Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Түркі Академиясы (Turkic Academy). Академияның штаб-пәтері Астана қаласында орналасқан.
Халықаралық Түркі Академиясының Президенті – Шаин Мұстафаев Меджид оглу.
Тарихы
2009 жылдың 3 қазанында Әзербайжан Республикасының Нахчыван қаласында өткен Түркітілдес мемлекеттер басшыларының IX саммитінде Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев түркі дүниесін зерттейтін халықаралық ғылыми орталық құру туралы ұсыныс жасады. 2010 жылдың 25 мамыры күні Қазақстан Республикасының елордасы – Астана қаласындағы Бейбітшілік және келісім сарайында Түркі академиясы ашылды. Бірегей ғылыми-зерттеу орталықтың тұсаукесеріне ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаев пен Түркия Президенті Абдуллаһ Гүл сонымен қатар, Қазақстан, Түркия, АҚШ, Ресей (Татарстан, Башқұртстан, Чуваш, Якутия), Өзбекстан, Қырғызстан, Украина мемлекеттерінің көрнекті түрколог ғалымдары қатысты. Қырғыз Республикасының астанасы Бішкекте 2012 жылдың 22-23 тамызы күндері өткен Түркі кеңесі ІІ саммитінде Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев, Түркия Республикасының Президенті Абдуллаһ Гүл, Қырғыз Республикасының Президенті Алмазбек Атамбаев пен Әзербайжан Республикасының Премьер-министрі Артур Расизаде Түркі академиясына халықаралық мәртебе беру жөніндегі келісімге қол қойды.
Түркі Академиясы мен Қазақстан Республикасының Үкіметі 2020 жылдың 16 қарашасында «Қабылдаушы ел туралы келісімге» қол қойды. Әзербайжан, Қазақстан, Қырғызстан және Түркия парламенттерінің «Түркі Академиясын құру туралы келісімді» ратификациялау үдерісі 2021 жылы аяқталды.
2022 жылдан бастап, Түркі Академиясы мүше мемлекеттерден міндетті жарналар мен мамандарды қабылдап, толыққанды халықаралық ұйым ретінде жұмыс істей бастады. Түркі Академиясы 2018 және 2022 жылдары Мажарстан мен Өзбекстанға бақылаушы ел мәртебесін берді.
Түркі Академиясының президенті лауазымын 2010-2014 жылдары аралығында профессор, филология ғылымдарының докторы Шәкір Ыбраев, ал 2014-2022 жылдары аралығында профессор, тарих ғылымдарының докторы Дархан Қыдырәлі атқарған.
Ұйымға мүше мемлекеттер
Әзербайжан, Қазақстан, Қырғызстан және Түркия – Түркі Академиясының негізін қалаушы мүше мемлекеттер. Мажарстан 2018 жылы, ал Өзбекстан 2022 жылы Түркі Академиясында бақылаушы ел статусын алды.
Ұйым мақсаты мен миссиясы
Түркі Академиясы – Түркі мемлекеттері ұйымы (ТМҰ) аясында құрылған, түркі елдері арасындағы ғылым мен білім саласындағы ынтымақтастықты үйлестіретін және ынталандыратын бірегей халықаралық ұйым.
Жарғылық мандатқа сәйкес Түркі Академиясы түркітанудың әртүрлі салалары, соның ішінде тарих, археология, этнология, антропология, әдебиет, тіл білімі, терминология, өнер және әлеуметтік-экономикалық мәселелер бойынша ынтымақтастықты дамытады.
Түркі Академиясы түркітану бойынша халықаралық үйлестіруші орталық қызметін атқарады.
Түркі Академиясының миссиясы – түркі әлемінің ғылым мен білім саласындағы интеграциясына оң ықпал ету. Осы тұрғыда тиісті ұйымдар арасында серіктестік орнатуға және түркітануды дамытуға арналған бағдарламалар мен жобалар іске асырылып, ғылым және білім беру салаларындағы ынтымақтастықты нығайтуға бағытталған тың бастамалар қолға алынуда.
Халықаралық әріптестік
Түркі Академиясының халықаралық ынтымақтастығы көп жақты сипатқа ие. Бұл ынтымақтастық мемлекеттік институттармен, жеке сектормен, академиялық ортамен, азаматтық қоғаммен және басқа да бірқатар халықаралық серіктестермен саяси және ғылыми диалогты қамтиды. Түркі Академиясы халықаралық ғылыми әріптестік арқылы өз мандаты шеңберінде зерттеу тақырыптары мен жобалар бойынша серіктестік пен ынтымақтастықты дамытады.
Түркі Академиясы мүше мемлекеттер мен бақылаушылардың тиісті мекемелерін Түркі Академиясының шараларына тартуға, оларды бірлесіп жұмыс істеуге ынтыландырып, халықаралық ғылыми ынтымақтастықты жоғары деңгейге көтереді.
Түркі Академиясы мүше мемлекеттердің және бақылаушылардың барлық үкіметтерімен тығыз жұмыс қарым-қатынастарын дамытады. Білім мен ғылымға жауапты министрлерімен тұрақты консультациялардан басқа, Түркі Академиясының президенті академияның қызметіне қатысы бар мүше мемлекеттердің басқа да жоғары деңгейдегі өкілдерімен және мекемелерімен екіжақты кездесулер мен консультациялар өткізеді. Бұл консультациялар Түркі Академиясы шараларының шеңбері, басымдықтары және маңыздылығы туралы ресми көзқарас қалыптастыруға бағытталған.
Түркі Академиясы мен Түркі мемлекеттері ұйымының Хатшылығы арасындағы ынтымақтастық жылдар бойы мазмұнды және үйлесімді жұмыс істеу тетігіне айналды. Түркі Академиясы мен Хатшылық арасындағы жемісті қарым-қатынастар мен жүйелі байланыстар түркі әлеміндегі ынтымақтастықты тереңдетуге қатысты бірлескен іс-қимылдарға, жаңа шаралар мен синергияның артуына оң әсер етті.
Түркі Академиясы мен Түркі ынтымақтастығы ұйымдары (Түркі мәдениеті халықаралық ұйымы (ТҮРКСОЙ), Түркі мемлекеттері Парламенттік Ассамблеясы (ТүркПА) және Түркі мәдениеті мен мирас қоры) арасында прагматикалық және серпінді диалог бар. Бұл диалог синергия қалыптастыру, бірлескен іс-шараларды ұйымдастыру және Түркі Академиясының жұмысын түркі ынтымақтастығы күн тәртібімен байланыстыру тетігі ретінде қызмет етеді.
Түркі Академиясы бірнеше халықаралық ұйымдармен жақын әріптестік қарым-қатынастарды дамытып келеді. Қызмет саласы Түркі Академиясымен сәйкес келетін ЭКОСОС, ЮНЕСКО, ИЫҰ құрылымдары (COMSTECH, IRCICA, ISESCO, SESRIC) және ЭЫҰ сияқты халықаралық ұйымдармен тығыз байланыста болу инновациялық идеяларды ынталандырып, әртүрлі ғылыми бағдарламалар мен жобаларды жүзеге асыруға серпін береді.
Түркі Академиясы түркітану мәселелерімен айналысатын түрлі академиялық мекемелермен және үкіметтік емес ұйымдармен серіктестік орнатқан. Түркі Академиясы білімі мен практикалық тәжірибесі дәлелденген серіктес ұйымдармен бірлесе, өз жұмысының басым бағыттарына басқа да сарапшыларды жұмылдыра отырып, мүдделі тараптардың желілерін құрады.
Түркі академиясы 2015 жылы құрылған Түркі әлемі Ұлттық ғылым академиялары одағының (UNASTW) Хатшылығының міндетін атқарады. UNASTW негізгі мақсаты – түркі елдерінің ғылыми қауымдастықтары арасында ғылым мен білім саласындағы жан-жақты ынтымақтастықты дамыту.
Түркі Академиясы Хатшылық қызметін атқаратын тағы бір алаң – 2023 жылы ТМҰ Хатшылығымен тығыз ынтымақтастықта құрылған «Түркі әлемі ресми экономикалық зерттеу орталықтарының желісі» (ERCNET). ERCNET-тің негізгі мақсаты – түркі елдері арасындағы экономикалық қарым-қатынастарды, экономикалық интеграцияны және серіктестіктерді дамыту. ERCNET сонымен қатар түркі елдерінің ақылды, инклюзивті және тұрақты өсуін қолдайтын ұзақ мерзімді өсу драйверлерін тануға және алға жылжытуға ниетті.
Түркі Академиясының шаңырағында және ТМҰ Хатшылығының үйлестіруімен 2023 жылы құрылған «Түркі әлемі ортақ әліпби комиссиясы» жұмыс істейді. Комиссияның негізгі міндеті – түркі әлемінің мәдени интеграциясын қамтамасыз ету үшін латын графикасына негізделген ортақ әліпби стандартын қалыптастыру.
Құрылымы
Түркі Академиясы – Түркі мемлекеттері ұйымы аясында құрылған халықаралық ұйым. Құрамына әр мүше мемлекеттің ғылым және білім министрлері және Түркі Академиясының президенті мен вице-президенттері кіретін Ғылыми кеңес Академияға басшылық етеді. Мүше мемлекеттер Ғылыми кеңестің төрағалығын ағылшын тілінің әліпбиі ретімен атқарады.
ТМҰ Мемлекет басшылары кеңесі тарапынан тағайындалатын Президент Академияның атқарушы органының міндеттерін жүзеге асырады.
ТМҰ Сыртқы істер министрлерінің кеңесі Түркі Академиясының бюджетін бекітеді. Сыртқы істер министрлері кеңесінің мақұлдауымен үшінші тараптар мен халықаралық ұйымдар Түркі Академиясының бақылаушылары бола алады.
ТМҰ Мемлекет басшылары кеңесі ТМҰ Хатшылығы арқылы Түркі академиясының жылдық қызметі туралы есебін қабыдайды.
Ғылыми кеңес
Ғылыми кеңес жылына бір рет ғылым және білім министрлері деңгейінде жиналады. Кеңес жиынына Түркі Академиясының президенті мен төрағалық ететін мүше мемлекеттің ғылым және білім министрі тең төрағалық етеді. Академия президенті Ғылыми кеңестің отырысын Ғылыми кеңес төрағасымен келісе отырып ұйымдастырады.
Ғылыми кеңес Түркі Академиясының қызметіне жетекшілік етеді. Кеңес Түркі Академиясының қызметі туралы есепті назарға ала отырып, ғылыми жобалардың басым бағыттарын және Түркі Академиясының жылдық іс-шаралар жоспарын бекітеді. Ғылыми кеңестің шешімдері басым дауыс негізінде қабылданады.
Ғылыми кеңес мүшелері Түркі Академиясының өзекті мәселелерін өздерінің үкіметтері мен әкімшіліктері шеңберінде үйлестіруге де жауапты болады.
Түркі мемлекеттері ұйымы саммиттерінің шешімдері
Түркі Академиясы іс-шаралар жоспарын дайындау кезінде ТМҰ Мемлекет басшылары кеңесі қабылдаған шешімдерді мұқият басшылыққа алады. Түркі Академиясы, сондай-ақ ТМҰ-ның стратегиялық құжаты - «Turkic World Vision-2040» бағдарламасының мақсаттарына сәйкес әрекет етеді.
Түркі ынтымақтастық ұйымдары Үйлестіру комитетінің отырыстары
Түркі Академиясы ТМҰ хатшылығы жылына екі рет ұйымдастыратын Түркі ынтымақтастық ұйымдарының Үйлестіру комитетінің отырыстарына тұрақты түрде қатысады. Бұл кездесулер Түркі ынтымақтастығы ұйымдарының іс-шараларын үйлестіруге және бірлескен ұстаным қалыптастыруға оң әсер етеді.
Академия қызметі
Түркі Академиясы – Түркі мемлекеттері ұйымы (ТМҰ) аясында құрылған, түркі елдері арасындағы ғылым мен білім саласындағы ынтымақтастықты үйлестіретін және ынталандыратын бірегей халықаралық ұйым.
Құрылтайшы Жарғыға сәйкес Түркі Академиясы түркітанудың әртүрлі салалары, соның ішінде тарих, археология, этнология, антропология, әдебиет, тіл білімі, терминология, өнер және әлеуметтік-экономикалық мәселелер бойынша ынтымақтастықты дамытады.
Академия мемлекетаралық, этносаралық ықпалдастық жағдайында ғылыми зерттеулерді үйлестіруші орган қызметін атқарады.
2015 жылы Түркі кеңесінің V саммитінде мемлекеттер басшыларының TWESCO-ға жүктеген арнайы тапсырмаларына сәйкес, «Ортақ түрк тарихы» оқулығы даярланды. «Ортақ түркі географиясы» және «Ортақ түркі әдебиеті» оқылықтарының тұжырымдамалар әзірленіп, тараптардың қарауына ұсынылды.
2018 жылы «Аталар мирасы» электрондық мультимедиалық қорын әзірлеп, іске қосты. Қорда түркі әлемінің шамамен 3 мың жылдық тарихы мен мәдениетіне байланысты құжаттар мен түрлі деректер сақталған.
Академия Еуропа, Азия және Америка құрлықтарының ғалымдарының қатысуымен түркология, алтаистика және моңғолистика бағыттарында 144 ғылыми жобаны жүзеге асырды.
Көне түркілер мен Алтайдан тараған халықтар мекендеген аймақтарда археологиялық қазба жұмыстарын жүргізуде. Ғылыми жобаларға 2011 2018 жылдар аралығында 67 мемлекеттің ғылыми құрылымдары қатысты.
TWESCO 2011-2018 жылдар аралығында 270 халықаралық және ғылыми шаралар, конференциялар мен форумдар, семинарлар мен дөңгелек үстел отырыстарын ұйымдастарды. Тек 2017-2018 жылдары ұйымдастырылған мұндай шаралардың саны 70 болған.
Академия жыл сайын дәсүтрлі халықаралық «Ұлы Дала» гуманитарлық ғылымдар форумын өткізіп келеді.
2018 жылы маусым айында TWESCO-ның бастамасымен «Алтаистика, Түркология, Моңғолистика Ассоциациясы» (АТАМ) құрылды.
2015 жылы Шығыс қазақстан облысы Қатонқарағай ауданында, Алтай тауларындағы Қарақаба жазығына «Алтай-алтын бесік» экспедициясын, 2016 жылы «Тәңіртаудан Өтүкенге дейін: ұлы дала көшпенділерінің тарихи-мәдени құндылықтары», 2017 жылы «Кентайдан Ұлытауға дейін: тарихи жадының жаңғыруы» атты халықаралық экспедиция және далалық ғылыми семинарлар ұйымдастырды.
•2014-2015 жылдары Алтайдағы Қарақаба жазғында археологиялық қазба жұмыстарын жүргізді.
• 2016-2018 жылдары Моңғолияның Бұлғын аймағы жеріндегі көне түркілік «Шивээт улаан» ғұрыптық кешенінде археологиялық қазба жұмыстарын аяқтады.
•2018 жылы Моңғолияның Керулен өзені алқабындағы Хаяахудаг және Гүнбүрд ғұрыптық кешендерінде археологиялық қазба жұмыстарын бастады.
•Қазақстан республикасы Қарағанды облысы Қарқаралы ауданы жеріндегі орта ғасырлық қорымдарға археологиялық зерттеу жұмыстарын бастады.
Түркі кітапханасы
Халықаралық Түркі Академиясы аясында түркі кітапханасы құрылған. Белгілі түркітанушылардың жеке ктіпханалары негізінде құрылған кітапхана қоры қазір 32 мыңнан асты. Белгілі түркітанушы ғалымдар Иштван Мандоки Қоңыр, Әбдуали Қайдар, Рабиға Сыздықова мен Әбжан Құрышжанұлының жеке кітап қоры да осы кітапханаға берілді. Кітапханада сирек кітаптар мен қолжазбалар қоры да бар. Тарихи жазба ескерткіштер қатарына енетін қолжазбалардың көшірмелері де жинақталған. Кітапханадан түркі ұлттарына арналған жеке-жеке кітап сөрелері де бар. Атап айтқанда, қазақ, түрік, әзірбайжан, өзбек, түрікпен, башқұрт, татар, қарашай, хақас, шұбаш қарақалпақ, ноғай т.б. сынды бауырлас халықтардың әдебиеттерін табуға болады. Қазір түркі кітапханасының электрондық базасы дайындалуда.
Түркі тарихы музейі
Халықаралық Түркі Академиясының жанынан ашылған музейден түркі халықтарының әр кезеңде жасаған құнды жәдігерлерін көруге болады. Түркі халықтарының материалдық және заттық мәдени мұраларын заттай және фотоқұжаттық деректер жүйесі ретінде жинақтау жұмыстары жалғасуда. Түркі халықтары тарихындағы алуан түрлі ғажап мәдени ескерткіштер Түркі тарихы музейінің экспозициясында тұр. Оларды сирек кездесетін археология (бзд. IV-III мыңжылдықтар) және этнография (XIX – XX ғ. бас кезі) ескерткіштері деп бөлуге болады. Коллекцияда зергерлік өнер, музыкалық аспап, ұлттық киім үлгілері және түркі халықтарының дәстүрлі тұрмыс-тіршілігі мен діни жоралғыларын сипаттайтын басқа да артефактілер бар. Музей қорындағы экспонаттар саны 750 ден асты.
Дереккөздер
Халықаралық Түркі Академиясының ресми сайты: https://turkicacademy.org/ Мұрағатталған 16 сәуірдің 2016 жылы. Халықаралық Түркі Академиясының facebook әлеуметтік желісіндегі ресми парақшасы: https://www.facebook.com/pages/International-Turkic-Academy/832484896847678
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Tүrki Akademiyasy Turkic Academy Akademiyanyn shtab pәteri Astana kalasynda ornalaskan Ұjym logotipiTүrki Akademiyasynyn prezidenti Shain Mustafaev Halykaralyk Tүrki Akademiyasynyn Prezidenti Shain Mustafaev Medzhid oglu Tarihy2009 zhyldyn 3 kazanynda Әzerbajzhan Respublikasynyn Nahchyvan kalasynda otken Tүrkitildes memleketter basshylarynyn IX sammitinde Қazakstan Respublikasynyn Prezidenti Nursultan Nazarbaev tүrki dүniesin zerttejtin halykaralyk gylymi ortalyk kuru turaly usynys zhasady 2010 zhyldyn 25 mamyry kүni Қazakstan Respublikasynyn elordasy Astana kalasyndagy Bejbitshilik zhәne kelisim sarajynda Tүrki akademiyasy ashyldy Biregej gylymi zertteu ortalyktyn tusaukeserine ҚR Prezidenti Nursultan Nazarbaev pen Tүrkiya Prezidenti Abdullaһ Gүl sonymen katar Қazakstan Tүrkiya AҚSh Resej Tatarstan Bashkurtstan Chuvash Yakutiya Өzbekstan Қyrgyzstan Ukraina memleketterinin kornekti tүrkolog galymdary katysty Қyrgyz Respublikasynyn astanasy Bishkekte 2012 zhyldyn 22 23 tamyzy kүnderi otken Tүrki kenesi II sammitinde Қazakstan Respublikasynyn Prezidenti Nursultan Nazarbaev Tүrkiya Respublikasynyn Prezidenti Abdullaһ Gүl Қyrgyz Respublikasynyn Prezidenti Almazbek Atambaev pen Әzerbajzhan Respublikasynyn Premer ministri Artur Rasizade Tүrki akademiyasyna halykaralyk mәrtebe beru zhonindegi kelisimge kol kojdy Tүrki Akademiyasy men Қazakstan Respublikasynyn Үkimeti 2020 zhyldyn 16 karashasynda Қabyldaushy el turaly kelisimge kol kojdy Әzerbajzhan Қazakstan Қyrgyzstan zhәne Tүrkiya parlamentterinin Tүrki Akademiyasyn kuru turaly kelisimdi ratifikaciyalau үderisi 2021 zhyly ayaktaldy 2022 zhyldan bastap Tүrki Akademiyasy mүshe memleketterden mindetti zharnalar men mamandardy kabyldap tolykkandy halykaralyk ujym retinde zhumys istej bastady Tүrki Akademiyasy 2018 zhәne 2022 zhyldary Mazharstan men Өzbekstanga bakylaushy el mәrtebesin berdi Tүrki Akademiyasynyn prezidenti lauazymyn 2010 2014 zhyldary aralygynda professor filologiya gylymdarynyn doktory Shәkir Ybraev al 2014 2022 zhyldary aralygynda professor tarih gylymdarynyn doktory Darhan Қydyrәli atkargan Ұjymga mүshe memleketterӘzerbajzhan Қazakstan Қyrgyzstan zhәne Tүrkiya Tүrki Akademiyasynyn negizin kalaushy mүshe memleketter Mazharstan 2018 zhyly al Өzbekstan 2022 zhyly Tүrki Akademiyasynda bakylaushy el statusyn aldy Ұjym maksaty men missiyasyTүrki Akademiyasy Tүrki memleketteri ujymy TMҰ ayasynda kurylgan tүrki elderi arasyndagy gylym men bilim salasyndagy yntymaktastykty үjlestiretin zhәne yntalandyratyn biregej halykaralyk ujym Zhargylyk mandatka sәjkes Tүrki Akademiyasy tүrkitanudyn әrtүrli salalary sonyn ishinde tarih arheologiya etnologiya antropologiya әdebiet til bilimi terminologiya oner zhәne әleumettik ekonomikalyk mәseleler bojynsha yntymaktastykty damytady Tүrki Akademiyasy tүrkitanu bojynsha halykaralyk үjlestirushi ortalyk kyzmetin atkarady Tүrki Akademiyasynyn missiyasy tүrki әleminin gylym men bilim salasyndagy integraciyasyna on ykpal etu Osy turgyda tiisti ujymdar arasynda seriktestik ornatuga zhәne tүrkitanudy damytuga arnalgan bagdarlamalar men zhobalar iske asyrylyp gylym zhәne bilim beru salalaryndagy yntymaktastykty nygajtuga bagyttalgan tyn bastamalar