Кеген ауданы — Алматы облысының оңтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан әкімшілік бірлік. Орталығы – Кеген ауылы.
Қазақстан ауданы | |
Кеген ауданы | |
Әкімшілігі | |
---|---|
Облысы | |
Аудан орталығы | |
Ауылдық округтер саны | 12 |
Ауыл саны | 34 |
Әкімі | |
Аудан әкімдігінің мекенжайы | Кеген ауылы, Момышұлы көшесі, №19 |
Тарихы мен географиясы | |
Координаттары | 43°10′08″ с. е. 78°50′56″ ш. б. / 43.16889° с. е. 78.84889° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 43°10′08″ с. е. 78°50′56″ ш. б. / 43.16889° с. е. 78.84889° ш. б. (G) (O) (Я) |
Құрылған уақыты | |
Жер аумағы | 7 103 км² |
Уақыт белдеуі | UTC+5:00 |
Тұрғындары | |
Тұрғыны | 28 323 адам (2023) |
Ұлттық құрамы | қазақтар (99,36%), қырғыздар (0,45%), басқалары (0,19%) |
Сандық идентификаторлары | |
Пошта индексі | 041400-041432 |
Автомобиль коды | 05 |
Кеген ауданының әкімдігі | |
|
Тарихы
Кеген ауданы 1930 жылы 17 желтоқсанда Қазақ АКСР құрамында бұрынғы Алматы округінің Қарқара және жартылай Еңбекшіқазақ ауданының жерлерінен құрылған.
1932 жылы 20 ақпанда Кеген ауданы Алматы облысының құрамына енді.
1933 жылы 1 мамырға қарай Кеген ауданында Бірлік-Сүмбе, Бөдеті, Жалаңаш, Есекартқан, Қайнар, Қарабұлақ, Қарашығанақ, Кеген, Кеңбұлақ, Көкбел, Қақпақ, Көмірші, Мерке, Мұрап, Нарынқол, Отырықшы-Сүмбе, Пияздық, Подгорный, Сарыжаз, Таушілік, Текес, Тоғызбұлақ, Ұзынбұлақ, Өкірші және Шалкөде ауылдық кеңестері болды.
1934 жылы №336 кеңшар, №337 кеңшар, №50 жылқы зауыты кенттік кеңестері құрылды. Қарашығанақ ауылдық кеңесі таратылды.
1935 жылы Кеген ауданынан жаңа Ұйғыр ауданына Бірлік-Сүмбе, Бөдеті, Пияздық, Подгорный, Тоғызбұлақ ауылдық кеңестері берілді.
1936 жылы Кеген ауданынан жаңа Нарынқол ауданына Есекартқан, Қайнар, Көкбел, Қақпақ, Көмірші, Мұрап, Нарынқол, Отырықшы-Сүмбе, Сарыжаз, Текес, Өкірші және Шалкөде ауылдық кеңестері берілді.
1943 жылы Кеген ауданының орталығы Кегеннен Жалаңашқа көшірілді.
1954 жылы Кеңбұлақ және Мерке ауылдық кеңестері таратылды.
1957 жылы №50, №336, №337 кеңшарлардың кенттік кеңестері сәйкесінше Қарқаралы, Шырғанақ және Тасбұлақ болып өзгертілді.
1959 жылы Тасбұлақ ауылдық кеңесі Алғабас ауылдық кеңесі болып өзгертілді.
1963 жылы 2 қаңтарда Кеген ауданына таратылған Нарынқол ауданының Жамбыл, Қақпақ, Қызылшекара, Ленин, Нарынқол, Сарыжаз, Текес және Шалкөде ауылдық кеңестері қосылды. Сол жылы Кеген ауданының орталығы Кеген ауылына қайтарылды.
1965 жылы Кеген ауданында Тұйық қала типтес кенті құрылды. Жамбыл, Көкпақ, Қызылшекара, Ленин, Нарынқол, Сарыжаз, Текес және Шалкөде ауылдық кеңестері қалпына келтірілген Нарынқол ауданына берілді.
1973 жылы Таушілік ауылдық кеңесі таратылып, Тасашы ауылдық кеңесі құрылды.
1979 жылы Саты ауылдық кеңесі құрылды.
1981 жылы Жылысай және Бөлексаз ауылдық кеңестері құрылды.
1997 жылы 23 мамырда Кеген ауданы таратылып, аумағы Райымбек ауданына берілді..
2018 жылы 31 наурызда жеке аудан болып қайта құрылды.
Географиялық орны
Солтүстігінде Еңбекшіқазақ, Ұйғыр аудандарымен, шығысында Райымбек ауданымен, батысында Талғар, Қарасай аудандарымен, оңтүстігінде Қырғызстанмен шектеседі.
Аудан Іле, Күнгей, Теріскей Алатауларының етегіндегі тау аралық аңғарда орналасқан. Аудан жерінде Аманжол, Көкжайлау, Саты, Қарақия, Қызыл-кезең, Сартасу (Шоқан асу) асулары бар. Таудан басталатын ағыны қатты Қарқара, Кеген, Талды, Шырғанақ, Иірсу, Кеңсу, Орта Мерке, Шет Мерке (бұлардың қосылуынан Шарын өзені құралады) Қарабұлақ , Шелек, Қайыңды, Жіңішке өзендері бар. Көлдері – Қайыңды, Қарақия, Көлсай. Пайдалы қазындылардан қорғасын, мырыш, көмір және құрылыстық тас, құм, балшық кездеседі.
Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі
Климаты қоңыржай, континенттік. Қаңтардың орташа температурасы 13,7 градус, шілдеде 14,8 градус ( Кеген станциясында). Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 300-400 мм. Жері күлгін сұр, қиыршық тас аралас қоңыр, қара топырақты келеді. Шырша, қарағай, қайың, терек, үйеңкі, қарағаш, тобылғы, бозқараған, ақ селеу, бетеге, жусан т. б. өседі. Аңдардан сілеусін, түйебөрі, жабайы шошқа, марал, тау ешкісі (тау теке), қарақұйрық, түлкі, қарсақ, суыр, қасқыр, борсық, қоян; құстардан ұлар, қаршыға, ителгі, бұлбұл, көкек, қаз, үйрек т. б. кездеседі.
Халқы
1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2021 |
---|---|---|---|---|---|
13766 | ▲23639 | ▲39020 | ▲41682 | ▲43869 | ▼29003 |
Аудан халқының саны 32 415 адам (2019), ұлттық құрамы: қазақтар (99,36%), басқалары (0,64%).
Әкімшілік бөлінісі
Аудандағы 34 елді мекен 12 ауылдық округке біріктірілген:
Ауылдық округтері | 2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Алғабас ауылдық округі | 1640 | ▼1090 | 66,5 | 827 | ▼590 | 71,3 | 813 | ▼500 | 61,5 |
Бөлексаз ауылдық округі | 1377 | ▼1012 | 73,5 | 708 | ▼514 | 72,6 | 669 | ▼498 | 74,4 |
Жалағаш ауылдық округі | 5470 | ▼4266 | 78 | 2706 | ▼2199 | 81,3 | 2764 | ▼2067 | 74,8 |
Жылысай ауылдық округі | 2176 | ▼1717 | 78,9 | 1097 | ▼896 | 81,7 | 1079 | ▼821 | 76,1 |
Кеген ауылдық округі | 9630 | ▼9087 | 94,4 | 4684 | ▼4595 | 98,1 | 4946 | ▼4492 | 90,8 |
Қарабұлақ ауылдық округі | 3188 | ▼2062 | 64,7 | 1608 | ▼1085 | 67,5 | 1580 | ▼977 | 61,8 |
Қарқара ауылдық округі | 2361 | ▼1819 | 77 | 1201 | ▼942 | 78,4 | 1160 | ▼877 | 75,6 |
Саты ауылдық округі | 1648 | ▼1230 | 74,6 | 851 | ▼632 | 74,3 | 797 | ▼598 | 75 |
Тасашы ауылдық округі | 1677 | ▼1094 | 65,2 | 847 | ▼578 | 68,2 | 830 | ▼516 | 62,2 |
Тұйық ауылдық округі | 1296 | ▼1008 | 77,8 | 637 | ▼500 | 78,5 | 659 | ▼508 | 77,1 |
Ұзынбұлақ ауылдық округі | 3157 | ▼2551 | 80,8 | 1621 | ▼1352 | 83,4 | 1536 | ▼1199 | 78,1 |
Шырғанақ ауылдық округі | 3131 | ▼2067 | 66 | 1554 | ▼1058 | 68,1 | 1577 | ▼1009 | 64 |
ЖАЛПЫ САНЫ | 36751 | ▼29003 | 78,9 | 18341 | ▼14941 | 81,5 | 18410 | ▼14062 | 76,4 |
Әкімдері
- 1928 жылы- Гайнуллин Уәли Нәбиұлы;
- 1929жылы- Күзембаев Мысабек;
- 1930 жылы- Жаңбыршин Кәдір;
- 1931 жылы- Тәжібаев;
- 1932 жылы - Жәрдемәлиев Кәдір;
- 1933-1935 жылдары- Ораз Жандосов;
- 1936 жылы - Қожамбаев;
- 1937 жылы - Сұлтанғалиев;
- 1938 жылы - Үмбетәлиев Байнүсіп;
- 1940 жылы - Мәжит;
- 1941-1944 жылдары Әбдірахманов Байхан;
- 1944-19946 жылдары - Мұқанбаев Хамит;
- 1947-1950 жылдары - Бейсенбаев Сұмағұл;
- 1951-1953 жылдары - Жұбандықов Сағидолла;
- 1954 жылы - Ұрмұрзин Ғазиз;
- 1955-1957 жылдары - Әбдішов Садыр;
- 1958-1959 жылдары - Ибатыов Ғазиз;
- 1959-1962 жылдары Әбілғожин Бекмұханбет;
- 1962-1967 жылдары - Ақбаев Әбдіғани;
- 1967-1677 жылдары Нұрғазиев Үмбетжан;(албан қыстық)
- 1977-1983 жылдары- Серкебаев Сәдуақас;
- 1983-1985 жылдары - Мыңбаев Зиядин;
- 1985-1990 жылдары - Данышпанов Бексырға;
- 1990-1991 жылдары Ұлдарбек Босатқан.
- Талғат Ескендірұлы Байеділов 04.2018-03.2023
- Нұрбақыт Молдахметұлы Теңізбаев 08.2023 бастап
Шаруашылығы
Ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жері 536,0 мың га (1972), оның ішінде егістік 56,5, тыңайған жер 1,1, шабындық 20,9 жайылым 457,5 мың га. 1971 жылғы егісі 72,5 мың га, оның 57,2 мыңына дәнді дақылдар егілді. Аудан негізінен мал шаруашылығымен шұғылданады. 1971 жылдың басында 20,9 мың мүйізді ірі қара, 267,9 мың қой мен ешкі, 10,5 мың жылқы, 86,5 мың құс болды. Қазақтың арқар-меринос қойының тұқымы осы ауданда шығарылған. Аудан автомобиль жолымен қатынасады. Кеген ауданында 37 мектеп, 7 клуб, 47 кітапхана, 35 кино қондырғы, 9 аурухана бар. Қазақ тілінде (1931) «Коммунизм нұры» газеті шығарылады. Орта ғасырлық 36 тас және топырақ қорғандарының, мазарлардың орны сақталған. Бірнеше жерден мыс, қорғасын қорытқан ошақтар мен тасқа түсірілген жазулар табылды.
Дереккөздер
- Кеген ауданы бойынша 2023-2024 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарды бекіту туралы
- Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- Қазақстан почталық индекстері
- Алматы облысының әкімшілік-аумақтық бөлінісінің тарихы бойынша анықтама (10 наурыз 1932 ж. — 1 қаңтар 2000 ж.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 6 тамыз 2016.
- Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
- https://vk.com/wall259802224_628
- Аубакиров Ж. А., Алма-Атинская область. (Экономико-географическая характеристика), Алма-Атинская, 1959;
- Археологическая карта Казахстана, Алма-Ата, 1960.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kegen audany Almaty oblysynyn ontүstik shygys boliginde ornalaskan әkimshilik birlik Ortalygy Kegen auyly Қazakstan audanyKegen audanyӘkimshiligiOblysyAlmaty oblysyAudan ortalygyKegenAuyldyk okrugter sany12Auyl sany34ӘkimiNurbakyt Moldahmetuly TenizbaevAudan әkimdiginin mekenzhajyKegen auyly Momyshuly koshesi 19Tarihy men geografiyasyKoordinattary43 10 08 s e 78 50 56 sh b 43 16889 s e 78 84889 sh b 43 16889 78 84889 G O Ya Koordinattar 43 10 08 s e 78 50 56 sh b 43 16889 s e 78 84889 sh b 43 16889 78 84889 G O Ya Қurylgan uakyty31 nauryz 2018 zhylZher aumagy7 103 km Uakyt beldeuiUTC 5 00TurgyndaryTurgyny28 323 adam 2023 Ұlttyk kuramykazaktar 99 36 kyrgyzdar 0 45 baskalary 0 19 Sandyk identifikatorlaryPoshta indeksi041400 041432Avtomobil kody05Kegen audanynyn әkimdigi Baska magynalar үshin Kegen degen betti karanyz TarihyKegen audany 1930 zhyly 17 zheltoksanda Қazak AKSR kuramynda buryngy Almaty okruginin Қarkara zhәne zhartylaj Enbekshikazak audanynyn zherlerinen kurylgan 1932 zhyly 20 akpanda Kegen audany Almaty oblysynyn kuramyna endi 1933 zhyly 1 mamyrga karaj Kegen audanynda Birlik Sүmbe Bodeti Zhalanash Esekartkan Қajnar Қarabulak Қarashyganak Kegen Kenbulak Kokbel Қakpak Komirshi Merke Murap Narynkol Otyrykshy Sүmbe Piyazdyk Podgornyj Saryzhaz Taushilik Tekes Togyzbulak Ұzynbulak Өkirshi zhәne Shalkode auyldyk kenesteri boldy 1934 zhyly 336 kenshar 337 kenshar 50 zhylky zauyty kenttik kenesteri kuryldy Қarashyganak auyldyk kenesi taratyldy 1935 zhyly Kegen audanynan zhana Ұjgyr audanyna Birlik Sүmbe Bodeti Piyazdyk Podgornyj Togyzbulak auyldyk kenesteri berildi 1936 zhyly Kegen audanynan zhana Narynkol audanyna Esekartkan Қajnar Kokbel Қakpak Komirshi Murap Narynkol Otyrykshy Sүmbe Saryzhaz Tekes Өkirshi zhәne Shalkode auyldyk kenesteri berildi 1943 zhyly Kegen audanynyn ortalygy Kegennen Zhalanashka koshirildi 1954 zhyly Kenbulak zhәne Merke auyldyk kenesteri taratyldy 1957 zhyly 50 336 337 kensharlardyn kenttik kenesteri sәjkesinshe Қarkaraly Shyrganak zhәne Tasbulak bolyp ozgertildi 1959 zhyly Tasbulak auyldyk kenesi Algabas auyldyk kenesi bolyp ozgertildi 1963 zhyly 2 kantarda Kegen audanyna taratylgan Narynkol audanynyn Zhambyl Қakpak Қyzylshekara Lenin Narynkol Saryzhaz Tekes zhәne Shalkode auyldyk kenesteri kosyldy Sol zhyly Kegen audanynyn ortalygy Kegen auylyna kajtaryldy 1965 zhyly Kegen audanynda Tujyk kala tiptes kenti kuryldy Zhambyl Kokpak Қyzylshekara Lenin Narynkol Saryzhaz Tekes zhәne Shalkode auyldyk kenesteri kalpyna keltirilgen Narynkol audanyna berildi 1973 zhyly Taushilik auyldyk kenesi taratylyp Tasashy auyldyk kenesi kuryldy 1979 zhyly Saty auyldyk kenesi kuryldy 1981 zhyly Zhylysaj zhәne Boleksaz auyldyk kenesteri kuryldy 1997 zhyly 23 mamyrda Kegen audany taratylyp aumagy Rajymbek audanyna berildi 2018 zhyly 31 nauryzda zheke audan bolyp kajta kuryldy Geografiyalyk ornySoltүstiginde Enbekshikazak Ұjgyr audandarymen shygysynda Rajymbek audanymen batysynda Talgar Қarasaj audandarymen ontүstiginde Қyrgyzstanmen shektesedi Audan Ile Kүngej Teriskej Alataularynyn etegindegi tau aralyk angarda ornalaskan Audan zherinde Amanzhol Kokzhajlau Saty Қarakiya Қyzyl kezen Sartasu Shokan asu asulary bar Taudan bastalatyn agyny katty Қarkara Kegen Taldy Shyrganak Iirsu Kensu Orta Merke Shet Merke bulardyn kosyluynan Sharyn ozeni kuralady Қarabulak Shelek Қajyndy Zhinishke ozenderi bar Kolderi Қajyndy Қarakiya Kolsaj Pajdaly kazyndylardan korgasyn myrysh komir zhәne kurylystyk tas kum balshyk kezdesedi Klimaty osimdigi men zhanuarlar dүniesiKlimaty konyrzhaj kontinenttik Қantardyn ortasha temperaturasy 13 7 gradus shildede 14 8 gradus Kegen stanciyasynda Zhauyn shashynnyn zhyldyk ortasha molsheri 300 400 mm Zheri kүlgin sur kiyrshyk tas aralas konyr kara topyrakty keledi Shyrsha karagaj kajyn terek үjenki karagash tobylgy bozkaragan ak seleu betege zhusan t b osedi Andardan sileusin tүjebori zhabajy shoshka maral tau eshkisi tau teke karakujryk tүlki karsak suyr kaskyr borsyk koyan kustardan ular karshyga itelgi bulbul kokek kaz үjrek t b kezdesedi Halky1939 1959 1970 1979 1989 2021 13766 23639 39020 41682 43869 29003 Audan halkynyn sany 32 415 adam 2019 ulttyk kuramy kazaktar 99 36 baskalary 0 64 Әkimshilik bolinisiAudandagy 34 eldi meken 12 auyldyk okrugke biriktirilgen Halkynyn sany 2009 2021 Auyldyk okrugteri 2009 2021 2021 2009 ga pajyzben Erler 2009 Erler 2021 2021 2009 ga pajyzben Әjelder 2009 Әjelder 2021 2021 2009 ga pajyzbenAlgabas auyldyk okrugi 1640 1090 66 5 827 590 71 3 813 500 61 5Boleksaz auyldyk okrugi 1377 1012 73 5 708 514 72 6 669 498 74 4Zhalagash auyldyk okrugi 5470 4266 78 2706 2199 81 3 2764 2067 74 8Zhylysaj auyldyk okrugi 2176 1717 78 9 1097 896 81 7 1079 821 76 1Kegen auyldyk okrugi 9630 9087 94 4 4684 4595 98 1 4946 4492 90 8Қarabulak auyldyk okrugi 3188 2062 64 7 1608 1085 67 5 1580 977 61 8Қarkara auyldyk okrugi 2361 1819 77 1201 942 78 4 1160 877 75 6Saty auyldyk okrugi 1648 1230 74 6 851 632 74 3 797 598 75Tasashy auyldyk okrugi 1677 1094 65 2 847 578 68 2 830 516 62 2Tujyk auyldyk okrugi 1296 1008 77 8 637 500 78 5 659 508 77 1Ұzynbulak auyldyk okrugi 3157 2551 80 8 1621 1352 83 4 1536 1199 78 1Shyrganak auyldyk okrugi 3131 2067 66 1554 1058 68 1 1577 1009 64ZhALPY SANY 36751 29003 78 9 18341 14941 81 5 18410 14062 76 4Әkimderi1928 zhyly Gajnullin Uәli Nәbiuly 1929zhyly Kүzembaev Mysabek 1930 zhyly Zhanbyrshin Kәdir 1931 zhyly Tәzhibaev 1932 zhyly Zhәrdemәliev Kәdir 1933 1935 zhyldary Oraz Zhandosov 1936 zhyly Қozhambaev 1937 zhyly Sultangaliev 1938 zhyly Үmbetәliev Bajnүsip 1940 zhyly Mәzhit 1941 1944 zhyldary Әbdirahmanov Bajhan 1944 19946 zhyldary Mukanbaev Hamit 1947 1950 zhyldary Bejsenbaev Sumagul 1951 1953 zhyldary Zhubandykov Sagidolla 1954 zhyly Ұrmurzin Ғaziz 1955 1957 zhyldary Әbdishov Sadyr 1958 1959 zhyldary Ibatyov Ғaziz 1959 1962 zhyldary Әbilgozhin Bekmuhanbet 1962 1967 zhyldary Akbaev Әbdigani 1967 1677 zhyldary Nurgaziev Үmbetzhan alban kystyk 1977 1983 zhyldary Serkebaev Sәduakas 1983 1985 zhyldary Mynbaev Ziyadin 1985 1990 zhyldary Danyshpanov Beksyrga 1990 1991 zhyldary Ұldarbek Bosatkan Talgat Eskendiruly Bajedilov 04 2018 03 2023 Nurbakyt Moldahmetuly Tenizbaev 08 2023 bastapSharuashylygyAuyl sharuashylygyna pajdalanylatyn zheri 536 0 myn ga 1972 onyn ishinde egistik 56 5 tynajgan zher 1 1 shabyndyk 20 9 zhajylym 457 5 myn ga 1971 zhylgy egisi 72 5 myn ga onyn 57 2 mynyna dәndi dakyldar egildi Audan negizinen mal sharuashylygymen shugyldanady 1971 zhyldyn basynda 20 9 myn mүjizdi iri kara 267 9 myn koj men eshki 10 5 myn zhylky 86 5 myn kus boldy Қazaktyn arkar merinos kojynyn tukymy osy audanda shygarylgan Audan avtomobil zholymen katynasady Kegen audanynda 37 mektep 7 klub 47 kitaphana 35 kino kondyrgy 9 auruhana bar Қazak tilinde 1931 Kommunizm nury gazeti shygarylady Orta gasyrlyk 36 tas zhәne topyrak korgandarynyn mazarlardyn orny saktalgan Birneshe zherden mys korgasyn korytkan oshaktar men taska tүsirilgen zhazular tabyldy DerekkozderKegen audany bojynsha 2023 2024 zhyldarga arnalgan zhajylymdardy baskaru zhәne olardy pajdalanu zhonindegi zhospardy bekitu turaly Қazakstan Respublikasy halkynyn zhynysy zhәne zhergilikti zherdin tipine karaj sany 2023 zhylgy 1 kantarga Қazakstan Respublikasy halkynyn zhekelegen etnostary bojynsha sany 2022 zhyl basyna Қazakstan pochtalyk indeksteri Almaty oblysynyn әkimshilik aumaktyk bolinisinin tarihy bojynsha anyktama 10 nauryz 1932 zh 1 kantar 2000 zh Basty derekkozinen muragattalgan 6 tamyz 2016 Resej imperiyasy KSRO halyk sanaktary 2021 zhylgy ulttyk halyk sanagynyn korytyndylary https vk com wall259802224 628 Aubakirov Zh A Alma Atinskaya oblast Ekonomiko geograficheskaya harakteristika Alma Atinskaya 1959 Arheologicheskaya karta Kazahstana Alma Ata 1960