Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қаһһор Маһкамұлы Маһкамов (16 сәуір 1932, Ленинабад – 8 маусым 2016, Душанбе) — кеңестік және тәжікстандық мемлекеттік және саяси қайраткер, 1985 жылдан 1990 жылға дейін Тәжікстан Коммунистік партиясының Бірінші Хатшысы және 1990 жылдан 1991 жылғы отставкасына дейін Тәжікстанның тұңғыш президенті. Қаһһор Маһкамов экс-президент ретінде 1999 жылы Тәжікстан Ұлттық Кеңесінің өмірбақи депутаты болып та тағайындалды.
| Қаһһор Маһкамұлы Маһкамов тәж. Қаҳҳор Маҳкамович Маҳкамов | |||||
 Маһкамов, 1991 жыл | |||||
| Лауазымы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| 30 қараша 1990 — 31 тамыз 1991 | |||||
| Вице-президент | |||||
| Ізашары | лауазым құрылды | ||||
| Ізбасары | (м.о.) Рахмон Нәбиев | ||||
| |||||
| 1985 — 31 тамыз 1991 | |||||
| Ізашары | Рахмон Нәбиев | ||||
| Ізбасары | лауазым жойылды | ||||
| |||||
| 14 шілде 1990 — 29 тамыз 1991 | |||||
| |||||
| 1999 — 8 маусым 2016 | |||||
| Өмірбаяны | |||||
| Партиясы | КОКП ТКП (1957–1991) | ||||
| Білімі | |||||
| Діні | ислам[дереккөзі?] | ||||
| Дүниеге келуі | 16 сәуір 1932 Ленинабад, Тәжік КСР, КСРО | ||||
| Қайтыс болуы | 8 маусым 2016 (84 жас) Душанбе, Тәжікстан | ||||
| Жерленді | «Сари Осиё» зираты | ||||
| Әкесі | Маһкам Маһкамов | ||||
| Жұбайы | Гавһар Шукриятовна Маһкамова | ||||
| Балалары | 1 ұлы және 1 қызы | ||||
| Марапаттары |
| ||||
өңдеу  | |||||
Маһкамовтың басшылығы республика тарихындағы ең аласапыран кезеңдердің бірі болды. Маһкамов президенттігі жылдары Тәжікстанда ұлтшылдық өсті және 1990 жылы орын алды.
Өмірбаяны
Ерте жылдары және еңбек жолы
Қаһһор Маһкамов 1932 жылғы 16 сәуір күні Ленинабад қаласында тұрған диқандар отбасында дүниеге келді. 1949 жылы Душанбе өндірістік техникомын бітіргеннен кейін 1952 жылы ол Ленинградқа көшіп, білім алды. Мамандығы — тау-кен инженері.
Бес жылдан кейін ол Кеңес Одағы Коммунистік Партиясының мүшесі болды. Көп ұзамай Қаһһор Маһкамов Тәжікстан Коммунистік партиясының жоғары лауазымдарына орналасып, Ленинабад еңбекшілері өкілдер комитетінің басшысы болды. 1963 жылы Маһкамов Тәжікстан Коммунистік партиясы Орталық Комитетінің мүшесі болып тағайындалды. 1963 жылдан 1982 жылға дейін ол Тәжікстан Министрлер Кабинетінің Орталық жоспарлау басқармасының бастығы және директордың орынбасары болды. Бұл республикадағы ең қуатты лауазымдардың бірі болған еді.
Тәжікстан басшысы
1985 жылы Тәжік Компартиясының бірінші хатшысы Рахмон Нәбиев сыбайлас жемқорлықпен айналысты деп айыпталды және қызметін тоқтатуға мәжбүр болды.[дереккөзі?] Маһкамов оның ізбасары болып таңдалды.
Маһкамовтың басшылығы республика тарихындағы ең аласапыран кезеңдердің бірі болды. Оның билікке келуі Михаил Горбачёвтің Қайта құру мен Жариялықтың пайда болуымен тұспа-тұс келді. Маһкамов билігі кезінде Тәжікстанда ұлтшылдық күшейіп, 1989 жылы «Тіл туралы заң» қабылданып, нәтижесінде тәжік тілі республиканың мемлекеттік тілі деп белгіленді. Бұл заң халық арасында үлкен үрей тудырды және Орталық Азиядан этникалық орыстардың, еврейлердің, немістердің және т.б. ұлт өкілдерінің көшуі басталды.
Маһкамовтың билігіне ең үлкен қауіп елді дүр сілкіндірген кезінде түсті. Тәжік жастары тәжік емес ұлт өкілдерімен қақтығысып, Душанбе көшелерінде тәртіпсіздіктер мен полиция-сарбаздар арасында шайқас болып, ондаған адам қаза тапты. Маһкамов исламдық фундаменталистерді қудалауды қадағалап, ұзаққа созылған коменданттық сағат енгізді.
Горбачёв өзінің саяси реформалар аясында 1990 жылы 30 қарашада Қаһһор Маһкамовты Тәжікстанның тұңғыш президенті етіп тағайындады. 1991 жылғы Тамыз бүлігінде сәтсіз -ны қолдағандықтан Маһкамовтың биліктен құлауы келді. Наразылық білдірушілер көшеге шығып, Маһкамовтың биліктен кетуін талап етті және 1991 жылы 31 тамызда ол президент және бірінші хатшы қызметтерінен кетті. Бұдан кейін Маһкамов саясаттан кетіп, Тәжікстандағы саяси тұрақсыздық пен азамат соғысы кезінде шетте отырды.
Отставкасынан кейінгі өмірі
Қайтыс болғанынан екі жыл бұрын ол көп жылдардан кейін алғаш рет көпшілік алдында сөз сөйледі. Қаһһор Маһкамов «Гуфтугуи тамаддунхо» («Өркениеттер диалогы») қоғамдық қорының отырысында профессор Ибраһим Усмоновпен сөз сөйлеп, оның өмір жолы, әсіресе ел басшысы қызметінен кеткеннен кейінгі өмірі туралы айтып берді. Отставкаға кеткеннен кейін ол автоматты түрде Жоғарғы Кеңестің тұрақты мүшесі болғанына қарамастан, ол оның отырыстарына қатыспай-ақ қойып, кез келген саяси қызметтен мүлдем бас тартты. Маһкамовтың өзі «Бұл дүниеде саясаттан лас және жауыз нәрсе жоқ» деп айтып кеткен. Жұмыстан кеткеннен кейін ол зейнеткерлікке шықты, оған 1000 кеңестік рубль көлемінде зейнетақы берілген. Айтуынша, ол 1993–1994 жылдары зейнетақысынан айырылған. Сол жылдары ол аз ғана жалақыға кәсіпкердің көмекшісі және кеңесшісі болып жұмыс істеді.
Өмірден озуы
Қайтыс болуынан бұрын ол өте ауыр науқасқа шалдыққан, отбасымен жиі сөйлесіп отыратын. Бауыры Әбдурашид Маһкамовтың айтуынша, «ол атап айтқанда, «Сари Осиё» зиратында, әйелі бейітінің жанына жерленгісі келгенін» айтты.
Қаһһор Маһкамов 2016 жылғы 8 маусым күні кешке Душанбеде ісік салдарынан ауыр науқастан кейін 84 жасында қайтыс болды. Жерлеу рәсімі 9 маусым күні өтіп, жаназасы Душанбе жұма мешітінде өтті. Жерлеуді Тәжікстанның жоғарғы мүфтиі мен Тәжікстан ғұламалар кеңесінің төрағасы Саидмукаррам Абдулкодирзода өзі жүргізді. Жерлеуге бірнеше мың адам, соның ішінде көптеген қазіргі және бұрынғы шенеуніктер, республика президенті Эмомали Рахмон, премьер-министр Қоһир Расулзода, көрші елдерден келген қонақтар қатысты.
Қосымша ақпарат
Дереккөздер
- Умер первый президент Таджикистана (орыс.). Азаттық радиосы (8 апреля 2016).
- Парламентская газета Умер первый президент Таджикистана Каххор Махкамов (орыс.) (9 сәуір 2016).
- Николай Александрович Зенькович Самые закрытые люди: энциклопедия биографий — Olma Media Group, 2002. — ISBN 5948500357.
- Iraq Bashiri "Prominent Tajik Figures Of The Twentieth Century" (ағыл.) (2002).
- Азаттық радиосы YouTube: Мулоқоти президенти собиқи Тоҷикистон Қаҳҳор Маҳкамов бо хабарнигорон (тәж.).
