Карбонат

Көмір қышқылы - Н₂С0₃ әлсіз, екі негізді, тұрақсыз қышқыл. Ол тек ерітіндіде ғана болады. Әлсіз электролит, диссоциациялану дәрежесі 0,17%.

Карбонат

Алынуы:

1. көмірқышқыл газын суда ерітіп

${\displaystyle \mathrm {\ H_{2}CO_{3}\longrightarrow \ H_{2}O+\ CO_{2}\uparrow } }$

1. тұзынан күшті қышқылмен әсер етіп:

${\displaystyle \mathrm {Na_{2}CO_{3}+2\ HCl\longrightarrow 2\ NaCl+\ H_{2}CO_{3}\uparrow } }$

Екі негізді болғандықтан сатылы диссоциацияланады:

Н₂С0₃↔ Н⁺ + НС0₃

НС0₃^- ↔ Н⁺ + С0₃^2-

Көмір қышқылы екі түрлі тұз түзеді, олар гидрокарбонаттар (NaHC0₃, Са(НС0₃)₂) және карбонаттар деп аталады (СаС0₃, MgC0₃)

Химиялық қасиеттері:

Көмір қышқылы индикаторлар түсін өзгертеді, қышқылдарға тән химиялық реакцияларға түседі, екі негізді қышқыл ретінде сілтілермен орта және қышқыл тұз түзіледі:

Н₂С0₃ + NaOH = NaHC0₃ + Н₂0

Н₂С0₃ + 2NaOH = Na₂C0₃ + 2Н₂0

Карбонаттардың суда еритін тұздары екі сатыда гидролизденеді:

• : Na₂C0₃ ↔ 2Na⁺ + С0₃^2-

НОН ↔ Н⁺ + ОН^-

----------------------------------

CO₃^2- + НОН ↔ НС0₃ + ОН^-

Na₂C0₃ + НОН ↔ NaHC0₃ + NaOH

• NaHC0₃ ↔ Na⁺ + НС0₃^-

НОН ↔ Н⁺ + ОН^-

HC0₃ + НОН ↔ Н₂С0₃+ ОН^-

----------------------------------------

NaHC0₃ + НОН → NaOH + Н₂0 + С0₂↑

Бұл тұз гидролизденгенде орта негіздік болады: С(ОН ) > C(H⁺).

Карбонат ионына сапалық реакция:

Na₂C0₃+ Са(ОН)₂ = СаС0₃↓ + 2NaOH Суда еритін карбонаттар әк сүтімен әрекеттесіп, ақ түсті тұнба береді.

Са^2+ + С03^2- = СаС03↓

Қолданылуы:

• NaHC0₃ ас содасы - тамақ, шыны өндірісінде
• К₂СО₃ сақар - сабын алуда
• СаС0₃, MgC0₃ - құрылыс материалдары

Таралуы

Жер қыртысының шамамен 1,7%-ын (массасы бойынша) құрайды. Ең көп таралған және жынысқұрушы минералдар қатарына жататындар — кальцит (СаС0₃) және доломит (СаС0₃.МgС0₃).

Бұлар әктастар және доломиттер деп аталатын шөгінді карбонатты тау жынысытарды құрайды. Аталған тау жынысытардан гөрі сирегірек ұшырасатын карбонатты тау жынысы өкілдері:

• анкерит — (Са,Ғе,Мg)СО₃,
• сидерит — ҒеС0₃,
• магнезит — МgС0₃,
• родохрозит — МnС0₃. Карбонатты тау жынысытардың өзге түрлері мүлдем сирек ұшырасады.

Дереккөздер

1. Химия: Усманова М. Б., Сақариянова Қ. Н. Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық, 2-басылымы, өңделген, толықтырылған. - Алматы: Атамұра, 2009. - 288 бет. ISBN 9965-34-929-0
2. Кристаллография, минералогия, петрография. Бұл кітап Абай атындағы Қазақтың мемлекеттік педагогты институтының, география факультетінде оқылған лекциялардың негізінде жазылды, 1990. ISBN 2—9—3 254—69
3. “Қазақ Энциклопедиясы”
4. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Геология— Алматы: "Мектеп" баспасы", 2003.ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2

Сыртқы сілтемелер

• Химиялық қосылыстар
• Химиялық элеметтер