Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тұрсын хан (толық есімі Тұрсын-Мұхаммед хан, 1562 – 1627) – қазақ ханы, Ташкенттің 1613-1627 жж. билеушісі. Жәлім сұлтанның ұлы.
| Тұрсын Мұхаммед-хан | ||
| Лауазымы | ||
|---|---|---|
| ||
| 1613 — 1627 | ||
| Монарх | Есім хан | |
| Ізашары | Ескендір хан | |
| Ізбасары | Абылай хан І | |
| Өмірбаяны | ||
| Діні | Ислам | |
| Дүниеге келуі | 1562 Қазақ хандығы | |
| Қайтыс болуы | 1627 Ташкент | |
| Династия | Төре | |
| Әкесі | ||
| Балалары | Шах Сәид хан | |
өңдеу  | ||
Хафиз Таныштың “Шаарф-наме-ий шахи” атты еңбегінде Жалым сұлтан мен оның екі ұлы Баба сұлтанның қолынан қаза тапқандығы айтылады. 1607 жылы Ұлы жүздің ханы Келді Мұхаммед хан қаза тапқаннан кейін, оның ұлы Шах Сәид хан Ұлы жүздің ханы болып сайланады. 1612 жылы Имамқұли ханның ұлы Ескендір Ташкентты басып алады да, Шах Сәидті өлтіріп. Ұлы жүзде билік құрады. 1613 жылы Есім хан Ескендірді өлтіреді. Ал Ұлы жүзде хан болып Тұрсын сайланады. Тұрсын 1620 мен 1622 жылдар аралығында бас қолбасшы болды. Аштархан (Жанилер) әулетінен шыққан Бұхар хандығының билеушісі Имамқұли ханның көмегіне сүйенген Тұрсын хан Есім ханмен күрес жүргізді. Есім хан Тұрсын ханнан жеңіліп, Шығыс Түркістан билеушісі Абд әр-Рахымның ордасына кетуге мәжбүр болды. Ортағасырлық “Имамкули хан наме” атты шығарма авторының мәлімдеуінше Тұрсын ханның ордасы Ташкентте болған және ол сонда өз атынан теңге соқтырған. Оның билігі тұсында Ташкент, Түркістан, Сығанақ, Созақ, Сауран, Сайрам, Әндіжан, т.б. қалалар қазақтардың иелігінде болды. Есім хан оған қазақтар мен оған тәуелді қырғыздардан құралған жасағымен Тұрсын ханның Сырдария бойындағы ұлысына бірнеше рет жорық жасады. 1626 жылы Тұрсын хан мен Есім хан өзара бейбіт келісімге келді. Бірақ бұл бейбіт келісім ұзаққа созылмай, Тұрсын хан тарапынан бұзылды. 1627 жылы Есім хан қалмақтарға қарсы жорыққа аттанғанда Тұрсын хан оның ордасына шабуыл жасады. Жорықтан оралған Есім хан Тұрсын ханның әскеріне Сайрам түбінде ойсырата соққы берді. Мұнан соң Тұрсын хан әскері Ташкент маңындағы шайқаста да Есім хан әскерінен жеңілді. Осы жағдайда Тұрсын хан әскерінің біраз бөлігі Есім хан жағына шығып кетті. Тұрсын хан өз нөкерлерінің қолынан қаза тапты. Тұрсын хан тұсында қазақтар Қазанмен және Батыс Сібір қалаларымен қызу сауда жүргізді.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tursyn han tolyk esimi Tursyn Muhammed han 1562 1627 kazak hany Tashkenttin 1613 1627 zhzh bileushisi Zhәlim sultannyn uly Tursyn Muhammed hanLauazymyҰly zhүzdin hany1613 1627Monarh Esim hanIzashary Eskendir hanIzbasary Abylaj han IӨmirbayanyDini IslamDүniege kelui 1562 1562 Қazak handygyҚajtys boluy 1627 1627 TashkentDinastiya ToreӘkesiBalalary Shah Sәid hanondeu Hafiz Tanyshtyn Shaarf name ij shahi atty enbeginde Zhalym sultan men onyn eki uly Baba sultannyn kolynan kaza tapkandygy ajtylady 1607 zhyly Ұly zhүzdin hany Keldi Muhammed han kaza tapkannan kejin onyn uly Shah Sәid han Ұly zhүzdin hany bolyp sajlanady 1612 zhyly Imamkuli hannyn uly Eskendir Tashkentty basyp alady da Shah Sәidti oltirip Ұly zhүzde bilik kurady 1613 zhyly Esim han Eskendirdi oltiredi Al Ұly zhүzde han bolyp Tursyn sajlanady Tursyn 1620 men 1622 zhyldar aralygynda bas kolbasshy boldy Ashtarhan Zhaniler әuletinen shykkan Buhar handygynyn bileushisi Imamkuli hannyn komegine sүjengen Tursyn han Esim hanmen kүres zhүrgizdi Esim han Tursyn hannan zhenilip Shygys Tүrkistan bileushisi Abd әr Rahymnyn ordasyna ketuge mәzhbүr boldy Ortagasyrlyk Imamkuli han name atty shygarma avtorynyn mәlimdeuinshe Tursyn hannyn ordasy Tashkentte bolgan zhәne ol sonda oz atynan tenge soktyrgan Onyn biligi tusynda Tashkent Tүrkistan Syganak Sozak Sauran Sajram Әndizhan t b kalalar kazaktardyn ieliginde boldy Esim han ogan kazaktar men ogan tәueldi kyrgyzdardan kuralgan zhasagymen Tursyn hannyn Syrdariya bojyndagy ulysyna birneshe ret zhoryk zhasady 1626 zhyly Tursyn han men Esim han ozara bejbit kelisimge keldi Birak bul bejbit kelisim uzakka sozylmaj Tursyn han tarapynan buzyldy 1627 zhyly Esim han kalmaktarga karsy zhorykka attanganda Tursyn han onyn ordasyna shabuyl zhasady Zhoryktan oralgan Esim han Tursyn hannyn әskerine Sajram tүbinde ojsyrata sokky berdi Munan son Tursyn han әskeri Tashkent manyndagy shajkasta da Esim han әskerinen zhenildi Osy zhagdajda Tursyn han әskerinin biraz boligi Esim han zhagyna shygyp ketti Tursyn han oz nokerlerinin kolynan kaza tapty Tursyn han tusynda kazaktar Қazanmen zhәne Batys Sibir kalalarymen kyzu sauda zhүrgizdi Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 VIII tom Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz