Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Түрікменстанның демографиясы (түрікм. Türkmenistanyň demografiýasy) Түрікменстан халқының демографиялық ерекшеліктерін, соның ішінде халықтың өсуін, халықтың тығыздығын, білім деңгейін, денсаулығын, экономикалық жағдайын, діни және этникалық құрамын және халықтың басқа аспектілерін білдіреді. Түрікменстанның ең ірі этникалық тобы түрікмендер деп аталады.
Халық саны
1959 жылғы халық санағы бойынша елдің нақты халқының саны 1,516 миллион тұрғынды құрады; 1979 жылғы халық санағы бойынша – 2,759 млн; 1989 жылғы халық санағы бойынша – 3,534 млн; 1995 жылғы халық санағы бойынша – 4,481 млн. 2006–2017 жылдары халық саны бойынша еш ресми дерек жарияланбаған.
Түрікменстан халқының 2008 жылы 4,936 миллион, 2012 жылы 5,268 миллион, 2017 жылы 5,758 миллион деп бағалады.
2021 жылғы санақ бойынша елдегі туу коэффициенті бір анаға 2,04 бала болды.
Ұлттық құрамы
2015 жылдың ақпан айында оппозициялық басылымдарда 2012 жылғы халық санағының нәтижелерін бейресми дереккөздерден білдік деген жарияланымдар пайда болды. Бұл басылымдарға қарағанда, ел халқының саны 4 751 120 адам болар еді; ұлттық құрамы бойынша 85,6% түрікмендер, 5,8% өзбектер, 5,1% орыстар. Қалғандарының барлығы басқа ұлт өкілдері ретінде көрсетілген. Елде 58 ұлттың өкілдері тұрады.
Түрікменстанның тәуелсіздік алған салысымен түрікмендерден басқа этностар санының күрт азаюын байқай аламыз.
| Ұлттық топ | 1926 санақ | 1939 санақ | 1959 санақ | 1970 санақ | 1979 санақ | 1989 санақ | 1995 санақ | 2012 санақ | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Саны | % | Саны | % | Саны | % | Саны | % | Саны | % | Саны | % | Саны | % | Саны | % | |
| Түрікмендер | 719,792 | 71.9 | 741,488 | 59.2 | 923,724 | 60.9 | 1,416,700 | 65.6 | 1,891,695 | 68.4 | 2,536,606 | 72.0 | 3,403,639 | 76.7 | 4,066,959 | 85.6 |
| Өзбектер | 104,971 | 10.5 | 107,451 | 8.6 | 125,231 | 8.3 | 179,498 | 8.3 | 233,730 | 8.5 | 317,333 | 9.0 | 408,259 | 9.2 | 275,565 | 5.8 |
| Орыстар | 75,357 | 7.5 | 232,924 | 18.6 | 262,701 | 17.3 | 313,079 | 14.5 | 349,170 | 12.6 | 333,892 | 9.5 | 297,319 | 6.7 | 242,307 | 5.1 |
| Қазақтар | 9,471 | 0.9 | 61,397 | 4.9 | 69,522 | 4.6 | 68,519 | 3.2 | 79,539 | 2.9 | 87,802 | 2.5 | 88,752 | 2.0 | 19,004 | 0.4 |
| Әзербайжандар | 4,229 | 0.4 | 7,442 | 0.6 | 12,868 | 0.8 | 16,775 | 0.8 | 23,548 | 0.9 | 33,365 | 0.9 | 36,586 | 0.8 | 49,852 | 1.2 |
| Белудждер | 9,974 | 1.0 | 5,396 | 0.4 | 7,626 | 0.5 | 12,374 | 0.6 | 18,584 | 0.7 | 28,280 | 0.8 | 36,428 | 0.8 | ||
| Татарлар | 4,769 | 0.5 | 19,517 | 1.6 | 29,946 | 2.0 | 36,457 | 1.7 | 40,432 | 1.5 | 39,277 | 1.1 | 35,501 | 0.8 | ||
| Армяндар | 13,859 | 1.4 | 15,996 | 1.3 | 19,696 | 1.3 | 23,054 | 1.1 | 26,605 | 1.0 | 31,829 | 0.9 | 33,638 | 0.8 | ||
| Украиндар | 6,877 | 0.7 | 21,778 | 1.7 | 20,955 | 1.4 | 35,398 | 1.6 | 37,118 | 1.3 | 35,578 | 1.0 | 23,064 | 0.5 | ||
| Басқалары | 51,615 | 5.2 | 38,494 | 3.1 | 44,106 | 2.9 | 57,026 | 2.6 | 64,327 | 2.3 | 78,755 | 2.2 | 71,168 | 1.7 | 142,285 | 3.1 |
| Жалпы саны | 1,000,914 | 1,251,883 | 1,516,375 | 2,158,880 | 2,764,848 | 3,522,717 | 4,434,354 | 4,751,120 | ||||||||
Діни құрамы
Түрікменстан халқының басым көпшілігі мұсылмандар (негізінен сунниттер) — 89-90%. Христиандар халықтың шамамен 9%, басқа конфессиялар 2% құрайды. Рұқсат етілген барлық діни конфессиялар мемлекеттік органдардың қатаң бақылауында: 1994 жылы оларды бақылау үшін мүфти, мүфтидің орынбасары, православиелік декан және бір шенеунік кіретін Дін істері жөніндегі «Генгеш» («Кеңес») құрылды. Дін істері жөніндегі генгеш мүшелері мемлекеттің зайырлылығына қарамастан, дін істері жөніндегі велаят кеңестерінің мүшелері (оларды жергілікті бас имамдар басқарады) сияқты бюджет есебінен жалақы ала бастады.
