Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қара теңіз (орыс. Чёрное море, түр. Kara deniz, грек. Роntos Euxenos) — мейірбан теңіз, Атлант мұхиты алабына жататын теңіз. Кіші Азия мен Еуропа аралығында жатыр. Жағалауында Түркия, Болгария, Румыния, Украина, Ресей, Грузия елдері орналасқан. Батысында Босфор бұғазы арқылы Мәрмәр теңізі мен, одан әрі Дарданелл бұғазы арқылы Эгей және Жерорта т-дерімен, солт-нде арқылы Азов теңізі мен жалғасады. Ауданы 420,3 мың км². Ұзындығы 1148 км, ені 615 км, ең терең жері 2211 м. Жағасының ұзындығы 4074 км және аз тілімделген. Батысы мен солт. батысында жағасы жайпақ, кей жерінде жыралы. Шығысы мен солт. бөлігіндегі Қырым түбегінің жағасыны таулы болып келеді. Ірі шығанақтары: Каркинит, Каламат, Днепр-Буг, Днестр. Аралдары (ірілері — , ) аз. Теңізге Дунай, Днепр, Оңт. Буг, Рионн, Чорох, т.б. өзендер құяды. Қ. т. палеогеннің аяғынан неоген мен антропогенге дейінгі аралықта қалыптасты. Қалыптасуының алғашқы сатысында Каспий теңізімен біртұтас су айдыны болып, төмен плиоценнің аяғында Кауказ жотасының көтерілуінен екіге бөлінген. Қара теңіз құрлық ортасында жатқандықтан климаты континенттік. Ауаның қаңтардағы орташа температурасы: солтүстік-батысында -2.6- 3˚С, оңтүстігінде 6-9˚С, батысында -1.4˚С және солтүстігінде -25 -30˚С-қа жетеді. Жауын-шашынның орташа мөлш. 300 — 2500 мм. Тұзд. ашық бөлі-гінде 17,5 — 18,5%о, өзен-дер сағасы маңында 9 — 2%о, дейін азаяды. Суының шалқып-шегінуінен деңгейінің ауытқуы солт.-батысында 2 м-ге жетеді, Қырым жаға-сында 40 — 60 см. Өсімдік пен жануарлар дүниесі жылы әрі құрамында оттек мол судың беткі қабатында шоғырланған. Теңіз түбіндегі өсімдіктердің құрамында балдырлардың 258 түрі, 125 м тереңдіктегі қабатта фитопланктонның 284 түрі бар. Қара теңізде жануарлардың 1500-дей түрі тіршілік етеді, соның ішінде балықтың 180 түрі (қортпа, бекіре, шоқыр, хомса, тюлька, кефаль, камбала, устрица, скумбрия, т.б.), акула бар. Қ. т. жағалауындағы елдерді бір-біріме байланыстарын үлкен су жолының бірі.
| Қара теңіз | |
 | |
| Ғарыштан көрінісі | |
| Сипаттамасы | |
|---|---|
| Ауданы | 422 000 км² |
| Көлемі | 555 000 км³ |
| Жағалау сызығының ұзындығы | 3400 км |
| Тереңдігі | 2210 м |
| Орташа тереңдігі | 1240 м |
| Суды жинау ауданы | 2 млн аса км² |
| Орналасуы | |
| 43°17′49″ с. е. 34°01′46″ ш. б. / 43.2969° с. е. 34.0294° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 43°17′49″ с. е. 34°01′46″ ш. б. / 43.2969° с. е. 34.0294° ш. б. (G) (O) (Я) | |
 Қара теңіз Ортаққорда | |
Ірі порттары
Трабзон, Сино, Самсун (Түркия), Бургас, Варна (Болгария), Констанца (Румыния), Одесса, Ильичевск, Николаев, Севастополь, Керчь (Украина), Новороссийск, Туапсе (Ресей), Поти, Батиму (Грузия). Теңіз жағалауы рекреациялық мақсатқа пайдаланылады.
