Нота жазуы

Нота жазуы, нотация (лат. notatio - жазу, белгі) - музыканы жазу үшін қолданылатын графикалық белгілер жүйесі. Нота жазуы көне заманда әріптік және невмалық нотация түрінде (сызықшалар, нүктелер, үтірлер, т.б.) болды. Ежелгі Грекияда дыбысты белгілеу үшін әріптік жүйе қолданылды. Бұл жүйе дыбыс жоғарылығын ғана көрсетіп, оның ұзақтығын көрсете алмады. Сондықтан бұл нотаңия 10 ғасырға дейін яғни диатоник. гамманың ноталарын латын әрпімен белгілегенше сақталып келді. Орта ғасырда музыканы ерекше белгілермен (невмалар) жазу тәсілінің кеңінен тарауы нота жазуының дамуында ерекше роль атқарды. Кейіннін дыбыс жоғарылығын дәлме-дәл көрсету үшін көлденең сызықтарды пайдалана бастады. 11 ғасырда итальян музыка теоретигі 4 сызықты нота жүйесін қолданды. Сызықтардың басына дыбыстардың жоғарылығын айқындайтын әріптік белгілерді орналастырды; бұл әріп-белгілер осы күнгі музыка кілттердің нұсқасы еді. 14 ғасырда нота жазуына 5-сызық қосылып, невмалық белгілер невмалық белгілердің орнын төртбұрышты бүркеншігі бар ноталар қолданылды. Григориандық хоралды жазуда кеңінен қолданылған бұл жүйе хоралдық нотаңия деп аталды. Бұдан кейінгі кезеңде дыбыстың жоғарылығымен қатар оның үзақтығының де көрсететін жүйе мен зуралық нотация пайда болды. Ресейде 5 сызықты нота жүйесі 16 ғасырдың басында Киевте, 17 ғасырда Мәскеуде пайда болды. 18 ғасырға дейін аспаптық музыканы нотаға түсіру үшін табулатура деп аталатын цифрлық бас қолданылды. Өзінің өте қысқа түрде белгілеу қасиетіне байланысты әріптік нота жазуы музыка-теор. еңбектерде әлі күнге дейін қолданылады. Нотанядағы әріптік әдіс белгілі бір өз-герістермен Үндістанда қазір де қолданылады. Нота жазуындағы цифрлық жүйе халық аспаптарына (балалайка, домбыра, т.б.) арналған әдебиеттерде қолданылады. Сокыр адамдар үшін де нота жазуы бар. Нота жазуында қысқарту белгілері қолданылады.

Дереккөздер

1. Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8