Солтүстік теңіз

Солтүстік теңіз (фр. Mer du Nord, нем. Nordsee, нидер. Noordzee, , ағылш. North Sea, норв. Nordsjøen, дат. Nordsøen немесе Vesterhavet) — Еуропаның солүстік-батыс жағалауындағы, Атлант мұхитының шеткі теңізі. Ұлыбритания, , Шетланд аралдары мен Скандинавия, түбектері аралығында жатыр.

Солтүстік теңізі фр. Mer du Nord, нем. Nordsee, нидер. Noordzee, , ағылш. North Sea, норв. Nordsjøen, дат. Nordsøen немесе Vesterhavet
Теңіздің ғарыштан көрінісі
Сипаттамасы
Ауданы	750 мың км²
Көлемі	94 мың км³
Жағалау сызығының ұзындығы	6 мың км
Тереңдігі	725 м
Орташа тереңдігі	95 м
Суды жинау ауданы	850 мың км²
Орналасуы
55°51′47″ с. е. 3°20′23″ ш. б. / 55.86306° с. е. 3.33972° ш. б. / 55.86306; 3.33972 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 55°51′47″ с. е. 3°20′23″ ш. б. / 55.86306° с. е. 3.33972° ш. б. / 55.86306; 3.33972 ^(G) ^(O) ^(Я)
Солтүстік теңізі
Солтүстік теңізі Ортаққорда

Солтүстігінде Норвег теңізімен, шығысында Скагеррак, Каттегат, және бұғаздары арқылы Балтық теңізімен, оңтүстік-батысында , Ла-Манш бұғаздары арқылы Атлант мұхитымен жалғасады. Ұлыбритания, Франция, Бельгия, Нидерланд, Германия, Дания, Швеция, Норвегия жағалауымен шектеседі.

Аумағы 565 мың км², орташа тереңд. 96 метрдей, ең терең жері 725 м.

Солтүстік теніздің басым бөлігі қайраңда жатыр. Солтүстік-шығыс жағалауы қатты тілімденген (фьордты), оңтүстік-шығысы мен оңтүстік жағалауы тегіс, лагуналы, батыс қойнаулы, эстуарийлер кездеседі. Оңтүстік-шығысында мен Гельголанд аралы орналасқан. Теңізге Эльба, , Рейн, , Темза өзендері құяды.

Суының орташа температурасы ақпанда 2 – 7°С, тамызда 12 – 19°С. Тұздығы батыс бөлігінде 31‰, шығ-нда 35‰. Жарты тәуліктік су толысуы (7,6 м) байқалады.

Желдің әсерінен су деңгейі 3 м және одан да биікке көтеріледі. Жағалауды су басудан сақтау үшін дамбалар (поль) тұрғызылған (Нидерланд). Балық аулау (камбала, майшабақ, ) кәсібі жақсы дамыған. Мұнай мен табиғи газдың ірі кен орындары бар. Солтүстік жағалауында экономикасы дамыған елдер орналасқан; теңіз арқылы маңызды сауда жолдары өтеді.

Басты порттары: Амстердам, Роттердам (Нидерланд), Антверпен (Бельгия), Лондон (Ұлыбритания), Гамбург, Бремен (Германия), (Швеция), Осло, Берген (Норвегия).

Гидрография және гидрологиясы

Солтүстік теңіз Атлант мұхитының солтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан, соңғысының шеткі теңізі. Солтүстік-Батыс Еуропа мен Ұлыбритания, Оркни және Шетланд аралдары арасында созылып, солтүстігінде Норвегия теңізімен, шығысында - Скагеррак, Каттегат және Дания бұғаздары (Үлкен белдеу, Кіші белдеу және Эресунд) арқылы жалғасады. Киль каналы ретінде - Балтықпен, ал оңтүстік-батысында Пас-де-Кале және Ла-Манш арқылы Атлант мұхитымен байланысады. Ежелгі дәуірде бұл теңіз бассейні мұз дәуірінің соңында Атлант мұхитының суы басқан Солтүстік Еуропаның кең-байтақ жазықтарының бөлігі болды.

Скагеррак шығанағымен бірге Солтүстік теңіздің ауданы 565 мың км². Изобаттар Солтүстік теңіздің салыстырмалы түрде таяз екенін көрсетеді, оның орташа тереңдігі 95 м. Теңіздің оңтүстік бөлігінде үстіңгі су қабаты 40 м-ден аспайтын шоқылар бар; желдер мен күшті теңіз ағындарының әсерінен олар үнемі қозғалады, бұл навигацияны өте қиындатады. Ең терең тереңдіктер (максималды қоса алғанда – 725) Норвегияның оңтүстік жағалауын бойлай Скагеррак бұғазынан Норвегия теңізіне дейін созылып жатқан терең норвег траншеясында; терең су - 450 метрден астам - ақаулар теңіздің батыс бөлігінде де табылды, мысалы, Эдинбургтің шығысында.

Солтүстік теңіз түбінің рельефіне тән ерекшелік - тереңдіктің күрт өзгеруі және бұл жерде жағалаулар деп аталатын кең көлемді сілемдер. Олардың ең үлкені, Англияның шығыс жағалауындағы Доггердің үстінде, тереңдігі небәрі 15-30 метр. Бір кездері жазыққа қарайтын үстірт болған, бірақ қазір күн жақсы жылыған және азық-түлікке бай суларда балықтардың үлкен топтары жиналуда. Тағы бір әйгілі таяз - Англияның оңтүстік-шығысындағы Кент жағалауындағы Гудвин Сэнд.

Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: North Sea