Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бірқазандар ( лат. Pelecanus) – ескекаяқты құстар отрядына жататын Бірқазандар тұқымдасының (лат. Pelecanidae, Rafinesque, 1815) құстар тегі.
| Бірқазандар Қазбалық ауқымы: -Recent, 28.1–0 Ma | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| ||||||||||||
Карл Линней, | ||||||||||||
| Species | ||||||||||||
| 8, see text |
Қазақстанда екі түрі: бұйра бірқазан және қызғылт бірқазан тараған. Олар Каспий және Арал теңіздерін, Балқаш, Сасықкөл көлдерінің алабын мекендейді. Дене тұрқы 1,8 м-дей, салмағы 13 килограмға дейін жетеді. Тұмсығы өте ұзын, төменгі жақ сүйегінің астында созылмалы тері қапшығы болады. Бұйра бірқазанның тұмсығының астындағы қапшығы әдетте ақшыл сары, ал көбейер кезде қызғылт сары болады. Аяқтары қысқа, қанаттары ұзын (60 – 80 см) және жалпақ, ал қызғылт немесе күміс түсті болып келеді. Бұйра бірқазанның желке қауырсыны жалданып, бұйра келеді, аты осыған сәйкес қойылған. Бірқазан – топтанып жүретін құстар. Олар қоректерін (балықтарды) көбіне суқұзғындарымен бірлесіп аулайды. Суда жақсы жүзгенмен, сүңги алмайды, жемін суға басы мен мойнын батырып жіберіп ұстайды.
Бірқазан – жыл құстары, наурыз айында ұшып келіп, өніп-өсіп, қараша айында жылы жаққа ұшып кетеді. Жерорта, Каспий теңіздерінің оңтүстік жағалауында, Оңтүстік Азияда қыстайды. Судың тереңірек жеріне салған көлемді ұяларына бір – бес жұмыртқа салып, оны қоразы мен мекиені жұптасып басып, отыз – отыз бес күнде балапандарын өргізеді. Балапандары жетпіс – жетпіс бес күн өтісімен ұядан ұшады. Бірқазан 3-4 жасында жұмыртқалай бастайды. Олар саны аз құс болғандықтан, Қорғалжын қорығы мен Наурызым қорығында және Сарықопа, Торғай қорықшаларында қорғауға алынып, халықаралық табиғат қорғау одағының және ұлттық «Қызыл кітапқа» (1996) енгізілген.
Дереккөздер
- Маңғыстау энциклопедиясы, Алматы, 1997
- «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Pelecanus |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Birkazandar lat Pelecanus eskekayakty kustar otryadyna zhatatyn Birkazandar tukymdasynyn lat Pelecanidae Rafinesque 1815 kustar tegi Birkazandar Қazbalyk aukymy Recent 28 1 0 Ma PreK K O S D Kr P T Yu B Pg NDүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby ҚustarSaby Eskekayakty kustarTukymdasy Birkazandar tukymdasy 1815Tegi Birkazandar Karl Linnej Karl Linnej Species8 see text Қazakstanda eki tүri bujra birkazan zhәne kyzgylt birkazan taragan Olar Kaspij zhәne Aral tenizderin Balkash Sasykkol kolderinin alabyn mekendejdi Dene turky 1 8 m dej salmagy 13 kilogramga dejin zhetedi Tumsygy ote uzyn tomengi zhak sүjeginin astynda sozylmaly teri kapshygy bolady Bujra birkazannyn tumsygynyn astyndagy kapshygy әdette akshyl sary al kobejer kezde kyzgylt sary bolady Ayaktary kyska kanattary uzyn 60 80 sm zhәne zhalpak al kyzgylt nemese kүmis tүsti bolyp keledi Bujra birkazannyn zhelke kauyrsyny zhaldanyp bujra keledi aty osygan sәjkes kojylgan Birkazan toptanyp zhүretin kustar Olar korekterin balyktardy kobine sukuzgyndarymen birlesip aulajdy Suda zhaksy zhүzgenmen sүngi almajdy zhemin suga basy men mojnyn batyryp zhiberip ustajdy Birkazan zhyl kustary nauryz ajynda ushyp kelip onip osip karasha ajynda zhyly zhakka ushyp ketedi Zherorta Kaspij tenizderinin ontүstik zhagalauynda Ontүstik Aziyada kystajdy Sudyn terenirek zherine salgan kolemdi uyalaryna bir bes zhumyrtka salyp ony korazy men mekieni zhuptasyp basyp otyz otyz bes kүnde balapandaryn orgizedi Balapandary zhetpis zhetpis bes kүn otisimen uyadan ushady Birkazan 3 4 zhasynda zhumyrtkalaj bastajdy Olar sany az kus bolgandyktan Қorgalzhyn korygy men Nauryzym korygynda zhәne Sarykopa Torgaj korykshalarynda korgauga alynyp halykaralyk tabigat korgau odagynyn zhәne ulttyk Қyzyl kitapka 1996 engizilgen DerekkozderMangystau enciklopediyasy Almaty 1997 Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 zhyl ISBN 5 89800 123 9 II tomOrtakkorda bugan katysty media fajldar bar Pelecanus