Маршалл жоспары (ағылш. Marshall Plan, ресми атауы ағылш. European Recovery Program – «Еуропаны қайта құру бағдарламасы») — Батыс Еуропа мемлекеттеріне Екінші дүниежүзілік соғысынан кейін АҚШ тарапынан экономикалық жәрдем жүргізу бағдарламасы. Еуропада экономикалық тұрақтылық орнатып, батыс Еуропа мемлекеттеріне АҚШ экономикалық ықпалын жаю үшін жүргізілген. Жоспар АҚШ мемлекеттік хатшысы Джордж Маршаллдың атымен аталған, ресми атауы European Recovery Program (Еуропаны қалпына келтіру бағдарламасы). Жоспарды жүзеге асыруға Еуропаның 17 елі, соның ішінде Батыс Германия да қатысты.
Алғаш рет бағдарламаның идеясын 1947 жылы маусымның 5-інде Джордж Кэтлетт Маршалл Гарвард университетінде сөйлеген кезде ұсынған. маусым — шілде айларында жеңімпаз державалар (АҚШ, Ұлыбритания, КСРО және Франция) Сыртқы істер министрлерінің Париж Кеңесінде талқылауға ұсынды. М. ж-н Ұлыбритания мен Франция қолдады. КСРО және Албания, Болгария, Венгрия, Польша, Румыния, Чехословакия, Югославия мен Финляндия М. ж-на қатысудан бас тартты. Жоспардың шарттарын 16 мемлекет — Ұлыбритания, Франция, Италия, Бельгия, Голландия, Люксембург, Швеция, Норвегия, Дания, Ирландия, Исландия, Португалия, Австрия, Швейцария, Грекия мен Түркия мақұлдады. Бұл мемлекеттер қатарына 1948 ж. қосылды. М. ж-н қабылдаған елдер 1947 ж. шілдеде “Еуропаны қалпына келтіру бағдарламасын” жасайтын экон. қатынастар ұйымын құру жөніндегі конвенцияға қол қойды. Қаржының таратылуы АҚШ үкіметінің бақылауында болды. АҚШ М. ж-ның көмегімен экон. дағдарыс қарқынын едәуір баяулата отырып, аталған аймақты өз ықпалында ұстады. Нәтижесінде 1949 ж. 4 сәуірде Вашингтонда 12 мемлекеттің қатысуымен (АҚШ, Канада, Франция, Италия, Исландия, Ұлыбритания, Норвегия, Голландия, Дания, Бельгия, Люксембург, Португалия) Солт. Атлантик. пактіге (НАТО) қол қойылды. АҚШ үкіметі федералдық бюджет есебінен жоғарыда аталған елдерге 17 млрд. долл. көлемінде жәрдем берді. Бағдарлама 1948 жылының сәуір айында бастап 1951 жылының желтоқсанына дейін созылған. Жәрдемнің басым көпшілігін Ұлыбритания, Франция, Италия мен ГФР пайдаланып, өздерінің экон. қуатын қалпына келтіруге біршама мүмкіндік алды. Жәрдем бөлуінің шарты бойынша Еуропаның мемлекеттері өз үкіметтерінің құрамынан коммунист-саясаткерлерін шығару міндетті еді. Осылайша, АҚШ Батыс Еуропа мемлекеттерін КСРО-ның саяси ықбалынан және коммунисттік идеологиясының әсерінен сақтап, оларды экономика тарапынан өзіне қарай жақындатқан. Маршалл жоспары арқылы жиырма жыл ішінде көмек алған елдер бүкіл халықтың өмір сүру деңгейін жақсартуға қол жеткізді.
Маршалл жоспары бойынша жәрдем алған мемлекеттерінің тізімі:
- (1,3 млрд.)
- Австрия
- Бельгия
- Ұлыбритания (2,8 млрд.)
- Люксембург
- Дания
- Франция (2,5 млрд.)
- Грекия
- Исландия
- Ирландия
- Италия (1,3 млрд.)
- Нидерланд (1 млрд.)
- Норвегия
- Португалия
- Швеция
- Швейцария
- Түркия
Дереккөздер
Андри К., План Маршалла, М., 1950.Н. Мұхамедиұлы
"Қазақ Энциклопедиясы", 6 том
Сілтемелер
- Қазақ Энциклопедиясы
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Marshall zhospary agylsh Marshall Plan resmi atauy agylsh European Recovery Program Europany kajta kuru bagdarlamasy Batys Europa memleketterine Ekinshi dүniezhүzilik sogysynan kejin AҚSh tarapynan ekonomikalyk zhәrdem zhүrgizu bagdarlamasy Europada ekonomikalyk turaktylyk ornatyp batys Europa memleketterine AҚSh ekonomikalyk ykpalyn zhayu үshin zhүrgizilgen Zhospar AҚSh memlekettik hatshysy Dzhordzh Marshalldyn atymen atalgan resmi atauy European Recovery Program Europany kalpyna keltiru bagdarlamasy Zhospardy zhүzege asyruga Europanyn 17 eli sonyn ishinde Batys Germaniya da katysty Marshal zhosparynyn algashky beti agyl Marshall zhospary bojynsha komek algan elder kyzyl bagan biiktigi salystyrmaly tүrdegi komek dengejin korsetedi Algash ret bagdarlamanyn ideyasyn 1947 zhyly mausymnyn 5 inde Dzhordzh Ketlett Marshall Garvard universitetinde sojlegen kezde usyngan mausym shilde ajlarynda zhenimpaz derzhavalar AҚSh Ұlybritaniya KSRO zhәne Franciya Syrtky ister ministrlerinin Parizh Kenesinde talkylauga usyndy M zh n Ұlybritaniya men Franciya koldady KSRO zhәne Albaniya Bolgariya Vengriya Polsha Rumyniya Chehoslovakiya Yugoslaviya men Finlyandiya M zh na katysudan bas tartty Zhospardyn sharttaryn 16 memleket Ұlybritaniya Franciya Italiya Belgiya Gollandiya Lyuksemburg Shveciya Norvegiya Daniya Irlandiya Islandiya Portugaliya Avstriya Shvejcariya Grekiya men Tүrkiya makuldady Bul memleketter kataryna 1948 zh kosyldy M zh n kabyldagan elder 1947 zh shildede Europany kalpyna keltiru bagdarlamasyn zhasajtyn ekon katynastar ujymyn kuru zhonindegi konvenciyaga kol kojdy Қarzhynyn taratyluy AҚSh үkimetinin bakylauynda boldy AҚSh M zh nyn komegimen ekon dagdarys karkynyn edәuir bayaulata otyryp atalgan ajmakty oz ykpalynda ustady Nәtizhesinde 1949 zh 4 sәuirde Vashingtonda 12 memlekettin katysuymen AҚSh Kanada Franciya Italiya Islandiya Ұlybritaniya Norvegiya Gollandiya Daniya Belgiya Lyuksemburg Portugaliya Solt Atlantik paktige NATO kol kojyldy AҚSh үkimeti federaldyk byudzhet esebinen zhogaryda atalgan elderge 17 mlrd doll koleminde zhәrdem berdi Bagdarlama 1948 zhylynyn sәuir ajynda bastap 1951 zhylynyn zheltoksanyna dejin sozylgan Zhәrdemnin basym kopshiligin Ұlybritaniya Franciya Italiya men GFR pajdalanyp ozderinin ekon kuatyn kalpyna keltiruge birshama mүmkindik aldy Zhәrdem boluinin sharty bojynsha Europanyn memleketteri oz үkimetterinin kuramynan kommunist sayasatkerlerin shygaru mindetti edi Osylajsha AҚSh Batys Europa memleketterin KSRO nyn sayasi ykbalynan zhәne kommunisttik ideologiyasynyn әserinen saktap olardy ekonomika tarapynan ozine karaj zhakyndatkan Marshall zhospary arkyly zhiyrma zhyl ishinde komek algan elder bүkil halyktyn omir sүru dengejin zhaksartuga kol zhetkizdi Marshall zhospary bojynsha zhәrdem algan memleketterinin tizimi 1 3 mlrd Avstriya Belgiya Ұlybritaniya 2 8 mlrd Lyuksemburg Daniya Franciya 2 5 mlrd Grekiya Islandiya Irlandiya Italiya 1 3 mlrd Niderland 1 mlrd Norvegiya Portugaliya Shveciya Shvejcariya TүrkiyaDerekkozderAndri K Plan Marshalla M 1950 N Muhamediuly Қazak Enciklopediyasy 6 tomSiltemelerҚazak Enciklopediyasy Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet