Шерғазы Айшуақұлы туған жылы белгісіз 29 8 1845 Кіші жүздің ханы 1812 24 Шерғазы ханЛауазымыТу Кіші жүз ханы1812 1824Іза

Шерғазы Айшуақұлы (туған жылы белгісіз — 29.8.1845) — Кіші жүздің ханы (1812 — 24).

Шерғазы хан

Лауазымы

Ту	Кіші жүз ханы

1812 — 1824

Ізашары

Жантөре хан

Ізбасары

Мемлекет құлады

Өмірбаяны

Діні

Ислам

Династия

Төре

Әкесі

Айшуақ хан

Өмірбаяны

Әбілқайыр ханның немересі. Айлакер, дипломаттық қабілетімен ерекшеленген. 1812 жылы Александр І патшаның жарлығымен Кіші жүз екіге бөлінді: Ішкі Ордада Бөкей, Жайықтың сол жағасынан шығыс жақтағы өңірде Шерғазы хан болып жарияланды. Оның хан болған кезеңі — Кіші жүзде саяси қайшылықтардың ең шиеленіскен заманына тура келді. Әсіресе қолына хандық тимеген Шерғазыны мойындамады. Көптеген мәселелерді хандық кеңестің төрағасы сұлтан шешіп отырды. Өзін хан деп жариялаған Арынғазы сұлтан да Шерғазыға қарсылық білдірді. Орынбор губернаторы П.К. Эссен Арынғазыны қолдады. Бір жағынан Қаратаймен, екінші жағынан Арынғазымен тайталастан әбден жалыққан Шерғазы 1819 жылы Петербургке барып, Ресей патшасынан тікелей қолдау табуға тырысты. Алайда ойлаған мақсатына жете алмады. Шекаралық комиссияның төрағасы В.Тимковский тартысқа көп араласпай, негізінде бейтарап саясат ұстанды. Ресейден үмітін үзген Шерғазы Хиуа хандығына арқа сүйенбек болды. Беделді, ақылды бәйбішесі Анам ханым Әбілқайыр тұқымдарының басын жиыстырып, Шерғазының билігін күшейтуге тырысты. Алайда Эссен Сыртқы істер мин-нің жанындағы Азия істері жөніндегі комитеттің тапсырмасымен Кіші жүзде хандықты жоюдың шараларын ұйымдастырды. “Орынбор қырғыздары туралы жарғының” қабылдануымен хандықтың жойылуына байланысты 1824 жылы мамыр айында Шерғазы орнынан алынып, Орынборға мемлекеттік қызметке тағайындалды. Алайда елін аңсаған Шерғазы 1825 жылдың күзінде жасырын ауылына қайтып оралды. Патша үкіметінің қудалауынан сескенген хан Хиуа хандығынан баспана іздеді. Шерғазыны қолға түсіруге тырысқан Орынбор шекаралық комиссиясы оның үлкен ұлдары Мұхамедқазы мен Ермұхамедті “әкелерінің дүниесін ауылына жеткізу” дегенді желеу етіп, қалаға шақыртты. Алайда аманат ретінде қапасқа қамалудан қорыққан Шерғазы балалары Орынборға барудан бас тартты. Шерғазы осыдан кейін саяси өмірге көп араласқан жоқ. Өкімет те оның қауіпсіздігіне көзі жетіп, 1500 сом жылдық жалақы тағайындады. Шерғазы Хиуа хандығын Ресеймен соғысуға үгіттеп, сол арқылы хандықты қалпына келтіруді көкседі. Бірақ арманына жете алмай, ұзаққа созылған науқастан дүние салды.

Дереккөздер

Киргизы Оренбургского ведомства // Материалы для географии и статистики России, Мейер Л., СПб, 1865
Государственные деятели казахских ханств в 18 — первой четверти 19 вв., Касымбаев Ж.К., ,3 том, Алматы, 2001

[1] Киргизы Оренбургского ведомства // Материалы для географии и статистики России, Мейер Л., СПб, 1865

[2] Государственные деятели казахских ханств в 18 — первой четверти 19 вв., Касымбаев Ж.К., ,3 том, Алматы, 2001