Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Аустрия империясы (нем. Kaiserthum Österreich) — астанасы Венада орналасқан ұлы держава; бұл атау Габсбург монархиясының 1804 жылы империя болып жарияланған кезінен бастап, 1867 жылы Аустрия-Мажарстан дуалистік империясына айналғанға дейін қолданылды. Империя Габсбургтер мұрагерлік иеліктерін — Аустрия, Мажарстан (Словакия, , , Хорватия, (Румыния)), Чехия, , және маңызды бөлігін () қамтыды. Империя әртүрлі этникалық және діни топтардың өкілдерін біріктірді.
Құрылуы
Аустрия империясы 1804 жылы император тарапынан құрылды. Бұл қадам Наполеон Бонапарттың француздар императоры болып жариялануына жауап ретінде және Наполеон империясына қарсы салмақ ретінде құрылды. 1806 жылы Наполеонның ықпалымен Габсбургтер монархиясының басшысы болған Қасиетті Рим империясы таратылды. Австриялықтар француз әскерлерінен бірнеше рет ірі жеңіліске ұшырағанымен, ақырында Наполеон соғыстарында (Францияға қарсы VI және VII коалицияларының құрамында) жеңіске жетіп, Вена конгресін өздерінде өткізді.
Қасиетті Рим империясы өз тарихының басым бөлігінде Батыс Еуропада император титулын иеленген жалғыз мемлекет болғандықтан, ол жиі жай ғана «Империя» деп аталды. XIX ғасырда Аустрия империясы құрылғаннан кейін, бұл атау сол династияның билігінде болғандықтан Аустрия империясына бейресми түрде қолданылды.
Ұлттық қайшылықтар
Орталық билікті нығайтып, көпұлтты және тұрақсыз мемлекеттегі ыдырау қаупін азайту үшін Венадағы неміс элитасы империя аумағында этникалық немістердің әлеуметтік-экономикалық үстемдігін сақтауға және күшейтуге сүйенді. Алайда, немістер мемлекет халқының төрттен бірінен азын құрағандықтан, империялық билік саясатын жүргізуге ұмтылды. Бұл үдерісте XII — XIII ғасырлардағы отарлау кезінде құрылған, орталықта, солтүстікте және шығыста орналасқан неміс қалалары мен қамалдары маңызды рөл атқарды. Бұл қалалар айналасында басқа халықтар қоныстанған аумақтармен қоршалған еді.
Германизация саясаты ұлттық азшылықтардың, әсіресе Аустрия империясының құрамына қосылғанға дейін өз мемлекеттілігінің ұзақ тарихы бар ұлттардың (мажарлар, чехтар, поляктар) қатты қарсылығына тап болды. Әсіресе мажарлар тарапынан қарсылық күшейіп, 1848 жылғы революциялық оқиғаларға әкелді.
1848–1849 жылдардағы революция
1848 жылдың наурыз айында, экономикалық құлдырау кезеңінде, Венадағы толқулар канцлер Меттернихтің отставкаға кетуіне алып келді. Жаңа конституция радикалды көшбасшылар үшін жеткілікті демократиялық болмады, сондықтан олар 1848 жылдың 15 мамырында жаппай көтеріліс ұйымдастырды. 1835 жылы қайтыс болған І Францтың орнына келген император І Фердинанд Инсбрукке қашып, кейіннен тақтан бас тартты. Аустрия империясының әртүрлі аймақтарында революция басталып, ол «халықтар көктемі» деп аталды, өйткені неміс емес жерлерде (әсіресе Мажарстанда) революция ұлттық-азаттық сипатқа ие болды.
1848 жылдың желтоқсанында таққа 18 жастағы император жиені отырды. Мажарстандағы революция 1849 жылы Аустрия империясының қысқа мерзімді одақтасы болған Ресей әскерлерінің көмегімен басылды. Елде тұрақтылық сақталғанымен, Франция және Сардиния патшалығына қарсы жеңілу Аустрияның Италиядағы билігін жойды. Елде орнаған реакция революциялар кезінде жүргізілген барлық реформаларды жойып, империяда қуатты бюрократияға сүйенетін абсолюттік монархияны қалпына келтірді. Мемлекеттің сыртқы саясаттағы оқшаулануы және шет аймақтарындағы ыдырау үрдістері жағдайды қиындатты. Елде федерализацияны талап еткен және Габсбургтер монархиясынан кейбір аймақтарды бөліп шығуды көздеген ұйымдар әрекет етті.
Ымыра және Аустрия-Мажарстанның құрылуы
Ұлттық талаптарды қанағаттандыруға тырыса отырып, аустриялық билік жаңа федералдық конституцияны ұсынды, бірақ бұл шара тым кеш жүзеге асырылды. 1867 жылғы одан арғы жеңілістерден кейін билік мажарлармен ымыраға (нем. Ausgleich) келуге мәжбүр болды. Аустрия империясы екі бірдей монархияға — Аустрия-Мажарстанға айналды, ол аустриялық (Цислейтания) және мажарлық (Транслейтания) жерлерге бөлініп, кең ауқымды ішкі және белгілі бір дәрежеде сыртқы автономияға ие болды, бірақ Венадағы ортақ монархпен қалды.
Дереккөздер
- "Great Powers". . . 2008. http://encarta.msn.com/encyclopedia_761590309/Great_Powers.html. Retrieved 2008-12-20.
- Fueter, Eduard World history, 1815–1920 — United States of America, 1922. — Б. 25—28, 36—44. — ISBN 1584770775.
- Danilovic, Vesna. «When the Stakes Are High—Deterrence and Conflict among Major Powers», University of Michigan Press (2002), p 27, p225-p228 (PDF chapter downloads) Мұрағатталған 30 тамыздың 2006 жылы. (PDF copy) Мұрағат көшірмесі 30 тамыздың 2006 Wayback Machine мұрағатында.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Austriya imperiyasy nem Kaiserthum Osterreich astanasy Venada ornalaskan uly derzhava bul atau Gabsburg monarhiyasynyn 1804 zhyly imperiya bolyp zhariyalangan kezinen bastap 1867 zhyly Austriya Mazharstan dualistik imperiyasyna ajnalganga dejin koldanyldy Imperiya Gabsburgter muragerlik ielikterin Austriya Mazharstan Slovakiya Horvatiya Rumyniya Chehiya zhәne manyzdy boligin kamtydy Imperiya әrtүrli etnikalyk zhәne dini toptardyn okilderin biriktirdi Austriya imperiyasynyn eltanbasyҚuryluyAustriya imperiyasy 1804 zhyly imperator tarapynan kuryldy Bul kadam Napoleon Bonaparttyn francuzdar imperatory bolyp zhariyalanuyna zhauap retinde zhәne Napoleon imperiyasyna karsy salmak retinde kuryldy 1806 zhyly Napoleonnyn ykpalymen Gabsburgter monarhiyasynyn basshysy bolgan Қasietti Rim imperiyasy taratyldy Avstriyalyktar francuz әskerlerinen birneshe ret iri zheniliske ushyraganymen akyrynda Napoleon sogystarynda Franciyaga karsy VI zhәne VII koaliciyalarynyn kuramynda zheniske zhetip Vena kongresin ozderinde otkizdi Қasietti Rim imperiyasy oz tarihynyn basym boliginde Batys Europada imperator titulyn ielengen zhalgyz memleket bolgandyktan ol zhii zhaj gana Imperiya dep ataldy XIX gasyrda Austriya imperiyasy kurylgannan kejin bul atau sol dinastiyanyn biliginde bolgandyktan Austriya imperiyasyna bejresmi tүrde koldanyldy Ұlttyk kajshylyktarOrtalyk bilikti nygajtyp kopultty zhәne turaksyz memlekettegi ydyrau kaupin azajtu үshin Venadagy nemis elitasy imperiya aumagynda etnikalyk nemisterdin әleumettik ekonomikalyk үstemdigin saktauga zhәne kүshejtuge sүjendi Alajda nemister memleket halkynyn tortten birinen azyn kuragandyktan imperiyalyk bilik sayasatyn zhүrgizuge umtyldy Bul үderiste XII XIII gasyrlardagy otarlau kezinde kurylgan ortalykta soltүstikte zhәne shygysta ornalaskan nemis kalalary men kamaldary manyzdy rol atkardy Bul kalalar ajnalasynda baska halyktar konystangan aumaktarmen korshalgan edi Germanizaciya sayasaty ulttyk azshylyktardyn әsirese Austriya imperiyasynyn kuramyna kosylganga dejin oz memlekettiliginin uzak tarihy bar ulttardyn mazharlar chehtar polyaktar katty karsylygyna tap boldy Әsirese mazharlar tarapynan karsylyk kүshejip 1848 zhylgy revolyuciyalyk okigalarga әkeldi 1848 1849 zhyldardagy revolyuciyaTolyk makalasy Austriya imperiyasyndagy revolyuciya 1848 zhyldyn nauryz ajynda ekonomikalyk kuldyrau kezeninde Venadagy tolkular kancler Metternihtin otstavkaga ketuine alyp keldi Zhana konstituciya radikaldy koshbasshylar үshin zhetkilikti demokratiyalyk bolmady sondyktan olar 1848 zhyldyn 15 mamyrynda zhappaj koterilis ujymdastyrdy 1835 zhyly kajtys bolgan I Franctyn ornyna kelgen imperator I Ferdinand Insbrukke kashyp kejinnen taktan bas tartty Austriya imperiyasynyn әrtүrli ajmaktarynda revolyuciya bastalyp ol halyktar koktemi dep ataldy ojtkeni nemis emes zherlerde әsirese Mazharstanda revolyuciya ulttyk azattyk sipatka ie boldy 1848 zhyldyn zheltoksanynda takka 18 zhastagy imperator zhieni otyrdy Mazharstandagy revolyuciya 1849 zhyly Austriya imperiyasynyn kyska merzimdi odaktasy bolgan Resej әskerlerinin komegimen basyldy Elde turaktylyk saktalganymen Franciya zhәne Sardiniya patshalygyna karsy zhenilu Austriyanyn Italiyadagy biligin zhojdy Elde ornagan reakciya revolyuciyalar kezinde zhүrgizilgen barlyk reformalardy zhojyp imperiyada kuatty byurokratiyaga sүjenetin absolyuttik monarhiyany kalpyna keltirdi Memlekettin syrtky sayasattagy okshaulanuy zhәne shet ajmaktaryndagy ydyrau үrdisteri zhagdajdy kiyndatty Elde federalizaciyany talap etken zhәne Gabsburgter monarhiyasynan kejbir ajmaktardy bolip shygudy kozdegen ujymdar әreket etti Ymyra zhәne Austriya Mazharstannyn kuryluyҰlttyk talaptardy kanagattandyruga tyrysa otyryp austriyalyk bilik zhana federaldyk konstituciyany usyndy birak bul shara tym kesh zhүzege asyryldy 1867 zhylgy odan argy zhenilisterden kejin bilik mazharlarmen ymyraga nem Ausgleich keluge mәzhbүr boldy Austriya imperiyasy eki birdej monarhiyaga Austriya Mazharstanga ajnaldy ol austriyalyk Cislejtaniya zhәne mazharlyk Translejtaniya zherlerge bolinip ken aukymdy ishki zhәne belgili bir dәrezhede syrtky avtonomiyaga ie boldy birak Venadagy ortak monarhpen kaldy Derekkozder Great Powers 2008 http encarta msn com encyclopedia 761590309 Great Powers html Retrieved 2008 12 20 Fueter Eduard World history 1815 1920 United States of America 1922 B 25 28 36 44 ISBN 1584770775 Danilovic Vesna When the Stakes Are High Deterrence and Conflict among Major Powers University of Michigan Press 2002 p 27 p225 p228 PDF chapter downloads Muragattalgan 30 tamyzdyn 2006 zhyly PDF copy Muragat koshirmesi 30 tamyzdyn 2006 Wayback Machine muragatynda