Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Дидактика (гр. διαλεκτική — тәлімді) — білім беру, оқыту, тәрбиелеу теориясы; педагогиканың үйренушілерге білімді, машық пен дағдыны меңгерту және тәрбиелеу заңдылықтарын зерттейтін, әр кезеңде берілетін білім мазмұнының көлемі мен құрылымын айқындайтын, білім берудің әдістері мен ұйымдық формаларын жетілдіру жолдарын ғылыми негіздеумен айналысатын саласы.
Дидактика ежелгі Грекияда жас ұрпақты «оқыту-үйрету» тәжірибесінің негізінде пайда болды. Қайта өрлеу дәуірінде жалпы мәдениеттің, ғылымның дамуына, оқыту жүйесі мен тәлім-тәрбие ісін жаңаша құру міндетіне байланысты, педагогика ғылымының негізгі саласы болып қалыптасты. «Дидактика» терминін XVII ғасырда чех ғалымы Я.А.Коменский өзінің «Ұлы дидактика» (1657) деген зерттеуінде алғаш рет пайдаланды. Ол білім берудің мазмұнын, дидактикалық принциптер мен көрнекілікті, дәйектілікті және табиғатпен сәйкес келуді негіздеп, сабақ өткізу жүйесін ұйымдастыруды ғылыми тұрғыдан тұжырымдап берді. Коменскийдің дидактикалық идеялары XVIII–XIX ғасырлардағы швейцариялық педагог , неміс ғалымы Ф.А.Дистервегтің, Ресейде К.Д. Ушинскийдің еңбектерінде одан әрі дамытылды.
Қазақстанда дидактикалық ой философиялық, әлеуметтік, этникалық, әдеби шығармалар арқылы дамыды. Көне түркі жазуында, «Қорқыт ата кітабында», ежелгі жыр-аңыздарда, мақал-мәтелдерде, ертегілерде ұрпақ тәрбиесіне қатысты ойлар мен толғаныстар мол. Әбу Наср әл-Фараби өзінің философиялық трактаттарында адамгершілігі мен білімі кемел адамды әділетті қоғам құрудағы шешуші тұлға ретінде қарастырды. Қожа Ахмет Иасауи адамның өзін-өзі жетілдіріп, рухани кемелдену арқылы хаққа (ақиқатқа) жетуге болатынын өсиет етеді. Қыпшақ тіліндегі «Кодекс Куманикус» сөздігі мен Махмұт Қашқаридің «Диуани лұғат ит-түрк» сөздігінде де тәлім-тәрбиеге қатысты мақал-мәтелдер, өлең-жыр үлгілері көп. Ал, Жүсіп Баласағұни, Иүгінеки Ахмед, Сүлеймен Бақырғани, т.б. дидактикалық дастандарында бала тәрбиесіне, оқу-білімнің маңызына, адамгершілік негіздеріне жан-жақты тоқталған.
Қазақ әдебиеті тарихында «жыраулық поэзия» деп аталатын Асан Қайғыдан Бұқар жырау шығармаларына дейінгі ауызша жыр-толғаулар ұлттық педидактика ойдың да терең қазынасы болып табылады. Отандық қоғамдық ойдың тарихында ұлттық үрдістерді әлемдік өркениет үлгілерімен ұштастырған ұлы ғұлама Абай Құнанбайұлы болатын. Абайдың философиялық ойларында ұрпақ тәрбиесіне, жалпы тәрбие проблемаларына да қатысты тұжырымдар мол. Отандық педагогика ғылымы тарихында таза ағартушылық қызметпен айналысып, тәрбие мен оқу-ағарту ісін дамытуға кәсіби теориялық тұжырымдамаларымен ат салысқан ғалым – Ы.Алтынсарин. Оның мақалалары мен хаттарында, «Қырғыз (қазақ) хрестоматиясы», «Қырғыздарды (қазақтарды) орыс тіліне оқыту ісіне алғашқы басшылық», т.б. кітаптарында сол замандағы дидактика мәселелері әр қырынан сөз болады. XX ғасырдың басында балаларды оқыту, тәрбиелеу мәселелері А.Байтұрсынұлы, Ж.Аймауытов, М.Дулатов, М.Жұмабаев, т.б. кітаптарында жан-жақты талқыланды. Әсіресе, Байтұрсынұлының сол замандағы әлемдік дидактика ғылымындағы оқыту әдістерін талдаған мақалалары, әдістемелік «Баяншы» кітабы отандық кәсіби дидактика ғылымының дамуына негіз қалады. Кейін оқыту теориясымен айналысқан педагог ғалымдар (Қ.Жұбанов, Т.Тәжібаев, Р.Г.Лемберг, Н.Көшекбаев, т.б.) әлемдік дидактиканың заңдылықтары мен принциптерін отандық оқу-ағарту ісіне қатысты тұжырымдап, тәжірибеге енгізді.
Қазіргі заманғы дидактика ғылымы білім беру теориясы болып табылады. Оның зерттеу пәні – оқытудың мақсаты, мазмұны, заңдылықтары мен принциптері. Дидактика өзінің алдына қойған мақсаттарға жету үшін белгілі бір дидактикалық принциптерге негізделеді. Дидактикалық принциптер оқу-тәрбие жұмыстарының заңды жүйесін көрсетеді, оқыту ісінде табысқа жетудің қажетті шарты болып табылады. Олар бір-бірімен тығыз байланысты құрылған.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, V том
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Ғылымтану. Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын- Павлодар: ҒӨФ «ЭКО», 2006 жыл. - 430 б. ISBN 9965-808-78-3
- Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет. ISBN 9965-822-10-7
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Didaktika gr dialektikh tәlimdi bilim beru okytu tәrbieleu teoriyasy pedagogikanyn үjrenushilerge bilimdi mashyk pen dagdyny mengertu zhәne tәrbieleu zandylyktaryn zerttejtin әr kezende beriletin bilim mazmunynyn kolemi men kurylymyn ajkyndajtyn bilim berudin әdisteri men ujymdyk formalaryn zhetildiru zholdaryn gylymi negizdeumen ajnalysatyn salasy Didaktika ezhelgi Grekiyada zhas urpakty okytu үjretu tәzhiribesinin negizinde pajda boldy Қajta orleu dәuirinde zhalpy mәdeniettin gylymnyn damuyna okytu zhүjesi men tәlim tәrbie isin zhanasha kuru mindetine bajlanysty pedagogika gylymynyn negizgi salasy bolyp kalyptasty Didaktika terminin XVII gasyrda cheh galymy Ya A Komenskij ozinin Ұly didaktika 1657 degen zertteuinde algash ret pajdalandy Ol bilim berudin mazmunyn didaktikalyk principter men kornekilikti dәjektilikti zhәne tabigatpen sәjkes keludi negizdep sabak otkizu zhүjesin ujymdastyrudy gylymi turgydan tuzhyrymdap berdi Komenskijdin didaktikalyk ideyalary XVIII XIX gasyrlardagy shvejcariyalyk pedagog nemis galymy F A Distervegtin Resejde K D Ushinskijdin enbekterinde odan әri damytyldy Қazakstanda didaktikalyk oj filosofiyalyk әleumettik etnikalyk әdebi shygarmalar arkyly damydy Kone tүrki zhazuynda Қorkyt ata kitabynda ezhelgi zhyr anyzdarda makal mәtelderde ertegilerde urpak tәrbiesine katysty ojlar men tolganystar mol Әbu Nasr әl Farabi ozinin filosofiyalyk traktattarynda adamgershiligi men bilimi kemel adamdy әdiletti kogam kurudagy sheshushi tulga retinde karastyrdy Қozha Ahmet Iasaui adamnyn ozin ozi zhetildirip ruhani kemeldenu arkyly hakka akikatka zhetuge bolatynyn osiet etedi Қypshak tilindegi Kodeks Kumanikus sozdigi men Mahmut Қashkaridin Diuani lugat it tүrk sozdiginde de tәlim tәrbiege katysty makal mәtelder olen zhyr үlgileri kop Al Zhүsip Balasaguni Iүgineki Ahmed Sүlejmen Bakyrgani t b didaktikalyk dastandarynda bala tәrbiesine oku bilimnin manyzyna adamgershilik negizderine zhan zhakty toktalgan Қazak әdebieti tarihynda zhyraulyk poeziya dep atalatyn Asan Қajgydan Bukar zhyrau shygarmalaryna dejingi auyzsha zhyr tolgaular ulttyk pedidaktika ojdyn da teren kazynasy bolyp tabylady Otandyk kogamdyk ojdyn tarihynda ulttyk үrdisterdi әlemdik orkeniet үlgilerimen ushtastyrgan uly gulama Abaj Қunanbajuly bolatyn Abajdyn filosofiyalyk ojlarynda urpak tәrbiesine zhalpy tәrbie problemalaryna da katysty tuzhyrymdar mol Otandyk pedagogika gylymy tarihynda taza agartushylyk kyzmetpen ajnalysyp tәrbie men oku agartu isin damytuga kәsibi teoriyalyk tuzhyrymdamalarymen at salyskan galym Y Altynsarin Onyn makalalary men hattarynda Қyrgyz kazak hrestomatiyasy Қyrgyzdardy kazaktardy orys tiline okytu isine algashky basshylyk t b kitaptarynda sol zamandagy didaktika mәseleleri әr kyrynan soz bolady XX gasyrdyn basynda balalardy okytu tәrbieleu mәseleleri A Bajtursynuly Zh Ajmauytov M Dulatov M Zhumabaev t b kitaptarynda zhan zhakty talkylandy Әsirese Bajtursynulynyn sol zamandagy әlemdik didaktika gylymyndagy okytu әdisterin taldagan makalalary әdistemelik Bayanshy kitaby otandyk kәsibi didaktika gylymynyn damuyna negiz kalady Kejin okytu teoriyasymen ajnalyskan pedagog galymdar Қ Zhubanov T Tәzhibaev R G Lemberg N Koshekbaev t b әlemdik didaktikanyn zandylyktary men principterin otandyk oku agartu isine katysty tuzhyrymdap tәzhiribege engizdi Қazirgi zamangy didaktika gylymy bilim beru teoriyasy bolyp tabylady Onyn zertteu pәni okytudyn maksaty mazmuny zandylyktary men principteri Didaktika ozinin aldyna kojgan maksattarga zhetu үshin belgili bir didaktikalyk principterge negizdeledi Didaktikalyk principter oku tәrbie zhumystarynyn zandy zhүjesin korsetedi okytu isinde tabyska zhetudin kazhetti sharty bolyp tabylady Olar bir birimen tygyz bajlanysty kurylgan Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 V tom Oryssha kazaksha tүsindirme sozdik Ғylymtanu Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar ҒӨF EKO 2006 zhyl 430 b ISBN 9965 808 78 3 Biekenov K Sadyrova M Әleumettanudyn tүsindirme sozdigi Almaty Sozdik Slovar 2007 344 bet ISBN 9965 822 10 7 Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz