Артур Шопенгауэр

Артур Шопенгауэр (нем. Arthur Schopenhauer; 22 ақпан 1788 жыл, – 21 қыркүйек 1860 жыл, Майндағы Франкфурт) — неміс философы, идеалистік бағыттың өкілі. Негізгі шығармасы "Ерік және түсінік ретіндегі әлем." Шопенгауэр диалектика мен тарихилыққа, әсіресе, Гегельдің панлогизміне қарсы шығып, Иммануил Кантқа бет бұрып, кантшылдықты және волюнтаризммен ұштастырды.

Артур Шопенгауэр
нем. Arthur Schopenhauer
Шопенгауэр 1859 жылда
Жалпы мағлұмат
Туған күні	22 ақпан 1788 (1788-02-22)
Туған жері	Гданьск, Поляк-Литва одағы
Қайтыс болған күні	21 қыркүйек 1860 (1860-09-21) (72 жас)
Қайтыс болған жері	Майндағы Франкфурт, Герман одағы
Ұлты	Неміс
Шығармашылығы
Шығармалардың тілі	Неміс тілі
Бағыты	Иррационализм
Кезең	XIX ғасыр философиясы
Негізгі қызығушылығы	Философия тарихы, Психология, Этика, Эстетика, Метафизика
Ықпал еткендер	Платон, Иммануил Кант, Йоганн Вольфганг фон Гёте, Бенедикт Спиноза, Дэвид Юм, Джон Локк
Қолтаңбасы

Шопенгауэр философиясының негізгі арқауы, жан-жақты бастама принципі – ерік. Ол үшін ерік – абсолютті бастама, бүкіл дүниедегі бар заттар мен құбылыстардың түп-тамыры, қайнар көзі мен түп негізі.

Шопенгауэр шынайы философия материалистердің іліміндегі объектіден немесе идеалистердің іліміндегі басталмайды, сананың алғашқы сатысы түсініктен басталуға тиіс дейді. Шопенгауэр ілімінде “дәйекті негіз заңы” объектінің формасы болады және ол болмыс заңы (кеңістік пен уақыт), себептілік заңы (материалдық дүние), логиканынң негіз заңы (ғылыми таным) және мотивация заңы (адамның әрекетке ынталануы) болып төрт түрде көрініс табады. Шопенгауэр философиясы өз заманында ескерілмей тек XX ғасыр орта кезінде таралып, иррационализмнің дамуына әсер етті.

Өмірбаяны

Философтың әкесі Генрих Флорис Шопенгауэр білімді адам, еуропалық мәдениетті білуші болған. Ол Англия мен Францияға іссапармен жиі баратын. Вольтер оның сүйікті жазушысы болды. Артурдың анасы Иоганн күйеуінен 20 жас кіші болатын. Ол жазушы және әдеби салонның иесі болды.

9 жасында әкесі Артурды Францияға апарып, Гаврда 2 жыл досының отбасында қалдырды. Сол 1797-ші жылы Артурдың әпкесі Луиза Аделаида Лавиния немесе Адель дүниеге келді.

1799-шы жылы Артур жеке Рунге гимназиясына оқуға түсті, онда ең асыл азаматтардың ұлдары білім алып, бизнеске дайындалды.

1803-ші жылы Уимблдонда (Ұлыбритания) алты айға жуық оқыды.

1805-ші жылдың қаңтарында Гамбургтегі сауда компаниясының кеңсесінде жұмыс істей бастады. Сол жылдың көктемінде Артурдың әкесі жұмбақ жағдайда қайтыс болды.

1809-шы жылы (екі жылдық оқудан кейін) Геттинген университетінің медицина факультетіне оқуға түсіп, содан кейін философияға ауысты. Ол 1809-шы жылдан 1811-ші жылға дейін Геттингенде өмір сүрді. Содан кейін ол Берлинге көшіп, онда Фихте мен Шлейермахердің лекцияларына қатысты.

1812-ші жылы Йена университеті оған сырттай философия докторы атағын берді.

1819-шы жылы ол өзінің негізгі еңбегін «Әлем ерік және өкілдік ретінде» жариялады.

1820-шы жылы ол ассистент болып көтеріліп, Берлин университетінде сабақ бере бастады.

1831-ші жылы тырысқақ індетіне байланысты ол Берлинді тастап, Майндағы Франкфуртке орналасады.

1839-шы жылы ол «Адам еркіндігі туралы» атты конкурстық жұмысы үшін Норвегия Корольдік ғылыми қоғамының сыйлығын алды.

1840-шы жылдары Шопенгауэр сол кезде Германияда пайда болған жануарларды қорғау жөніндегі алғашқы ұйымдардың пионерлерінің бірі болды.

1843-ші жылы Шопенгауэр өзінің «Әлем ерік және өкілдік ретінде» трактатын қайта басып шығарды және оған екінші томды қосты.

Реакция жылдарында Шопенгауэр көптен күткен мойындауды алды. Ричард Вагнер оған «Der Ring des Nibelungen» опера циклін арнайды.

1860-шы жылы 21-ші қыркүйекте Шопенгауэр пневмониядан қайтыс болды. Ол Гауптфридхоф зиратында жерленді, философтың құлпытасына тек екі сөз ойып жазылған: «Артур Шопенгауэр».

Тұлға қасиеттері және өмір салты

Ол өзінің ішкі, рухани еркіндігімен аты шыққан, өмірдің қарапайым игілігіне немқұрайлы қараған, денсаулықты бірінші орынға қойған, қатал пайымдауларымен ерекшеленетін кәрі бойдақ еді. Ол өте өршіл және күдікті болды. Ол адамдарға сенімсіздікпен және шектен тыс күдікпен ерекшеленді. Кейде ойдан шығарылған және өте нақты себептермен оны қорқыныш биледі:1813 жылы әскерге шақырудан қорқады; күйіп қалмас үшін ол әрқашан төменгі қабатта тоқтайды; шешек ауруынан қорқып Неапольден қашады; тырысқақ ауруынан қорқып, Берлиннен Франкфуртқа шегінді; Веронаны оның ішіне уланған иістің сіңіп кеткеніне сенімді қалдырады; қолында қарумен ұйықтайды, шамалы сыбдырда семсермен секіріп кетеді және жасырын бұрыштарға қарақшылардан бағалы заттарды жасырады

Ол ана тілінен бөлек латын, ағылшын, француз, итальян және испан тілдерін жетік меңгерген. Көп уақытын ол өзінің екі бөлмелі пәтерінің кабинетінде өткізетін, оның айналасында Канттың бюсті, Гете, Декарт және Шекспирдің портреттері, Будданың қоладан жасалған алтын жалатылған тибет мүсіні, қабырғалардағы иттер бейнеленген он алты гравюра қоршалған.

Шопенгауэр кітапханасында 1375 кітап болды. Алайда Шопенгауэр оқуды қатты сынға алды – өзінің «Парерга және Паралипомена» атты еңбегінде ол шамадан тыс оқу тек пайдасыз ғана емес, өйткені оқырман оқу процесінде басқа адамдардың ойларын қабылдайды және оларды өзі ойлағаннан гөрі нашар сіңіреді деп жазды, сонымен қатар ақыл-ойға зиянды, өйткені ол оны әлсіретеді және идеяларды өз басынан емес, сыртқы көздерден алуға үйретеді.Шопенгауэр қызметі негізінен кітаптарға сілтеме жасау мен зерттеуден тұратын (мысалы, схоластикалық философия белгілі) «философтарды» және «ғалымдарды» менсінбеді - ол тәуелсіз ойлауды жақтайды.

Шопенгауэр кітаптарының ішінде санскрит тілінен латын тіліне аударылған Упанишадтар ең үлкен сүйіспеншілікке ие болды.

Философия

Шопенгауэрдің эстетикалық мистицизмі

Дүние біз өтуіміз керек «жарқыраған көмір шашылған арена» болса, егер Дантенің «Тозағы» оның ең шынайы бейнесі ретінде қызмет етсе, онда мұның себебі «өмір сүруге деген ерік-жігердің» бізде орындалмайтын тілектерді үздіксіз тудыруы; өмірдің белсенді қатысушылары ретінде біз шейіт боламыз; өмір шөліндегі жалғыз оазис – эстетикалық ой толғау: ол жансыздандырады, бізді басып тұрған ерікті импульстарды біраз уақытқа тұндырады, біз оған сүңгіп, бізді басып алатын және ішкі жан дүниемізді көретін құмарлықтардың қамытын босатқандай болады. Құбылыстардың мәні.Инсайт интуитивті, иррационалды (суперинтеллигент), яғни мистикалық, бірақ ол данышпан беретін дүниенің көркем көркемдік концепциясы түрінде көрініс тауып, басқа адамдарға хабар береді. Осы тұрғыдан Шопенгауэр таным теориясы саласындағы ғылыми дәлелдемелердің құндылығын мойындай отырып, сонымен бірге данышпанның эстетикалық интуициясынан философиялық шығармашылықтың ең жоғары түрін көреді: «Философия – ұғымдардан құралған өнер туындысы. Философия ұзақ уақыт бойы бекер ізденді, өйткені оны өнер жолынан іздемей, ғылым жолында іздеді».

Таным теориясы

Таным теориясын Шопенгауэр өзінің диссертациясында былай деп тұжырымдайды: «Жеткілікті себеп заңының төрт жақты түбірі туралы». Танымда екі жақты бір жақты тенденция болуы мүмкін – өзінен өзі анық ақиқаттардың санын шектен тыс минимумға дейін азайту немесе оларды шектен тыс көбейту. Бұл ұмтылыстардың екеуі де бір-бірін теңестіруі керек: екіншісіне біртектілік принципі қарсы тұруы керек: «Entia praeter necessitatem non esse multiplicanda», біріншісі - нақтылау принципі: «Entium varietates non temere esse minuendas».Екі принципті де бірден ескеру арқылы ғана біз барлық білімді кейбір А=А-дан алуды көздейтін рационализмнің және белгілі бір позицияларда тоқтап, жалпылаудың ең жоғары деңгейіне жетпейтін эмпиризмнің біржақтылығынан аулақ боламыз. Осы пікірге сүйене отырып, Шопенгауэр өздігінен көрінетін ақиқаттардың табиғаты мен санын нақтылау үшін «жеткілікті себеп заңын» талдауға кіріседі. Бұрын жеткілікті себеп заңын берген сол интерпретацияларға тарихи шолу көптеген екіұштылықтарды ашады, олардың ішінде рационалистер (Декарт, Спиноза) байқаған ең маңыздысы логикалық негізді (қатынасты) нақты себеппен (себеппен) шатастыру болып табылады). Осы екіұштылықтарды жою үшін, ең алдымен, жеткілікті себеп заңының негізгі сорттарын анықтайтын санамыздың сол іргелі қасиетін атап өту қажет. «Жеткілікті себеп заңының түбірін» құрайтын сананың бұл қасиеті субъектінің объектіден және объектінің субъектіден бөлінбейтіндігі болып табылады: «біздің барлық бейнелеріміз субъектінің объектілері және субъектінің барлық объектілері болып табылады. біздің өкілдіктер. Бұдан шығатыны, біздің барлық идеяларымыз бір-бірімен табиғи байланыста, оны формаға қатысты априори анықтауға болады; осы байланыстың арқасында оқшауланған және тәуелсіз, жалғыз, бөлек тұрған ешнәрсе біздің объектісі бола алмайды» (бұл сөздермен Шопенгауэр сөзбе-сөз дерлік идеализм формуласын шығарады, оны Фихте «Ғылым туралы ғылымның» үш теориялық тұжырымында береді). «Түбірден» жеткілікті себеп заңының төрт тармағы шығады.

1. «Болу» үшін жеткілікті себеп заңы (principium rationis yeterliis fiendi) немесе себептілік заңы.
2. Білімнің жеткілікті негізі заңы (principium rationis yeterliis cognoscendi). Барлық жануарлардың ақыл-ойы бар, яғни олар кеңістік пен уақытта сезімдерді инстинктивті түрде реттейді және себептілік заңын басшылыққа алады, бірақ олардың бірде-біреуінде, адамдардан басқасында ақыл-ой, яғни ұғымдарды дамыту қабілеті жоқ. нақты біртұтас идеялардан – бейнелеуден абстракцияланған, елестетуге болатын және сөзбен символдық түрде белгіленетін көріністер. Жануарлар ақылға қонымсыз - жалпы идеяларды дамыту қабілетіне ие емес, олар сөйлемейді және күлмейді. Ұғымдарды қалыптастыру мүмкіндігі өте пайдалы: концепциялар жеке көріністерге қарағанда мазмұны жағынан нашар, біздің санамызда олар тұтас таптардың, түр ұғымдарының және олардың астындағы біртұтас объектілердің алмастырғыштары болып табылады. Бір ұғымның көмегімен заттардың тікелей берілген ғана емес, сонымен бірге өткенге де, болашаққа да жататын мәнді белгілерін ойда қабылдау қабілеті адамды берілген жер мен уақыттың кездейсоқ жағдайларынан жоғары көтереді. және оған ойлауға мүмкіндік береді, ал жануардың санасы белгілі бір сәттің қажеттіліктеріне толығымен дерлік тізбектелген болса, оның рухани көкжиегі кеңістіктік және уақыттық мағынада өте тар, ал рефлексиядағы адам тіпті кеңістіктің өзін «ойлаңыз».
3. Мотивация заңы (princ. Rationis yetarliis agendi). Біздің ерік-жігеріміз іс-әрекетімізден бұрын болады, ал мотивтің әрекетке әсері басқа себептер сияқты сырттан жанама түрде емес, тікелей және іштен танылады, сондықтан мотивация ішкі жағынан қарастырылатын себептілік болып табылады.

Құқықтың төрт түріне сәйкес қажеттіліктің төрт түрі бар: физикалық, логикалық, математикалық және моральдық (яғни психологиялық).

Метафизика

Шопенгауэрдің гносеологиялық ілімімен оның болмыстың мәні ретіндегі ерікті метафизикалық көзқарасы қосады. 1813 жылы Шопенгауэр өзінің алғашқы жұмысын аяқтап жатқанда, оның «өзіндегі нәрсеге» қатынасы жалпы алғанда ұстамды болды: ол «өзіндегі нәрсенің» «күмәнді» концепциясы туралы айтып, оның қарама-қайшылықты сипатын көрсетеді. «Әлем ерік және өкілдік ретінде» кітабында бұл ұғым кейбір жағымды мазмұнға сәйкес келеді. Біздің интеллектіміз үшін тек дүние бейнесі ғана беріледі, бірақ тікелей сезім ішкі жол арқылы бізді барлық болмыстың мәніне, ерік-жігерге енгізеді.Біздің денеміз бізді физикалық және психикалық өзгерістермен таныстырады: оның қозғалыстарында бізге көбінесе болмыс пен мотивация түрінде себептілік беріледі. Міне, осы жерде біз механикалық себептілік пен мотив үшін бір уақытта орындайтын әрекеттерде физикалық және психикалық ортақ тамырдың дүниелік ерік екендігі бізге бірден анық болады. Бұл дәлел өз алдына – логикалық негізді қажет етпейді, соған қарамастан, сансыз фактілер, әлемді бейнелеудің бүкіл құрылымы осылай екенін біздің сезімімізді нанымды түрде айтады. Дүниелік еріктің ерекшеліктері қандай? 1) Логистикалық емес: біздің жеткілікті себеп заңдарымыз – кеңістік, уақыт, себептілік және ойлау заңдарына бағыну – оған жат. 2) Ол бейсаналық: сана дүние бейнесінің өмір сүруінің шарты болғандықтан, ерік әлемнің басқа дүниелік мәні ретінде сана шарттарынан тыс жатқан нәрсе, бейсаналық нәрсе болуы керек. 3) Ол бір: principia individuationis (кеңістік пен уақыт) құбылыстардың мәніне қатысты емес болғандықтан, соңғысы бір болуы керек. 4) Қатаң айтқанда, оған рухани және материалдық ұғымдар да қолданылмайды - ол осы қарама-қайшылықтардан жоғары көтерілетін нәрсені білдіреді, бұл ұғымдар саласындағы клер-көмескі логикалық дәл анықтамаға сәйкес келмейді: соқыр стихиялық. мотивация, қозғалыс және сонымен бірге өмірге деген ұмтылыс, жеке сенсорлық формаларда болу. Бейорганикалық табиғаттағы күштердің титандық күресі, жаңа өмірдің мәңгілік туылуы, ашкөз, үздіксіз, табиғатта өте мол (сансыз эмбриондардың өлімі)- мұның бәрі көптеген адамдарда біртұтас мәңгілік және экстрадиментті еріктің үздіксіз ыдырауын немесе жүзеге асуын куәландырады

Дүниелік ерік бір болғанымен, дүниелік бейнелеуде оның инкарнациялары объективтенудің бірқатар кезеңдерін құрайды. Объектіленудің ең төменгі сатысы – инертті материя: ауырлық, импульс, қозғалыс және т.б. жетектерге ұқсас – олардың негізінде материалдық деп аталатын құбылыстардың ішкі өзегі сияқты ерік, дүниенің біртұтас мәні жатыр. Өсімдіктер мен жануарлардың органикалық формалары материяның төменгі түрлерінен пайда болды, бірақ олардың шығу тегі физика-химиялық процестерге келтірілмейді: барлық табиғат субъектілердің тұрақты иерархиясын құрайды;ерікті іске асырудың бұл қадамдары ерікті бейнелеу үшін тұрақты бейнелер әлеміне, сөздің платондық мағынасында Идеялар әлеміне сәйкес келеді. Табиғаттағы еріктің объективтілігі кезеңдерін сипаттай отырып, Шопенгауэр ондағы таңғажайып мақсаттылықты атап өтеді, ол организмнің құрылымына сәйкес қоршаған ортаға, жануарлар мен өсімдіктер органдарының олардың мақсатына сәйкестігіне, таңғажайып пайдалылығын көрсетеді. инстинкттердің және, ең соңында, симбиоз құбылысында. Бұған қоса, табиғаттың мақсатты өнімдері сөздің өте шартты және шектеулі мағынасында ғана мақсатқа сай келеді: өсімдіктер мен жануарлар әлемінде (соның ішінде, ерікті объективті етудің ең жоғары сатысы ретінде).- адам) баршаның барлығына қарсы кескілескен күресі бар - ерік, материяны иелену үшін өз бөліктерінде соқтығысатын сияқты, индивидтердің көптігіне ыдырайтын. Сайып келгенде, ұйымдасқан дүние өзінің құрылымының өмір сүру жағдайларына барлық салыстырмалы сәйкестігімен жеке адамдар мен топтар арасында материалдық игіліктерді иелену үшін болатын ең ауыр күреске ұшырайды, ол материалдық игіліктерді иелену үшін. ең үлкен азап

Шопенгауэр трансформист болды, яғни ол generatio aequivoca жолымен жоғары жануар формаларының шығуын төменгілерден, ал соңғысын инертті материядан алды. Сұрақ туындайды, идеализмді эволюционизммен қалай біріктіруге болады? Өйткені, дүниеде сана жануарлардың пайда болуымен ғана пайда болды. Пайдалы қазбаларда ол жоқ, өсімдіктерде білімнен айырылған квази сана ғана болады. Саналы болмысқа дейінгі осы болмыстарды қалай түсіндіре аламыз? Шопенгауэр былай деп жауап береді: «Жер бетіндегі барлық тіршіліктің алдында болған геологиялық сілкіністер ешкімнің санасында да, өз санасында да болған жоқ, оларда да, басқа біреуде де болған жоқ, өйткені ол кезде болған жоқ. Демек, бірде-бір субъект болмаған кезде оларда объективті болмыс мүлде болмады,яғни олар мүлде болған жоқ немесе одан кейінгі өткені нені білдіреді?» «Ол (яғни объективті болмыс) мәні бойынша гипотетикалық, яғни сана сол бастапқы уақытта болған болса, онда мұндай процестер бейнеленетін еді. Бұл құбылыстардың себеп-салдарлық регрессиясының нәтижесі, демек, заттың өзінде мұндай процестерде бейнелеу қажеттілігі болды». «Сонымен, санаға дейінгі әлемнің бүкіл эволюциясы менің ғылыми қиялым арқылы регрессивті түрде құрылған өткен әлемнің перспективасы сияқты эмпирикалық шындыққа ие, сонымен бірге, өз-өзіндегі нәрсе бұл иллюзорияның басқа нысандарын емес, дәл осындай мүмкіндігін қамтиды, бірақ табиғатты бірқатар кезеңдерде қатаң түрде жүйелі түрде объективті ету. Танымсыз квази санаға ие өсімдіктерді объектілеудің ең жоғары сатысы ретінде жануарлар, ақыл-ойы бар тіршілік иелері, ал соңғысынан (ең ықтимал, орангутан немесе шимпанзеден) ақыл-ойы бар адам пайда болды. Адамдарда ерік өзінің соңғы және толық көрінісін табады: адамзат үшін емес, нәсіл үшін,бірақ әрбір адам әлемдік ерік ерекше Идеяға немесе әлеуетке сәйкес келеді; сондықтан адамда ерік жеке «түсінікті кейіпкерлердің» көптігінде дараланады.

Шопенгауэрдің психологиялық ілімдерінде олар оның идеалистік таным теориясы мен физикалық және ақыл-ойдың өзара әрекеттесуінің материалистік сипаттамасы арасындағы қайшылықты жиі атап өтті (ми үшін ойлау асқазан үшін ас қорытумен бірдей;). Ерік ұғымын психоматерия ретінде мойындайтын болсақ, философқа айтылған бұл сөгістердің дәлелденуі екіталай. Адамдағы ең бастапқы, алғашқы, түбір – оның болмысын сипаттайтын нәрсе, бұл – ерік (Шопенгауэр когнитивтік процестерге қарама-қарсы сезімдер мен құмарлықты ерік концепциясына қосады). Интеллект – тағы бір негізгі психикалық қабілет – ерік-жігерге қатысты қызметтік рөл атқарады. Біз үнемі ерік-жігерді басшылыққа аламыз - ол өзінің ұмтылыстарына қайшы келген кезде интеллектке барлық мүмкін әсер етеді. Шопенгауэр құмарлық парасаттылық дәлелдерін қаншалықты жиі бұрмалайтынын көрсету үшін жеткілікті ашық түстерді таба алмайды (оның «Эристика» мақаласын қараңыз). «Көрмейтінді иығында көтерген сау соқыр» - бұл білімге деген ерік-жігердің көзқарасының белгісі. Ерік-жігердің интеллектке үстемдігі және оның мәңгілік наразылығы адам өмірінің үздіксіз азаптар тізбегі екендігінің қайнар көзі болып табылады: ақыл мен тойымсыз ерік арасындағы келіспеушілік Шопенгауэрдің өмірге деген пессимистік көзқарасының тамыры болып табылады. Шопенгауэр, Э.Гартманның пікірінше, пессимизм мәселесін әдіснамалық зерттеулерге бағынбайды, бірақ адамзаттың апаттары туралы бірнеше жарқын суреттерді, олардың бейнелерінің күшімен жиі таң қалдыратын, бірақ біржақты бейнелер береді. өмірді бейтарап бағалау сезімі. Оның ең маңызды дәлелдері нәзіктіктің белгісіне дейін қайнатылады,ләззаттың өткіншілігі және олардың иллюзорлық сипаты. Қанағаттанбау - ләззаттың негізгі астары. Біз қалаған нәрсеге қол жеткізгеннен кейін, қанағаттанбау қайтадан пайда болады және біз азаптан жалығуға және толық емес қанағаттанудың қысқа кезеңдері арқылы мәңгілікке көшеміз. Бірақ бұл жеткіліксіз, ләззаттың өзі шынайы емес - азап оң нәрсе, ләззат өткен азаппен қарапайым контрастқа дейін төмендейді, яғни азаптың қысқаша болмауы. Жастықтың сүйкімділігі, денсаулық пен еркіндік, өмірдің ең жақсы сыйлары олардан айырылғаннан кейін ғана бізде сезіне бастайды. Бұған апат, адамның эгоизмі, ақымақтық пен ашу-ыза әлемге әкелетін зұлымдықтың бүкіл массасын қосу керек. Адал, ақылды және мейірімді адамдар сирек кездеседі. Әдемі жан «төрт жапырақ» сияқты: өмірде өзін «қарапайым қылмыскерлердің арасында ауыр еңбектегі асыл саяси қылмыскер» сезінеді. Егер жеке өмірде шынайы бақыт болуы мүмкін болмаса, ондай бақытты бүкіл адамзат үшін күтуге болады.Тарих – апаттардың калейдоскопы: онда ілгерілеушілік, жоспар жоқ, адамзат қозғалыссыз. Шопенгауэр адамгершілікті айтпағанда, психикалық прогресске де қатты күмәнданады. Философия, ғылым және өнер, сондай-ақ басқа тіршілік иелеріне жанашырлық жердегі өмірде аз оазистер болып табылады. Шопенгауэрдің пікірінше, еріктің жеке болмыстардың көптігіне ыдырауы – өмір сүруге деген ерікті бекіту кінә, ал оның өтелуі қарама-қарсы процесте тұруы керек- өмір сүруге деген ерік-жігерін жоққа шығаруда. Шопенгауэр еврей дінін жек көрсе де, құлау тарихын жоғары бағалайды (бұл «жарқын нүкте»). Осы көзқарасқа байланысты Шопенгауэр жыныстық сүйіспеншіліктің өзіндік көзқарасын таба алады. Бұл құбылыста өмірдің метафизикалық негізі жарқырайды. Сүйіспеншілік - бұл басылмайтын инстинкт, ұрпақты жалғастыруға арналған күшті стихиялық қозғалыс. Сүйікті жанды идеализациялаудағы ессіздігінде ғашыққа тең келер ешкім жоқ, соған қарамастан, мұның бәрі ғашық қолында соқыр құрал, ойыншық болып табылатын отбасы данышпанының «әскери айласы».Бір жаратылыстың басқа біреудің көз алдында тартымдылығы жақсы ұрпақ шығару үшін қолайлы деректерге негізделген. Табиғат бұл мақсатқа қол жеткізген кезде, иллюзия бірден сейіледі. Жыныс арасындағы сүйіспеншілікке мұндай көзқарас, әрине, әйелді әлемдегі зұлымдықтың басты кінәлісіне айналдырады, өйткені ол арқылы өмір сүру ерік-жігерінің үнемі жаңа және жаңа растауы жүреді. Табиғат әйелді жарата отырып, театр жаргонында «сықырлау әсері» деп аталатын нәрсеге жүгінді.

«Тар иықты, кең жамбас, қысқа секс» рухтың шынайы өзіндік ерекшелігінен айырылған, әйелдер шын мәнінде ұлы ештеңе жасаған жоқ, олар жеңіл-желпі және азғын. Әйелдер де балалар сияқты мемлекеттің қамқорлығында болуы керек.

Демек, өмір сүруге деген ерікті растау адамзатты тек апатқа апарады. Философиялық білім, сондай-ақ эстетикалық ой толғау, жанашырлық моралі және аскеттік «еркін қалау» болмыстың ауыртпалығын жұмсартады және өтелу процесін жеңілдетеді. 

Шопенгауэр нақылдары

Шопенгауэрден көптеген дана сөздер қалған, соның бірнешеуі:

" 1. Ақымақ уақытты қалай тез өткізуді ойлайды. Ақылды адам уақытты қалай тез пайдалануды ойлайды. 2. Кішпейілдік - қабілеті шақты адам үшін адалдық; қабілеті асып-тасыған адам үшін жасандылық. 3. Өте дөрекілік танытқан адам бейне өзінің бүкіл шапанын шешіп тастап, алдымызда тыр-жалаңаш тұрғандай күй кешеді. 4. Топас-тоғышар байып кетсе адамдық қасиеті одан сайын кемиді. 5. Байлық теңіз суы секілді, ішкен сайын шөлдейсің. Атақ-даңық та сондай нәрсе. 6. Адамның адамға жамандығында басқа себеп жоқ, бәрі де қара ниет, жаман ойдан туады және барлық тіршілік арасында тек адам ғана себепсіз жамандық жасайтын, ерекше болмыс. 7. Өмірдің шолақ және тым қысқа екенін танып жету үшін өмірдің ұзақ сапар жолын басып өтесің. 8. Тіршілік қашанда бір түрлі тіл арқылы бізге мәлім ақиқатты ұсынады. Егер біз оны басқаша қабылдасақ, онда біздің өмір сүруіміз қауіпке ұшырайды. 9. Өмір енді бір мағынада шыраққа ұқсайды: оған жақындаған сайын оны көру қиын. Өмір сұлулығын танығымыз келсе алысырақ тұрып күзетейік. 10. Адамның бет келбеті оның аузына қарағанда әлдеқайда көп шындықты айтады. Маңыздысы, ауыз адамның идеясын айтса, бет пішіні оның идеясының мән-мағынасын айтады. 11. Күнделік өмірде кездесетін мағынасыз дөрекілік пен зіл тұншығыс және нәпсінің қайталанбалы ажырғысы адамды көркемөнер мен философияға талпындырады. 12. Өмірдің қас жауы - қайғы мен зерігу. 13. Жеке адам иен аралдағы Робинзон Крузо секілді дәрменсіз. Тек басқалармен бірлескенде ғана үлкен істерді тындыра алады. 14. Қартайғандағы ең зор бақыт - өзінің бүкіл жастық жігерін ұлы іске арнағанын еске алу. 15. Кітапты тым көп оқыған сайын мида қалатын нәрселер азаяды. Кітапты ойланбай оқи беру миды шимай-шатпақ жазылған қара тақтаға айналдыру деген сөз. 16. Тек кітаптан алатын білім болады, ол бейне жасанды аяққа, балауыз мұрынға, жапсырған теріге ұқсайды. Ал, дербес ой жүгірту арқылы алған білім біздің табиғи екі аяғымыз секілді, тек сол ғана шындап өзіміздікі. 17. Адам қашанда жаратылыс көрсеткен тәжірибе үлгісі бойынша өмір сүреді. 18. Адамның ақымақтығы өз денсаулығына әлдебір сыртқы нәрселерді айырбастап алуы. 19. Бір адамның өз әзірлігі қанша толық болса, басқаларға жалынуы сонша азаяды, айналасына арқа сүйемейді, әлдекімге тәуелді болмайды. Сондықтан парасаты асқан адам ешқашан жұртқа ұнамайды. 20. Адам жалғыздықта ғана өзіне қайтады, жан дүниесіндегі бар байлығы өзіне ашылады. Ондайда, әдемі киіміне қарамастан тоғышардың бейшара көңілі өксік атады, ал есіл адамдар иен қағырда жүрсе де құлазуға ұшырамайды. 21. Ақыл кейде ерікті жетелегендей көрінеді, бірақ ол бәрібір қожайынның барғысы келген жеріне жол бастаушы ғана бола алады. Ерік дегеніміз көзі өткір ақсақты арқалап алып жол басатын құдіретті де, қуатты соқырға ұқсайды. 22. Нәпсі аңсары дегеніміз нәсілге (түрге) пайдалы құндылықты өз жеке басына да пайдалы деп есептейтін алдамшы сезім. Нәсілдік мақсат орындалғанда елес құштарлық сейіледі де, жеке өзінің нәсілге алданғанын сезіп құлазиды. Нәсілдік әрекет, мысалы ұрықтандыру орындалғанда босау мен әлсіреу пайда болады, көп санды жәндіктер дереу өледі. 23. Барша халық, бүкіл әлем көзіне әрқашан елес, сағым секілді көрінбесе, ондай адамда философияға қабілеті жоқ. 24. Дүниедегі роза гүлдерінің бәрінде тікен бар. Егер қолыңды жаралаудан қорықсаң, роза гүлінің хош иісін иіскей алмайсың. 25. Тіршілік дегеніміз аңсар. Аңсар қанағаттанбаса қайғы-мұң туылады. Аңсар қанағаттанса зерігу-жалығу туылады. Өмір қайғы мен зерігудің арасында тынымсыз тербелген маятникке ұқсайды. Шаттық дегеніміз қайғыдан зерігуге, не зерігуден қайғыға ауысып бара жатқандағы уақыттық қасқағым сәт қана. 26. Жаман кітап - рухани идеямызды бүлдіретін улы дәрі. 27. Айнаға басқа адамның көзімен қарау мүмкін емес. Адамның өздік санасы ондайда "анау тұрған басқа адам емес, менің Менім" дегенді күбірлеуден жалықпайды. 28. Біздің денеміздегі кейбір мүшелер миымыздан да ақылды. 29. Ұсақ адамдар ұлылардың кемшілігі мен қателігіне қуанады. 30. Парасаттылар өз өмірінен лаззат алады, бос уақытын дұрыс игереді. Ақымақтар бос қалуға төзбейді. Бос уақыт оларды зеріктіреді. Сондықтан олар пайдасыз ойынмен көңіл аулап, уақыттық рахатқа салынады. 31. Адам істеуге тиістіні істей алады, бірақ қажетсінгенінің бәрін ала алмайды. 32. Егер әлдекімнің шын сөйлегеніне күдіктенсең, онда өтірік болса да оған сенген қалып таныт. Ондайда ол одан сайын өзіне сеніп, жүректі түрде тіпті де зор өтірік айтып, өз бетпердесін (маска) өзі ашатын болады. 33. Кітап оқу басқалардың миымен ат жарыстыру; ойланып-толғану өз атыңмен өзің зымырау. 34. Күту жалқаулардың сылтауы, жалқаулықтың жасырынбақ ойнауы. 35. Өмір алғашқы 40 жылда бізді оқулықпен оқытады, сосын кейінгі 30 жылда соған түсініктеме берумен болады. 36. Ойлау мен сөйлеудің арасында біраз қашықтық бар. 37. Өмір сахнасындағы патша, уәзір, қолбасы, әскер, қызметші және басқалар сыртқы ерекшелік жағынан ғана бір-бірінен өзгеше, ал, түрлі образдардың мәні бірдей: жұрттың бәрі әлденені аңсаған және өз тағдырынан алаңдаған актер. 38. Баянды нәрсе байлық емес, адамдық қасиет. 39. Аузына сары су толған адамға есіл шарап та дәмсіз сезілетіні секілді мінезі жаман адам көңілді істі де көңілсіздікке айналдырады. Тіршіліктің бақыты мен қайғысы басқа түскен істің бақ, не сор болғанынан емес, қайта біздің оған қалай бетпе-бет келуімізге, қалай сезінуімізге байланысты. 40. Кім болса да, кездескен адамыңның азаматтық құны мен адамдық құрметіне объективті баға берме. Оның сұрқия ерік-ниетіне де, алдамшы да, қисынсыз ақыл-көзқарасына да назар аударма: алдыңғысында сен оған өшігесің, кейінгісінде сен оны менсінбейтін боласың. Қайта сен оның кешірмесіне, жолыққан ісіне, қажетсінуіне, абыржуы мен қайғысына назар аудар. 41. Ақылды адамдардың жалғыздықты ұнататын себебі, олар ақымақтардың даңғаза тірлігінен қашады

- делінеді.

Шығармашылығы

• «Жеткілікті негіздің төрттүрлі негізі туралы» (Über die vierfache Wurzel des Satzes vom zureichenden Grunde, 1813)
• «Көру мен түстер туралы» (Über das Sehn und die Farben, 1816)
• «Ерік және елес ретіндегі дүние» (Die Welt als Wille und Vorstellung, 1819)
• «Табиғаттағы ерік туралы» (Über den Willen in der Natur, 1836)
• «Ерік бостандығы туралы» (Über die Freiheit des menschlichen Willens, 1839)
• «Мораль негізі туралы» (Über die Grundlage der Moral, 1840)
• «Этиканың екі негізгі мәселесі» (1841)
• «Parerga und Paralipomena» (1841, 1851 — екі том)
• «Жаңа Paralipomena» (1860)
• «Өлеңдер»

Дереккөздер

1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том