Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Варшава (пол. Warszawa [varˈʂava] ) — Польша астанасы, елдегі көлемі және тұрғындары жағынан алғанда ең үлкен қала. 1596 жылы Вавель қорғанының өртенген сәтінде өз резиденциясын осында ауыстырған сәтінде ресми түрде қала мәртебесін алды, ал астана статусын ол 1791 жылы жаңа конституция арқылы бекітті. Қала арқылы Висла өзені ағып өтеді.
| Қала | ||||||||||
| Варшава | ||||||||||
| пол. Warszawa | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
| Әкімшілігі | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ел | ||||||||||
| Статусы | Астана | |||||||||
|
| ||||||||||
| Ішкі бөлінісі | 18 аудан | |||||||||
| Қала президенті | Рафал Тшасковский | |||||||||
| Тарихы мен географиясы | ||||||||||
| Координаттары | 52°13′ с. е. 21°02′ ш. б. / 52.217° с. е. 21.033° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 52°13′ с. е. 21°02′ ш. б. / 52.217° с. е. 21.033° ш. б. (G) (O) (Я) | |||||||||
| Құрылған уақыты | XIII ғасыр | |||||||||
| Қала статусы | 1300 | |||||||||
| Жер аумағы | 517 км² | |||||||||
| Орталығының биiктігі | 103 м | |||||||||
| Климаты | орта континентті | |||||||||
| Уақыт белдеуі | UTC+1, жазда UTC+2 | |||||||||
| Тұрғындары | ||||||||||
| Тұрғыны | ▲ 1 783 321 адам (2019) | |||||||||
| Тығыздығы | 3449 адам/км² | |||||||||
| Агломерация | 3 100 000 | |||||||||
| Ұлттық құрамы | поляктар | |||||||||
| Конфессиялар | католиктер, православтар, иудейлер | |||||||||
| Этнохороним | варшавалық, варшавалықтар | |||||||||
| Ресми тілі | ||||||||||
| Сандық идентификаторлары | ||||||||||
| Телефон коды | +48 22 | |||||||||
| Пошта индекстері | 00-001 - 04-999 | |||||||||
| Автомобиль коды | WA, WB, WD, WE, WF, | |||||||||
| um.warszawa.pl | ||||||||||
Варшава шекарасы | ||||||||||
 Ортаққордағы санаты: Варшава | ||||||||||
Тарихы
Қазіргі кезең
1989 жылдан бері Варшава заманауи Польша Республикасының астанасы болып есептеледі. 2-ші дүние жүзі соғысынан кейін қала мұқият қайта тұрғызылып, ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұрасының ескерткіштері санатына ғылыми қайта жасалу үлгісі ретінде енгізілді.
Этимологиясы
Алғашқы рет қолжазбаларда XIV ғасырда Warseuiensis (1321) және Varschewia (1342) түрінде, ал XV ғасырда - Warschouia (1482) кездеседі. Көптеген тарихшылар мен тіл мамандары қаланың атауы тәуелденген сын есім Warszewa (немесе Warszowa) Warsz деген атаудан (Warcisław, Wrocisław ортағасырда танымал болған Warcisław, Wrocisław сөзінің қысқаруынан) арқылы жасалған деп есептейді.
Warszewa атауының на Warszawa атауына ауысуы XVI ғасырда болды және бұл аймақта қоныстанған Варшавада таралуына себеп болған мазовтықтар диалектісінің ерекшелігімен тікелей байланысты еді. Бұл диалектіде XV ғасырдың аяғына дейін дауыста «а» дыбысы «е» жіңішке дауыссыз дыбысқа ауысты. ( ал бұл уақытта sz поляк тілінде жіңішке дыбыс болып есептелетін.) XV ғасырда е дыбысының екінші рет қайталануы диалект болып табылатын, сондықтан әдеби тілде сөйлеуге тырысқан тұрғындар сол түрді а дыбысына өзгерткен болатын. Сондықтан да, Варшава сөзімен де түзетуің жоғарғы дәрежесіндегі этимологиялық дұрыс түрімен ауыстырылған болатын.
Халық арасында Warszawa атауы Wars атты балықшы мен кейін өзі үйленген Szawa атты су пересінің аттарының бірігуі нәтижесінде пайда болған деп есептеледі. Су перісі Саваның бейнесі Варшаваның рәмізіне айналды.
Варшаваның негізінің қалануы турасында Каземир атты әлдебір князь аңшылық кезінде адасып жүріп, Висла өзенінің бойындағы кедей балықшылардың күркесіне жетеді. Онда Варш пен Сава атты егіздерге жас босагнған жас балықшы қызды кездетіреді. Каземир олардың өкіл әкесі болып, олардың қонақжайлылығы үшін сыйлықтар береді. Балықшы бұл ақшаға үй тұрғызып, кейін ол үйдің маңына Варшаваның негізін қалаған өзге де балықшылар қоныстанады.
Рәмізі
Варшаваның негізгі рәмізі болып Варшава су перісі есептеледі. Оның бейнесін қаланың елтаңбасында кездестіруге болады. Нарықтық алаңда фольклорлық құндылыққа қалалық мүсін стилінде ескерткіш орнатылған.
Варшаваның елтаңбасы қызыл француздық қалқан, ұраны жазылған бау, сауыттың жоғарғы бөлігінде корольдік тәж және сауыттың тілшігінде Висланың орденімен көрінеді. Варшаваның туы екі теңдес ұлы көлденең жатқан қызыл және жасыл түстегі жолақтан тұрады. Мата 5:8 шамасында болуы шарт.
Ортағасыр
Х ғасырдан бері заманауи Варшаваның аймағында атағы Bródno (яки «брод», «өткел») Jazdów және Kamion жерлеріне жеткен бірнеше мекеннің орнауы құжатпен бекітілген. Осыған қарамастан, Варшавадағы ағаш құрылыстарды ХІІ ғасырда салған болса, ал тасты құрылыстар XIV ғасырға қарай Тевтон орденінен қорғану мақсатында жасалған болатын.
Жаңа кезең
XV-XVI ғасырлардың басында Варшава –Мазовецк княздігінің астанасы, 1596-1795 жылдары поляк королдігінің және литвалық ұлы княздіктердің резиденциясы, 1791-1795 жылы Посполитаның астанасы, 1807-13 жылдары (нақтырақ айтқанда француз протектаторы ықпалында), 1815-1915 жылдары – Польскі патшалығы (Ресей империясының құрамында). 1918-1939 жылдары Варшава Польша Республикасының астанасы болып табылды, ал 1944-1989 жылдар аралығында - Поляк Халық Республикасының астанасы.
1939-1944 жылдар аралығындағы 2-ші дүние соғысы кезеңінде Генерал-губернаторлық әкімшілік орталық орналасты. Варшаваның орталығы нацистердің бомбылауынан 1939 жылы жойылып, 1944 жылы қайта тұрғызылды.
Қазіргі кезең
1989 жылдан бері Варшава заманауи Польша Республикасының астанасы болып есептеледі. 2-ші дүние жүзі соғысынан кейін қала мұқият қайта тұрғызылып, ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұрасының ескерткіштері санатына ғылыми қайта жасалуүлгі ретінде енгізілді.
Әкімшілік құрылым
Климаты
Варшаваның климаты жұмсақ қысымен және жылы, ылғалды жазымен орташа континентальді. Қыстағы орташа температура +2 °C ден -5 °C-ға дейін, жазда +15 - тен +20 °Cдейін. Варшаваның климаты орташа белдіктегі қалалардың ішіндегі ең қолайлыларының бірі, ыстығы +30 C °жоғары аз уақыт қана орын алады және шамалы уақыт арасында, ал аязы - −15 °C төмен, бұл да сирек болып тұралды. Күзі- созылыңқы және жылы, көктемі біртіндеп келеді.
Экономикасы
Польшаның экономикасындағы Варшаваның үлесі — 15 % ВВП. Жұмыссыздық -— 1,8 % (2008).
Халқы
Варшаваның қалалық тұрғындарының көбеюі мен дамуыны сауда жолдары мен еуропа көлік миграциясының алғашқы пункттерінің болуы ұзақ уақыттарда ықпал етті. Бұл жайт халық санағына, сол сияқты ұлттық құрамға да әсерін тигізбей қоймады. Осылайша қала болып қалыптасқанға дейінгі кезеңде өндірістік және қызмет көрсету орталығы болғандықтан да тұрғындар саудалық топтардан басымырақ болды. 1897 жылғы санаққа сәйкес 638,000 -ден 219,000 шамасы, 34 % еврейлер мен ұлтшылдар болатын. Көптұлғлылық пен көпұлттық хлық негізгі түрде қаланың мәдени дамуына өз ықпалын көрсетті. Варшава болашақ көптеген әр алуан ойлар мен ағымдардың орталығы болғандықтан 300 жылдық тарихымен "Шығыс Париж" деген атаққа ие болды. Халықтың әйелдер мен ерлер арасындағы арасалмақ:~54 % әйелдер және ~46 % ерлер болды.
- 1700: 30 000 (баға)
- 1792: 120 000
- 1800: 63 400
- 1830: 139 700
- 1850: 163 600
- 1882: 383 000
- 1900: 686 000
- 1925: 1 003 000
- 1939: 1 300 000
- 1945: 422 000 (қыркүйекте)
- 1956: 1 000 000
- 1960: 1 139 200
- 1970: 1 315 600
- 1975: 1 436 100
- 1980: 1 596 100
- 1990: 1 611 800
- 2002: 1 707 100 (Весол ауданына қосылғаннан кейін)
- 2004: 1 676 600 (2 760 000 қала маңымен алғанда)
- 2005: 1 694 825 (2 880 000 қала маңымен алғанда)
- 2006: 1 700 536 (2 870 000 қала маңымен алғанда)
Дереккөздер
- Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2017 r. (поляк). Główny Urząd Statystyczny (19 шілде 2017). Тексерілді, 22 қыркүйек 2017.
- Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30.06.2019 r. (поляк). Główny Urząd Statystyczny (23 ақпан 2020). Тексерілді, 23 ақпан 2020.
- Владимир Никитин. «Варш и Сава — добрая слава». № 12 — 1994, стр. 139—144
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Varshava pol Warszawa varˈʂava akp Polsha astanasy eldegi kolemi zhәne turgyndary zhagynan alganda en үlken kala 1596 zhyly Vavel korganynyn ortengen sәtinde oz rezidenciyasyn osynda auystyrgan sәtinde resmi tүrde kala mәrtebesin aldy al astana statusyn ol 1791 zhyly zhana konstituciya arkyly bekitti Қala arkyly Visla ozeni agyp otedi ҚalaVarshavapol WarszawaTu EltanbasyӘkimshiligiEl Polsha PolshaStatusyAstanaIshki bolinisi18 audanҚala prezidentiRafal TshaskovskijTarihy men geografiyasyKoordinattary52 13 s e 21 02 sh b 52 217 s e 21 033 sh b 52 217 21 033 G O Ya Koordinattar 52 13 s e 21 02 sh b 52 217 s e 21 033 sh b 52 217 21 033 G O Ya Қurylgan uakytyXIII gasyrҚala statusy1300Zher aumagy517 km Ortalygynyn biiktigi103 mKlimatyorta kontinenttiUakyt beldeuiUTC 1 zhazda UTC 2TurgyndaryTurgyny 1 783 321 adam 2019 Tygyzdygy3449 adam km Aglomeraciya3 100 000Ұlttyk kuramypolyaktarKonfessiyalarkatolikter pravoslavtar iudejlerEtnohoronimvarshavalyk varshavalyktarResmi tilipolyakSandyk identifikatorlaryTelefon kody 48 22Poshta indeksteri00 001 04 999Avtomobil kodyWA WB WD WE WF WH WI WJ WK WN WT WU WW WX WYum warszawa pl polyak fran agyl VarshavaVarshava shekarasyOrtakkordagy sanaty VarshavaTarihyҚazirgi kezen 1989 zhyldan beri Varshava zamanaui Polsha Respublikasynyn astanasy bolyp esepteledi 2 shi dүnie zhүzi sogysynan kejin kala mukiyat kajta turgyzylyp YuNESKO nyn Bүkilәlemdik murasynyn eskertkishteri sanatyna gylymi kajta zhasalu үlgisi retinde engizildi gimaraty19 gasyr Zhana Orangery palmalyk үj saluda Etimologiyasy Algashky ret kolzhazbalarda XIV gasyrda Warseuiensis 1321 zhәne Varschewia 1342 tүrinde al XV gasyrda Warschouia 1482 kezdesedi Koptegen tarihshylar men til mamandary kalanyn atauy tәueldengen syn esim Warszewa nemese Warszowa Warsz degen ataudan Warcislaw Wrocislaw ortagasyrda tanymal bolgan Warcislaw Wrocislaw sozinin kyskaruynan arkyly zhasalgan dep eseptejdi Warszewa atauynyn na Warszawa atauyna auysuy XVI gasyrda boldy zhәne bul ajmakta konystangan Varshavada taraluyna sebep bolgan mazovtyktar dialektisinin ereksheligimen tikelej bajlanysty edi Bul dialektide XV gasyrdyn ayagyna dejin dauysta a dybysy e zhinishke dauyssyz dybyska auysty al bul uakytta sz polyak tilinde zhinishke dybys bolyp esepteletin XV gasyrda e dybysynyn ekinshi ret kajtalanuy dialekt bolyp tabylatyn sondyktan әdebi tilde sojleuge tyryskan turgyndar sol tүrdi a dybysyna ozgertken bolatyn Sondyktan da Varshava sozimen de tүzetuin zhogargy dәrezhesindegi etimologiyalyk durys tүrimen auystyrylgan bolatyn Halyk arasynda Warszawa atauy Wars atty balykshy men kejin ozi үjlengen Szawa atty su peresinin attarynyn birigui nәtizhesinde pajda bolgan dep esepteledi Su perisi Savanyn bejnesi Varshavanyn rәmizine ajnaldy 1656 zhylgy Varshava sogysy Varshavanyn negizinin kalanuy turasynda Kazemir atty әldebir knyaz anshylyk kezinde adasyp zhүrip Visla ozeninin bojyndagy kedej balykshylardyn kүrkesine zhetedi Onda Varsh pen Sava atty egizderge zhas bosagngan zhas balykshy kyzdy kezdetiredi Kazemir olardyn okil әkesi bolyp olardyn konakzhajlylygy үshin syjlyktar beredi Balykshy bul akshaga үj turgyzyp kejin ol үjdin manyna Varshavanyn negizin kalagan ozge de balykshylar konystanady Rәmizi Varshavanyn negizgi rәmizi bolyp Varshava su perisi esepteledi Onyn bejnesin kalanyn eltanbasynda kezdestiruge bolady Naryktyk alanda folklorlyk kundylykka kalalyk mүsin stilinde eskertkish ornatylgan Varshavanyn eltanbasy kyzyl francuzdyk kalkan urany zhazylgan bau sauyttyn zhogargy boliginde koroldik tәzh zhәne sauyttyn tilshiginde Vislanyn ordenimen korinedi Varshavanyn tuy eki tendes uly koldenen zhatkan kyzyl zhәne zhasyl tүstegi zholaktan turady Mata 5 8 shamasynda boluy shart Ortagasyr H gasyrdan beri zamanaui Varshavanyn ajmagynda atagy Brodno yaki brod otkel Jazdow zhәne Kamion zherlerine zhetken birneshe mekennin ornauy kuzhatpen bekitilgen Osygan karamastan Varshavadagy agash kurylystardy HII gasyrda salgan bolsa al tasty kurylystar XIV gasyrga karaj Tevton ordeninen korganu maksatynda zhasalgan bolatyn Zhana kezen SPOT seriginen Varshavanyn korinisiVarshavadagy Olipiada ortalygy XV XVI gasyrlardyn basynda Varshava Mazoveck knyazdiginin astanasy 1596 1795 zhyldary polyak koroldiginin zhәne litvalyk uly knyazdikterdin rezidenciyasy 1791 1795 zhyly Pospolitanyn astanasy 1807 13 zhyldary naktyrak ajtkanda francuz protektatory ykpalynda 1815 1915 zhyldary Polski patshalygy Resej imperiyasynyn kuramynda 1918 1939 zhyldary Varshava Polsha Respublikasynyn astanasy bolyp tabyldy al 1944 1989 zhyldar aralygynda Polyak Halyk Respublikasynyn astanasy Sudagy Saraj 1939 1944 zhyldar aralygyndagy 2 shi dүnie sogysy kezeninde General gubernatorlyk әkimshilik ortalyk ornalasty Varshavanyn ortalygy nacisterdin bombylauynan 1939 zhyly zhojylyp 1944 zhyly kajta turgyzyldy Қazirgi kezen 1989 zhyldan beri Varshava zamanaui Polsha Respublikasynyn astanasy bolyp esepteledi 2 shi dүnie zhүzi sogysynan kejin kala mukiyat kajta turgyzylyp YuNESKO nyn Bүkilәlemdik murasynyn eskertkishteri sanatyna gylymi kajta zhasaluүlgi retinde engizildi gimaraty19 gasyr Zhana Orangery palmalyk үj saluda Әkimshilik kurylymVarshava kalasy shekaralarynyn bүgingisi men 1939 zhylgy salystyrylymyKlimatyVarshavanyn klimaty zhumsak kysymen zhәne zhyly ylgaldy zhazymen ortasha kontinentaldi Қystagy ortasha temperatura 2 C den 5 C ga dejin zhazda 15 ten 20 Cdejin Varshavanyn klimaty ortasha beldiktegi kalalardyn ishindegi en kolajlylarynyn biri ystygy 30 C zhogary az uakyt kana oryn alady zhәne shamaly uakyt arasynda al ayazy 15 C tomen bul da sirek bolyp turaldy Kүzi sozylynky zhәne zhyly koktemi birtindep keledi EkonomikasyҚala ortalygy Polshanyn ekonomikasyndagy Varshavanyn үlesi 15 VVP Zhumyssyzdyk 1 8 2008 Halky1880 2000 zhzh halky Varshavanyn kalalyk turgyndarynyn kobeyui men damuyny sauda zholdary men europa kolik migraciyasynyn algashky punktterinin boluy uzak uakyttarda ykpal etti Bul zhajt halyk sanagyna sol siyakty ulttyk kuramga da әserin tigizbej kojmady Osylajsha kala bolyp kalyptaskanga dejingi kezende ondiristik zhәne kyzmet korsetu ortalygy bolgandyktan da turgyndar saudalyk toptardan basymyrak boldy 1897 zhylgy sanakka sәjkes 638 000 den 219 000 shamasy 34 evrejler men ultshyldar bolatyn Koptulglylyk pen kopulttyk hlyk negizgi tүrde kalanyn mәdeni damuyna oz ykpalyn korsetti Varshava bolashak koptegen әr aluan ojlar men agymdardyn ortalygy bolgandyktan 300 zhyldyk tarihymen Shygys Parizh degen atakka ie boldy Halyktyn әjelder men erler arasyndagy arasalmak 54 әjelder zhәne 46 erler boldy 1700 30 000 baga 1792 120 000 1800 63 400 1830 139 700 1850 163 600 1882 383 000 1900 686 000 1925 1 003 000 1939 1 300 000 1945 422 000 kyrkүjekte 1956 1 000 000 1960 1 139 200 1970 1 315 600 1975 1 436 100 1980 1 596 100 1990 1 611 800 2002 1 707 100 Vesol audanyna kosylgannan kejin 2004 1 676 600 2 760 000 kala manymen alganda 2005 1 694 825 2 880 000 kala manymen alganda 2006 1 700 536 2 870 000 kala manymen alganda DerekkozderPowierzchnia i ludnosc w przekroju terytorialnym w 2017 r polyak Glowny Urzad Statystyczny 19 shilde 2017 Tekserildi 22 kyrkүjek 2017 Ludnosc Stan i struktura w przekroju terytorialnym Stan w dniu 30 06 2019 r polyak Glowny Urzad Statystyczny 23 akpan 2020 Tekserildi 23 akpan 2020 Vladimir Nikitin Varsh i Sava dobraya slava 12 1994 str 139 144