Мемлекет діни білім беруді қатаң шектейді. 2016 жылы қабылданған заң дінді жеке оқытуға толығымен тыйым салды, ал балаларға діни ілімді үйрету тек жеке Комиссия келісімімен ғана рұқсат етіледі.
«Open Doors» халықаралық христиандық қайырымдылық ұйымының 2015 жылғы зерттеу нәтижелері бойынша Түрікменстан христиандардың құқықтары жиі қысымға ұшырайтын елдердің тізімінде 20-шы орында тұр.
Дереккөздер
- Плюс-минус Эстония (орыс.) (24 февраля 2009). Тексерілді, 27 маусым 2023.
- Annex I: Mid-year population, United Nations estimates: 2008—2017 Wayback Machine мұрағатында
- Turkmenistan (ағыл.). The World Factbook (Әлем факткітабы, Федералдық тергеу бюросы. Тексерілді, 27 маусым 2023.
- Результаты переписи населения в Туркменистане Wayback Machine мұрағатында
- http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_26.php
- http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr_nac_39.php Мұрағатталған 21 желтоқсанның 2012 жылы.
- http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_59.php
- http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php
- http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php
- http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php
- https://web.archive.org/web/20130313015500/http://asgabat.net/turkmenistan/itogi-vseobschei-perepisi-naselenija-turkmenistana-po-nacionalnomu-sostavu-v-1995-godu.html
- https://web.archive.org/web/20161006054812/http://www.chrono-tm.org/en/2015/02/the-results-of-census-in-turkmenistan/
- Религия в Туркменистане Wayback Machine мұрағатында
- Лаумулин М. Религиозная ситуация и угроза религиозного экстремизма в Центральной Азии // Центральная Азия и Кавказ. — 2012. — Т. 15. — № 1. — С. 72
- ЗАКОН ТУРКМЕНИСТАНА: О свободе вероисповедания и религиозных организациях Wayback Machine мұрағатында
- Platzierungen Wayback Machine мұрағатында
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tүrikmenstannyn demografiyasy tүrikm Turkmenistanyn demografiyasy Tүrikmenstan halkynyn demografiyalyk erekshelikterin sonyn ishinde halyktyn osuin halyktyn tygyzdygyn bilim dengejin densaulygyn ekonomikalyk zhagdajyn dini zhәne etnikalyk kuramyn zhәne halyktyn baska aspektilerin bildiredi Tүrikmenstannyn en iri etnikalyk toby tүrikmender dep atalady Tүrikmenstan halkynyn Zhas zhynystyk piramidasy 2020Halyk sany1950 2009 zhyldary aralygyndagy Tүrikmenstan halyk sanynyn ozgerisi 1959 zhylgy halyk sanagy bojynsha eldin nakty halkynyn sany 1 516 million turgyndy kurady 1979 zhylgy halyk sanagy bojynsha 2 759 mln 1989 zhylgy halyk sanagy bojynsha 3 534 mln 1995 zhylgy halyk sanagy bojynsha 4 481 mln 2006 2017 zhyldary halyk sany bojynsha esh resmi derek zhariyalanbagan Tүrikmenstan halkynyn 2008 zhyly 4 936 million 2012 zhyly 5 268 million 2017 zhyly 5 758 million dep bagalady 2021 zhylgy sanak bojynsha eldegi tuu koefficienti bir anaga 2 04 bala boldy Ұlttyk kuramyDәstүrli kiim kigen tүrikmen zhastary Olar eldin en iri etnikalyk toby bolyp keledi 2015 zhyldyn akpan ajynda oppoziciyalyk basylymdarda 2012 zhylgy halyk sanagynyn nәtizhelerin bejresmi derekkozderden bildik degen zhariyalanymdar pajda boldy Bul basylymdarga karaganda el halkynyn sany 4 751 120 adam bolar edi ulttyk kuramy bojynsha 85 6 tүrikmender 5 8 ozbekter 5 1 orystar Қalgandarynyn barlygy baska ult okilderi retinde korsetilgen Elde 58 ulttyn okilderi turady Tүrikmenstannyn tәuelsizdik algan salysymen tүrikmenderden baska etnostar sanynyn kүrt azayuyn bajkaj alamyz 1926 2012 zhyldar aralygyndagy Tүrikmenstan ulttyk kuramy Ұlttyk top 1926 sanak 1939 sanak 1959 sanak 1970 sanak 1979 sanak 1989 sanak 1995 sanak 2012 sanakSany Sany Sany Sany Sany Sany Sany Sany Tүrikmender 719 792 71 9 741 488 59 2 923 724 60 9 1 416 700 65 6 1 891 695 68 4 2 536 606 72 0 3 403 639 76 7 4 066 959 85 6Өzbekter 104 971 10 5 107 451 8 6 125 231 8 3 179 498 8 3 233 730 8 5 317 333 9 0 408 259 9 2 275 565 5 8Orystar 75 357 7 5 232 924 18 6 262 701 17 3 313 079 14 5 349 170 12 6 333 892 9 5 297 319 6 7 242 307 5 1Қazaktar 9 471 0 9 61 397 4 9 69 522 4 6 68 519 3 2 79 539 2 9 87 802 2 5 88 752 2 0 19 004 0 4Әzerbajzhandar 4 229 0 4 7 442 0 6 12 868 0 8 16 775 0 8 23 548 0 9 33 365 0 9 36 586 0 8 49 852 1 2Beludzhder 9 974 1 0 5 396 0 4 7 626 0 5 12 374 0 6 18 584 0 7 28 280 0 8 36 428 0 8Tatarlar 4 769 0 5 19 517 1 6 29 946 2 0 36 457 1 7 40 432 1 5 39 277 1 1 35 501 0 8Armyandar 13 859 1 4 15 996 1 3 19 696 1 3 23 054 1 1 26 605 1 0 31 829 0 9 33 638 0 8Ukraindar 6 877 0 7 21 778 1 7 20 955 1 4 35 398 1 6 37 118 1 3 35 578 1 0 23 064 0 5Baskalary 51 615 5 2 38 494 3 1 44 106 2 9 57 026 2 6 64 327 2 3 78 755 2 2 71 168 1 7 142 285 3 1Zhalpy sany 1 000 914 1 251 883 1 516 375 2 158 880 2 764 848 3 522 717 4 434 354 4 751 120Dini kuramyGyzylarbat basty meshiti Balkan uәlayaty Tүrikmenstan halkynyn basym kopshiligi musylmandar negizinen sunnitter 89 90 Hristiandar halyktyn shamamen 9 baska konfessiyalar 2 kurajdy Ruksat etilgen barlyk dini konfessiyalar memlekettik organdardyn katan bakylauynda 1994 zhyly olardy bakylau үshin mүfti mүftidin orynbasary pravoslavielik dekan zhәne bir sheneunik kiretin Din isteri zhonindegi Gengesh Kenes kuryldy Din isteri zhonindegi gengesh mүsheleri memlekettin zajyrlylygyna karamastan din isteri zhonindegi velayat kenesterinin mүsheleri olardy zhergilikti bas imamdar baskarady siyakty byudzhet esebinen zhalaky ala bastady Memleket dini bilim berudi katan shektejdi 2016 zhyly kabyldangan zan dindi zheke okytuga tolygymen tyjym saldy al balalarga dini ilimdi үjretu tek zheke Komissiya kelisimimen gana ruksat etiledi Open Doors halykaralyk hristiandyk kajyrymdylyk ujymynyn 2015 zhylgy zertteu nәtizheleri bojynsha Tүrikmenstan hristiandardyn kukyktary zhii kysymga ushyrajtyn elderdin tiziminde 20 shy orynda tur DerekkozderPlyus minus Estoniya orys 24 fevralya 2009 Tekserildi 27 mausym 2023 Annex I Mid year population United Nations estimates 2008 2017 Wayback Machine muragatynda Turkmenistan agyl The World Factbook Әlem faktkitaby Federaldyk tergeu byurosy Tekserildi 27 mausym 2023 Rezultaty perepisi naseleniya v Turkmenistane Wayback Machine muragatynda http demoscope ru weekly ssp ussr nac 26 php http demoscope ru weekly ssp ussr nac 39 php Muragattalgan 21 zheltoksannyn 2012 zhyly http demoscope ru weekly ssp sng nac 59 php http demoscope ru weekly ssp sng nac 70 php http demoscope ru weekly ssp sng nac 79 php http demoscope ru weekly ssp sng nac 89 php https web archive org web 20130313015500 http asgabat net turkmenistan itogi vseobschei perepisi naselenija turkmenistana po nacionalnomu sostavu v 1995 godu html https web archive org web 20161006054812 http www chrono tm org en 2015 02 the results of census in turkmenistan Religiya v Turkmenistane Wayback Machine muragatynda Laumulin M Religioznaya situaciya i ugroza religioznogo ekstremizma v Centralnoj Azii Centralnaya Aziya i Kavkaz 2012 T 15 1 S 72 ZAKON TURKMENISTANA O svobode veroispovedaniya i religioznyh organizaciyah Wayback Machine muragatynda Platzierungen Wayback Machine muragatynda