Кишинев

Кишинев ( Chişinău , [kiʃiˈnəw]) – Молдова Республикасының астанасы әрі ірі қаласы.

Муниципий
Кишинев
рум. Chișinău
Ту Елтаңбасы
Әкімшілігі
Ел	МолдоваМолдова
Статусы	Астана
Ішкі бөлінісі	5 сектор
Примар	Ион Чебан
Тарихы мен географиясы
Координаттары	47°00′20″ с. е. 28°51′27″ ш. б. / 47.00556° с. е. 28.85750° ш. б. / 47.00556; 28.85750 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 47°00′20″ с. е. 28°51′27″ ш. б. / 47.00556° с. е. 28.85750° ш. б. / 47.00556; 28.85750 ^(G) ^(O) ^(Я)
Құрылған уақыты	1436
Алғашқы дерек	1436
Муниципий статусы	1995
Жер аумағы	123 км²
Биіктігі	85 м
Уақыт белдеуі	UTC+2
Тұрғындары
Тұрғыны	690 000 адам (2018)
Тығыздығы	5514 адам/км²
Агломерация	825 900 адам
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	+373 22 xxxxxx +373 32 xxxxxx
Пошта индексі	MD-20xx
Басқалары
Марапаттары
chisinau.md
Кишинев
Кишинев шекарасы

бойындағы елдің ортасында орналасқан экономикалық және мәдени орталық. Молдованың әкімшілік үлесінде Кишинев ерекше мәртебеге ие – ол басқару орны болып табылады. Кишиневтен басқа бір аттас басқару орнына 6 төңіректегі қалалар (, , , , , ) және 13 коммунаға біріккен 25 елді мекен кіреді.

Кишинев алғашқы рет 1436 жылы жазбаларда көрсетіледі. Қала мәртебесін 1818 жылы Ресей империясының құрамына енген соң, басқару орны ретінде - 1995 жылы беріледі.Басқару орнының жалпы тұрғындар саны 2011 жылы 790 мың тұрғынды құрады.

Атауы

Көбірек таралған нұсқасы 125 жылдан астам уақыт бұрын Жаңаресей күнтізбесінде қаланың атауын ескірумыниялық Chişla nouă [кишла ноуэ] — жаңа қыстау атауына жатқызады. «Сhişla» сөзінің өзі түріктің «барақ» мағынасындағы kışla сөзімен кірме сөз болып табылады. Бессарабияда бұл сөз "кішкене кент, қыстақ" мағынасын береді. Атаудың шығу сипатына (сөздің бір бөлігі түрік, екіншісі румын) қарай заманауи зерттеушілер бұл көзқарастың дұрыстығына күмән келтіреді.

Алғашқы уақыттарда кишинев элементіндегі XV ғасырда түріктердің жаулап алып, кейін бірнеше жүздеген жылдар бойы көшпенділер шоғырланған орын боп қалған аймақтарындағы құжаттарда кездеседі. Сондықтан да кейбір зерттеушілер қаланың атауы романдық емес, керісінше, түрік атауынан туындаған деген болжамға келеді. Олар кишения («kesene»), (жерлеу орны, кесене) мағынсынан туындаған деп есептейді. Атаудың құрамында болған кишинев сөзінің бөлігі көптеген орындарда болады, мысалы, Украинаның Полтава облысындағы Оржицк ауданының Кишеньки елді мекені, бір уақыттары кесене, ескерткіштер және қабірлер түріндегі ескілікті уақыттағы жерлеулер ішкі белгі болды. Мұндай жерлеу б.з. ІІ мыңжылдықтың басында Қара теңіз жағалауын мекендеген печенегтер мен далалықтарға немесе ғасырда осы өлкені басып алған моңғол-татарларға тиесілі болуы мүмкін. Печенегтер жерлеуінің заманауи Кишинев аймағында болуын археологиялық қазбалар айғақтайды.

Басқа нұсқалар мажарстандық Kisjenő — «кіші Йено» (Йено – 896 жылы Еуропаға келген мажарстандық таупа). Батыс Румынияның Мажарстанмен шекарасында Kisjenő, немес Chişineu (en:Chişineu-Criş) қаласы бар. Алайда бұл қалалардың атаудың шығу төркініне байланысы болуын бекітетін ешқандай айғақ табылмады.

Кеңес Одағының құлауынан кейін Молодова елді мекендерінің атауын өзгерту тенденциясы ұйғарылды, атап айтқанда орыс тіліне «Кишинэу»сөзін белсенді түрде енгізу басталды. Заманауи Молдовада бұл атау ресми және бейресми құжаттарда жиі қолданылады. Ресейде, сол сияқты, орыс тілде реттеуші органдарда Кишенев атауы қабылданған.

Географиясы

Кишинев Молдованың орталық аймағында 47°0′ солтүстікте орналасқан. ш. және 28°75′ E. Шығыс Еуропа жазығында теңіз деңгейінен 85 м биіктікте. Қала жеті төбеде орналасқан және Днестрдің оң саласы Бык өзенінің бойында орналасқан.

Қаланың ауданы шамамен 120 км², ал муниципалитеттің жалпы ауданы 571,64 км² құрайды.

Климаты

Кишинев едәуір жұмсақ, жазының азғантай ыстығы мен қысының қоңыр салқын жұмсақ желімен орташа-континенталды климат аймағында орналасқан. Қалада алғашқы метеорологиялық өлшеу 1884 жылға жатады. XX ғасырдың мәліметтеріне сай ауаның жылдық орта температурасы 10,2 °C, ал жауын-шашынның жылдық түсімі -468 мм. 1970 жылғы мәліметтер бойынша қаңтар айының орташа температурасы −3,5° С, шілде айында - +21,5 °C құрады.

Суреттер

• Кишинев қала залы
• Молдова ұлттық археология мен тарих мұражайы
• Кишинев әкімшілік бөлігі
• Қыс мезгіліндегі Кишинев саябағы
• Храм Рождества Христова в Кишинёве

Дереккөздер

1. Молдова Республикасының жасы мен жынысы бойынша аумақтағы халыө саны, 2010 жыл 12 бет
2. http://statbank.statistica.md/pxweb/pxweb/ro/60%20Statistica%20regionala/60%20Statistica%20regionala__02%20POP/POP010300reg.px/table/tableViewLayout1/?rxid=2345d98a-890b-4459-bb1f-9b565f99b3b9
3. Resurse de numerotare atribuite | ANRCETI
4. Национальное бюро статистики Республики Молдова http://www.statistica.md/newsview.php?l=ru&id=3319&idc=168
5. В.Г. Фоменко Ещё о топониме Кишенёв. Ономастика. 1969
6. Т.М. Обалдуева Курганы эпохи бронзы на р. Когильник Изв. Молдавск. филиала АН КСРО Кишинёв, 1955, №5 (25), стр.