Iрі курорттары
, Одесса, , , Сочи, Гагра, , Батуми, т.б.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қara teniz orys Chyornoe more tүr Kara deniz grek Rontos Euxenos mejirban teniz Atlant muhity alabyna zhatatyn teniz Kishi Aziya men Europa aralygynda zhatyr Zhagalauynda Tүrkiya Bolgariya Rumyniya Ukraina Resej Gruziya elderi ornalaskan Batysynda Bosfor bugazy arkyly Mәrmәr tenizi men odan әri Dardanell bugazy arkyly Egej zhәne Zherorta t derimen solt nde arkyly Azov tenizi men zhalgasady Audany 420 3 myn km Ұzyndygy 1148 km eni 615 km en teren zheri 2211 m Zhagasynyn uzyndygy 4074 km zhәne az tilimdelgen Batysy men solt batysynda zhagasy zhajpak kej zherinde zhyraly Shygysy men solt boligindegi Қyrym tүbeginin zhagasyny tauly bolyp keledi Iri shyganaktary Karkinit Kalamat Dnepr Bug Dnestr Araldary irileri az Tenizge Dunaj Dnepr Ont Bug Rionn Choroh t b ozender kuyady Қ t paleogennin ayagynan neogen men antropogenge dejingi aralykta kalyptasty Қalyptasuynyn algashky satysynda Kaspij tenizimen birtutas su ajdyny bolyp tomen pliocennin ayagynda Kaukaz zhotasynyn koteriluinen ekige bolingen Қara teniz kurlyk ortasynda zhatkandyktan klimaty kontinenttik Auanyn kantardagy ortasha temperaturasy soltүstik batysynda 2 6 3 S ontүstiginde 6 9 S batysynda 1 4 S zhәne soltүstiginde 25 30 S ka zhetedi Zhauyn shashynnyn ortasha molsh 300 2500 mm Tuzd ashyk boli ginde 17 5 18 5 o ozen der sagasy manynda 9 2 o dejin azayady Suynyn shalkyp sheginuinen dengejinin auytkuy solt batysynda 2 m ge zhetedi Қyrym zhaga synda 40 60 sm Өsimdik pen zhanuarlar dүniesi zhyly әri kuramynda ottek mol sudyn betki kabatynda shogyrlangan Teniz tүbindegi osimdikterdin kuramynda baldyrlardyn 258 tүri 125 m terendiktegi kabatta fitoplanktonnyn 284 tүri bar Қara tenizde zhanuarlardyn 1500 dej tүri tirshilik etedi sonyn ishinde balyktyn 180 tүri kortpa bekire shokyr homsa tyulka kefal kambala ustrica skumbriya t b akula bar Қ t zhagalauyndagy elderdi bir birime bajlanystaryn үlken su zholynyn biri Қara tenizҒaryshtan korinisiSipattamasyAudany422 000 km Kolemi555 000 km Zhagalau syzygynyn uzyndygy3400 kmTerendigi2210 mOrtasha terendigi1240 mSudy zhinau audany2 mln asa km Ornalasuy43 17 49 s e 34 01 46 sh b 43 2969 s e 34 0294 sh b 43 2969 34 0294 G O Ya Koordinattar 43 17 49 s e 34 01 46 sh b 43 2969 s e 34 0294 sh b 43 2969 34 0294 G O Ya Қara tenizҚara teniz OrtakkordaSudak buhtasyIri porttaryTrabzon Sino Samsun Tүrkiya Burgas Varna Bolgariya Konstanca Rumyniya Odessa Ilichevsk Nikolaev Sevastopol Kerch Ukraina Novorossijsk Tuapse Resej Poti Batimu Gruziya Teniz zhagalauy rekreaciyalyk maksatka pajdalanylady Iri kurorttary Odessa Sochi Gagra Batumi t b Қara teniz sipattamasy