Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Зайсан — Шығыс Қазақстан облысындағы қала, Зайсан ауданының орталығы.
| Қала | |
| Зайсан | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Облысы | |
| Ауданы | |
| Қалалық әкімдігі | |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары | 47°28′20″ с. е. 84°52′29″ ш. б. / 47.47222° с. е. 84.87472° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 47°28′20″ с. е. 84°52′29″ ш. б. / 47.47222° с. е. 84.87472° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты | 1868 |
| Уақыт белдеуі | UTC+5:00 |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны | 18 514 адам (2023) |
| Сандық идентификаторлары | |
| Автомобиль коды | 16 |
Зайсан шекарасы | |
Басқа мағыналар үшін Зайсан деген бетті қараңыз.
Географиялық орны
Облыс орталығы - Өскемен қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 470 км-дей жерде, Сауыр жотасының солтүстік-батыс етегінде, Зайсан көліне құятын Үйдене өзенінің оң жағалауындағы орманды-далалы белдемде орналасқан. Ең жақын темір жол стансасы – Жаңғызтөбе (378 км).
Климаты
| Зайсанның ауа райы | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Көрсеткіш | Қаң | Ақп | Нау | Сәу | Мам | Мау | Шіл | Там | Қыр | Қаз | Қар | Жел | Жыл |
| Абсолюттық максимум, °C | 13,7 | 9,7 | 24,3 | 33,0 | 34,7 | 38,0 | 42,0 | 40,6 | 37,8 | 32,8 | 17,4 | 11,2 | 42,0 |
| Орташа максимум, °C | −11,4 | −8,6 | −0,6 | 14,2 | 22,1 | 26,9 | 28,9 | 27,9 | 21,9 | 13,2 | 0,5 | −8,5 | 10,5 |
| Орташа температура, °C | −15,8 | −13,5 | −5,5 | 8,4 | 16,5 | 21,5 | 23,7 | 22,5 | 16,2 | 7,8 | −3,9 | −12,7 | 5,4 |
| Орташа минимум, °C | −20,1 | −18,4 | −10,3 | 2,6 | 10,8 | 16,0 | 18,4 | 17,0 | 10,5 | 2,4 | −8,2 | −16,9 | 0,3 |
| Абсолюттық минимум, °C | −37,4 | −36,3 | −29,3 | −14,5 | −2 | 0,8 | 9,5 | 5,9 | −2,3 | −17,8 | −37,9 | −39,4 | −39,4 |
| Жауын-шашын нормасы, мм | 12,8 | 11,7 | 15,8 | 25,9 | 45,5 | 31,5 | 49,8 | 25,3 | 30,9 | 30,8 | 28,7 | 15,9 | 324,6 |
| Дерекнама: Зайсан - климаты | |||||||||||||
Халқы
| 1999 | 2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 16000 | ▼14416 | ▲18430 | 127,8 | 6922 | ▲9012 | 130,2 | 7494 | ▲9418 | 125,7 |
Тарихы
Сауыр тауларының етегінде орналасқан шағын сайлар бойымен ағып, Зайсан қазаншұңқырына құятын көптеген өзендердің бірі Жеменей деп аталады. 1830-1840 жылдары Жеменей өзенінің жоғарғы ағысында, қалың ормандардың арасында Зайсан қаласының алғашқы іргетасы қаланған. Бұрын қала «Джеменейка» деп аталған. Шамамен 1830 жылдары географ және геодезист Маяковский осы жерлерге келіп, Ертістің шығыс жағында бекініс салу үшін ыңғайлы және қауіпсіз орын іздеген.
«Жеменейка» кеңейіп, ірі елді мекенге айналды. 1860 жылдан бастап қаланың тұрғындарының өмірі Зайсан көлі мен Ертіс өзенімен тығыз байланысты болды. Семей, Павлодар, Қарқаралы, Өскемен және басқа да қалалардан көптеген саяхатшылар бұл жерді «Зайсан» деп атай бастады.
1870-1880 жылдары қалада 2663 орыс және 122 қазақ тұрған, ал 1900-жылдары қазақтардың саны 4 мыңға жеткен. Халық егіншілік, мал шаруашылығы және өсімдік шаруашылығымен айналыса бастады.
Округтік органдар губерниялық болып өзгертілді, 1857 жылы уездер құрылған кезде Зайсан уезі құрылды, ал Зайсан посты уездің әкімшілік-саяси орталығына айналды. Қалада уездік басқарма, кеден, қазынашылық, пошта-телеграф және жеке қосалқы шаруашылықтар орналасты. 1880 жылы Семеймен байланыстыратын телеграф желісі тартылды.
Іргесі 1868 жылы Ресей мен Қытай елдері арасындағы шекараны межелеу кезінде қаланды. Кейін уездік қалаға айналды. Зайсан тарихтан Шәуешек (Қытай жерінде) пен Семейді қосатын керуен жолындағы Жеменей қонысы есебінде де белгілі. Қазан төңкерісіне дейін (1917) қалада 2 мектеп, кітапхана, дәрігерлік пункт, 2 мешіт болды. 1941 жылдан аудан орталығы.
Кәсіпорындары
Қазіргі кезде (2000) Зайсанда 5 өнеркәсіп орны, акционерлікерлік қоғамдар (6), серіктестіктер (21) мен шаруа қожалықтары (24) жұмыс істейді.
Инфрақұрылымы
Колледж, 6 мектеп, 2 балабақша, кинотеатр, мәдениет үйі, аудандық кітапхана, аурухана, туберкулез және психикалық-невралогиялық диспансерлер, дәрігерлік кеңес беретін пункттер бар. Тұрғындары облыс орталығы – Өскемен және Семей қалаларымен автомобиль жолы арқылы қатынасады.
- Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том Мұрағатталған 8 желтоқсанның 2019 жылы.
- 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zajsan Shygys Қazakstan oblysyndagy kala Zajsan audanynyn ortalygy ҚalaZajsanӘkimshiligiEl Қazakstan ҚazakstanOblysyShygys Қazakstan oblysyAudanyZajsan audanyҚalalyk әkimdigiZajsan kalalyk әkimdigiTarihy men geografiyasyKoordinattary47 28 20 s e 84 52 29 sh b 47 47222 s e 84 87472 sh b 47 47222 84 87472 G O Ya Koordinattar 47 28 20 s e 84 52 29 sh b 47 47222 s e 84 87472 sh b 47 47222 84 87472 G O Ya Қurylgan uakyty1868Uakyt beldeuiUTC 5 00TurgyndaryTurgyny18 514 adam 2023 Sandyk identifikatorlaryAvtomobil kody16Zajsan ZajsanZajsan shekarasy Baska magynalar үshin Zajsan degen betti karanyz Zajsan beketi 1875 zhyl Geografiyalyk ornyOblys ortalygy Өskemen kalasynan ontүstik shygyska karaj 470 km dej zherde Sauyr zhotasynyn soltүstik batys eteginde Zajsan koline kuyatyn Үjdene ozeninin on zhagalauyndagy ormandy dalaly beldemde ornalaskan En zhakyn temir zhol stansasy Zhangyztobe 378 km Klimaty Zajsannyn aua rajyKorsetkish Қan Akp Nau Sәu Mam Mau Shil Tam Қyr Қaz Қar Zhel ZhylAbsolyuttyk maksimum C 13 7 9 7 24 3 33 0 34 7 38 0 42 0 40 6 37 8 32 8 17 4 11 2 42 0Ortasha maksimum C 11 4 8 6 0 6 14 2 22 1 26 9 28 9 27 9 21 9 13 2 0 5 8 5 10 5Ortasha temperatura C 15 8 13 5 5 5 8 4 16 5 21 5 23 7 22 5 16 2 7 8 3 9 12 7 5 4Ortasha minimum C 20 1 18 4 10 3 2 6 10 8 16 0 18 4 17 0 10 5 2 4 8 2 16 9 0 3Absolyuttyk minimum C 37 4 36 3 29 3 14 5 2 0 8 9 5 5 9 2 3 17 8 37 9 39 4 39 4Zhauyn shashyn normasy mm 12 8 11 7 15 8 25 9 45 5 31 5 49 8 25 3 30 9 30 8 28 7 15 9 324 6Dereknama Zajsan klimatyHalkySany 1999 2009 2021 1999 2009 2021 2021 2009 ga pajyzben Erler 2009 Erler 2021 2021 2009 ga pajyzben Әjelder 2009 Әjelder 2021 2021 2009 ga pajyzben16000 14416 18430 127 8 6922 9012 130 2 7494 9418 125 7TarihySauyr taularynyn eteginde ornalaskan shagyn sajlar bojymen agyp Zajsan kazanshunkyryna kuyatyn koptegen ozenderdin biri Zhemenej dep atalady 1830 1840 zhyldary Zhemenej ozeninin zhogargy agysynda kalyn ormandardyn arasynda Zajsan kalasynyn algashky irgetasy kalangan Buryn kala Dzhemenejka dep atalgan Shamamen 1830 zhyldary geograf zhәne geodezist Mayakovskij osy zherlerge kelip Ertistin shygys zhagynda bekinis salu үshin yngajly zhәne kauipsiz oryn izdegen Zhemenejka kenejip iri eldi mekenge ajnaldy 1860 zhyldan bastap kalanyn turgyndarynyn omiri Zajsan koli men Ertis ozenimen tygyz bajlanysty boldy Semej Pavlodar Қarkaraly Өskemen zhәne baska da kalalardan koptegen sayahatshylar bul zherdi Zajsan dep ataj bastady 1870 1880 zhyldary kalada 2663 orys zhәne 122 kazak turgan al 1900 zhyldary kazaktardyn sany 4 mynga zhetken Halyk eginshilik mal sharuashylygy zhәne osimdik sharuashylygymen ajnalysa bastady Okrugtik organdar guberniyalyk bolyp ozgertildi 1857 zhyly uezder kurylgan kezde Zajsan uezi kuryldy al Zajsan posty uezdin әkimshilik sayasi ortalygyna ajnaldy Қalada uezdik baskarma keden kazynashylyk poshta telegraf zhәne zheke kosalky sharuashylyktar ornalasty 1880 zhyly Semejmen bajlanystyratyn telegraf zhelisi tartyldy Irgesi 1868 zhyly Resej men Қytaj elderi arasyndagy shekarany mezheleu kezinde kalandy Kejin uezdik kalaga ajnaldy Zajsan tarihtan Shәueshek Қytaj zherinde pen Semejdi kosatyn keruen zholyndagy Zhemenej konysy esebinde de belgili Қazan tonkerisine dejin 1917 kalada 2 mektep kitaphana dәrigerlik punkt 2 meshit boldy 1941 zhyldan audan ortalygy KәsiporyndaryҚazirgi kezde 2000 Zajsanda 5 onerkәsip orny akcionerlikerlik kogamdar 6 seriktestikter 21 men sharua kozhalyktary 24 zhumys istejdi InfrakurylymyKolledzh 6 mektep 2 balabaksha kinoteatr mәdeniet үji audandyk kitaphana auruhana tuberkulez zhәne psihikalyk nevralogiyalyk dispanserler dәrigerlik kenes beretin punktter bar Turgyndary oblys ortalygy Өskemen zhәne Semej kalalarymen avtomobil zholy arkyly katynasady Қazakstan Respublikasy halkynyn zhynysy zhәne zhergilikti zherdin tipine karaj sany 2023 zhylgy 1 kantarga 2009 zhylgy Қazakstan Respublikasy halkynyn Ұlttyk sanagynyn korytyndylary Astana 2011 1 tom Muragattalgan 8 zheltoksannyn 2019 zhyly 2021 zhylgy ulttyk halyk sanagynyn korytyndylary