kolga alynuda Halykaralyk әriptestikTүrki Akademiyasynyn halykaralyk yntymaktastygy kop zhakty sipatka ie Bul yntymaktastyk memlekettik instituttarmen zheke sektormen akademiyalyk ortamen azamattyk kogammen zhәne baska da birkatar halykaralyk seriktestermen sayasi zhәne gylymi dialogty kamtidy Tүrki Akademiyasy halykaralyk gylymi әriptestik arkyly oz mandaty shenberinde zertteu takyryptary men zhobalar bojynsha seriktestik pen yntymaktastykty damytady Tүrki Akademiyasy mүshe memleketter men bakylaushylardyn tiisti mekemelerin Tүrki Akademiyasynyn sharalaryna tartuga olardy birlesip zhumys isteuge yntylandyryp halykaralyk gylymi yntymaktastykty zhogary dengejge koteredi Tүrki Akademiyasy mүshe memleketterdin zhәne bakylaushylardyn barlyk үkimetterimen tygyz zhumys karym katynastaryn damytady Bilim men gylymga zhauapty ministrlerimen turakty konsultaciyalardan baska Tүrki Akademiyasynyn prezidenti akademiyanyn kyzmetine katysy bar mүshe memleketterdin baska da zhogary dengejdegi okilderimen zhәne mekemelerimen ekizhakty kezdesuler men konsultaciyalar otkizedi Bul konsultaciyalar Tүrki Akademiyasy sharalarynyn shenberi basymdyktary zhәne manyzdylygy turaly resmi kozkaras kalyptastyruga bagyttalgan Tүrki Akademiyasy men Tүrki memleketteri ujymynyn Hatshylygy arasyndagy yntymaktastyk zhyldar bojy mazmundy zhәne үjlesimdi zhumys isteu tetigine ajnaldy Tүrki Akademiyasy men Hatshylyk arasyndagy zhemisti karym katynastar men zhүjeli bajlanystar tүrki әlemindegi yntymaktastykty terendetuge katysty birlesken is kimyldarga zhana sharalar men sinergiyanyn artuyna on әser etti Tүrki Akademiyasy men Tүrki yntymaktastygy ujymdary Tүrki mәdenieti halykaralyk ujymy TҮRKSOJ Tүrki memleketteri Parlamenttik Assambleyasy TүrkPA zhәne Tүrki mәdenieti men miras kory arasynda pragmatikalyk zhәne serpindi dialog bar Bul dialog sinergiya kalyptastyru birlesken is sharalardy ujymdastyru zhәne Tүrki Akademiyasynyn zhumysyn tүrki yntymaktastygy kүn tәrtibimen bajlanystyru tetigi retinde kyzmet etedi Tүrki Akademiyasy birneshe halykaralyk ujymdarmen zhakyn әriptestik karym katynastardy damytyp keledi Қyzmet salasy Tүrki Akademiyasymen sәjkes keletin EKOSOS YuNESKO IYҰ kurylymdary COMSTECH IRCICA ISESCO SESRIC zhәne EYҰ siyakty halykaralyk ujymdarmen tygyz bajlanysta bolu innovaciyalyk ideyalardy yntalandyryp әrtүrli gylymi bagdarlamalar men zhobalardy zhүzege asyruga serpin beredi Tүrki Akademiyasy tүrkitanu mәselelerimen ajnalysatyn tүrli akademiyalyk mekemelermen zhәne үkimettik emes ujymdarmen seriktestik ornatkan Tүrki Akademiyasy bilimi men praktikalyk tәzhiribesi dәleldengen seriktes ujymdarmen birlese oz zhumysynyn basym bagyttaryna baska da sarapshylardy zhumyldyra otyryp mүddeli taraptardyn zhelilerin kurady Tүrki akademiyasy 2015 zhyly kurylgan Tүrki әlemi Ұlttyk gylym akademiyalary odagynyn UNASTW Hatshylygynyn mindetin atkarady UNASTW negizgi maksaty tүrki elderinin gylymi kauymdastyktary arasynda gylym men bilim salasyndagy zhan zhakty yntymaktastykty damytu Tүrki Akademiyasy Hatshylyk kyzmetin atkaratyn tagy bir alan 2023 zhyly TMҰ Hatshylygymen tygyz yntymaktastykta kurylgan Tүrki әlemi resmi ekonomikalyk zertteu ortalyktarynyn zhelisi ERCNET ERCNET tin negizgi maksaty tүrki elderi arasyndagy ekonomikalyk karym katynastardy ekonomikalyk integraciyany zhәne seriktestikterdi damytu ERCNET sonymen katar tүrki elderinin akyldy inklyuzivti zhәne turakty osuin koldajtyn uzak merzimdi osu drajverlerin tanuga zhәne alga zhylzhytuga nietti Tүrki Akademiyasynyn shanyragynda