Музыкалық байқаулар

Музыкалық байқаулар (латын тілінде concursus – тоғысу, кездесу) – алдын-ала жарияланған шарт бойынша ұйымдастырылған музыканттардың (орындаушылар, композиторлар, музыкалық аспапта ойнау шеберлері) өнер сайысы.

Тарихы мен дамуы

Музыкалық байқаулар ерте заманда, Дельфия ойындары кезінде өткізіліп, жеңімпаздарына лауреат атағы берілген. Орта ғасырда трубадур, трувер, миннезингер, мейстерзингер байқауларын өткізу дәстүрге айналды. Музыкалық байқаулардың ұлттық (бір елдің өнерпаздары қатысады), халықаралық (әр елден өнерпаздар қатысады) түрлері бар. Алғашқы ұлттық музыкалық байқаулар 1803 ж. Францияда өткізілді (Мемлекеттік сыйлық берілді). 1848 жылдан Лондонда (Англия) Мендельсон сыйлығы үшін (4 жылда 1 рет) композиторлар сайысы, 1875 жылдан Австрияда Бетховен сыйлығы үшін музыкалық байқаулар (жыл сайын) ұйымдастырылады. 1856 ж. орыс гитарисі Н.Макаров өз қаржысына Брюссельде гитаристердің халықаралық байқауын өткізді. 1890 ж. Санкт-Петербургте А.Рубинштейн пианистер мен композиторлар сайысын (1895, 1900, 1905, 1910) ұйымдастырды. 1959 жылдан Женевада ‘‘халықаралық байқаулардың федерациясы’’ жұмыс істейді. Ең ірі музыкалық байқау Польшадағы пианистердің атындағы музыкалық байқауы (Варшава, 5 жылда 1 рет, 1927); Францияда пианистер мен скрипкашылар М.Лонг және Ж.Пибо атындағы музыкалық байқаулар (Париж, 2 жылда 1 рет, 1943); Ұлыбританияда скрипкашылардың К.Флеш атындағы музыкалық байқауы (Лондон, жыл сайын, 1945); Италияда пианистердің Ф.Бузони атындағы музыкалық байқауы (Больцано, 1949, жыл сайын); т.б.

Халықаралық байқаулардан орын алған қазақ музыканттары

Қазақ музыка қайраткерлерінен халықаралық музыкалық байқауға алғаш рет қатысып, жүлделі орындарға ие болғандар: Ә.Қашаубаев (Париж, 1928), Бүкілодақтық музыкалық байқауда Д.Нұрпейісова (Мәскеу, 1939), Паганини атындағы скрипкашылар байқауында Э.Нақыпбекова (Варна, 1972, 1974); Бүкілодақтық балет артистерінің байқауында Р.Бапов, Г.Қадырбекова (Зеречели, 1980, Дж.Б. Виотти атындағы халықаралық пиониношылар байқауының лауреаты), А.Мұсақожаева (Токио, 1982 халықаралық скрипкашылар байқауының лауреаты), Г.Мырзабекова (Париж 1985, скрипкашылар байқауының лауреаты), т.б.

Қазақстандағы музыкалық байқаулар

Қазақстанда республикалық және халықаралық дәрежеде өнер талапкерлерінің шығармашылық жолын ашып, өнерге жолдама беріп жүрген музыкалық байқаулар “Азия дауысы”’ халықаралық фестивалі (1989, Алматы); “Жас қанат” әншілердің республикалық байқауы (Алматы, 1991, жыл сайын); “Астана дауысы” қазақ әндерінің халықаралық байқауы (Астана); “Әнші балапан” халықаралық фестивалі (1990, жыл сайын); “Айналайын” халықаралық өнерлі балалар фестивалі (1996, Алматы, жылына 1 рет), “Супер-Стар KZ” телевизиялық байқауы (2003), т.б.

Дереккөздер

• Қазақ энциклопедиясы

1. Қазақстан энциклопедиясы, VI-том