Галлий (лат. Gallіum; Ga) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы хим. элемент, ат. н. 31, ат. м. 69,72;5,9 г/см3, балқу t 29,8°С, қайнау t 2237°С, күмістей . Г-ді 1875 ж. француз химигі П.Э. Лекок де Буабодран ашып, оны Франция құрметіне Г. деп атаған. Қалыпты температурадағы ауада Г. тұрақты. Қышқылдарда, сілтілерде ериді, амфотерлі қосылыстарында +1, +2, +3 валентті, тұрақтысы +3. Қалыпты жағдайда хлор және броммен, қыздырса оттек, күкірт және йодпен әрекеттеседі.
| |||||||||||||||
Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Жұмсақ, сынғыш металл күміс-ақ түсті, көкшіл реңді. | |||||||||||||||
Атом қасиеті | |||||||||||||||
Атауы, символ, нөмірі | Галлий, 31 | ||||||||||||||
Топ типі | Басқа металдар | ||||||||||||||
Топ, период, блок | 13, 4, p | ||||||||||||||
Атомдық масса () | |||||||||||||||
Электрондық конфигурация | [Ar] 3d10 4s2 4p1 | ||||||||||||||
Қабықшалар бойынша электрондар | 2, 8, 18, 3 | ||||||||||||||
Атом радиусы | 141 | ||||||||||||||
Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
122±3 | |||||||||||||||
187 | |||||||||||||||
(+3e) 62 (+1e) 81 | |||||||||||||||
1,81 (Полинг шкаласы) | |||||||||||||||
0 | |||||||||||||||
Тотығу дәрежелері | −5, −4, −3, −2, −1, +1, +2, +3 | ||||||||||||||
1-ші: 578.8 кДж/моль (эВ) | |||||||||||||||
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
Тығыздық () | 5,91 г/см³ | ||||||||||||||
Балқу температурасы | 302,9146 К (29,7646°C) | ||||||||||||||
Қайнау температурасы | 2477 К (2203,85°C) | ||||||||||||||
5,59 кДж/моль | |||||||||||||||
Булану жылуы | 270,3 кДж/моль | ||||||||||||||
26,07 Дж/(K·моль) | |||||||||||||||
Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
орторомбалық | |||||||||||||||
a=4,519 b=7,658 c=4,526 Å | |||||||||||||||
240 K | |||||||||||||||
Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
(300 K) 28,1 Вт/(м·К) | |||||||||||||||
9.8 ГПа | |||||||||||||||
Пуассон коэффициенті | 0.47 | ||||||||||||||
Моос қаттылығы | 1.5 | ||||||||||||||
56.8–68.7 | |||||||||||||||
7440-55-3 |
Г. алюминий, мырыш, темір, қорғасын, германий, титан кендерінде және мұхит суларында кездеседі. Оның негізгі минералы – (CuGaS2). Г-ді алюминий, мырыш, кадмий, германий, т.б. өндіріс қалдықтарынан , электролиз, т.б. әдістермен алады. Г. оның құймасы және қосылыстары радиоэлектроникада, шыны, (арнаулы оптикалық айна дайындау), керамика өндірісінде, электрвакуумдық және лазерлік техникада, медицинада қолданылады. Қайнау және балқу температураларының арасы алшақ болғандықтан Г-ден жоғары температура өлшейтін термометр жасайды.
Галлий-Қос геохимиялық табиғатқа ие типтік шашыраңқы элемент. Оның кристаллохимиялық қасиеттерінің басты тұқым түзуші элементтерімен (Al, Fe және т.б.) жақындығына және изоморфизмнің кең мүмкіндіктеріне байланысты галлий Кларктың едәуір көлеміне қарамастан үлкен шоғырлануды құрмайды. Бөлінеді келесі минералдар жоғары мазмұны галлий: сфалерит (0-0,1 %), магнетит (0-0,003 %), касситерит (0-0,005 %), анар (0-0,003 %), берилл (0-0,003 %), турмалин (0-0,01 %), сподумен (0,001—0,07 %), флогопит (0,001—0,005 %), биотит (0-0,1 %), мусковит (0-0,01 %), серицит (0-0,005 %), лепидолит (0,001—0,03 %), хлорит (0-0,001 %), дала шпаты (0-0,01 %), нефелин (0-0,1 %), гекманит (0,01—0,07 %), натролит (0-0,1 %). Теңіз суындағы галлий концентрациясы 3⋅10-5 мг/л
Табиғатта кездесуі
Жер қыртысындағы галийдің орташа мөлшері 19 г/т. Галлий – қос геохимиялық табиғаты бар типтік микроэлемент. Кристалл-химиялық қасиеттерінің негізгі таужыныс түзуші элементтермен (Al, Fe және т.б.) жақындығына және олармен изоморфизмнің кең мүмкіндігіне байланысты, галлий кларктың маңызды құндылығына қарамастан үлкен жинақтарды түзбейді. Құрамында галий мөлшері жоғары келесі минералдар бөлінеді: сфалерит (0-0,1%), магнетит (0-0,003%), касситерит (0-0,005%), гранат (0-0,003%), берилл (0-0,003%), турмалин (0-0,01%), сподумен (0,001-0,07%), флогопит (0,001-0,005%), биотит (0-0,1%), мусковит (0-0,01%), серицит (0-0,005%), лепидолит. (0,001-0,03%), хлорит (0-0,001%), дала шпаттары (0-0,01%), нефелин (0-0,1%), гекманит (0,01 -0,07%), натролит (0-0,1%). Теңіз суындағы галий концентрациясы 3⋅10−5 мг/л.
Бұл — химия бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Gallij lat Gallium Ga elementterdin periodtyk zhүjesinin III tobyndagy him element at n 31 at m 69 72 5 9 g sm3 balku t 29 8 S kajnau t 2237 S kүmistej G di 1875 zh francuz himigi P E Lekok de Buabodran ashyp ony Franciya kurmetine G dep atagan Қalypty temperaturadagy auada G turakty Қyshkyldarda siltilerde eridi amfoterli kosylystarynda 1 2 3 valentti turaktysy 3 Қalypty zhagdajda hlor zhәne brommen kyzdyrsa ottek kүkirt zhәne jodpen әrekettesedi 31 Myrysh Gallij GermanijAl Ga In Periodicheskaya sistema elementov31 GaZhaj zattyn syrtky bejnesiZhumsak syngysh metall kүmis ak tүsti kokshil rendi Atom kasietiAtauy simvol nomiriGallij 31Top tipiBaska metaldarTop period blok13 4 pAtomdyk massa 69 723 1 m a b g mol Elektrondyk konfiguraciya Ar 3d10 4s2 4p1Қabykshalar bojynsha elektrondar2 8 18 3Atom radiusy141Himiyalyk kasietteri122 3187 3e 62 1e 811 81 Poling shkalasy 0Totygu dәrezheleri 5 4 3 2 1 1 2 31 shi 578 8 kDzh mol eV 2 shi 1979 3 kDzh mol eV 3 shi 2963 kDzh mol eV Zhaj zattyn termodinamikalyk kasietteriTermodinamikalyk fazaҚatty deneTygyzdyk 5 91 g sm Balku temperaturasy302 9146 K 29 7646 C Қajnau temperaturasy2477 K 2203 85 C 5 59 kDzh molBulanu zhyluy270 3 kDzh mol26 07 Dzh K mol Molyarlyk kolem11 8 sm molkysymy P Pa 1 10 100 1000 10 000 100 000T K 1310 1448 1620 1838 2125 2518Zhaj zattyn kristalldyk toryortorombalyka 4 519 b 7 658 c 4 526 A240 KBaska da kasietteri 300 K 28 1 Vt m K 9 8 GPaPuasson koefficienti0 47Moos kattylygy1 556 8 68 77440 55 3Gallij Ga G alyuminij myrysh temir korgasyn germanij titan kenderinde zhәne muhit sularynda kezdesedi Onyn negizgi mineraly CuGaS2 G di alyuminij myrysh kadmij germanij t b ondiris kaldyktarynan elektroliz t b әdistermen alady G onyn kujmasy zhәne kosylystary radioelektronikada shyny arnauly optikalyk ajna dajyndau keramika ondirisinde elektrvakuumdyk zhәne lazerlik tehnikada medicinada koldanylady Қajnau zhәne balku temperaturalarynyn arasy alshak bolgandyktan G den zhogary temperatura olshejtin termometr zhasajdy Gallij Қos geohimiyalyk tabigatka ie tiptik shashyranky element Onyn kristallohimiyalyk kasietterinin basty tukym tүzushi elementterimen Al Fe zhәne t b zhakyndygyna zhәne izomorfizmnin ken mүmkindikterine bajlanysty gallij Klarktyn edәuir kolemine karamastan үlken shogyrlanudy kurmajdy Bolinedi kelesi mineraldar zhogary mazmuny gallij sfalerit 0 0 1 magnetit 0 0 003 kassiterit 0 0 005 anar 0 0 003 berill 0 0 003 turmalin 0 0 01 spodumen 0 001 0 07 flogopit 0 001 0 005 biotit 0 0 1 muskovit 0 0 01 sericit 0 0 005 lepidolit 0 001 0 03 hlorit 0 0 001 dala shpaty 0 0 01 nefelin 0 0 1 gekmanit 0 01 0 07 natrolit 0 0 1 Teniz suyndagy gallij koncentraciyasy 3 10 5 mg lTabigatta kezdesuiZher kyrtysyndagy galijdin ortasha molsheri 19 g t Gallij kos geohimiyalyk tabigaty bar tiptik mikroelement Kristall himiyalyk kasietterinin negizgi tauzhynys tүzushi elementtermen Al Fe zhәne t b zhakyndygyna zhәne olarmen izomorfizmnin ken mүmkindigine bajlanysty gallij klarktyn manyzdy kundylygyna karamastan үlken zhinaktardy tүzbejdi Қuramynda galij molsheri zhogary kelesi mineraldar bolinedi sfalerit 0 0 1 magnetit 0 0 003 kassiterit 0 0 005 granat 0 0 003 berill 0 0 003 turmalin 0 0 01 spodumen 0 001 0 07 flogopit 0 001 0 005 biotit 0 0 1 muskovit 0 0 01 sericit 0 0 005 lepidolit 0 001 0 03 hlorit 0 0 001 dala shpattary 0 0 01 nefelin 0 0 1 gekmanit 0 01 0 07 natrolit 0 0 1 Teniz suyndagy galij koncentraciyasy 3 10 5 mg l Bul himiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz