Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Оңтүстік Қазақстан — батыстағы Арал теңізінен шығыстағы Жетісу Алатауына дейінгі және солтүстіктегі Балқаш көлі мен Бетпақдала шөлінен Қазақстанның оңтүстіктегі шекарасына дейінгі үлкен алқапты алып жатқан өңір. Құрамына Алматы, Жамбыл, Түркістан, Қызылорда, Жетісу облыстары және Алматы, Шымкент қаласы жатады. Ірі қалалары - Алматы, Шымкент, Тараз, Қызылорда, Талдықорған.
| Оңтүстік Қазақстан | |
 Орталық Қазақстан Солтүстік Қазақстан Оңтүстік Қазақстан Шығыс Қазақстан Батыс Қазақстан | |
| Аумағы | 712,2 мың км2 |
|---|---|
| Құрамына енетін облыстар | Алматы облысы Жамбыл облысы Түркістан облысы Қызылорда облысы |
| Халқы | 6246,6 мың адам |
| Халқының тығыздығы | 1 км2-ға 9 адамнан |
| Қала халқының үлесі | % |
| Қазақстан халқының ішіндегі үлесі | 38% |
Жер бедері
Аумағының 80%-ы дерлігін шөлді жазықтар және біраз бөлігін Тянь-Шань мен Жетісу Алатауының батыс және солтүстік сілемдері мен тауалды қырқалары алып жатыр. Бұл таулардан Шу, Іле, Қаратал және т.б.кішігірім өзендер басталады. Мол ылғалды, биік таулы аймақ мал үшін шүйгін жайылымдар болып табылатын субальпілік және альпілік шалғандарға бай. Тауалды қырқаларында құнарлы, қалың қабатты лесс шөгінділері тараған. Дәл осы тауалды қырқалары Оңтүстік Қазақстанның экономикалық маңызды ауданы болып табылады:ол жерлерде халықтың көп бөлігі шоғырланған. Бетпақдаланың, Арал маңы Қарақұмының және Қызылқұмының шөлді жерлері сирек қоныстандырылған. Ауданның едәуір бөлігін суармалы егістік, бау-бақша, құнарлы мал жайылымдары алып атыр.
Көлдері
Мұнда ірі көлдердің қатарына Арал, Балқаш жатады. Арал теңізінің деңгейі 1961 жылдан бастап төмендеуде. Теңіздің солтүстік-шығысы (Кіші Арал) бөлектенді. Негізі авкаториясының ауданы біршама кеміген. Теңіз жағалары 100-120 км-ге қайтқан, құрғап қалған теңіз табаны сортаңға айналып, жағаларын құмдар басқан. Аралды қалпына келтіру үшін көптеген іс-шаралар қаралып, жобалар жасалды. Халықаралық қор құрылды. Тұрғындарды су басу қаупінен сақтау мақсатында Сырдария өзені бассейнінің сағасындағы өзен суын реттеу үшін Көксарай құрылысын салу көзделініп, 2010 жылы 18 наурызда іске қосылды.
2010-2011 жылдары су тасқыны кезіндегі су қоймасындағы шоғырландаралған ағынның көлемі 2,2 млрд текше метрді құрады. Вегетациялық кезеңнің басталуымен су реттегішті эксплуатациялау ережесіне сәйкес Көксарай су қоймасынан Сырдария өзенінің арнасына құю үшін және Кіші Аралды толтыру үшін су жіберу басталды.
Қатынас жолдары
Теміржол және автомобиль жолдары Оңтүстік Қазақстанды Орталық Азия республикаларымен, Батыс Сібірмен және Ресейдің еуропалық бөлігі аудандарымен байланыстырады.
Дереккөздер
- Бейсенова Ә.С., Қирабаев Ә.С. Қазақстанның географиялық атласы.- Алматы: "Атамұра", 2013.- 104 бет. ISBN 978-601-282-832-0
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ontүstik Қazakstan batystagy Aral tenizinen shygystagy Zhetisu Alatauyna dejingi zhәne soltүstiktegi Balkash koli men Betpakdala sholinen Қazakstannyn ontүstiktegi shekarasyna dejingi үlken alkapty alyp zhatkan onir Қuramyna Almaty Zhambyl Tүrkistan Қyzylorda Zhetisu oblystary zhәne Almaty Shymkent kalasy zhatady Iri kalalary Almaty Shymkent Taraz Қyzylorda Taldykorgan Ontүstik Қazakstan Ortalyk Қazakstan Soltүstik Қazakstan Ontүstik Қazakstan Shygys Қazakstan Batys ҚazakstanAumagy712 2 myn km2Қuramyna enetin oblystarAlmaty oblysy Zhambyl oblysy Tүrkistan oblysy Қyzylorda oblysyHalky6246 6 myn adamHalkynyn tygyzdygy1 km2 ga 9 adamnanҚala halkynyn үlesi Қazakstan halkynyn ishindegi үlesi38 Zher bederiIle ozeni Aumagynyn 80 y derligin sholdi zhazyktar zhәne biraz boligin Tyan Shan men Zhetisu Alatauynyn batys zhәne soltүstik silemderi men taualdy kyrkalary alyp zhatyr Bul taulardan Shu Ile Қaratal zhәne t b kishigirim ozender bastalady Mol ylgaldy biik tauly ajmak mal үshin shүjgin zhajylymdar bolyp tabylatyn subalpilik zhәne alpilik shalgandarga baj Taualdy kyrkalarynda kunarly kalyn kabatty less shogindileri taragan Dәl osy taualdy kyrkalary Ontүstik Қazakstannyn ekonomikalyk manyzdy audany bolyp tabylady ol zherlerde halyktyn kop boligi shogyrlangan Betpakdalanyn Aral many Қarakumynyn zhәne Қyzylkumynyn sholdi zherleri sirek konystandyrylgan Audannyn edәuir boligin suarmaly egistik bau baksha kunarly mal zhajylymdary alyp atyr KolderiMunda iri kolderdin kataryna Aral Balkash zhatady Aral tenizinin dengeji 1961 zhyldan bastap tomendeude Tenizdin soltүstik shygysy Kishi Aral bolektendi Negizi avkatoriyasynyn audany birshama kemigen Teniz zhagalary 100 120 km ge kajtkan kurgap kalgan teniz tabany sortanga ajnalyp zhagalaryn kumdar baskan Araldy kalpyna keltiru үshin koptegen is sharalar karalyp zhobalar zhasaldy Halykaralyk kor kuryldy Turgyndardy su basu kaupinen saktau maksatynda Syrdariya ozeni bassejninin sagasyndagy ozen suyn retteu үshin Koksaraj kurylysyn salu kozdelinip 2010 zhyly 18 nauryzda iske kosyldy 2010 2011 zhyldary su taskyny kezindegi su kojmasyndagy shogyrlandaralgan agynnyn kolemi 2 2 mlrd tekshe metrdi kurady Vegetaciyalyk kezennin bastaluymen su rettegishti ekspluataciyalau erezhesine sәjkes Koksaraj su kojmasynan Syrdariya ozeninin arnasyna kuyu үshin zhәne Kishi Araldy toltyru үshin su zhiberu bastaldy Қatynas zholdaryTemirzhol zhәne avtomobil zholdary Ontүstik Қazakstandy Ortalyk Aziya respublikalarymen Batys Sibirmen zhәne Resejdin europalyk boligi audandarymen bajlanystyrady DerekkozderBejsenova Ә S Қirabaev Ә S Қazakstannyn geografiyalyk atlasy Almaty Atamura 2013 104 bet ISBN 978 601 282 832 0