Құбылмалы штат

Құбылмалы штат немесе ауытқымалы штат (ағылш. Swing state, тербелмелі штат, ағылш. Purple state, күлгін штат) — Америка Құрама Штаттарында өтетін сайлауларда қолданылатын термин, мажоритарлық сайлау жүйесі себінен пайда болған. Құбылмалы штат — демократтарды да, республикашыларды да сайлай алатын штат. Күлгін штаттардағы сайлау нәтижелеріне әдетте үлкен назар аударылады, өйткені олар жиі шешуші үлес қосады.

2020 АҚШ президент сайлауы нәтижелеріне негізделген құбылмалы штаттар картасы. Ашық түстес штаттар — екі партия бірдей дерлік дауыс жинаған құбылмалы штаттар.

«жеңімпаз бәрін алады» (ағылш. winner-take-all) деген ерекшелігінен президенттікке үміткерлер көбіне тек құбылмалы штаттарда ғана сайлауалды кампаниясын белсенді жүргізіп жатады. Құбылмалы штаттар сайлау циклы сайын өзгеріп жатады, штаттың ауытқымалы, не бір түсті болғанын көбіне сауалнама арқылы белгілі болады.

Атауы

Үнемі бір партияға дауыс беретін штатты америкалықтар «көк», не «қызыл» штат дейді; көк түс Демократиялық партияның символы болса, қызыл түс Республикалық партияны білдіреді. «Күлгін» штат атауы қызыл мен көк түстерінің қосылуынан шығатын күлгін түстен негізін алады.

Алғышарттары

Америкалық президенттік сайлауда АҚШ халқы сайлаудағы үміткерге емес, әр штаттағы сайлаушылар алқасындағы таңдаушыға дауыс береді. Сол таңдаушы сайлау нәтижесіне қарап, үміткерлерге өзі дауыс беріп, сайлайды.

АҚШ сайлауында әрбір штаттың халқы сайлаушылар алқасындағы таңдаушыларының дауыс беру әдісін өз таңдай алады. Сайлаушылар алқасы жүйесінде қалаған нәтижесін көбейту үшін Мэн мен Небраска штаттарын қоспағанда, әрбір штат таңдады, онда штатта ең көп дауыс жинаған кандидат сол штаттың барлық таңдаушыларының даусын жеңіп алады. Мысалы, Огайо халқының 51% республикашыл үміткерге дауыс берсе, штатта бар 18 таңдаушының барлығы да (100%) республикашыл үміткерге дауыс бергендей болады. Бұл жүйе ағылшынша сол себептен де «жеңімпаз-бәрін-алады» (ағылш. winner-take-all) деп аталады.

Сайлау жүйесінің осындай ерекшелігіне байланысты сайлауалды үгіт жұмыстары кандидаттың жалпыхалықтық дауысын ұлғайтумен емес, тек құбылмалы штаттардағы таңдаушылардың көбіне қол жеткізумен ғана айналысады.

Өткен сайлау нәтижелерінде республикашыл кандидаттар Айдахо, Вайоминг, Оңтүстік және Солтүстік Дакоталар, Монтана, Юта, Канзас, Оклахома, Небраска, Алабама, Миссисипи, Луизиана, Арканзас, Теннесси, Кентукки және Оңтүстік Каролина, сондай-ақ Аляска даусына оңай қол жеткізеді деп күткен еді. Демократтар әдетте Нью-Йорк, Нью-Джерси, Мэриленд, Вирджиния, Делавэр, Вермонт, Массачусетс, Род-Айленд, Коннектикут, Орегон, Вашингтон, Гавайи, Колорадо, Иллинойс және Миннесота штаттарында аса танымал.

Құбылмалы штаттар

2024 жылғы маусымда құбылмалы штаттарға осы штаттарды жатқызды:

• Аризона;
• Джорджия;
• Мичиган;
• Невада;
• Пенсильвания;
• Висконсин.

Сол жылғы шілдеде Эмерсон колледжінің сауалнамалары құбылмалы штаттарға, оған қоса, Солтүстік Каролинаны да жатқызды.

Дереккөздер

1. Larry J. Sabato's Crystal Ball » The Electoral College: The Only Thing That Matters  (ағыл.). centerforpolitics.org (31 March 2016). Тексерілді, 27 қаңтар 2017.
2. What Are Swing States and How Did They Become a Key Factor in US Elections? – HISTORY. www.history.com (7 қазан 2020). Тексерілді, 24 қазан 2020.
3. A recent voting history of the 15 Battleground states – National Constitution Center  (ағыл.). National Constitution Center – constitutioncenter.org. Тексерілді, 24 қазан 2020.
4. State Electoral Vote History: 1900 to Present. 270toWin.com. Тексерілді, 24 қазан 2020.
5. FitzGerald, James Six swing states set to decide the US election. (14 маусым 2024). Тексерілді, 19 шілде 2024.
6. July 2024 Swing State Polls. emersoncollegepolling.com (18 шілде 2024). Тексерілді, 19 шілде 2024.

Тағы қараңыз

• АҚШ Сайлаушылар алқасы