zhәne TMҰ Hatshylygynyn үjlestiruimen 2023 zhyly kurylgan Tүrki әlemi ortak әlipbi komissiyasy zhumys istejdi Komissiyanyn negizgi mindeti tүrki әleminin mәdeni integraciyasyn kamtamasyz etu үshin latyn grafikasyna negizdelgen ortak әlipbi standartyn kalyptastyru ҚurylymyTүrki Akademiyasy Tүrki memleketteri ujymy ayasynda kurylgan halykaralyk ujym Қuramyna әr mүshe memlekettin gylym zhәne bilim ministrleri zhәne Tүrki Akademiyasynyn prezidenti men vice prezidentteri kiretin Ғylymi kenes Akademiyaga basshylyk etedi Mүshe memleketter Ғylymi kenestin toragalygyn agylshyn tilinin әlipbii retimen atkarady TMҰ Memleket basshylary kenesi tarapynan tagajyndalatyn Prezident Akademiyanyn atkarushy organynyn mindetterin zhүzege asyrady TMҰ Syrtky ister ministrlerinin kenesi Tүrki Akademiyasynyn byudzhetin bekitedi Syrtky ister ministrleri kenesinin makuldauymen үshinshi taraptar men halykaralyk ujymdar Tүrki Akademiyasynyn bakylaushylary bola alady TMҰ Memleket basshylary kenesi TMҰ Hatshylygy arkyly Tүrki akademiyasynyn zhyldyk kyzmeti turaly esebin kabydajdy Ғylymi kenes Ғylymi kenes zhylyna bir ret gylym zhәne bilim ministrleri dengejinde zhinalady Kenes zhiynyna Tүrki Akademiyasynyn prezidenti men toragalyk etetin mүshe memlekettin gylym zhәne bilim ministri ten toragalyk etedi Akademiya prezidenti Ғylymi kenestin otyrysyn Ғylymi kenes toragasymen kelise otyryp ujymdastyrady Ғylymi kenes Tүrki Akademiyasynyn kyzmetine zhetekshilik etedi Kenes Tүrki Akademiyasynyn kyzmeti turaly esepti nazarga ala otyryp gylymi zhobalardyn basym bagyttaryn zhәne Tүrki Akademiyasynyn zhyldyk is sharalar zhosparyn bekitedi Ғylymi kenestin sheshimderi basym dauys negizinde kabyldanady Ғylymi kenes mүsheleri Tүrki Akademiyasynyn ozekti mәselelerin ozderinin үkimetteri men әkimshilikteri shenberinde үjlestiruge de zhauapty bolady Tүrki memleketteri ujymy sammitterinin sheshimderi Tүrki Akademiyasy is sharalar zhosparyn dajyndau kezinde TMҰ Memleket basshylary kenesi kabyldagan sheshimderdi mukiyat basshylykka alady Tүrki Akademiyasy sondaj ak TMҰ nyn strategiyalyk kuzhaty Turkic World Vision 2040 bagdarlamasynyn maksattaryna sәjkes әreket etedi Tүrki yntymaktastyk ujymdary Үjlestiru komitetinin otyrystary Tүrki Akademiyasy TMҰ hatshylygy zhylyna eki ret ujymdastyratyn Tүrki yntymaktastyk ujymdarynyn Үjlestiru komitetinin otyrystaryna turakty tүrde katysady Bul kezdesuler Tүrki yntymaktastygy ujymdarynyn is sharalaryn үjlestiruge zhәne birlesken ustanym kalyptastyruga on әser etedi Akademiya kyzmetiTүrki Akademiyasy Tүrki memleketteri ujymy TMҰ ayasynda kurylgan tүrki elderi arasyndagy gylym men bilim salasyndagy yntymaktastykty үjlestiretin zhәne yntalandyratyn biregej halykaralyk ujym Қuryltajshy Zhargyga sәjkes Tүrki Akademiyasy tүrkitanudyn әrtүrli salalary sonyn ishinde tarih arheologiya etnologiya antropologiya әdebiet til bilimi terminologiya oner zhәne әleumettik ekonomikalyk mәseleler bojynsha yntymaktastykty damytady Akademiya memleketaralyk etnosaralyk ykpaldastyk zhagdajynda gylymi zertteulerdi үjlestirushi organ kyzmetin atkarady 2015 zhyly Tүrki kenesinin V sammitinde memleketter basshylarynyn TWESCO ga zhүktegen arnajy tapsyrmalaryna sәjkes Ortak tүrk tarihy okulygy dayarlandy Ortak tүrki geografiyasy zhәne Ortak tүrki әdebieti okylyktarynyn tuzhyrymdamalar әzirlenip taraptardyn karauyna usynyldy 2018 zhyly Atalar mirasy elektrondyk multimedialyk koryn әzirlep iske kosty Қorda tүrki әleminin shamamen 3 myn zhyldyk tarihy men mәdenietine bajlanysty kuzhattar men tүrli derekter saktalgan Akademiya Europa Aziya zhәne Amerika kurlyktarynyn galymdarynyn katysuymen tүrkologiya altaistika zhәne mongolistika bagyttarynda 144 gylymi zhobany zhүzege asyrdy Kone tүrkiler men Altajdan taragan halyktar mekendegen ajmaktarda arheologiyalyk kazba zhumystaryn zhүrgizude Ғylymi zhobalarga 2011 2018 zhyldar aralygynda 67 memlekettin gylymi kurylymdary katysty TWESCO 2011 2018 zhyldar aralygynda 270 halykaralyk zhәne gylymi sharalar konferenciyalar men forumdar seminarlar men dongelek үstel otyrystaryn ujymdastardy Tek 2017 2018 zhyldary ujymdastyrylgan mundaj sharalardyn sany 70 bolgan Akademiya zhyl sajyn dәsүtrli halykaralyk Ұly Dala gumanitarlyk gylymdar forumyn otkizip keledi 2018 zhyly mausym ajynda TWESCO nyn bastamasymen Altaistika Tүrkologiya Mongolistika Associaciyasy ATAM kuryldy 2015 zhyly Shygys kazakstan oblysy Қatonkaragaj audanynda Altaj taularyndagy Қarakaba zhazygyna Altaj altyn besik ekspediciyasyn 2016 zhyly Tәnirtaudan Өtүkenge dejin uly dala koshpendilerinin tarihi mәdeni kundylyktary 2017 zhyly Kentajdan Ұlytauga dejin tarihi zhadynyn zhangyruy atty halykaralyk ekspediciya zhәne dalalyk gylymi seminarlar ujymdastyrdy 2014 2015 zhyldary Altajdagy Қarakaba zhazgynda arheologiyalyk kazba zhumystaryn zhүrgizdi 2016 2018 zhyldary Mongoliyanyn Bulgyn ajmagy zherindegi kone tүrkilik Shiveet ulaan guryptyk kesheninde arheologiyalyk kazba zhumystaryn ayaktady 2018 zhyly Mongoliyanyn Kerulen ozeni alkabyndagy Hayaahudag zhәne Gүnbүrd guryptyk keshenderinde arheologiyalyk kazba zhumystaryn bastady Қazakstan respublikasy Қaragandy oblysy Қarkaraly audany zherindegi orta gasyrlyk korymdarga arheologiyalyk zertteu zhumystaryn bastady Tүrki kitaphanasyHalykaralyk Tүrki Akademiyasy ayasynda tүrki kitaphanasy kurylgan Belgili tүrkitanushylardyn zheke ktiphanalary negizinde kurylgan kitaphana kory kazir 32 mynnan asty Belgili tүrkitanushy galymdar Ishtvan Mandoki Қonyr Әbduali Қajdar Rabiga Syzdykova men Әbzhan Қuryshzhanulynyn zheke kitap kory da osy kitaphanaga berildi Kitaphanada sirek kitaptar men kolzhazbalar kory da bar Tarihi zhazba eskertkishter kataryna enetin kolzhazbalardyn koshirmeleri de zhinaktalgan Kitaphanadan tүrki ulttaryna arnalgan zheke zheke kitap soreleri de bar Atap ajtkanda kazak tүrik әzirbajzhan ozbek tүrikpen bashkurt tatar karashaj hakas shubash karakalpak nogaj t b syndy bauyrlas halyktardyn әdebietterin tabuga bolady Қazir tүrki kitaphanasynyn elektrondyk bazasy dajyndaluda Tүrki tarihy muzejiHalykaralyk Tүrki Akademiyasynyn zhanynan ashylgan muzejden tүrki halyktarynyn әr kezende zhasagan kundy zhәdigerlerin koruge bolady Tүrki halyktarynyn materialdyk zhәne zattyk mәdeni muralaryn zattaj zhәne fotokuzhattyk derekter zhүjesi retinde zhinaktau zhumystary zhalgasuda Tүrki halyktary tarihyndagy aluan tүrli gazhap mәdeni eskertkishter Tүrki tarihy muzejinin ekspoziciyasynda tur Olardy sirek kezdesetin arheologiya bzd IV III mynzhyldyktar zhәne etnografiya XIX XX g bas kezi eskertkishteri dep boluge bolady Kollekciyada zergerlik oner muzykalyk aspap ulttyk kiim үlgileri zhәne tүrki halyktarynyn dәstүrli turmys tirshiligi men dini zhoralgylaryn sipattajtyn baska da artefaktiler bar Muzej koryndagy eksponattar sany 750 den asty DerekkozderHalykaralyk Tүrki Akademiyasynyn resmi sajty https turkicacademy org Muragattalgan 16 sәuirdin 2016 zhyly Halykaralyk Tүrki Akademiyasynyn facebook әleumettik zhelisindegi resmi parakshasy https www facebook com pages International Turkic Academy 832484896847678