Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Джон Локк (ағылш. John Locke; 29 тамыз 1632 жыл – 28 қазан 1704 жыл) — британ педагогы және философы, эмпиризм және либерализм өкілі. Сенсуализмның тарауына әсер етті.
| Джон Локк | |
| ағылш. John Locke | |
 | |
| Жалпы мағлұмат | |
|---|---|
| Туған күні | |
| Туған жері | Рингтон, , Англия |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | , Англия |
| Шығармашылығы | |
| Мектеп/дәстүр | |
| Бағыты | ағылшын философиясы |
| Кезең | XVII ғасыр философиясы |
| Негізгі қызығушылығы | |
| Негізгі пікірі | (tabula rasa), биленушілердің рұқсатын алған билік ұғымы, бостандық және меншік құқықтары |
| Ықпал еткендер | Платон, Аристотель, Фома Аквинский, Рене Декарт, Томас Гоббс |
| Ықпалды жалғастырушылар | |
Биографиясы
- 29 тамыз 1632 жылы Англияның батысындағы Рингтон қаласында адвокаттың отбасында туған. 1646 жылы Вестминстер мектебіне қабылданды. 1652 жылы мектепті үздік бітірген Локк Оксфорд университетіне түсіп, 1656 жылы бакалавр дәрежесіне, ал 1658 жылы — магистр дәрежесіне еге болады.
- 1667 жылы лорд Энтони Эшли Купердің (граф Шефтсбери) отбасылық дәрігер және оның ұлының тәрбиешісі болып қызметке тұрады. Осы жылдардан бастап Локктың саяси өмірге қызығушылығы пайда болып, "" (A Letter Concerning Toleration), тағы басқа жазба жұмыстарын бастайды. Граф Шефтсберидің тапсырмасы бойынша Локк Солтүстік Американың Каролина провинциясының ата заңының конституциясының "" (Fundamental Constitutions of Carolina) жазылуына қатысқан.
- 1668 жылы Локк мүшесі болып, 1669 жылы — оның кеңесінің мүшесі болып тағайындалды. Локктың ең бастапқы қызығушылықтары жаратылыстану, медицина, саясат, экономика, педагогика, мемлекет пен шіркеудің қарым-қатынастары, дінге еріктілік мәселесі және ұждан бостандығы болған.
- 1671 жылы Локк "" (An Essay Concerning Human Understanding) атты еңбегін жаза бастайды. 1672 - 1679 жылдары Локк Англияның мемлекеттік мекемелерінде түрлі лауазымды қызметтерін атқарады. Дегенмен Локктың карьерасы граф Шефтсберидің қоғамдағы жағдайны тікелей байланысты болады. 1675 жылдан 1679 жылдың ортасына дейін денсаулығының жағдайына байланысты Локк Францияда ем қабылдайды.
- 1683 жылы Локк граф Шефтсберидің ізіме Голландияға эмиграция жасайды. 1688—1689 жылдары Англиядағы Glorious Revolution төнкерісінің нәтижесінде таққа Вильгельм III Оранский отырып, Локк Англияға 1689 жылдың басында қайта оралады.
- Локк тек қана саяси өміріне араласпай, ғылыми және әдеби жұмыстарымен айналысып, көптеген жұмыстарды осы жылдары жазған.
- Локк 1704 жылдың 28 қазанында 72 жасында қайтыс болды.
Философиялық, педагогикалық және саяси еңбектері
Негізгі еңбектері: «Оқыту туралы кейбір ойлар», «». Адам жаны туғанда таза тақтай сияқты болады, адамдар тәрбиеге қарай ғана мейрімді не жауыз, пайдалы не пайдасыз болып қалыптасады деген. Локк бойынша тәрбиенің мақсаты - іскери, адал адамды, өз мүддесіне жетуде табандылық көрсете алатын, бірақ басқалармен де есептесетін «нағыз жігітті» тәрбиелеу.
Локк дене тәрбиесін жас буржуйдің тәрбиесі жүйесіне өндірісті түсінудің негізі ретінде және жасампаздықтың алдын алу құралы ретінде енгізген. Локк әдістемелік мәселелерді жасап, оқуды іш пыстыратын міндетке айналдырмауға шақырған, балалар кызығушылығын және логикалық ойлауын қолпаштауға шақырған. Локк ойлары ХҮІІІ-ХІХ ғғ. педагогика дамуына зор ықпал ететі.
1688 ж. Англияда мемлекеттік төңкеріс болды. патшаның елден қашуына байланысты оның орнын иеленді. Ол конституциялық монархияны орнатуға келісім береді. Енді жер мен қаржы ақсүйектерінің арасында келісімшілік орнады. Осы әлеуметтік компромисс идеолога - Джон Локктың (The Second Treatise of Civil Government) көрініс тапты. Мемлекет пайда болғанша адамдар табиғи жағдайда болған. Яғни, жазған жеке адамдар ешкімге тәуелді болмай, әркім өз еркінше өмір сүрген. Бірақ бұл жағдайда адамдар арасында талас-керісті шешетін ұйымдар болмаған. Бұл жағдай сенімсіздік тудыруға ықпал етті. Жаратылыс заңдарын қамтамасыз ету үшін, еркіндік, теңдік, жеке адамдар меншігін және оны қорғау үшін адамдар саяси бірлесіп мемлекет құрайды. Мемлекет - өздерінің орнатқан ортақ зандары бойынша біріккен және сот инстанциясын орнатқан, өзара керістерді шешу және кінәлілерді жазалау үшін құрылған адамдар бірлестігі. Басқа ұжымдық (отбасы, байлар биліктері) ұйымдардан мемлекет ерекшелігі ол саяси билікті, яғни меншікті сақтап, реттеу мақсатында заңдар шығаруға құқылы, осы заңдарды орындауға күш жүмсай алады, әрі мемлекетті сырттан жасалған шабуылдардан қорғайды. Саяси либерализм негізін қалаушылардың бірі Локк Джон жеке тұлға еркіндігін қамтамасыз ете алатын саяси институттардың теориялық негіздерін қалады. Негізгі шара ретінде билікті бөлу принципі ұсынылды. Локк Джон мемлекеттегі биліктің үш түрін көрсеткен: заң шығарушы, атқарушы және федеративтік.
Ол адамның табиғатынан әлсіздігіне байланысты биліктің бір қолда шоғырлану қаупінің алдын алудың бірден-бір жолы ретінде билікті бөлу қажеттігін көрсеткен. Ал, билік бұтақтарының арасында дау-жанжал туа қалған жағдайда, оны халық игілігін басшылыққа ала отырып шешу қажет: salus poluli suprema lex (халық игілігі - жоғарғы заң). Локк Джон қоғамда билік бұтақтары арасындағы дау-жанжалдан басқа, өте қауіпті дау-жанжал бар екенін көрсеткен. Ол - азаматтар мен тиран арасындағы дау-жанжал. Міне, осы дау-жанжалды шешу барысында Локк Джон халықтың көтеріліске шығу құқын қолдайды. Халықтың көтеріліске шығу құқын мойындау саяси тарихты көтерілістермен наразылықтарға толтыру емес еді. Себебі, көтеріліс арқылы халық билікті жаңа адамдар қолына бере алады. Локк Джон ілімінде де халықтың саяси қатысуы шектеулі. Дегенмен, көтеріліске шығу, наразылық білдіруді халықтың саяси белсенділігінің бір түрі ретінде қарастырар болсақ, онда саяси жүйенің сипатын, басқару түрін өзгерту Локк Джон халықтың қолында екендігін негіздеген деп қорытындылауымызға болады. Оның ілімінің негізі - меншікті қорғау. Т. Гоббс бойынша мемлекетке жеке адам өзінің бар жаратылыс құқықтарын толығымен беретін болса, ал Локк Джон бойынша мемлекетті құраған адамдар ортақ мақсатқа қажетті тұрғыдан ғана өз құқықтарымен бөліседі.
Ең маңызды шығармалары
Дереккөздер
- John Locke
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Педагогика / О 74 Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: "ЭКО" ҒӨФ. 2006. - 482 б. ISBN 9965-808-85-6
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Dzhon Lokk agylsh John Locke 29 tamyz 1632 zhyl 28 kazan 1704 zhyl britan pedagogy zhәne filosofy empirizm zhәne liberalizm okili Sensualizmnyn tarauyna әser etti Dzhon Lokkagylsh John LockeZhalpy maglumatTugan kүni29 tamyz 1632 1632 08 29 Tugan zheriRington AngliyaҚajtys bolgan kүni28 kazan 1704 1704 10 28 72 zhas Қajtys bolgan zheri AngliyaShygarmashylygyMektep dәstүrEmpirizmBagytyagylshyn filosofiyasyKezenXVII gasyr filosofiyasyNegizgi kyzygushylygyMetafizika epistemologiya sayasi filosofiya Negizgi pikiri tabula rasa bilenushilerdin ruksatyn algan bilik ugymy bostandyk zhәne menshik kukyktaryYkpal etkenderPlaton Aristotel Foma Akvinskij Rene Dekart Tomas GobbsYkpaldy zhalgastyrushylarDzhordzh Berkli Immanuil Kant Artur ShopengauerBiografiyasy29 tamyz 1632 zhyly Angliyanyn batysyndagy Rington kalasynda advokattyn otbasynda tugan 1646 zhyly Vestminster mektebine kabyldandy 1652 zhyly mektepti үzdik bitirgen Lokk Oksford universitetine tүsip 1656 zhyly bakalavr dәrezhesine al 1658 zhyly magistr dәrezhesine ege bolady 1667 zhyly lord Entoni Eshli Kuperdin graf Sheftsberi otbasylyk dәriger zhәne onyn ulynyn tәrbieshisi bolyp kyzmetke turady Osy zhyldardan bastap Lokktyn sayasi omirge kyzygushylygy pajda bolyp A Letter Concerning Toleration tagy baska zhazba zhumystaryn bastajdy Graf Sheftsberidin tapsyrmasy bojynsha Lokk Soltүstik Amerikanyn Karolina provinciyasynyn ata zanynyn konstituciyasynyn Fundamental Constitutions of Carolina zhazyluyna katyskan 1668 zhyly Lokk mүshesi bolyp 1669 zhyly onyn kenesinin mүshesi bolyp tagajyndaldy Lokktyn en bastapky kyzygushylyktary zharatylystanu medicina sayasat ekonomika pedagogika memleket pen shirkeudin karym katynastary dinge eriktilik mәselesi zhәne uzhdan bostandygy bolgan 1671 zhyly Lokk An Essay Concerning Human Understanding atty enbegin zhaza bastajdy 1672 1679 zhyldary Lokk Angliyanyn memlekettik mekemelerinde tүrli lauazymdy kyzmetterin atkarady Degenmen Lokktyn karerasy graf Sheftsberidin kogamdagy zhagdajny tikelej bajlanysty bolady 1675 zhyldan 1679 zhyldyn ortasyna dejin densaulygynyn zhagdajyna bajlanysty Lokk Franciyada em kabyldajdy 1683 zhyly Lokk graf Sheftsberidin izime Gollandiyaga emigraciya zhasajdy 1688 1689 zhyldary Angliyadagy Glorious Revolution tonkerisinin nәtizhesinde takka Vilgelm III Oranskij otyryp Lokk Angliyaga 1689 zhyldyn basynda kajta oralady Lokk tek kana sayasi omirine aralaspaj gylymi zhәne әdebi zhumystarymen ajnalysyp koptegen zhumystardy osy zhyldary zhazgan Lokk 1704 zhyldyn 28 kazanynda 72 zhasynda kajtys boldy Filosofiyalyk pedagogikalyk zhәne sayasi enbekteriNegizgi enbekteri Okytu turaly kejbir ojlar Adam zhany tuganda taza taktaj siyakty bolady adamdar tәrbiege karaj gana mejrimdi ne zhauyz pajdaly ne pajdasyz bolyp kalyptasady degen Lokk bojynsha tәrbienin maksaty iskeri adal adamdy oz mүddesine zhetude tabandylyk korsete alatyn birak baskalarmen de eseptesetin nagyz zhigitti tәrbieleu Lokk dene tәrbiesin zhas burzhujdin tәrbiesi zhүjesine ondiristi tүsinudin negizi retinde zhәne zhasampazdyktyn aldyn alu kuraly retinde engizgen Lokk әdistemelik mәselelerdi zhasap okudy ish pystyratyn mindetke ajnaldyrmauga shakyrgan balalar kyzygushylygyn zhәne logikalyk ojlauyn kolpashtauga shakyrgan Lokk ojlary HҮIII HIH gg pedagogika damuyna zor ykpal eteti 1688 zh Angliyada memlekettik tonkeris boldy patshanyn elden kashuyna bajlanysty onyn ornyn ielendi Ol konstituciyalyk monarhiyany ornatuga kelisim beredi Endi zher men karzhy aksүjekterinin arasynda kelisimshilik ornady Osy әleumettik kompromiss ideologa Dzhon Lokktyn The Second Treatise of Civil Government korinis tapty Memleket pajda bolgansha adamdar tabigi zhagdajda bolgan Yagni zhazgan zheke adamdar eshkimge tәueldi bolmaj әrkim oz erkinshe omir sүrgen Birak bul zhagdajda adamdar arasynda talas keristi sheshetin ujymdar bolmagan Bul zhagdaj senimsizdik tudyruga ykpal etti Zharatylys zandaryn kamtamasyz etu үshin erkindik tendik zheke adamdar menshigin zhәne ony korgau үshin adamdar sayasi birlesip memleket kurajdy Memleket ozderinin ornatkan ortak zandary bojynsha birikken zhәne sot instanciyasyn ornatkan ozara keristerdi sheshu zhәne kinәlilerdi zhazalau үshin kurylgan adamdar birlestigi Baska uzhymdyk otbasy bajlar bilikteri ujymdardan memleket ereksheligi ol sayasi bilikti yagni menshikti saktap retteu maksatynda zandar shygaruga kukyly osy zandardy oryndauga kүsh zhүmsaj alady әri memleketti syrttan zhasalgan shabuyldardan korgajdy Sayasi liberalizm negizin kalaushylardyn biri Lokk Dzhon zheke tulga erkindigin kamtamasyz ete alatyn sayasi instituttardyn teoriyalyk negizderin kalady Negizgi shara retinde bilikti bolu principi usynyldy Lokk Dzhon memlekettegi biliktin үsh tүrin korsetken zan shygarushy atkarushy zhәne federativtik Ol adamnyn tabigatynan әlsizdigine bajlanysty biliktin bir kolda shogyrlanu kaupinin aldyn aludyn birden bir zholy retinde bilikti bolu kazhettigin korsetken Al bilik butaktarynyn arasynda dau zhanzhal tua kalgan zhagdajda ony halyk igiligin basshylykka ala otyryp sheshu kazhet salus poluli suprema lex halyk igiligi zhogargy zan Lokk Dzhon kogamda bilik butaktary arasyndagy dau zhanzhaldan baska ote kauipti dau zhanzhal bar ekenin korsetken Ol azamattar men tiran arasyndagy dau zhanzhal Mine osy dau zhanzhaldy sheshu barysynda Lokk Dzhon halyktyn koteriliske shygu kukyn koldajdy Halyktyn koteriliske shygu kukyn mojyndau sayasi tarihty koterilistermen narazylyktarga toltyru emes edi Sebebi koterilis arkyly halyk bilikti zhana adamdar kolyna bere alady Lokk Dzhon iliminde de halyktyn sayasi katysuy shekteuli Degenmen koteriliske shygu narazylyk bildirudi halyktyn sayasi belsendiliginin bir tүri retinde karastyrar bolsak onda sayasi zhүjenin sipatyn baskaru tүrin ozgertu Lokk Dzhon halyktyn kolynda ekendigin negizdegen dep korytyndylauymyzga bolady Onyn iliminin negizi menshikti korgau T Gobbs bojynsha memleketke zheke adam ozinin bar zharatylys kukyktaryn tolygymen beretin bolsa al Lokk Dzhon bojynsha memleketti kuragan adamdar ortak maksatka kazhetti turgydan gana oz kukyktarymen bolisedi En manyzdy shygarmalary A Letter Concerning Toleration 1689 Essay Concerning Human Understanding 1690 The Second Treatise of Civil Government 1690 Some Thoughts Concerning Education 1693 DerekkozderJohn Locke Oryssha kazaksha tүsindirme sozdik Pedagogika O 74 Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar EKO ҒӨF 2006 482 b ISBN 9965 808 85 6