәuirimizge dejingi II mynzhyldykta e kazirgi Liviya aumagynda zhәne onyn batysynda әrtүrli berber tajpalary konystangan Kejinirek Kirenaikada tajpalardyn birinde sayasi odak Libu kuryldy Rebu nuskasy sodan kejin bul zher de grekterge belgili bүkil Afrika da kejinirek Liviya atauyn aldy kerisinshe ishki terra inkognita ol Gerodot zamanynan bastap Efiopiya dep ataldy Alajda HH gasyrdyn basyna dejin Liviya toponimi belgili bir aumakta koldanylmagan Ol 1911 zhyly gana Soltүstik Afrikadagy italyandyk koloniyanyn atauy italyandyk Libia italiana retinde kajta engizildi Liviya 1951 zhyly tәuelsizdik aldy Liviya basshylaryIdris I 24 12 1951 01 09 1969 Muammar Kaddafi 01 09 1969 20 10 2011 Mustafa Muhammad Abd al Zhalil 05 03 2011 08 08 2012 Mohammed Ali Salim 08 08 2012 09 08 2012 Muhammed al Makrif 09 08 2012 28 05 2013 Juma Ahmad Atigha 28 05 2013 kazirgi kүn DerekkozderThe World Factbook Central Intelligence Agency IMF Database IMF 2017 Human Development Report United Nations Development Programme 27 March 2017 Tekserildi 21 shilde 2018 6 tom Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet