Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тамақтану - ағзаның қуат шығынының орнын толтыруға, тіндер құрылуына және жаңартылуына және қызметтерін реттеп отыруға кажетті, ағзаға түсетін заттардың қорытылу, сіңу және сіңірілу үрдістері. Ағзаның өмір сүруге, денсаулықты және жұмысқа қабілеттілікті сақтауға қажет нәрлі заттарды (ақуыз, май, көміртегі, дәрумендер, минералды тұздар) бойға сіңіру процесі.
Тиімді тамақтану
- Тиімді тамақтану кезінде адам біраз ауру-сырқауға ұшырамай, оларды оңай жеңіп отырады.
- Тиімді тамақтану мезгілсіз, ерте қартаюдан алдын-ала сақтандырады.
- Асқазаны, жүрек-қан тамыры т. б. сырқатқа ұшырағанда тамақтанудың арнайы ойластырылып жасалған ас үлесі (рацион) мен режимі емнің бір түрі болып табылады.
- Тамақтану бүкіл организмнің бір қалыпты дамуы мен үйлесімді қызметін қамтамасыз ететіндей болып ұйымдастырылуы тиіс.
- Адамның кәсібіне, жасына, жынысына сәйкес, тіршілік әрекетіне қарай қажет тамақтық рационы оның құрамындағы ақуыз, май,көмірсулар т. б. заттардың сапасы мен мөлшері жағынан реттелу керек. физиологиялық қажеті көптеген жағдайға байланысты, олар ұдайы өзгеріп отырады.
- Организмнің тамақтан жұғымды заттарды дәл осы сәтте қажетті мөлшерде бойына сіңіріп зат алмасу процесінде бір затты екінші түрге айналдыратын, керекті кезінде пайдалануға болатындай қор жасайтын, реттеуші механизмі болады. Бірақ организмнің реттеу мүмкіндігінің белгілі шегі бар; ол мүмкіндік бала кезде және егде тартқан шақта көбірек шектеледі.
- Бірқатар заттарды, кейбір витаминдер, алмастырылмайтын амино қышқылын адам организмі зат алмасу процесінде жинақтай алмайды, ол дайын күйінде тамақпен бірге берілуі тиіс, өйтпеген күнде кісі тамақ жұқпайтын ауруға ұшырайды.
Тамақтың жұғымдылығы
- Тамақтық жұғымдылығы оның құрамындағы ақуыз, май, көмірсулардың саны мен сапасына байланысты.
- Дені сау адамның тамақтану рационында ақуыз, май және көмірсулардың ара қатынасы 1:1:4-ке жуық болуы керек. 1 грамм ақуыздың, майдың және көмірсулардың қуаттылық құндылығы олардың сіңімділігін ескергенде тиісінше 4,9 және 4 ккал болады.
- Тамақтың бойға сіңетін құнарлығы организмнің өмірлік маңызы бар функцияларын, оның ішінде зат алмасу мен депо қызметін дұрыс атқаруына жұмсалады.
- Тамақты сіңіру кезінде организмнің бөлген қуатының мөлшерін тағамның калориясы деп атайды.
- Тамақтану рационын жасағанда адамның жынысын, жасын кәсібін ескеру қажет; ауыр дене жұмысын істейтін адамдар, болат қорытушылар, ағаш кесушілер, ауыл шаруашылығының механизаторлары жеңіл дене еңбегімен немесе ой еңбегімен шұғылданатын адамдарға қарағанда ақуыз, май,көмірсулартары көп тамақтарды қажет етеді.
Тамақтану мезгілдері
Адамдар күніне 3-5 рет тамақтанады.
- Негізгі тамақтану мезгілі үшке бөлінеді:
- таңертеңгі ас (сағат 7.00-9.00 аралығы) - ас үлесі (рацион) қант қосылған ботқа, сүт тоқаш, сары май т.б. - организмде қант құрамын тұрақтандырады, тәбетті ретке келтіреді, сонымен қатар күні бойы тамақты шамадан тыс көп жеуден және семіруден сақтайды;
- түскі ас (сағат 13.00-14.00 аралығы) - ас үлесі (рацион) құнды - әр түрлі тағамдар жиынтығы, организмді керекті құнарлы заттармен қанықтырады;
- кешкі ас (сағат18.00-19.00) - ас үлесі (рацион) жеңіл тағамдар - ұйқы кезінде адам организмін жайландырып, қорытылуына көп қуат кетпейтін тағамдар;
- Аралық тамақтану:
- таңертеңгі ас пен түскі ас ортасында - екінші таңетртеңгі ас (ланч) - жеміс-жидек немесе тоқаш, сусын немесе шырын;
- түскі ас пен кешкі астың ортасында - түстік - көмеш немесе ашыма, сусын немесе шырын, айран.
Емдік тамақтану
Емдік тамақтану емдік шаралар кешенімен бірге бірқатар аурулардың алдын алу және асқындырмай емдеу үшін пайдаланылады.
Қоғамдық тамақтану
Қоғамдық тамақтану - тамақ өнімдерін дайындап, оларды жекелеген халық тобына өткізумен айналысатын қоғамдық тамақтандыру кәспорындарында тамақтану.
- Қоғамдық тамақтандыру кәспорындары:
| Портал «Аспаздық» |
Тағы қараңыз
Дереккөздер
- О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0
- Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tamaktanu agzanyn kuat shygynynyn ornyn toltyruga tinder kuryluyna zhәne zhanartyluyna zhәne kyzmetterin rettep otyruga kazhetti agzaga tүsetin zattardyn korytylu sinu zhәne sinirilu үrdisteri Agzanyn omir sүruge densaulykty zhәne zhumyska kabilettilikti saktauga kazhet nәrli zattardy akuyz maj komirtegi dәrumender mineraldy tuzdar bojga siniru procesi Қazaki turpatta tamaktanudyn bejnelenuiTiimdi tamaktanuTiimdi tamaktanu kezinde adam biraz auru syrkauga ushyramaj olardy onaj zhenip otyrady Tiimdi tamaktanu mezgilsiz erte kartayudan aldyn ala saktandyrady Askazany zhүrek kan tamyry t b syrkatka ushyraganda tamaktanudyn arnajy ojlastyrylyp zhasalgan as үlesi racion men rezhimi emnin bir tүri bolyp tabylady Tamaktanu bүkil organizmnin bir kalypty damuy men үjlesimdi kyzmetin kamtamasyz etetindej bolyp ujymdastyryluy tiis Adamnyn kәsibine zhasyna zhynysyna sәjkes tirshilik әreketine karaj kazhet tamaktyk raciony onyn kuramyndagy akuyz maj komirsular t b zattardyn sapasy men molsheri zhagynan rettelu kerek fiziologiyalyk kazheti koptegen zhagdajga bajlanysty olar udajy ozgerip otyrady Organizmnin tamaktan zhugymdy zattardy dәl osy sәtte kazhetti molsherde bojyna sinirip zat almasu procesinde bir zatty ekinshi tүrge ajnaldyratyn kerekti kezinde pajdalanuga bolatyndaj kor zhasajtyn retteushi mehanizmi bolady Birak organizmnin retteu mүmkindiginin belgili shegi bar ol mүmkindik bala kezde zhәne egde tartkan shakta kobirek shekteledi Birkatar zattardy kejbir vitaminder almastyrylmajtyn amino kyshkylyn adam organizmi zat almasu procesinde zhinaktaj almajdy ol dajyn kүjinde tamakpen birge berilui tiis ojtpegen kүnde kisi tamak zhukpajtyn auruga ushyrajdy Tamaktyn zhugymdylygyTamaktyk zhugymdylygy onyn kuramyndagy akuyz maj komirsulardyn sany men sapasyna bajlanysty Deni sau adamnyn tamaktanu racionynda akuyz maj zhәne komirsulardyn ara katynasy 1 1 4 ke zhuyk boluy kerek 1 gramm akuyzdyn majdyn zhәne komirsulardyn kuattylyk kundylygy olardyn sinimdiligin eskergende tiisinshe 4 9 zhәne 4 kkal bolady Tamaktyn bojga sinetin kunarlygy organizmnin omirlik manyzy bar funkciyalaryn onyn ishinde zat almasu men depo kyzmetin durys atkaruyna zhumsalady Tamakty siniru kezinde organizmnin bolgen kuatynyn molsherin tagamnyn kaloriyasy dep atajdy Tamaktanu racionyn zhasaganda adamnyn zhynysyn zhasyn kәsibin eskeru kazhet auyr dene zhumysyn istejtin adamdar bolat korytushylar agash kesushiler auyl sharuashylygynyn mehanizatorlary zhenil dene enbegimen nemese oj enbegimen shugyldanatyn adamdarga karaganda akuyz maj komirsulartary kop tamaktardy kazhet etedi Tamaktanu mezgilderiAdamdar kүnine 3 5 ret tamaktanady Negizgi tamaktanu mezgili үshke bolinedi tanertengi as sagat 7 00 9 00 aralygy as үlesi racion kant kosylgan botka sүt tokash sary maj t b organizmde kant kuramyn turaktandyrady tәbetti retke keltiredi sonymen katar kүni bojy tamakty shamadan tys kop zheuden zhәne semiruden saktajdy tүski as sagat 13 00 14 00 aralygy as үlesi racion kundy әr tүrli tagamdar zhiyntygy organizmdi kerekti kunarly zattarmen kanyktyrady keshki as sagat18 00 19 00 as үlesi racion zhenil tagamdar ujky kezinde adam organizmin zhajlandyryp korytyluyna kop kuat ketpejtin tagamdar Aralyk tamaktanu tanertengi as pen tүski as ortasynda ekinshi tanetrtengi as lanch zhemis zhidek nemese tokash susyn nemese shyryn tүski as pen keshki astyn ortasynda tүstik komesh nemese ashyma susyn nemese shyryn ajran Emdik tamaktanuEmdik tamaktanu emdik sharalar keshenimen birge birkatar aurulardyn aldyn alu zhәne askyndyrmaj emdeu үshin pajdalanylady Tolyk makalasy Emdik tagamҚogamdyk tamaktanuҚogamdyk tamaktanu tamak onimderin dajyndap olardy zhekelegen halyk tobyna otkizumen ajnalysatyn kogamdyk tamaktandyru kәsporyndarynda tamaktanu Қogamdyk tamaktandyru kәsporyndary ashanalar mejramhanalar kafeler bufetter Portal Aspazdyk Tagy karanyzDietaDerekkozderO D Dajyrbekov B E Altynbekov B K Torgauytov U I Kenesariev T S Hajdarova Aurudyn aldyn alu zhәne saktandyru bojynsha oryssha kazaksha terminologiyalyk sozdik Shymkent Ғasyr Sh 2005 zhyl ISBN 9965 752 06 0 Shanyrak Үj turmystyk enciklopediyasy Almaty Қaz Sov encikl Bas red 1990 ISBN 5 89800 008 9