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қaһһor Maһkamuly Maһkamov 16 sәuir 1932 Leninabad 8 mausym 2016 Dushanbe kenestik zhәne tәzhikstandyk memlekettik zhәne sayasi kajratker 1985 zhyldan 1990 zhylga dejin Tәzhikstan Kommunistik partiyasynyn Birinshi Hatshysy zhәne 1990 zhyldan 1991 zhylgy otstavkasyna dejin Tәzhikstannyn tungysh prezidenti Қaһһor Maһkamov eks prezident retinde 1999 zhyly Tәzhikstan Ұlttyk Kenesinin omirbaki deputaty bolyp ta tagajyndaldy Қaһһor Maһkamuly Maһkamov tәzh Қaҳҳor Maҳkamovich MaҳkamovMaһkamov 1991 zhylLauazymyTu Tәzhikstannyn 1 prezidenti Tu30 karasha 1990 31 tamyz 1991Vice prezidentIzashary lauazym kuryldyIzbasary m o Rahmon NәbievTu Tәzhikstan Kommunistik partiyasynyn toragasy Tu1985 31 tamyz 1991Izashary Rahmon NәbievIzbasary lauazym zhojyldyTu KOKP OK sayasi byurosy 28 shakyrylymynyn mүshesi Tu14 shilde 1990 29 tamyz 1991Tu Tәzhikstan Ұlttyk Kenesinin deputaty Tu1999 8 mausym 2016ӨmirbayanyPartiyasyKOKP TKP 1957 1991 BilimiDini islam derekkozi Dүniege kelui 16 sәuir 1932 1932 04 16 Leninabad Tәzhik KSR KSROҚajtys boluy 8 mausym 2016 2016 06 08 84 zhas Dushanbe TәzhikstanZherlendi Sari Osiyo ziratyӘkesi Maһkam MaһkamovZhubajy Gavһar Shukriyatovna MaһkamovaBalalary 1 uly zhәne 1 kyzyMarapattaryondeu Maһkamovtyn basshylygy respublika tarihyndagy en alasapyran kezenderdin biri boldy Maһkamov prezidenttigi zhyldary Tәzhikstanda ultshyldyk osti zhәne 1990 zhyly oryn aldy ӨmirbayanyErte zhyldary zhәne enbek zholy Қaһһor Maһkamov 1932 zhylgy 16 sәuir kүni Leninabad kalasynda turgan dikandar otbasynda dүniege keldi 1949 zhyly Dushanbe ondiristik tehnikomyn bitirgennen kejin 1952 zhyly ol Leningradka koship bilim aldy Mamandygy tau ken inzheneri Bes zhyldan kejin ol Kenes Odagy Kommunistik Partiyasynyn mүshesi boldy Kop uzamaj Қaһһor Maһkamov Tәzhikstan Kommunistik partiyasynyn zhogary lauazymdaryna ornalasyp Leninabad enbekshileri okilder komitetinin basshysy boldy 1963 zhyly Maһkamov Tәzhikstan Kommunistik partiyasy Ortalyk Komitetinin mүshesi bolyp tagajyndaldy 1963 zhyldan 1982 zhylga dejin ol Tәzhikstan Ministrler Kabinetinin Ortalyk zhosparlau baskarmasynyn bastygy zhәne direktordyn orynbasary boldy Bul respublikadagy en kuatty lauazymdardyn biri bolgan edi Tәzhikstan basshysy 1985 zhyly Tәzhik Kompartiyasynyn birinshi hatshysy Rahmon Nәbiev sybajlas zhemkorlykpen ajnalysty dep ajyptaldy zhәne kyzmetin toktatuga mәzhbүr boldy derekkozi Maһkamov onyn izbasary bolyp tandaldy Maһkamovtyn basshylygy respublika tarihyndagy en alasapyran kezenderdin biri boldy Onyn bilikke kelui Mihail Gorbachyovtin Қajta kuru men Zhariyalyktyn pajda boluymen tuspa tus keldi Maһkamov biligi kezinde Tәzhikstanda ultshyldyk kүshejip 1989 zhyly Til turaly zan kabyldanyp nәtizhesinde tәzhik tili respublikanyn memlekettik tili dep belgilendi Bul zan halyk arasynda үlken үrej tudyrdy zhәne Ortalyk Aziyadan etnikalyk orystardyn evrejlerdin nemisterdin zhәne t b ult okilderinin koshui bastaldy Maһkamovtyn biligine en үlken kauip eldi dүr silkindirgen kezinde tүsti Tәzhik zhastary tәzhik emes ult okilderimen kaktygysyp Dushanbe koshelerinde tәrtipsizdikter men policiya sarbazdar arasynda shajkas bolyp ondagan adam kaza tapty Maһkamov islamdyk fundamentalisterdi kudalaudy kadagalap uzakka sozylgan komendanttyk sagat engizdi Gorbachyov ozinin sayasi reformalar ayasynda 1990 zhyly 30 karashada Қaһһor Maһkamovty Tәzhikstannyn tungysh prezidenti etip tagajyndady 1991 zhylgy Tamyz bүliginde sәtsiz ny koldagandyktan Maһkamovtyn bilikten kulauy keldi Narazylyk bildirushiler koshege shygyp Maһkamovtyn bilikten ketuin talap etti zhәne 1991 zhyly 31 tamyzda ol prezident zhәne birinshi hatshy kyzmetterinen ketti Budan kejin Maһkamov sayasattan ketip Tәzhikstandagy sayasi turaksyzdyk pen azamat sogysy kezinde shette otyrdy Otstavkasynan kejingi omiri Қajtys bolganynan eki zhyl buryn ol kop zhyldardan kejin algash ret kopshilik aldynda soz sojledi Қaһһor Maһkamov Guftugui tamaddunho Өrkenietter dialogy kogamdyk korynyn otyrysynda professor Ibraһim Usmonovpen soz sojlep onyn omir zholy әsirese el basshysy kyzmetinen ketkennen kejingi omiri turaly ajtyp berdi Otstavkaga ketkennen kejin ol avtomatty tүrde Zhogargy Kenestin turakty mүshesi bolganyna karamastan ol onyn otyrystaryna katyspaj ak kojyp kez kelgen sayasi kyzmetten mүldem bas tartty Maһkamovtyn ozi Bul dүniede sayasattan las zhәne zhauyz nәrse zhok dep ajtyp ketken Zhumystan ketkennen kejin ol zejnetkerlikke shykty ogan 1000 kenestik rubl koleminde zejnetaky berilgen Ajtuynsha ol 1993 1994 zhyldary zejnetakysynan ajyrylgan Sol zhyldary ol az gana zhalakyga kәsipkerdin komekshisi zhәne kenesshisi bolyp zhumys istedi Өmirden ozuy Қajtys boluynan buryn ol ote auyr naukaska shaldykkan otbasymen zhii sojlesip otyratyn Bauyry Әbdurashid Maһkamovtyn ajtuynsha ol atap ajtkanda Sari Osiyo ziratynda әjeli bejitinin zhanyna zherlengisi kelgenin ajtty Қaһһor Maһkamov 2016 zhylgy 8 mausym kүni keshke Dushanbede isik saldarynan auyr naukastan kejin 84 zhasynda kajtys boldy Zherleu rәsimi 9 mausym kүni otip zhanazasy Dushanbe zhuma meshitinde otti Zherleudi Tәzhikstannyn zhogargy mүftii men Tәzhikstan gulamalar kenesinin toragasy Saidmukarram Abdulkodirzoda ozi zhүrgizdi Zherleuge birneshe myn adam sonyn ishinde koptegen kazirgi zhәne buryngy sheneunikter respublika prezidenti Emomali Rahmon premer ministr Қoһir Rasulzoda korshi elderden kelgen konaktar katysty Қosymsha akparatkejbir resmi kuzhattarda әkesinin aty zhazylmagan tәzh Қaҳҳor Maҳkamov orys Kahar Mahkamovich MahkamovDerekkozderUmer pervyj prezident Tadzhikistana orys Azattyk radiosy 8 aprelya 2016 Parlamentskaya gazeta Umer pervyj prezident Tadzhikistana Kahhor Mahkamov orys 9 sәuir 2016 Nikolaj Aleksandrovich Zenkovich Samye zakrytye lyudi enciklopediya biografij Olma Media Group 2002 ISBN 5948500357 Iraq Bashiri Prominent Tajik Figures Of The Twentieth Century agyl 2002 Azattyk radiosy YouTube Mulokoti prezidenti sobiki Toҷikiston Қaҳҳor Maҳkamov bo habarnigoron tәzh